8‘Ne Bir Hastalık <strong>ne</strong> <strong>de</strong> Bir Suç’Türkiye’<strong>de</strong> Lezbiyen, Gey, Biseksüel ve Trans Bireyler Eşitlik İstiyorAYRIMCILIĞIN ÖNLENMEMESİ: HÜKÜMETİNDUYARSIZLIĞI VE YASAL KORUMALARINEKSİKLİĞİ“Anayasa <strong>de</strong>ğişikliği çalışmaları sırasında eşcinsellerin<strong>de</strong> talepleri oldu. Halen <strong>de</strong> geliyor. İstiyorlar diyeverecek miyiz? Şu anki koşullarda mümkün <strong>de</strong>ğil,kamuoyu buna hazır <strong>de</strong>ğil.”Burhan Kuzu, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) Milletvekili ve Meclis Anayasa Komisyonu üyesi. 7LGBT <strong>de</strong>r<strong>ne</strong>klerinin yıllardır sürdürdüğü müca<strong>de</strong>leye rağmen 8 , cinsel yö<strong>ne</strong>lim ya da cinsiyetkimliği temelli ayrımcılığa uğramama hakkı konusunda ulusal mevzuatta herhangi <strong>bir</strong>düzenleme bulunmamaktadır. Aynı zamanda, ceza hukuku ve me<strong>de</strong>ni hukukta bazıdüzenlemeler, yargı mensupları tarafından ayrımcı <strong>bir</strong> şekil<strong>de</strong> kullanılmaktadır. Üst düzeypolitikacılar ve hükümet yetkilileri, bu yön<strong>de</strong>ki eşitlik taleplerini red<strong>de</strong>tmelerinin yanısıra,lezbiyen, gey, biseksüel ve trans <strong>bir</strong>eylere yö<strong>ne</strong>lik ayrımcılığı körükleyecek homofobikaçıklamalarda bulundular. Türkiye yetkililerinin, cinsel yö<strong>ne</strong>limleri ya da cinsiyet kimlikleri <strong>ne</strong>olursa olsun herkesin eşit haklara sahip olduğu ilkesini benimsemediklerini gösteren <strong>bir</strong> diğerişaret ise, uluslararası alanda, ayrımcıkla müca<strong>de</strong>le konusundaki düzenlemeler<strong>de</strong> reformlaryapılması tavsiyelerini sürekli <strong>bir</strong> şekil<strong>de</strong> red<strong>de</strong>tmeleri ve lezbiyen, gey, biseksüel ve trans<strong>bir</strong>eylere yö<strong>ne</strong>lik koruma çağrısında bulunan ö<strong>ne</strong>rgeleri imzalamayı red<strong>de</strong>tmeleri oldu. Türkiyeayrıca Avrupa Konseyi’<strong>ne</strong> üye ülkeler arasında, ayrımcılığın ge<strong>ne</strong>l olarak yasaklanmasınıöngören Avrupa İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunması Sözleşmesi'<strong>ne</strong> Ek 12No'lu Protokolü’nü imzalamayan sayılı ülkeler arasında bulunmaktadır.Uluslararası Af Örgütü’nün görüştüğü lezbiyen, gey, biseksüel ve trans <strong>bir</strong>eyler, aktivistler,aka<strong>de</strong>misyenlerin çoğu, bu tür yasal korumaların eksikliğinin, cinsel yö<strong>ne</strong>lim ve cinsiyetkimlikleri <strong>ne</strong><strong>de</strong>niyle maruz kaldıkları ayrımcılığı pekiştiren en ö<strong>ne</strong>mli etken olduğunubelirttiler.HÜKÜMETİN DÜŞMANCA TUTUMUAdalet ve Kalkınma Partisi, 2002 yılında iktidara gelmesinin ardından, çeşitli insan haklarıkonularında varolan korumaları sağlamlaştıran yasal reformlar gerçekleştirdi. 9 Ancak bununtam tersi<strong>ne</strong> cinsel yö<strong>ne</strong>lim ve cinsel ayrımcılık temelli ayrımcılığa uğramama hakkını koruyantek <strong>bir</strong> düzenleme yapılmadı. Aksi<strong>ne</strong>, hükümet, bazı yetkililer tarafından yapılan ayrımcılıkUluslararası Af Örgütü Haziran 2011 In<strong>de</strong>ks: EUR 44/001/2011
‘Ne <strong>bir</strong> Hastalık <strong>ne</strong> <strong>de</strong> Bir Suç’Türkiye’<strong>de</strong> Lezbiyen, Gey, Bisekseül ve Trans Kişiler Eşitlik İstiyor9içeren açıklamalar ile arasına mesafe koymadı ya da özür dilemedi. Uluslararası AfÖrgütü’nün görüştüğü <strong>bir</strong>çok aktivist, Kadın ve Aile<strong>de</strong>n sorumlu Devlet Bakanı Aliye Kavaf’ın“eşcinsellik <strong>bir</strong> hastalıktır ve tedavi edilmelidir” açıklamasının yol açtığı sorunlardanbahsetti. 10 Açıklamaya medya tarafından geniş yer verilmesi<strong>ne</strong> rağmen hükümet bu konuda<strong>ne</strong> <strong>bir</strong> açıklama yaptı <strong>ne</strong> <strong>de</strong> özür diledi. Bu tür homofobik açıklamalar münferit durumlar<strong>de</strong>ğil. 2003 yılında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın siyasi danışmanı iktidar partisi<strong>ne</strong>“eşcinseller üye olamaz”, “Ancak kendi partilerini kurabilirler” <strong>de</strong>di. 11 Meclis AnayasaKomisyonu Başkanı Burhan Kuzu tarafından beyan edilen (alıntı için yukarıya bkz) hükümetincinsel yö<strong>ne</strong>lim ve cinsiyet kimliği temelli ayrımcılığı yasaklamak için yapılan baskıları kabuletmeyeceği yönün<strong>de</strong>ki açıklama, hükümetin bu konudaki ge<strong>ne</strong>l tavrını temsil etmektedir. Buaçıklamanın hemen ardından Komisyon’un <strong>bir</strong> başka üyesi AKP milletvekili, Dengir Mir Fırat21. yüzyılın LGBT kişilerin haklarının tanınması için çok erken olduğunu, belki 22. yüzyıldaolabileceğini belirtti. 