bitki embriyolojisi laboratuvar kılavuzu - Ankara Üniversitesi Kitaplar ...

A.Ü.F.F. Döner Sermaye
Işletmesi Yay ınları
No: 58
B İTK İ EMBR İYOLOJiSi
LABORATUVAR KILAVUZU
Y. Doç. Dr. H. Nurhan BÜYÜKKARTAL
A.Ü FEN FAKÜLTESI B İYOLOJ İ BÖLÜMÜ
ANKARA
2000

A.Ü.F.F. Döner Sermaye
i şletmesi Yay ınlar ı
No: 58
B İTK İ EMBR İYOLOJ İS İ
LABORATUVAR KILAVUZU
Y. Doç. Dr. H. Nurhan BÜYÜKKARTAL
A.Ü FEN FAKÜLTESI B İYOLOJİ BÖLÜMÜ
ANKARA
2000

IÇINDEKILER
İÇİNDEKİLER... 1
1. HERMAFRODİT ANGİOSPERM ÇİÇEĞİNİN ENINE VE BOYUNA KES İTİNDE ÇIÇEK
KISIMLARIN INCELENMESI 2
2. GENÇ MIKROSPORANGIYUMDA ÇEPER TABAKALAR İ VE MİKROSPOR
ANA HÜCRELERI
3. OLGUN MIKROSPORANGİYUMDA ÇEPER TABAKALAR İ VE POLEN
TETRATLARI
4. MİKROSPOR ANA HÜCRELERİNDE MAYOZ BÖLÜNMEN İN INCELENMESI
(MİKROSPOROGENEZ )
5. ÇEŞITLI FAMİLYALARDA POLEN TIPLERININ INCELENMESI
6. KÜLTÜR ORTAMLARİNDA POLEN Ç İMLENMES İ VE ERKEK GAMETOFİT DÖLÜN
İNCELENMES İ
7. TOHUM TASLAKLARININ OVARYUMA BAĞLANIŞ TARZLARİ
(PLASENTALANMA)
8.TETRASPORİK, 8-ÇEKİRDEKLI ADOXA T İPİ EMBRİYO KESESİ GELI ŞMESI 2
9.CRUCIFERAE T İPİ EMBRİYO GELIŞIMI
10. MONOKOTİL VE DİKOTİL TOHUM KES İTLERİNDE EMBRİYO VE TOHUM
KISIMLARININ İNCELENMESİ
KAYNAKLAR
INDEKS 3,

KONU 1 HERMAFROD İT ANGİOSPERM C İÇE(.';11NİN V BOYUNA
KESİTİNDE Ç İÇEK KISIMLARININ İNCELENMES İ
Çiçekler bitkilerde e şemli üremenin olduğu organlard ır. Embriyolojik olaylar çiçekte
geçmektedir. Çiçek ya yaprakl ı ana gövdenin uç k ısm ında bulunur (terminal çiçek) veya gövde
üzerinde bulunan brakte denen bir yapra ğın (taşıy ıc ı yaprak) koltuğunda k ısa bir sürgün halindedir
(lateral çiçek).
Her çiçek k ısa veya uzun bir sap ın ucunda bulunur. Çiçek parçalar ı sap ın geni şlemi ş olan
reseptalcl (çiçek tablas ı) kısmına bağlanm ışt ır. Çiçek d ış k ısm ında periant (çiçek örtüsü) ve iç
kısm ında generatif organlardan (üreme organlar ı) olu şur.
Periant genellikle farkl ı tipteki yapraklardan yap ılm ış iç içe iki halka şeklindedir;
Kaliks : Çiçeğin en d ış halkasıd ır. Yeşil renkli daha çok yaprağa benzeyen bir örtüdür. Her bir
yaprağına sepal (çanak yaprak) denir. Görevleri iç k ıs ımdaki organlar ı korumakt ır. Genellikle
çiçekler açt ıktan sonra dü şerler, fakat baz ı bitkilerde daimi kalarak geli şen meyveyi korurlar.
Koruyucu rollerine ilave olarak baz ı bitkilerde bal özü depo ederek tozla şmaya veya Compositae
üyelerinde olduğu gibi tohumlar ın yay ılmas ına da yard ımc ı olurlar.
Korolla : Kaliksin iç k ısm ında bulunur ve genellikle cezbedici parlak renkli petallerden (taç
yapraklardan) olu şur.
Baz ı çiçeklerde periant ın bütün yapraklar ı birbirine benzer. Böyle tek örtüden olu şan perianta
perigon ve perigonun her bir yapra ğına da tepal ad ı verilir.
Andrekeum : Periant ın iç k ısm ında say ılar ı 1, 2 veya daha fazla olabilen stamenler (erkek
organlar) bulunur. Stamenlerin tümüne andrekeum denir. Say ıları bitki türüne göre de ği şebilen
stamenler halka veya spiral olu şturmak üzere s ıralan ırlar. Bir starnen filament (sapç ık) ve anter
(başç ık) k ısımlar ından olu şur. Her anter iki teka ve her teka da iki polen kesesi (lokulus) içerir.
Ginekeum : Angiosperm çiçeğinin en iç halkas ın ı makrosporofile tekabül eden karpellerden
geli şmi ş ginekeum olu şturur. Ginekeum pistillerden meydana gelir. Bir pistil stigma (tepecik),
2

