Birinci hafta

10/13/2011
MALİYE POLİTİKASI I
Giriş
Doç.Dr. Erdal GÜMÜġ
Dersin Kaynakları
• Maliye Politikası Prof.Dr. Beyhan ATAÇ
• Maliye Plitikası Prof.Dr. Ġsmail TÜRK
• Maliye Politikası Prof.Dr. Ahmet ULUSOY
• Maliye Plitikası Prof.Dr. Abuzer PINAR
• Makro Ġktisat (…)
• Makaleler
1
2
MALİYE POLİTİKASININ AMAÇLARI
İKTİSAT POLİTİKASI ARAÇLARI
• PARA POLĠTĠKASI
3
• EKONOMĠK ĠSTĠKRAR
– FĠYAT ĠSTĠKRARI
– TAM ĠSTĠHDAM
• EKONOMĠK BÜYÜME
• GELĠR DAĞILIMININ ĠYĠLEġTĠRĠLMESĠ
4
• GELĠRLER POLĠTĠKASI
• MALĠYE POLĠTĠKASI
– Kamu Harcamaları
• Carî, Yatırım, Transfer Harcamaları
– Vergiler
– Borçlanma
• VERGĠLER
– Kaynağı Açısından
• Gelir
MALİYE POLİTİKASI
ARAÇLARI-VERGİLER
MALİYE POLİTİKASI ARAÇLARI-
BORÇLANMA
5
• Harcama
• Servet
– Ekonomik Faaliyetlerle ĠliĢkisine Göre
• Dolaylı
• Dolaysız
– Konusu Açısından
• Spesifik
• Advalorem
– Matrah Belirleme Açısından
• Öznel
• Nesnel
– Uygulanan Oranlar Açısından
• Azalan
• Sabit
• Artan
6
• Borçlanma
– Ġç Borçlanma
• Hazine Bonosu (Kısa Vadeli)
• Devlet Tahvili (Uzun Vadeli)
– DıĢ Borçlanma
1

10/13/2011
Büyüme Hızı
MALİYE POLİTİKASININ ETKİNLİĞİNE
İLİŞKİN TARTIŞMALAR
*Klasik Yaklaşım
15
12
11,9
11
8,6
11,1
9,8
10,3
10
10
9,7
9,2
8,1
8,1 8
8,1
6,5
7,7
7
5,4
6,2 6,4 6,2
5,9 5,4
6
5
4,3
4,2
5,2
4
3,4
2,6
-2,8
1,3 0,3
0,3
0
8
5,2
8,5 7,6 6,5
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3,2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
-5
-6,3
-7 -7,8
-10
-9,8
-15
-14,7
– Tam Rekabet KoĢulları Geçerli
– Say Kanunu (Mahreçler Yasası)
– Ücret, faiz ve fiyatların esnek olması
– Miktar Kuramının Geçerliliği (Klasik Dikatomi)
– Devletin ekonomik ve sosyal alana müdahalede bulunması gereksizdir.
– Devlet mümkün olduğu kadar küçük, bütçe denk olmalıdır.
– Tarafsız Maliye ısrarla savundukları bir konudur. Kamu gelir ve
harcamalarının kiĢi ve firmalar tarafınca alınan kararları etkilememesi
anlamındadır.
– Devlete karĢı güvensizdirler.
• Geçici bir dengesizlik durumunda maliye politikası yerine para politikası
kullanılmalıdır. Kamu harcamalarının para arzının artırılması ile toplam talep
artacağından para politikası kullanılmalıdır.
7
-20
8
– Otomatik Dengenin OluĢmamasının Nedenleri
• Nakit ücretlerin rijitliği (katılığı)
• Likidite Tuzağı
• Yatırım-Tasarruf EĢitsizliği
– U +, W –, TT -, Y -, Pro -, U +.
• Keynesyen YaklaĢım
– Kamu harcamaları ve vergiler TD üzerinde etkide
bulunduğundan faydalı araçlardır.
– Para politikası ile toplam talebi artırmak her zaman mümkün
değildir. Belli bir faiz oranı düzeyinde spekülatif para talebinin
faiz esnekliği sonsuzdur (likidite tuzağı).
– Bununla birlikte yatırımların faiz oranı ne kadar düĢük olursa
olsun yatırımlarını artırmaktan kaçınmaktadırlar, yatırımların faiz
esnekliği sıfırıdır.
• ÇağdaĢ Keynesyen YaklaĢım
– Hem para hem de maliye politikalarının etkinliği
üzerinde durmaktadırlar.
– Ekonomide dalgalanma çoğunun özel sektörün
– harcama kararlarından kaynaklandığı bununda para
arzındaki dalgalanmalara neden olduğunu ileri
sürmektedirler.
– Daralma dönemlerinde bütçe açığına paralel olarak
parasal geniĢleme politikasının uygulanması
gerektiğini savunmaktadırlar.
– Enflasyon dönemlerinde tam tersi politikalar
uygulanmalıdır.
– Ġstikrara kavuĢma açısından maliye politikası araçları
daha önemlidir.
9
10
• Monetarist YaklaĢım
– Serbest piyasa ekonomisi içinde para arzının önemli
bir yeri olduğuna inanan kuramdır.
– Tüketim, cari kullanabilir gelirin değil gelecekteki
gelirlerin tahminleri olarak ifade edilen sürekli gelirin
bir fonksiyonudur. Dolayısıyla cari gelirin etkilenerek
milli gelirin etkileneceğini iddia eden Keynesyen
görüĢün karĢısındadır.
11
– Ekonomik dalgalanmaların hemen hemen tamamının
para arzındaki düzensiz dalgalanmalardan
kaynaklanmaktadır.
– Parasal geniĢleme kısa dönemde daha yüksek gelire
yol açacaktır. Uzun dönemde artan para arzı sadece
enflasyona neden olacaktır.
– Kısa dönemde para arzındaki artıĢ gerçek üretim
düzeyini ve dolayısıyla gerçek milli gelir düzeyinde
geçici bir artıĢa neden olacaktır.
12
– Maliye Politikasının ekonomik faaliyetler üzerindeki
etkisi kamu harcamalarının nasıl finanse edildiğine
bağlıdır.
• Para arzı sabitken kamu harcamalarının çarpan değeri pozitif
olacaktır. Ancak ilerleyen zaman içinde değeri sıfır olacaktır.
Bunun nedeni dıĢlama etkisidir. Kamu harcamalarındaki
artıĢın kiĢi ve firmalardan borçlanma ile finanse edildiğini
varsayalım (pür maliye politikası). Piyasada ödünç verilebilir
fonlar talebi artacak, faiz oranında artıĢ meydana gelecektir.
Yükselen faiz özel yatırımları azaltacaktır. Milli gelir
düĢecektir.
2