12 Toplumun böyle <strong>bir</strong> şeye hazır olmadığı yönün<strong>de</strong>ki bu bakış açısı,Meclis İnsan Hakları Komisyonu Başkanı AKP milletvekili Zafer Üskül tarafından daUluslararası Af Örgütü’nün 2011 yılı Şubat ayında kendisiyle yaptığı <strong>bir</strong> görüşme<strong>de</strong>belirtildi. 13 Değişime karşı böyle <strong>bir</strong> direncin mevcut olduğu bu ortamda, reformlar içinkampanya yürüten kişiler <strong>de</strong> baskı altına alındı: LGBT hakları konusunda kampanya yürütensayılı gazeteciler<strong>de</strong>n <strong>bir</strong> olan Kürşad Kahramanoğlu, Birgün gazetesi<strong>ne</strong> yazdığı <strong>bir</strong> yazıda“Burhan Kuzu geçtiğimiz yüzyıldan kalma <strong>bir</strong> politikacı, bu yüzyıldan <strong>de</strong>ğil” <strong>de</strong>diği içinyargılandı. 142010 yılı Mayıs ayında Türkiye’nin insan hakları sicilinin göz<strong>de</strong>n geçirildiği BirleşmişMilletler Evrensel Periyodik Değerlendirme sürecin<strong>de</strong>, Türkiye cinsel yö<strong>ne</strong>lim ve cinsiyetkimliği temelli ayrımcılığın önlenmesi konusunda yapılan tavsiyeleri red<strong>de</strong><strong>de</strong>rek, cinsiyetkimliği ibaresinin (şu anda yasada mevcut olmayan) Ayrımcılıkla Müca<strong>de</strong>le ve Eşitlik yasatasarısında zaten bulunduğunu belirtti. 15 2010 yılı Aralık ayında Birleşmiş Milletler Ge<strong>ne</strong>lKurulu tarafından sunulan cinsel yö<strong>ne</strong>limleri <strong>ne</strong><strong>de</strong>niyle yasa dışı, keyfi ve yargısız infazamaruz bırakılmalarını kınayan tarihi yö<strong>ne</strong>rge<strong>de</strong> oylamaya katılmadı. 16 Yi<strong>ne</strong>, Türkiye’ninuluslararası düzey<strong>de</strong> lezbiyen, gey, biseksüel ve trans <strong>bir</strong>eylerin haklarının korunmasını<strong>de</strong>steklemediği <strong>bir</strong> başka ör<strong>ne</strong>k, Kolombiya hükümeti tarafından 85 ülkenin <strong>de</strong>steği ileBirleşmiş Milletler Ge<strong>ne</strong>l Kurulu’na sunulan cinsel yö<strong>ne</strong>lim ve cinsiyet kimliği temelli şid<strong>de</strong>tbiçimleri<strong>ne</strong> ve insan hakları ihlalleri<strong>ne</strong> son verme konusunda yapılan ortak açıklamayı<strong>de</strong>steklememesi oldu. 17LGBT HAKLARI REFORMU YAPILMIYORHükümetin bu düşmanca tutumu, lezbiyen, gey, biseksüel ve trans <strong>bir</strong>eylere yasa düzeyin<strong>de</strong>koruma sağlanması için herhangi <strong>bir</strong> adım atılmamasını beraberin<strong>de</strong> getirmektedir. 2005yılında yeni Türk Ceza Kanunu’nun çıkarılmasından önce, sivil toplumun, cinsel yö<strong>ne</strong>lim vecinsiyet kimliği temelli ayrımcılığın önlenmesi için gerekli korumaların sağlanması yönün<strong>de</strong>kitalepleri, - iddialara göre Adalet Bakanı Cemil Çiçek’in isteği ile - yasa tasarısını hazırlayanlartarafından red<strong>de</strong>dildi. 18 2010 yılı Mayıs ayında, pozitif önlemler alınmasına olanak verenayrımcılığın önlenmesi ile ilgili 10. mad<strong>de</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong>ğişiklikler yapılmasını öngören Anayasa<strong>de</strong>ğişiklikleri Meclis tarafından kabul edildi. 19 Ancak, ayrımcılığa karşı korumaların, cinselyö<strong>ne</strong>lim ve cinsel tercih konularını da kapsamasını sağlayacak bu fırsat el<strong>de</strong>n kaçırıldı.Hükümetin LGBT haklarının yasa düzeyin<strong>de</strong> korunması yönün<strong>de</strong> en büyük başarısızlığı“Ayrımcılıkla Müca<strong>de</strong>le ve Eşitlik Yasa” tasarısı konusunda yaşandı. 2011 yılı Mart ayındaTürkiye’<strong>de</strong>ki insan hakları örgütlerinin iş<strong>bir</strong>liği ile hazırlanan tasarı kapsamlı <strong>bir</strong> ayrımcılıklamüca<strong>de</strong>le yasası olmayı amaçlıyordu. Tasarıda ayrımcılıkla müca<strong>de</strong>le standartlarınınIn<strong>de</strong>ks: EUR 44/001/2011 Uluslararası Af Örgütü Haziran 2011