stilus (boyuncuk) ve ovaryum (yumurtal ık) denen üç k ı s ımdan olu şur. Ovaw,:i pisth [arafınck
bulunan şişkin k ıs ı md ır ve içinde say ı ve dizili şleri bitki türüne göre deği şen tohum taslaklar'
bulunur.
Deney 1: Parafin metodu ile enine ve boyuna kesitleri al ınarak sürekli preparat haline getirilmi ş
olan Trifolium pratense L. (Çay ırüçgülü) çiçekleri mikroskopta incelenir ( şekil 1).
A P
Sg
St
Ov
Şekil 1. Hermafrodit bir angiosperm çiçe ğinin şematik görünü şü. A) Trifolium pratense L.' de
çiçek enine kesiti B) Çiçek boyuna kesiti. Bar=125 tm. Pd-Pedisel, S-Stamen, St-Stilus,
reseptakl, f- filament, Ov-Ovaryum, Se-Sepal, An-Anter, P-Pistil, Pe-Petal, Sg-Stigma
3
B

KONU 2 : GENÇ MiKROSPORANG İYUMDA ÇEPER TABAKALAR' VE M İKROSPOR
ANA HÜCRELER'
Andrekeumu te şkil eden organlar stamen ad ın ı al ırlar. Stamenlerde iki k ı s ımdan olu şurlar;
1. İnce bir sap ki buna fılament denir. Çoğunlukla parankimatik bir doku içine gömülmü ş
hadrosentrik bir demet içerir.
2. Organ ın verimli baş kısm ı buna da anter ad ı verilir. Anterde konnektif dokusu ile birbirine ba ğl ı
iki teka bulunur. Tipik bir anter iki şer polen kesesini (lokulus) içeren iki tekadan meydana gelir.
Genç bir anterin enine kesitinde şu dokular görülür; D ışta epidermis özel bir olu şum göstermez.
Epidermis içteki dokular ı koruyucu görev yapar. Epidermisin alt ında çeperleri henüz kal ınlaşmamış
endotesyum bulunur. Sonra 2-3 s ıra ara tabaka ve tapetum tabakas ı görülür. Tipik olarak tapetum
hücreleri tek s ıra hücreden olu şur ve hücreleri yoğun sitoplazmal ı ve büyük çekirdekleri ile dikkati
çekerler. Tapetum polen geli şimi ile ilgili olarak üç farkl ı olaya kat ıl ır.
a) mikrosporlar ın beslenmesi, b) eksin olu şumu, c) triphin ve polenkit gibi maddelerin
depolanmas ında rol oynayan materyalin sentezi ve sal ınmas ı .
Tapetum davran ışına göre iki tipe ayr ıl ır;
1. Amoboid tapetum : Bu tip tapetum hücrelerinin özelli ği iç ve boyuna çeperlerinin erken
parçalanmas ıd ır.
2. Salg ı tapetumu : Bu tip tapetumu olu şturan hücreler mikrospor geli şmesi boyunca özgün
durumlar ında kal ırlar.
En içte büyük çekirdekli polen ana hücreleri bulunur. Bunlar mayoz bölünme geçirerek polen
tetratlar ını olu ştururlar.
Deney 2: Lilium candidum (zambak) çiçeğinin tomurcuklar ından henüz sar ı renge dönü şmemi ş
anterler al ınır. Bunlar mürver özü içine konur ve enine kesitler al ınarak, lam üstüne damlat ılan bir
damla su içinde incelenir. En d ışta epidermis, alt ında çeperleri henüz kal ınlaşmamış endotesyum,

