Asenkron motor <strong>devreleri</strong>nde sigorta <strong>ve</strong> termik seçimiHatları <strong>ve</strong> alıcıları korumak için kullanılan sigorta, termik gibi elemanlar rastgele seçilmez. Buişlem yapılırken yönetmeliklere <strong>ve</strong> alıcının özelliklerine dikkat edilir. Yani, konutlarda lâmbalarıkorumak için 6 A'liksigorta yerine 25 A'liksigorta kullanılamaz.Tesislerde sigortabelirleme işlemi yapılırkenselektivite kuralına dikkatedilir. Şöyle ki; tesisin enbaşında bulunan sigortanınakım değeri en büyük, enson panoda bulunansigortanın değeri ise enküçük olur. Başka birdeyişle ana panodakisigortanın değeri talitablodaki sigortanındeğerinden yüksek olur.Termik aşırı akım rölesiseçimi yapılırken alıcınınakım değeri göz önünealınır. Yani, 3 amperçeken bir motora 20amperlik termik aşırı akımrölesi takılmaz. (Bu hemTablo 1.42: Asenkron motorlar için sigorta, termik <strong>ve</strong> iletken seçimmaliyeti artırır, hem demotoru korumaz.)Motorların korunmasında kullanılan sigorta <strong>ve</strong> termik değerlerine ilişkin örnekMotor besleme tesisatlarında kullanılacak malzemelerin değerleri belirlenirken hazır tablolardanyararlanılır. Aşağıda, tablo 1.42'den yararlanılarak, 7,5 kW'lık bir asenkron motorda kullanılacakelemanların değerleri <strong>ve</strong>rilmiştir.Motor gücü: 7,5 kW (10 HP)Motorun çektiği anma akımı: 15,6 AMotorun beslenmesinde kullanılması gereken iletkenin kesiti: 6 mm 2Termik aşırı akım rölesinin akım değerini ayarlama sınırları: 11-16 AMotoru besleyen hatta bağlanacak gecikmeli tip sigortanın akım değeri: 25 AKumanda kablolarıKumanda panolarında özel yapılı, çok damarlı <strong>kumanda</strong> kabloları kullanılmaktadır.a. NLSY <strong>ve</strong> NLSCY tipi ölçü-<strong>kumanda</strong>-kontrol kablolarıÇok ince telli bakır iletkenli, PVCyalıtkanlı, renk kodlu damarlı, PVC dış kılıflıkablolardır. Kuru <strong>ve</strong> nemli yerlerde, güneşışınlarından korunan harici sabit tesislerde,hafıza programlı otomasyon <strong>kumanda</strong>sistemlerinde <strong>ve</strong> mekanik zorlamaların Şekil 1.43: NLSY <strong>ve</strong> NLSCY tipi <strong>kumanda</strong> kablosuolmadığı yerlerde kullanılırlar.16PDF created with FinePrint pdfFactory trial <strong>ve</strong>rsion http://www.fineprint.com
Bu kablolar, 0,5-0,75-1 <strong>ve</strong> 1,5 mm 2kesitlerinde üretilir.b. LSPYY <strong>ve</strong> LSPYCY tipi ölçü<strong>kumanda</strong>-kontrolkablolarıİnce çok telli bakır iletkenli, PVCyalıtkanlı, renk kodlu damarlı, her bir çiftdamarı borulu PVC dış kılıflı kablolardır.Bu kablolar, 0,14-0,25-0,5-0,75 <strong>ve</strong>1 mm 2 kesitlerinde üretilir (şekil 1.44).c. PYCM tipi üstün iletişim özellikli,alüminyum ekranlı ölçü-<strong>kumanda</strong>kontrolkablolarıTek telli bakır iletkenli, PVC yalıtkanlı,renk kodlu damarlı, alüminyum astarlı <strong>ve</strong>PVC dış kılıflı kablolardır. Kuru, nemli,ıslak yerlerde, bürolarda, imalathanelerdevb. kullanılır.Bu kablolar, 0,6 <strong>ve</strong> 0,8 mm 2 kesitlerindeüretilmektedir (şekil 1.45).Şekil 1.44: LSPYY <strong>ve</strong> LSPYCY tipi <strong>kumanda</strong> kablosuŞekil 1.45: PYCM tipi <strong>kumanda</strong> kablosuŞekil 1.46: PYCYM-B tipi <strong>kumanda</strong> kablosuŞekil 1.47: NYSLYÖ tipi <strong>kumanda</strong> kablosuŞekil 1.48: NYSLYYCÖ tipi <strong>kumanda</strong> kablosuç. PYCYM-B tipi alüminyum ekranlı ölçü-<strong>kumanda</strong>-kontrol kablolarıTek telli bakır iletkenli, PVC yalıtkanlı, renk kodlu damarlı, alüminyum ekranlı, ekran boyuncaözel çıplak damarlı, kırmızı renk kodlu, PVC dış kılıflı kablolardır. Bunlar yangın ihbarsistemlerinde sinyal taşıma amacıyla kullanılırlar (şekil 1.46).d. NYSLYÖ tipi ölçü-<strong>kumanda</strong>-kontrol kablolarıİnce çok telli bakır iletkenli, PVC yalıtkanlı, kalay kaplı bakır örgü ekranlı, PVC dış kılıflarıneme, yağa, kimyasal maddelere dayanıklıdır.Bu kablolar, 0,75-1-1,5 <strong>ve</strong> 2,5 mm 2 kesitlerinde üretilmektedir (şekil 1.47).e. NYSLYCÖ tipi bakır örgü ekranlı ölçü-<strong>kumanda</strong>-kontrol kablolarıİnce çok telli bakır iletkenli, PVC yalıtkanlı, sık dokunmuş kalay kaplı, bakır örgü ekranlı, katı,sıvı yağlara <strong>ve</strong> kimyasal maddelere dayanıklı PVC dış kılıflı kablolardır.Bu kablolar, 0,75-1-1,5 <strong>ve</strong> 2,5 mm 2 kesitlerinde üretilmektedir (şekil 1.48).F. Kumanda devre elemanlarının tanıtılması <strong>ve</strong> <strong>otomatik</strong> <strong>kumanda</strong> şemalarının çizimiEndüstriyel tesislerde kullanılan motorların <strong>kumanda</strong>sı çeşitli şekillerde yapılabilmektedir.Bunları sınıflandıracak olursak:I. Basit şalter <strong>ve</strong> anahtarlarla <strong>kumanda</strong>,II. Pako (paket) şalterlerle <strong>kumanda</strong>,III. Termik korumalı şalterlerle <strong>kumanda</strong>,IV. Termik <strong>ve</strong> manyetik korumalı şalterlerle <strong>kumanda</strong>,V. Kontaktörlerle <strong>kumanda</strong>,VI. Yarı iletken (tristör, triyak, SSR) devre elemanlarıyla <strong>kumanda</strong>Basit şalter <strong>ve</strong> pako şalterlerle yapılan <strong>kumanda</strong> günümüzde yavaş yavaş uygulamadan kalkmaktaya da üretim süreçlerinin karmaşık olmadığı tesislerde kullanılmaktadır.Kontaktörlerle yapılan <strong>kumanda</strong> çok işlevsel (fonksiyonel) olabildiğinden geniş bir kullanım17PDF created with FinePrint pdfFactory trial <strong>ve</strong>rsion http://www.fineprint.com