IV Ktz

Hattâ en son bu maksatla (Türkiye ile Azerbaycan'ın ilgisini kesmek
için) ve şuurlu bir şekilde İran kürtleri Türk-îran sınırına bir dil gibi sarkarak,
bütün hudut karakollarını kontrolları altına almışlardır. Türkiyeyi
İran'a bağlıyan demiryolu bunların hâkimiyeti altında olup kapalıdır.
Bu kısa genel değerlendirmeden sonra asıl üzerinde durmak istediğimiz
konuya geliyoruz. Kaşkailer veya Kaşkaylar.
15 milyonluk İran Türklüğünün 1 milyonluk ve sunni bölümünü teşkil
eden şanlı, muhteşem bir uruktur Kaşkaylar. O kadar mücadeleci, şeref
ve haysiyetlerine düşkündürler, o kadar Türk ve Türkiye'ye bağlıdırlar
ki, önceleri Erdebil yöresinde sakin bulundukları halde, Türkiye ile
ilgileri kesilsin, fazla alış verişleri olmasın ve etkilenmesinler diye 16 ncı
yüzyılda Şah İsmail Safevî tarafından halen bulundukları Fars bölgesine
(Hazer'in güneyi) nakledilmişlerdir.
Aslen Oğuz boyundan kopma bir uruk olup Kaşkaylarm, Cengiz Han
zamanında onunla beraber İran'a geldikleri, Hülâgû Han zamanında ise
Kafkasya eteklerine kadar indikleri/bir kısmının ise Akkoyunlu olduğu
nakledilmektedir( 4 ).
Hâlâ yarı göçebe bir hayat yaşarlar. Göçleri bütün İran için mühim
bir hadisedir. Oldukça büyük bir sahada hareket halinde olduklarından,
tesirleri çok fazladır. Oldukça düzenli, örfe dayanan göç gelenekleri ile
idare sistemleri vardır. Bu gün bile İl-Hanlıkla idare edilirler. Ayrıca
mümtaz sınıftan sayılan İlhan ailesi dışında Kalantar, Kethüda, Ra'ye,
Taheke-i Post, gibi tabakalarda mevcut olup, bütün idare bozulmamış
Türk töresine göre yürütülür( 5 ).
Oymak teşkilâtlarını şöyle özetleyebiliriz. El, boylara (taife), boylar
obalara (tîre), obalar da ailelere (ocak) ayrılır. Elin başında İl-han
boyların basında Gelânter, (boy beği), obaların başında da Kethüda unvanlı
reisler bulunmaktadır. İl-Beği ise İl-Han'm vekili olup elin idaresi
fiilen onun elindedir.
Ancak İl-Beği, İl-Han'm mutlaka oğlu veya kardeşi gibi en yakın akrabaları
arasmdandır. İl-Han ise mutlak surette Hân ailesinden ve şah
lar tarafından seçilir( 6 )
En dikkati çeken boy ve obaları ise, Bayat (Oğuz), İğdü (Oğuz), Beğ
dili (Oğuz), Çarıhlu (Oğuz), Kaçarlu, Şamlu, Ağaçerî, (Karakoyunlu),
Haîac, Musullu (Akkoyunlu), Oryad (Moğol ) dur( 7 ).
El'in en önemli özelliği, kuvvetli bir töreye sahip olmasıdır. Her ko-
(4) Dilde, Fikirde, İşde Birlik Sayı 3 Sayfa 227 Prof. Dr. Muharrem Ergin.
(5) Türk Dünyası El Kitabı-Sayfa 1115.
(6) Türk Kültürü Sayı 120 sayfa 15, Prof. Dr. Faruk Sümer.
(7) Aynı kaynak.
KAŞGAYLARLA HİSSETMEK 11