sonra 2-3 s ıra ara tabaka ve tapetum görülür. En içte büyük çekirdekli polen ana hücreleri bulunur
( şekil 2).
Şekil 2A. Lilium candidum da genç bir anterin enine kesiti. Bar=125 gm. B. Genç anterde
çeper tabakalar ı. Bar=50 grn. Ep-Epidermis, En-Endotesyum, At-Ara tabaka, Tp-Tapetum, PAiI-
Polen Ana Hücresi, F- Filament, L-Lokulus, T-Teka
5

KONU 3 : OLGUN M İKROSPORANG İYUNIDA ÇEPER TABAKALAR' VE POLEN
TETRATLARI
Anterin en d ış tabakas ı epidermistir. Epidermisin alt ında endotesyum bulunur. Anter
olgunlaşınca bu tabakada lifli kal ınlaşmalar te şekkül eder ve anterin aç ılmas ını sağlayan kohezyon
mekanizmas ında i ş görür. Yani endotesyum tabakas ın ın geli şmesinden sonra polenler d ışar ı
at ılabilir. Bu hücrelerin iç te ğetsel çeperlerinden yukar ıya doğru sütunlar şeklinde kal ınlaşmalar
geli şir. Bu kal ınlaşmalar d ış teğetsel çepere yak ın yerde biterler. Boyuna bir yar ıkla aç ılan
anterlerde endotesyum hücreleri iki polen kesesinin birle ştiği yerin çevresinde stomium ad ını alan
bu bölgede kal ınlaşmalardan yoksundur. Fibrilli kal ınlaşmalar ın varl ığı, iç ve d ış teğetsel çeperlerin
farkl ı geni şlemesi ve endotesyum hücrelerinin higroskopik yap ısı olgunlukta anterin aç ılmas ına
yard ımcı olur. Polenler olgunlaştığı sırada geli şimini tamamlam ış olan endotesyum tabakas ın ın iç
doku ile ilişkisi kesilir. Terleme ile su kayb ından dolay ı hacim küçülmesi olur ve ince olan
epidermise kom şu dış çeperler içeriye do ğru çoker. Bunun sonucunda boyuna çeperler birbirine
yakla şır. Anter yüzeyinde bir gerilme meydana gelir ve anter en ince yerinden (stomium
bölgesinden) parçalan ır. Bu şekilde anter aç ıl ır ve polenler d ışar ıya at ılır. Ara tabaka hücreleri
yassılaşmış haldedir ve polen ana hücrelerinin erken mayoz evresinde ezilirler. Anter olgunla şınca
iki iç tabaka (tapetum ve ara tabaka) ortadan kalkar. Ba şlang ıçta ayn ı olan hücreler sonradan
farkl ılaşırlar. Böylece farkl ılaşm ış olan polen ana hücreleri mayoz bölünme ile polen tetradlar ını
oluştururlar.
Deney 3: Lihurn candidum (zambak) çiçeğinin sararm ış (polenleri olgunla şmış) anterlerinden,
mürver özü içinde enine kesitler al ınıp bir damla su içinde incelendi ğinde bazı polen keselerinin
y ırt ı l ıp, polenlerin dağıldığı görülür. Çeper tabakalar ından endotesyumun iç teğetsel çeperlerinin
tamamen, ışınsal çeperlerinin de bantlar şeklinde kal ınlaştığı gözlenir. İçteki çeper tabakalar ının bir
kısm ı ortadan kalkm ış olabilir. Polen keselerinin içinde olgunla şmış polenler görülür ( şekil 3).
6

