БДУ, Физика Проблемляри Институту: «Физиканын Мцасир Проблемляри» ЫЫЫ Республика Конфрансы və ya polimer və duzun) suyun strukturuna təsiri durur. Belə ki, fazaəmələgətirən komponentlər suyun strukturunu özlərinə məxsus şəkildə dəyişərək sistemdə müxtəlif strukturlu su yaradır və həmin strukturlar əmələ gələcək fazaların özəyini təşkil edir. Bu halda fazaəmələgətirən komponentlər bir-biri ilə bilavasitə qarşılıqlı təsirdə olmur və bu qarşılıqlı təsir yalnız su vasitəsilə həyata keçirilir. Beləliklə, Zaslavski və Məsimov tərəfindən irəli sürülmüş aşağıdakı hipotez [4] təsdiq olunur ki, polimer-su ikifazalı sistemlərində fazalara ayrılma həmin sistemlərdə iki müxtəlif strukturlu suyun yaranması hesabına baş verir. Təqdim olunan işdə PEQ - C4O6H4Na2 - H2O ikifazalı sisteminin fiziki-kimyəvi xassələri tədqiq olunmuş və bu sistemdə fazalara ayrılmanın molekulyar aspektləri araşdırılmışdır. Bu məqsədlə polietilenqlikol (PEQ)-6000, dekstran, çaxır turşusunun Na duzu (kimyəvi təmiz) və bidistillə su istifadə olunmuşdur. Sistemlərin binodal əyrisi qurulmuş, birləşdirici xəttin meyl bucağı təyin edilmişdir. PEQ - C4O6H4Na2 - H2O ikifazalı sistemində fazalara ayrılma prosesində suyun strukturunun həlledici rola malik olmasını göstərmək üçün xarici amillərin və bəzi əlavələrin sistemin binodal əyrilərinə təsirinə baxılmışdır. Polimerin molekulйар кцтляsinin fazaəmələgəlmə prosesinə təsiri tədqiq olunarkən alınmışdır ki, polimerin molekulйар кцтляsi artdıqca fazalara ayrılma prosesi sürətlənir, başqa sözlə fazaəmələgətirən komponentlərin daha kiçik konsentrasiyalarında ikifazalı sistem alınır. Suyun strukturuna dağıdıъı təsir göstərən karbomidin iştirakı ilə həmin sistemin binodal əyrisi qurulmuşdur. Alınmış nəticələrin təhlilindən məlum olmuşdur ki, 1,0 mol/l karbamidin təsiri ilə sistemin hal diaqramında homogen oblastın sahəsi böyüdüyü halda tiokarbamid demək olar ki, binodal əyrisini dəyişmir. Bu nəticə bəzi maddələrin sulu məhlullarının struktur temperaturunun tədqiqi zamanı alınmış [5] nəticələrlə uyğun gəlir. Digər təcrübələrdə bəzi şəkərlərin və spirtlərin tədqiq olunmuş sistemin hal diaqramına təsiri tədqiq olunmuşdur. Alınmışdır ki, şəkərlərin təsiri ilə və etil spirtinin kiçik konsentrasiyalarında sistemin binodal əyrisi koordinat başlanğıcına tərəf sürüşür, ikifazalı sistem fazaəmələgətirən komponentlərin daha kiçik konsentrasiyalarında baş verir. Eyni zamanda temperaturun dəyişməsinin sistemin fiziki-kimyəvi xassələrinə təsiri öyrənilmişdir. Təqdim olunan işdə eyni zamanda PEQ - C4O6H4Na2 - H2O və dekstran-PEQ-su ikifazalı sistemlərinin hal diaqramlarına Ag və Cu ionlarının təsiri tədqiq olunmuşdur. İonlar sistemə elektroliz metodu ilə daxil edilmişdir. Еlektroliz hadisəsinin baş verməsi ücün sistemlərin hal diaqramları qurularkən bidistillə su əvəzinə “aquavita” suyu götürülmüşdür və електролиз гурьусу вя шяртляри еля сечилмишдир ки, су молекулларынын NH O NH сайынын эцмцш вя йа мис ionlarınын сайына нисбяти 6∙10 6 2O 6 ( 2 6 N Ag NCu 10 ) олсун, башга сюзля 6 млн су молекулуна бир эцмцш вя йа мис иону дцшсцн. Ъядвяллярдя alınmış nəticələr verilmişdir. Нятиъялярдян мялум олмушдур ки, тямиз aquavita вя Cu ionlarının iştirakı ilə olan системлярдя фазаларын полимер вя дуз тяркиби üst-üstə düşür və yalnız birləşdirici xəttin meyl bucağı dəyişir (Ъу-ин иштиракы иля олан систем