Download (1146Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

Ödemeler bilançosundaki dengesizlik kendini dış açık veya dış fazla
şeklinde gösterir. Ödemeler bilançosundaki denge veya dengesizlik otonom
işlemlerin net sonucuna bağlıdır. Otonom gelirlerin otonom giderlere eşit olması
durumunda denge sağlanır. Bunun dışında ödemeler bilançosunda açık veya fazla
vardır. Dengesizliği gidermek için denkleştirici işlemler yapılır. Gerçek hayatta
ödemeler bilançosu dengesinin kendiliğinden sağlanması, nadir rastlanan bir olaydır.
Dış açık veya dış fazlanın ortaya çıkması ise sık rastlanan bir durumdur.
Ülkenin dış ödeme dengesizlikleri karşısında izleyebileceği politikalardan
biri açıkların finanse edilmesiyle yetinmektir. Bu politika seçilirse tedavi edici
yöntemler uygulanmaz; bu sebeple ancak açıkların geçici olması durumunda tercih
edilmelidir. Açıkların geçici olması demek, açık doğuran sebeplerin bir süre sonra
kendiliğinden ortadan kalkacağı demektir. Böyle bir durumda köklü önlemler alarak
ekonomideki kaynak dağılımını bozmanın anlamı yoktur. Süreklilik gösteren açıkları
ise rezervleri kullanarak finanse etmek mümkün değildir. Bu durumda ‘finansman
dışı yöntemleri’ uygulamak gerekir. Finansman dışı yollardan birisi dış ticaret ve
kambiyo kısıtlamaları ile açıkları baskı altına almaktır. Fakat bu yolla açıklar
giderilmez baskı altına alınmış olur ve aynı zamanda böyle bir uygulama
liberalleşme ve dünya ekonomisindeki küreselleşme eğilimlerine de ters düşer.
Geriye kalan yol açıkları tedavi edici önlemler almaktır. Bu amaca yönelik temel
politikalar; döviz kuru ayarlamaları, gelir-fiyat mekanizması ve parasal
yaklaşımdır. 46
Günümüzde hem ulusal hem de uluslararası yatırımcılar için bir ülkenin
ödemeler bilançosu ülke ekonomisinin sağlıklı işleyip işlemediğinin göstergesidir.
Ödemeler bilançosu açıklarının kapatılması için genellikle sabit kur sisteminde
devalüasyon uygulanır. IMF’in ödemeler bilançosu açığı veren ülkelere önerdiği
yöntem genellikle budur. Bu yöntemle, ulusal paranın değeri düşürülür ve bunun
sonucunda ihracat artışı ve ithalat daralması meydana gelir. Ülke parası aşırı
değerlenmişse ve ihracat üzerinde büyük bir baskı oluşturuyorsa ulusal paranın
devalüe edilmesi sağlıklı bir yöntem olabilir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta,
46 SEYİDOĞLU,Uluslararası Finans, s. 66, 67.
20