4 ■ ■ ■4
Şekil 3A. Lilium canclidum da olgun bir anterin enine kesiti. Bar=250 gm. F-Filament, L-
Lokulus, T-Teka B. Olgun anterde çeper tabakalar ı. Bar=50 gm. Ep-Epidermis, En-
Endotesyum, At-Ara tabaka.
B
7
Ep
En
At

KONU 4 : M İKROSPOR ANA HÜCRELERİNDE MAYOZ BÖLÜNMENİN
İNCELENNIES (NliKROSPOROGENEZ )
Çiçekli bitkilerde mayoz hücre bölünmesi erkek ve di şi organlarda meydana gelir. Di şi
Organlarda makrospor ana hücreleri, erkek organlarda polen ana hücreleri mayoz bölünn ıe
geçirirler ( şekil 4 A-B). Mayoz bölünme bir redüksiyon bölünmedir, yani indirgenme olur.
Kromozom say ısı yar ıya iner.Böylece haploid yumurta hücreleri ile haploid polen hücreleri
meydana gelir.
Mayoz bölünme birbirini izleyen iki çekirdek bölünmesini içerir. Bunlardan birinde profaz farkl ıdır.
ve ana hücrenin kromozom say ıs ı yarıya iner. Diğeri ise, mitoz bölünme gibi cereyan eder. Mayoz
bölünme sayesinde canl ılardaki çe şitlilik meydana gelir. Buda, crosslng-over (gen değişimi) olay ı ile
gerçekle şmektedir. Kal ıtsal çe şitliliğin tek nedeni budur,
Deney 4: Mayoz bölünme çiçek açmadan önce tomurcuklarda meydana gelir. Anterler içinde çok
say ıda mayoz bölünme olur. Bu sebeple mayoz bölünme için anterler tercih edilir. Bunun için
Asphodelus albus (çiri ş otu) bitkisinin henüz aç ılmamış tomurcuklanndan anterler ç ıkarılır ve bir
gece aseto-alkolde tespit edilir, sonra % 70'lik alkolde iyice y ıkan ır. Parafin metodu ile kesitleri
alınarak incelenir ( şekil 4A-O).
PROFAZ I ( şekil 4 C-G)
a) LEPTOTEN: Kromozomlar ince iplikler halinde belli olmaya ba şlarlar. Üzerinde
kromemer tanecikleri belirir ( şekil 4-C)
b) ZİGOTEN: Homolog kromozomlar yan yana kromozom çiftleri te şkil ederler. Zigotenin
sonunda bu kromozomlar birbirine iyice yap ışır, tek bir kromozom gibi görünür. Bunlara
bivalent kromozom denir ( şekil 4-D).
e) PAKİTEN: homolog kromozomlarda kal ınlaşmalar görülür. Kromatitler aras ında parça al ış-
veri şi olur. ( Crossing-over ) Bazen bu fazda kromozomlar çekirde ğin bir tarafinda toplanarak
buket görünümü verir. Kromozomlar k ıvrılmaya devam ederler, boylar ı kısahr (şekil 4-E).
8

