stagflasyon ve maliye politikası

STAGFLASYON VE MALİYEPOLİTİKASI

Stagflasyon• Yüksek bir enflasyon oranının, kullanılmayanüretim kapasitelerinin, işsizliğin ve yetersizbir büyüme hızının birlikte yaşandığı birekonomik durum olarak tanımlanmaktadır.• Samuelson “Durgunluk döneminde artanenflasyon” olarak tanımlamıştır.

Enflasyon, Deflasyon, Stagflasyon• Enflasyon ↑→ TT > TA → Daraltıcı maliye politikası uygulanır.• (İşsizlik düşük)• Deflasyon varsa (yüksek işsizlik) TA > TT → Genişleticimaliye politikası uygulanır.• Peki hem yüksek enflasyon ve hem de yüksek işsizlik oranı birarada olursa bunu nasıl açıklar ve nasıl bir politika izleriz?• 1929 buhranı işsizlik yüksek, enflasyon yok• 1945’ten sonra ılımlı bir enflasyon oranı sözkonusu olmuştur.• 1970’lerde ise dünya hem işsizlik ve hem de yüksek enflasyonunaynı anda bir ekonomide görmeye başlamıştır.

Stagflasyonun Nedenleri• Yeni Keynesyen Yaklaşım– Yapısal İşsizlik ve Stagflasyon– Emek Piyasası ve Stagflasyon– Eksik Rekabet ve Stagflasyon– Gelir Bölüşüm Mücadelesi ve Stagflasyon– Dışsal Faktörler ve Stagflasyon• Monetarist Yaklaşım

Yeni Keynesyen (Çağdaş) Yaklaşım• Yapısal İşsizlik: Yapısal işsizliğin sözkonusu olduğu ülkelerde yüksek enflasyonyaşanmaktadır. Bu da stagflasyona sebepolmaktadır. Yapısal işsizlik, işgücününsektörler, bölgeler ve meslekler arasındadengesiz dağılımından kaynaklanmaktadır.

Yeni Keynesyen (Çağdaş) Yaklaşım• Emek Piyasası: Çağdaş Keynesyenler ücretlerin rijitolması, yani aşağı doğru esnek olmaması, nedeniylearz-talep değişimlerine cevap vermemesidurumunda stagflasyona sebep olunacağını ilerisürmektedirler.• İşgücü talebinin azalması halinde ücretlerindüşmemesi, yüksek fiyatlar ve işsizliğin beraberyaşanmasına yol açmaktadır. Sendikaların gücü,ekonomide verimlilikle bağlantısı olmayan yüksekücret artışlarına yol açması stagflasyonuoluşturmaktadır.

Yeni Keynesyen (Çağdaş) Yaklaşım• Eksik Rekabet: Eksik rekabet şartları altındaçalışan piyasalarda talep azalmasıkarşısında fiyatlar düşmemektedir. Aksineüretim kısılıp (işsizlik artar) fiyatlararttırılmaktadır. Firmaların fiyatlar konusundaanti-konjonktürel davranmaları bütünekonomiye yansıyarak uzun dönemdestagflasyon eğilimlerinin güçlenmesine yolaçar.

Gelir Bölüşüm Mücadelesi veStagflasyon• Eksik rekabetin olduğu mal ve faktörpiyasalarında milli gelirden daha fazla payalma mücadelesi stagflasyonist eğilimiartırmaktadır.• Örneğin, yaygın işsizlik ortamında ücretartışlarının frenlenememesi durumunda hemenflasyon hem işsizlik artar.

Dışsal Faktörler ve Stagflasyon• Küresel bir dünya ekonomisi söz konusudur.• Bizim GSMH bağımlı, diğer ülkelerdeki gelişmelerbağımsız değişkendir.• Bağımsız değişkenlerdeki hareketlilik bağımlıdeğişkeni etkiler.• Petrol ürünlerinin fiyat esnekliği düşüktür. Bunedenle petrol ürünlerinin fiyatlarının artmasıharcama komposizyonunu değiştirir. Faiz ve dövizkurunu etkiler.

Monetarist Yaklaşım• Bu yaklaşıma göre piyasalardakiistikrarsızlığın nedeni uygulanan yanlışmakro politikalardır. Bu nedenle para vemaliye politikalarıyla ekonomiye aktifmüdahale edilmesi reddedilmekte, paraarzının milli gelirdeki artış ölçüsündearttırılması önerilmektedir.

