Yedinci hafta

14.12.2011STAGFLASYON VE MALİYEPOLİTİKASIDoç.Dr. ERDAL GÜMÜŞStagflasyon• Stagflasyon, durgunluk ve enflasyonkavramlarının birleştirilmesi ile ortayaatılmış durgunluk içerisinde enflasyonanlamına gelmektedir.• Yüksek bir enflasyon oranının,kullanılmayan üretim kapasitelerinin,işsizliğin ve yetersiz bir büyüme hızınınbirlikte yaşandığı bir ekonomik durumolarak tanımlanmaktadır.• Samuelson “Durgunluk döneminde artanenflasyon” olarak tanımlamıştır.İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye BölümüEnflasyon, Deflasyon, Stagflasyon• Stagflasyon sorunu Keynesyen yaklaşımın sorgulanmasına yolaçmış bulunmaktadır.• Enflasyon ↑→ TT > TA → Daraltıcı maliye politikası uygulanır.• (İşsizlik düşük)• Deflasyon varsa (yüksek işsizlik) TA > TT → Genişletici maliyepolitikası uygulanır.• Peki hem yüksek enflasyon ve hem de yüksek işsizlik oranı birarada olursa bunu nasıl açıklar ve nasıl bir politika izleriz?• İşte Keynezyen İkitisat politikası bu noktada çare olamamaktadır.• 1929 buhranı işsizlik yüksek, enflasyon yok• 1945’ten sonra ılımlı bir enflasyon oranı söz konusu olmuştur.• 1970’lerde ise dünya hem işsizlik ve hem de yüksek enflasyonunaynı anda bir ekonomide görmeye başlamıştır.Stagflasyonun Nedenleri• Yeni Keynesyen (Çağdaş) Yaklaşım– Yapısal İşsizlik ve Enflasyon– Emek Piyasası ve Stagflasyon– Eksik Rekabet ve Stagflasyon– Gelir Bölüşüm Mücadelesi ve Stagflasyon– Dışsal Faktörler ve Stagflasyon• Monetarist Yaklaşımİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü1

14.12.2011Yeni Keynesyen (Çağdaş) Yaklaşım• Yapısal İşsizlik: Yapısal işsizliğin sözkonusu olduğu ülkelerde yüksekenflasyon yaşanmaktadır. Bu dastagflasyona sebep olmaktadır. Yapısalişsizlik, işgücünün sektörler, bölgeler vemeslekler arasında dengesizdağılımından kaynaklanmaktadır.Yeni Keynesyen (Çağdaş) Yaklaşım• Emek Piyasası: Çağdaş Keynesyenler ücretlerin rijitolması yani aşağı doğru esnek olmaması nedeniylearz-talep değişimlerine cevap vermemesi durumundada yine stagflasyona sebep olunacağını ilerisürmektedirler.• İşgücü talebinin azalması halinde ücretlerindüşmemesi, yüksek fiyatlar ve işsizliğin beraberyaşanmasına yol açmaktadır.• Sendikaların gücü, ekonomide verimlilikle bağlantısıolmayan yüksek ücret artışlarına yol açmasıstagflasyonu oluşturmaktadır.İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye BölümüYeni Keynesyen (Çağdaş) Yaklaşım• Eksik Rekabet: Eksik rekabet şartlarıaltında çalışan piyasalarda talep azalmasıkarşısında fiyatlar düşmemektedir.• Aksine üretim kısılıp (işsizlik artar)fiyatlar arttırılmaktadır.• Firmaların fiyatlar konusunda antikonjonktüreldavranmaları bütünekonomiye yansıyarak uzun dönemdestagflasyon eğilimlerinin güçlenmesineyol açar.Gelir Bölüşüm Mücadelesi ve Stagflasyon• Eksik rekabetin olduğu mal ve faktörpiyasalarında milli gelirden daha fazlapay alma mücadelesi stagflasyonisteğilimi artırmaktadır.• Örneğin, yaygın işsizlik ortamında ücretartışlarının frenlenememesi durumundahem enflasyon hem işsizlik artar.İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü2

14.12.2011Dışsal Faktörler ve Stagflasyon• Küresel bir dünya ekonomisi söz konusudur.• Bizim GSMH bağımlı, diğer ülkelerdeki gelişmelerbağımsız değişkendir.• Bağımsız değişkenlerdeki hareketlilik bağımlı değişkenietkiler.• Petrol ürünlerinin fiyat esnekliği düşüktür. Bu nedenlepetrol ürünlerinin fiyatlarının artması harcamakomposizyonunu değiştirir. Faiz ve döviz kurunuetkiler.Monetarist Yaklaşım• Bu yaklaşıma göre piyasalardakiistikrarsızlığın nedeni uygulanan yanlışmakro politikalardır.• Bu nedenle para ve maliye politikalarıylaekonomiye aktif müdahale edilmesireddedilmekte, para arzının milligelirdeki artış ölçüsünde arttırılmasıönerilmektedir.İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye BölümüUzun-dönem Phillips eğrisi (1)• Dikey uzun-dönem Phillips eğrisi ekonomier ya da geç doğal işsizlik oranı U*seviyesine döneceğini ileri sürmektedir.• Kısa-dönem Phillips eğrisiBeklenen enflasyon oranına bağlıdır.Beklenen enflasyon oranının sabit olduğuvarsayımı halinde işsizlik ile enflasyonarasında negatif ilişki söz konusu olmaktadır.Uzun-dönem Phillips eğrisi (2)• Uzun-dönem ve kısa dönem eğrilerigerçekleşen ve beklenen enflasyonoranları eşit olduğunda kesişirler• uzun-dönem Phillips eğrisi işsizlik veenflasyon arasında uzun dönemde tersyönlü bir ilişki olmadığını gösterirİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü3