d) D İPLOTEN: Homolog kromozomlar birbirlerinden yava ş yava ş ayr ı lmaya ba şlar.
Kromozomlar aras ındaki kiyazma köprüleri dolay ı s ı yla ayr ılma kolay olmaz. Kromozomlar
k ısalmaya devam eder ( şekil 4-F).
e) D İAKİNEZ : Kromozomlar kal ı nla şıp-k ısalmaya devam ederler. Kiyazma köprüleri uçlara
doğru kayar. Bivalent kromozomlar çekirdek zaman alt ına doğru hareket ederler. Çekirdek
zarm ın dağı l ıp çekirdekçi ğin ortadan kaybolmas ıyla profaz I biter ( şekil 4-G).
METAFAZ I
Hücrenin iki kutbu aras ında iğ iplikleri meydana gelir. 4 Kromatitten ibaret olan bivalent
kromozomlar ekvator düzleminde dizilirler ( şekil 4-H).
ANAFAZ I
Sentromerleri ile i ğ ipliklerine tutunan homolog kromozomlar alt kutuplara do ğru çekilmeye ba şlar
(şekil 44).
TELOFAZ I
Kutuplara ula şan kromozom bukleleri aç ılmaya başlar, çekirdek zar ı meydana gelir. Çekirdekçikler
görünür hale gelir ( şekil 4-J).
INTERKİNEZ
İki çekirdek bölünmesi aras ındaki bir dinlenme devresidir ( şekil 4-K). Daha sonra ikinci bölünme
ba şlar.
PROFAZ II
Kromozomlar tekrar belirlemeye ba şlar. Bunlar iyice k ısal ıp kal ınla şınca çekirdek zar ı dağı l ı r.
METAFAZ II
Yeni olu şan iğ ipliklerine sentromerlerinden tutunan kromozomlar lcromatitlerine ayr ı larak z ıt
kutuplara yönelirler ( şekil 4-L).
9

ANAFAZ II
Ayn ı hücre içinde 2 çekirdek bölünmesi ayn ı anda meydana geldi ğinden kutuplara do ğru çekilen 4
grup kromozom vard ır. Bu dört ayr ı kromozom, 4 ayr ı kutuba ula şınca anafaz biter ( şekil 4-M).
TELOFAZ 11
Kutuplara ula şan kromozomlar çözülmeye ba şlar. Çekirdek zar ı ve çekirdekçik yeniden organize
olur. 4 çekirdek meydana gelir. Kromozom say ı sı ( )'dir ( şekil 4-N).
SİTOKİNEZ
Çekirdek bölünmesinden sonra sitoplaz a bölünmesi meydana gelir ve çeper te şekkülti ba şlar.
Polen ana hücrelerinde mayoz bölünmeden sonra çeper olu şumu iki tiptedir;
1. Süksesif tip : Birinci mayoz bölünmeden sonra olu şan iki çekirdek aras ında bir çeper olu şur ve
böylece diad hücreleri meydana gelir. Çeper olu şumu merkezde ba şlar ve kenarlara do ğru ilerler.
Diadın iki hücresi ikinci mayoz bölünmeyi geçirir. İkinci bölünmeden sonra mikrospor tetrad ı
meydana gelir. Bu tip sitokinez genellikle monokotil bitkilerde görülür.
2. Simultane tip Bu tip sitokinezde birinci mayoz bölünmeyi çeper olu şumu izlemez. Birinci
mayozdan sonra iki çekirdekli bir hücre olu şur. İki haploid çekirdek e ş zamanl ı olarak ikinci
mayoz bölünmeyi geçirirler. Bu tip sitokinezde çeper olu şumu kenarlardan ba şlayıp merkeze
doğru ilerler ve tetrad olu şur. Daha çok dikotil bitkilerde görülür.
Sonra tetrad denen 4 spor meydana gelir ( şekil 4-0).
10

M
N
, Şekil 4. Asphodelus albus anterlerinde mayoz bölünme. A. Anter enine kesiti ( şematik şekil). B.
Polen ana hücresi, C-G. Profaz I ( C-Leptoten, D-Zigoten, E-Pakiten, F-Diploten, G-Diakinez), H.
Metafaz I, I. Anafaz I, J. Telofaz I, K. İnterkinez, L. Metafaz II, M. Anafaz II, N. Telofaz II, O.
Polen tetrad ı. Bar=20 pm.
11
K

