Beklentilerle, umutlarla... - Bilişim Dergisi

hususları; mobbingi oluşturan davranışlarıntek tek ele alındığında yasadışı olmamalarıve bu nedenle de mobbingin ispatının çok zorolması şeklinde sıralayabiliriz.Psikolojik taciz bazen yanlış anlaşılanve başka kavramlarla karıştırılabilen birolgu olduğundan, mobbingin çeşitlerindenbahsetmeden önce, öncelikle psikolojik tacizintanımına yer vermek isterim.Bu konudaki çalışmalarıyla tanınan İsveçliendüstri psikologu Heinz Leymann mobbingişöyle tanımlamış: “Mobbing, bir veyabirden fazla kişi tarafından başka birbireye yöneltilen ve o bireyi çaresizve savunmasız bir duruma getiren,süregelen faaliyetlerle bireyin çaresizdurumdan çıkmasını da engelleyendüşmanca ve ahlaka aykırı davranışlarbütünüdür.”benzer görevlerde ve benzer olanaklara sahip,aynı konumdaki iş arkadaşları ise bu durumdayatay psikolojik taciz söz konusudur.Leymann’a göre mobbing mağdurlarının ayırtedici bir özelliği yoktur, mobbing herkesinbaşına gelebilir. Ancak, yine de, pek çokaraştırmacı, mobbing mağdurlarının benzerözellikler gösterdiğini tespit etmiştir. Bazıaraştırmalar, mağdurların genellikle hakkınıaramaktan çekinen, çatışmadan kaçan, dürüstve iyi niyetli kişiler olduklarını göstermektedir.Bazı başka araştırmalar ise, mağdurlarıngenellikle kendilerini başkasına beğendirmeihtiyacı içinde olmayan, girişken, nitelikli,kişilerle ve olaylarla değil düşüncelerleuğraşmayı seven insanlar olduğunu ortayakoymaktadır. Özellikle yaratıcı insanların,ürettikleri yeni fikirlerin diğerlerini rahatsızetmesi nedeniyle mobbinge maruz kalmaolasılıkları daha fazladır. Bazı durumlarda ise,kişi; rengi, cinsiyeti, aksanı, temsil ettiği sınıf,milliyeti gibi özelliklerinden dolayı da psikolojiktacize maruz kalabilir.Ayrıca, Leymann, mobbingden söz edilebilmesiiçin, bu davranışların belli bir sıklıkta; enazından haftada bir defa ve uzun bir zamanperiyodunda mesela 3-4 ay boyunca yapılıyorolması gerektiğini de ifade etmiştir.Anlaşılacağı üzere, işyerinde psikolojik tacizbir iki davranıştan oluşan bir durum değil, pekçok davranışın hedef seçilen kişiye sistematikolarak ve uzun süre uygulanması sonucu ortayaçıkıyor. Söz konusu davranışlar, genellikle biryöneticinin veya üst düzeydeki bir kimseninalt kademede çalışan bir kimseye yönelttiğidavranışlar şeklinde karşımıza çıkıyor ancakbunun tersi de söz konusu olabilir. Yani, işyeriçalışanları bazen sevmedikleri bir amirlerinekarşı dışlama, sabote etme, emirlereuymama gibi davranışlarla psikolojik tacizuygulayabilirler. Bu bahsettiğim taciz türleridikey taciz olarak adlandırılmaktadır. İşyerindepsikolojik tacizin fail veya failleri, mağdur ile- Sizin de bildiğiniz gibi TBMM KadınErkek Fırsat Eşitliği Komisyonubünyesinde oluşturulan “İşyerindePsikolojik şiddet (mobbing) ve çözümönerileri” alt komisyonu toplandı. Sizinde katıldığınız toplantıda dikkat çekenkonulardan bir tanesi de mobbingitetikleyici unsurlardı. Bu unsurlarnelerdir? ve Türkiye’de mobbinge enfazla kadınlar uğruyor diyebilir miyiz?- Mobbingi tetikleyen pek çok unsur olabilir.Bir tanesi biraz önce de belirttiğim gibi,mobbing mağdurunun kişisel özellikleridir.Bu kişisel özelliklerden birisi de hedef seçilenkişinin cinsiyetidir. Türkiye’de ve dünyadayapılan pek çok çalışma, işyerinde psikolojiktacize uğrayanlar arasında oransal olarakkadınların erkeklerden daha fazla yer aldığınıgöstermektedir. Örneğin, Prof. Dr. AytolanYıldırım’ın 2007’de yaptığı ve 505 hemşireninkatıldığı bir çalışmada ulaşılan sonuçlargerçekten dikkat çekicidir. Hemşirelerin yüzde86’sı, son 12 ayda mobbing davranışlarınamaruz kaldıklarını ifade etmişlerdir.Bunun dışında, mobbing uygulayanların yanifaillerin özellikleri de tetikleyici olabilmektedir.Mobbing failleri genellikle ilgi açlığı çeken,övgüye aşırı ihtiyaç duyan, yanlışları üzerinedüşünmeyen, kendileri dışında herkesisuçlayan insanlardır.Şu ana kadar bahsettiklerim mobbingin kişiselnedenleridir. Bunun dışında, örgütsel ve sosyalnedenler de vardır. Heinz Leymann, pek çokpsikolojik taciz vakasının altında yatan nedenin;kötü organize edilmiş üretim süreçleri ve hatalıçalışma yöntemleri ile zayıf ve ilgisiz yönetimolduğunu belirtmiştir. Yönetimin çatışmayısona erdirme konusunda ilgisiz kalması veyaçatışmayı yok sayması durumunda devameden çatışmalar bir süre sonra mobbinginortaya çıkmasına neden olabilmektedir. Yine,çalışanlar açısından korku kültürünün yoğunolarak yaşandığı, ilişkilerin donuk ve renksizolduğu, sürekli gerginlik ve stresin olduğu,kapalı bir iletişim sistemi, yoğun dedikodumekanizması, antidemokratik tutum vedavranışların olduğu örgütler de mobbingeortam hazırlamaktadır.Sosyal nedenlere baktığımızda, son yıllardadeğişen sosyal sistem, artan sosyal bozulma,endişe, belirsizlik, bilinçsizlik, v.b. mobbingezemin hazırlamaktadır.- Hukuki olarak çalışanlar ve örgütlermobbingten korunmak için neleryapmalı, mobbingi ispat etmek mümkünmü?- Mobbing karşısında hem mağdurun hem deörgütün yapabileceği şeyler vardır. Bunlarıyasal yollar ve diğer yollar olarak iki kısımdainceleyebiliriz. Öncelikle yasal yollarabaşvurmadan önce neler yapılabilir bunları136 2011 OCAKÜÇ SORU ÜÇ CEVAP AYLIK BİLİŞİM KÜLTÜRÜ DERGİSİ 137