enflasyonenflasyon14.12.2011Uzun dönem Phillips eğrisi ve toplam talepte artış (1)(PC =Phillips Curve)Uzun dönem Phillips eğrisi ve toplam talepde artış (2)Varsayalımki E’de dengedeyiz,işsizlik doğal oranında U*, veenflasyon 1LRPCEğer nominal para arzı aynı hızdagenişlemeye devam ederse,ekonomi B noktasına ulaşır PC 2 . 2 1AEU 1 U*işsizlikPC 1Genişletici para politikasıyladesteklenen hükümet harcamalarındakiartış ekonomiyiA noktasına taşır,işsizlik düşer(U 1 ) enflasyon artar 2 .… sonra? 2 1ABEU 1 U*PC 1PC 2işsizlikB noktasında, beklenen vegerçekleşen enflasyon kesişirve nominal ücretler yenidenbelirlenir, sonuçtareel ücret ve istihdam parasalgenişleme öncesindeki gibidiryani işsizlik ve enflasyon arasındauzun dönemde ters yönlü bir ilişkiyokKısa ve Uzun Dönem Phillips Eğrisi• Kısa dönem Phillips eğrisi enflasyon ile işsizlik arasında ters yönlübir ilişkinin olduğunu göstermesine karşılık monetaristler(Friedman ve Edmund S. Phelps) uzun dönemde bu ilişkinin sözkonusu olamayacağını ileri sürmektedirler.• Beklenen enflasyon ile gerçekleşen enflasyon birbirinden farklıolduğunda Phillips Eğrisinin yukarı doğru hareket edeceği ilerisürülmektedir.• Bu süreç hem işsizlik oranını hem de enflasyon oranınıartıracaktır.• Dolayısıyla uzun dönemde işsizlikle enflasyon arasında birdeğişim olmadığını ileri sürmekte, aksine uzun dönemde doğalişsizlik oranına daha yüksek fiyatlar genel seviyesi ile ulaşılacağıileri sürülmektedir.STAGFLASYONLA MÜCADELE YÖNTEMLERİ• Gelirler Politikası• Vergi Temelli Gelirler Politikası• Sektörel ve Bölgesel Ağırlıklı Önlemler• Üretimin Teşviki ve Toplam ArzınArtırılmasıİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü4

14.12.2011Gelirler Politikası• Bir ekonomideki fiyat ve ücret artışlarına karşıuygulanması düşünülebilecek politikalardan biri ücretve fiyatların oluşum sürecine doğrudan doğruyamüdahale etmektir.• Gelirler politikası kamu harcamalarını ve vergilerideğiştirmeksizin ve toplam talebi azaltmaksızın birekonomideki enflasyonist baskıları önlemek amacıylaalınan birçok önlemi tanımlamak için kullanılmaktadır.• Gelirler politikasıyla ücret ve fiyat artışlarıyla eldeedilen gelirlere müdahale anlaşılmaktadır.Gelirler PolitikasıÜç aşama söz konusudur:1. Artan fiyat ve ücretler için sendikaları ikna etmeyeçalışma,2. Çeşitli göstergeler geliştirerek ücret ve fiyat artışlarınıbunlara göre ayarlamak– Verimlilik Artışı Oranı = Ücret Artış Oranı gibi3. Ücret ve fiyatları dondurma– Bu yöntem yasal olarak fiyat tavanları belirlemek ve bunauymayanları cezalandırmak şeklinde uygulanmaktadır.– Bu yöntem etkin bir yoldur ancak kaynakların optimumkullanımını engellemektedir. Arz=Talep mekanizmasınınçalışması önlenmektedir.İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye BölümüVergi Temelli Gelirler Politikası• Vergi temelli gelirler politikası vergileryardımıyla parasal ücret artışlarınısınırlamak ve böylece fiyat artışlarınıkontrol altına almak amacını taşımaktadır.• Bu politika daha düşük parasal ücret artışıöneren ve kabullenen firmaları vemükellefleri mükafatlandırırken, tersinehareket edenleri ise cezalandıran bir vergisistemi önermektedir.Vergi Temelli Gelirler Politikası• Böylece uygulanan vergi sistemi düşük ücretve fiyat politikalarını özendirici, yüksek ücretve fiyat politikalarını cezalandırıcı bir yapı arzetmektedir.• Bu sistemle bir ekonomide istihdam yada üretim düşüklüğüne yol açmadanenflasyonun kontrol altına alınabileceğisavunulmaktadır.• “Hiç uygulama alanı bulmamıştır”.İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümüİktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi | Maliye Bölümü5