KONU ‘,.:E ŞİTL İ FAMILYALARDA roLEN T İPLERİMN iNCELENMESİ
Angiospern ı çiçeğinin stamenleri filarnent denilen bir sap ve onun ucunda anter denilen bir
başçıktan olu şur. Anter iki tekadan meydana gelir. Her bir teka iki polen kesesi içerir. Polen
keselerinde bulunan polen ana hücreleri mayoz bölünme ile haploid kromozom ta şıyan dört polen
(mikrospor) meydana getirir. Polenler olgunla şt ıktan sonra polen keselerini birbirinden ay ıran doku
eriyerek iki polen kesesi birle şir. Angiospermlerde teka hücrelerinin birbirinden ayr ılmasıyla
boyuna yar ılır ve polenler dışarı at ılır.
Olgun bir polenin protoplasmas ı intin denilen bir tabaka ile çevrilidir İntinin üzerinde ekzin
olarak adland ırılan d ış tabaka bulunur ( şekil 5-9) Ekzin yani d ış tabaka kütinle şmi ş, üzerinde
süsler, yanklar çatlaklar vard ır. Bu kısımlara por ve kolpas denir (bunlar apertürel alanlard ır). Bu
süsler, delikler türlere alt türlere kadar de ğişen özellikler gösterirler ve sistematikte diagnostik
(ayırt edici) özelliklerdendir. İntin yani iç çeper pektince zengin sellüloz bir çeperdir.
Polenin içinde generatif ve vegetatif olmak üzere iki hücre vard ır. Polenler rüzgar, böcek, ku şlar
vb. şekilde çevreye dağıhrlar. Polenler alçak ve yüksek hava ak ımlanyla ve bulutlarla uzak yada
yakın yerlere ta şınırlar. Taşınmada polenlerin büyüklü ğü ve yap ısal özellikleri de önemli rol oynar.
Deney 5: Impatiens sultanii, Primula, Clivia, Tapetes ve Viola tricolor bitkilerinin anterlerinden
al ınan çiçek tozlar ı (polenleri) bir damla su içinde incelenir ( şekil 5-9).
Şekil 5. Impatiens sultanii poleni. Bar=25 gm. Es-Ekzin süsü, Pt-Polen tüpü
Sr

Yandan görünü şü Üstten görünü şü
Şekil 6. Primula poleni Bar=25 ım. E-Ekzin, İ-İntin
Yandan görünü şü Üstten görünü şü
Şekil 7. Clivia nobilis poleni. Bar=25 ım. E-Ekzin, İ-İntin
Şekil 8. Tapetes poleni. Bar=25 ı m. E-Ekzin, İ- İntin
Şekil 9. Viola tricolor poleni. Bar= 25 }Int. E-Ekzin, İ- İntin, Es-Ekzin süsü.
E
Es
13

KONU 6 : KÜLTÜR ORTAMINDA POLEN CiMEENMESt VE ERKEK GAMETOFIT
DÖLÜN İNCELENMEŞi
Polenler stigrnaya rüzgar, su, böcekler gibi çe şitli vas ıtalarla ta şı n ı r. Polen çimlenmesinde ilk
kademe, polenin stign ıan ın nemli yüzeyinde yap ışmas ı, buradan s ıv ı alarak şi şmesi ve intinin
çimlenme poruna do ğru ç ık ınt ı yapmas ıd ır .
Stigma polenleri tutma ve yakalama için uygun bir yüzeye sahiptir ve stilus dokusu ile ili şkide
olan özelle şmi ş yüzey hücrelerinden olu şur.
Anterden d ışan at ılan polen taneleri belirli bir süre ya şama yeteneklerini korurlar. D ış ortam
değişikliklerine oldukça dayan ıkl ıdırlar. Mikrosporlar anterden at ılmadan önce mitoz bölünme ile
büyük hücreli vegetatif ve küçük hücreli generatif çekirdekleri verir. Buna iki hücreli gametofit
denir. Generatif hücre mitoz bölünme ile iki sperm hücresi verir. Angiospermler aras ında 192
familyada iki hücreli ( şekil 10-A), 115 familyada ise üç hücreli ( şekil 10-B) tip bulunur.
Diğerlerinde ise hücre say ı s ı deği şkendir. Generatif hücre ya polen tanesinin içinde veya polen
çimlendikten sonra polen tüpünün içinde bölünebilir ve iki spermi verir ( şekil 10-C).
B
Şekil 10 A. İki hücreli, B. Üç hücreli polen tanesi, C. İki hücreli polen çimlenmeden sonra üç
hücreli olur. vh-vegetatif hücre, vç-vegetatif çekirdek, gh-generatif hücre, sh-sperm hücreleri.
14