10/13/2011
• Kamu harcamalarının ek vergilerle finanse edilmesi durumunda
ekonomiye getirilen canlılık kısmen vergiler nedeniyle en az
düzeyde olacaktır.
• Merkez Bankası kaynakları ile harcamaların finanse edilmesi
durumuda geniĢletici etki en fazla olacaktır.
• Çünkü para arzındaki geniĢleme faiz oranını düĢürmekte
sonuçta özel yatırımlar artmaktadır. Cari faiz oranının düĢmesi
devlet tahvillerinin değerini yükseltmekte meydan gelen bu
servet etkisi ile mevcut tahvil sahiplerinin tüketimlerini
artırmaktadır. Parasal gelirlerinin arttığını gören gelir sahipleri
gelir etkisi ile tüketimlerini artıracaklardır.
– Monetaristlere göre maliye politikasının para
miktarından bağımsız olması durumunda ekonomi
üzerindeki etki ya hiç olmamakta veya çok küçük
olmaktadır.
– Ekonominin istikrara kavuĢması için para ve maliye
politikalarının karĢısındadırlar.
– Ġyi bir para politikası para arzını belirli bir sabit oranda
artıran politikadır. Bu oran yaklaĢık olarak
ekonomideki büyüme oranına göre belirlenir (Nötr
para).
13
14
Makro Ekonomik Sorunlara Yeni Mikro
Yaklaşımlar
– Devletin para ve maliye politikalarına baĢvurması
gereksizdir. Bunun nedeni kiĢilerin davranıĢlarıdır.
• Yeni Klasik Makroekonomi YaklaĢımı (Rasyonel
Beklentiler YaklaĢımı)
– Bugünkü davranıĢalarını belirleyen temel öge,
gelecek ile ilgili beklentileridir. KiĢiler bu beklentilerde
rasyoneldir.
– Üreticiler ve tüketiciler piyasa göstergelerini yakından
takip ederler ve ellerindeki bütün bilgileri kullanarak
geleceğe iliĢkin beklentilerini biçimlendirirler. Bu
durumda sistemli olmayan hata yaparlar. Aynı tür
hatayı gerekli bilgiye sahip oldukları sürece
tekrarlamazlar.
15
16
– Devletin uyguladığı makro ekonomik politikalara hemen
aktif bir tavır sergileyecekler ve politikayı etkisiz
kılacaklardır.
– Yeni klasik anlayıĢa göre ekonomik dalgalanmalar
kiĢilerin fiyat düzeyini öngörmedeki hatalarından
kaynaklanmaktadır.
– Tesadüfi hatalar önceden öngörülemediği için aktif makro
ekonomik politik uygulamaya gerek yoktur (Nispi fiyatlar
setini bozmaması için).
– Devlet ekonomi politikalarını önceden belirlemeli ve sık
sık değiĢtirmemelidir.
– Keynesyen görüĢ yetersizdir.
• Arz Yanlı Ekonomi YaklaĢımı
– Ekonomide kapasite sınırına ulaĢılana kadar arz pasiftir ve toplam
talebin baskısı altındadır.
– Bir ekonomide uygulanan vergi indirimleri tüketim nedeniyle değil o
ekonomideki kiĢileri çalıĢmaya, yatırıma, tasarrrufa ve üretime
teĢvik ettiği için etkilidir.
– Yüksek vergi oranları ve transferler ekonomide verimli
faaliyetlerden daha çok verimsiz faaliyetleri teĢvik eder.
– Taraftarlarına göre, istikrarsızlığın temel sebebi gerçek üretim
artıĢına oranla para arzının hızlı bir Ģekilde artmasıdır.
– Bu nedenle para arzı sabit bir hızla artarken, tasarruf ve yatırımı
teĢvik edici, üretim ve istihdam düzeyini artırıcı bir vergi politikası
uygulanırsa istikrarsızlık azaltılabilir.
17
3