Kısa ve Uzun Dönem Phillips Eğrisi• Kısa dönem Phillips eğrisi enflasyon ile işsizlik arasında tersyönlü bir ilişkinin olduğunu göstermesine karşılık monetaristler(Friedman ve Edmund S. Phelps) uzun dönemde bu ilişkininsöz konusu olamayacağını ileri sürmektedirler. Beklenenenflasyon ile gerçekleşen enflasyon birbirinden farklı olduğundaPhillips Eğrisi yukarı doğru hareket edecektir. Bu süreç hemişsizlik oranını hem de enflasyon oranını artıracaktır.• Dolayısıyla uzun dönemde işsizlikle enflasyon arasında birdeğişim olmadığını ileri sürmekte aksine uzun dönemde doğalişsizlik oranına daha yüksek fiyatlar genel seviyesi ileulaşılacaktır.

STAGFLASYONLA MÜCADELEYÖNTEMLERİ• Gelirler Politikası• Vergi Temelli Gelirler Politikası• Sektörel ve Bölgesel Ağırlıklı Önlemler• Üretimin Teşviki ve Toplam ArzınArtırılması

Gelirler Politikası• Bir ekonomideki fiyat ve ücret artışlarına karşıuygulanması düşünülebilecek politikalardan biri ücretve fiyatların oluşum sürecine doğrudan doğruyamüdahale etmektir.• Gelirler politikası kamu harcamalarını ve vergilerideğiştirmeksizin ve toplam talebi azaltmaksızın birekonomideki enflasyonist baskıları önlemek amacıylaalınan birçok önlemi tanımlamak için kullanılmaktadır.• Gelirler politikasıyla ücret ve fiyat artışlarıyla eldeedilen gelirlere müdahale anlaşılmaktadır.

Gelirler PolitikasıÜç aşama söz konusudur:1. Artan fiyat ve ücretler için sendikaları ikna etmeyeçalışma,2. Çeşitli göstergeler geliştirerek ücret ve fiyat artışlarınıbunlara göre ayarlamak– Verimlilik Artışı Oranı = Ücret Artış Oranı gibi3. Ücret ve fiyatları dondurma– Bu yöntem yasal olarak fiyat tavanları belirlemek ve bunauymayanları cezalandırmak şeklinde uygulanmaktadır.– Bu yöntem etkin bir yoldur ancak kaynakların optimumkullanımını engellemektedir. Arz=Talep mekanizmasınınçalışması önlenmektedir.

Vergi Temelli Gelirler Politikası• Vergi temelli gelirler politikası vergiler yardımıylaparasal ücret artışlarını sınırlamak ve böylecefiyat artışlarını kontrol altına almak amacınıtaşımaktadır.• Bu politika daha düşük parasal ücret artışıöneren ve kabullenen firmaları ve mükelleflerimükafatlandırırken, tersine hareket edenleri isecezalandıran bir vergi sistemi önermektedir.

Vergi Temelli Gelirler Politikası• Böylece uygulanan vergi sistemi düşük ücret vefiyat politikalarını özendirici, yüksek ücret ve fiyatpolitikalarını cezalandırıcı bir yapı arz etmektedir.• Bu sistemle bir ekonomide istihdam ya daüretim düşüklüğüne yol açmadan enflasyonunkontrol altına alınabileceği savunulmaktadır.• “Hiç uygulama alanı bulmamıştır”.

Sektörel ve Bölgesel Ağırlıklı Önlemler• Eğer stagflasyon bölgesel ya da sektörelbazda oluşmuş ise, makro ölçekten ziyadeilgili bölge ya da sektöre yönelik önlemler ileproblem çözülebilir.

Üretimin Teşviki ve Toplam ArzınArtırılması• Arz yönlü ekonomi yaklaşımı olarak dabilinmektedir. Talep yönlü politikalar yerine arzyönlü politikalarla stagflasyonun önleneceğinisavunmaktadırlar.• Vergi indirimlerinin emek arzı ve sermayebirikimi üzerinde olumlu etki oluşturacağını,bunun da ekonomik büyümeyi artıracağını ilerisürmektedirler.

Laffer Eğrisi