цчцн tg BX =2,35-дир). Ъядвял 2-дя Ag ionlarının iştirakı ilə олан икифазалы системинин фазаларынын тяркиби верилмишдир. Ъядвялдян эюрцндцйц кими бу щалда фазалара айрылма щям полимерин вя дузун даща бюйцк консентрасийасында баш верир, həm də birləşdirici xəttin meyl bucağı dəyişir. Bu təcrübi faktları izah etmək üçün qeyd edək ki, hər iki halda birləşdirici xəttin meyl bucağı dəişdiyindən ionlar suyun strukturuna bu və ya digər dərəcədə təsir göstərir, Ag ionlarının iştirakı ilə олан системдя ися бунунла йанашы, fazalara ayrılma fazaəmələgətirən komponentlərin böyuk konsentrasiyasında baş verir. 125
БДУ, Физика Проблемляри Институту: «Физиканын Мцасир Проблемляри» ЫЫЫ Республика Конфрансы Ъядвял 1 ПЕГ(6000)-Ъ4О6Щ4На2-Щ2О(aquavita) икифазалы системинин фазаларынын тяркиби (бцтцн консентрасийалар %-ля верилмишдир, ±0,1% дягигликля) № 1 2 3 4 5 6 Илкин систем Йухары фаза Ашаьы фаза ПЕГ Дуз ПЕГ Дуз ПЕГ Дуз 8,0 10,5 11,4 12,1 13,0 15,0 14,0 13,0 13,2 13,4 13,4 13,5 15,8 19,8 20,6 22,0 24,4 28,5 9,0 8,1 7,5 7,1 6,4 5,0 2,5 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 17,4 18,3 18,8 19,6 20,4 21,7 tg BX -2,05 Ъядвял 2 ПЕГ-Ъ4О6Щ4На2-Щ2О(aquavita+ Ag) икифазалы системинин фазаларынын тяркиби (бцтцн консентрасийалар %-ля верилмишдир, ± 0,1% дягигликля) № 1 2 3 4 5 6 Илкин систем Йухары фаза Ашаьы фаза ПЕГ Дуз ПЕГ Дуз ПЕГ Дуз 9,1 10,1 11,0 13,5 14,4 16,0 16,0 16,0 16,1 16,1 16,2 16,4 18,6 20,8 21,8 25,6 27,8 28,6 9,4 9,0 8,4 7,2 6,4 6,2 3,6 2,1 1,0 0,8 0,6 0,4 19,5 21,2 23,2 25,4 26,4 28,6 tg BX -2,80 Beləliklə, xarici amillərin və bəzi əlavələrin, o cümlədən Ag və Cu ionlarının PEQ- C4O6H4Na2-H2O və dekstran-PEQ-su ikifazalı sistemlərinin binodal əyrilərinə təsiri sistemli tədqiq olunmuş və göstərilmişdir ki, bu amillər suyun strukturuna dağıdıcı və strukturlaşdırıcı təsir göstərərək prosesin bu və ya digər istiqamətdə getməsini tənzimləyir. Ədəbiyyat 1. Bağırov T.O. İkifazalı sulu polimer sistemləri və onların əsas xarakteristikaları, Bakı, BDU, 2005, 56 s. 2. Тагер А.А. Некоторые новые представления в области растворов полимеров - Высокомолекумялные соединения, А, 1984, т.26, № 4, с.659-674. 3. Chethana, S., Rastogi, N. K., Raghavarao, K. S. M. S., Biotechnol. Letters., 2006, v.28, pp.25-28. 4. Zaslavsky B.Y., Aqueous Two-Phase Partitioning: Physical Chemistry and Bioanalytical Applications, Marcel Dekker, New York, 1994, -212 p. 5. Məsimov E.Ə., Bağırov T.O., Mahmudov A.Ü., Zaslavski B.Y. Maye məhlullarda fazalara ayrılma // Journal of Qafqaz Universitu, 2008, №21, s.77-88. 126
- Page 1 and 2: БДУ, Физика Проблем
- Page 3 and 4: БДУ, Физика Проблем
- Page 5 and 6: БДУ, Физика Проблем
- Page 7 and 8: БДУ, Физика Проблем
- Page 9 and 10: БДУ, Физика Проблем
- Page 11 and 12: БДУ, Физика Проблем
- Page 13 and 14: БДУ, Физика Проблем
- Page 15 and 16: БДУ, Физика Проблем
- Page 17 and 18: БДУ, Физика Проблем
- Page 19 and 20: БДУ, Физика Проблем
- Page 21: БДУ, Физика Проблем
- Page 25 and 26: БДУ, Физика Проблем
- Page 27 and 28: БДУ, Физика Проблем
- Page 29 and 30: БДУ, Физика Проблем
- Page 31 and 32: БДУ, Физика Проблем
- Page 33 and 34: БДУ, Физика Проблем
- Page 35 and 36: БДУ, Физика Проблем
- Page 37 and 38: БДУ, Физика Проблем
- Page 39 and 40: БДУ, Физика Проблем
- Page 41 and 42: БДУ, Физика Проблем
- Page 43 and 44: БДУ, Физика Проблем
- Page 45: БДУ, Физика Проблем