Polen tanesi di şi organ ın stigmas ı üzerine konar,Stigman ın üzeri salg ı maddesi ile örtülü ise
ıslak stigma böyle bir madde içermezse kuru stigma olarak isimlendirilir. Salg ı maddesi daha çok
fenolik bile şikler ve lipidlerdir. Glikozidler ve esterler şeklinde bulunan fenolik maddelerin
hidrolizi ile polen çimlenmesi için uygun bir ortam sağlan ır.
Stilus, stigma ile ovaryum aras ında çimlenen polen tüpünün geçi şini sağlayan özelle şmi ş bir
dokudur. Buna geçit dokusu adı verilir. Bu doku polen tüpünün stilus arac ıl ığı ile ovaryum içine
doğru büyümesine yard ım eden besin maddeleri içermektedir. Stilusta geçit dokusunun olup
olmamas ı ve te şekküllerine göre stiluslar üç k ısma ayr ıl ırlar ;
Aç ık stiluslar : Geni ş bir stilus kanal ı mevcuttur. İç epidermis polen tüpünü besler ve nakleder.
Yar ı kapal ı stiluslar : Kanal geli şmemi ş bir geçi ş dokusu ile kapl ıd ır.
Kapal ı stiluslar : Aç ık bir kanal yoktur. Uzun zengin plazmal ı hücreler bulunur.
Olgun bir polen tanesi stigmaya ula şınca, polen tanesi d ışan silindirik sitoplazma tüpü gönderir.
Bu tüp stigma dokusundan stilusa do ğru etrafındaki dokular ı sindirerek ilerler. Büyüyen polen tüpü
hem stilusun hücre çeperini çözebilen enzimler salar hem de sindirim için ürünleri sentezler. Polen
tüpü tohum taslağına ulaşt ıktan sonra ya mikropilden yada ba şka bir yoldan tohum tasla ğına girer.
Mikropilden girerse porogamy, integümentlerden girerse mezogamy, kalazadan girerse
kalazagamy olarak isimlendirilir
In-vitro polen çimlenmesi :
Deney 6: Trtfolium pratense L. bitkisinin çiçek tozlar ı bekletilmeden daha önce haz ırlanan agarl ı
besin ortam ında ( 25 cc dam ıt ık su + 0.5 g toz agar + 6.25 g sakkaroz ) 18-20 C de in-vitro olarak
çimlendirilir. Çimlenen polen tüpleri mikroskopta incelenir ( şekil 11).
Polen tüpü çok h ızl ı büyür. Büyüyen polen tüpünün sitoplazmas ı uçta birikir.' Polen tüpünün
büyümesine etki eden faktörlerden en önemlisi s ıcakl ıkt ır. Polenin çimlenmesi ve büyümesi için

optimum s ıcakl ık 25-30 C `dir. Tüpün büyümesine etki eden di ğer bir faktör de erkek gametofıtie
pistil dokusu aras ındaki uyğunluktur.
pt
~amııaıieD4
Şekil 11. Trifolium pratense L:de çimlenmi ş polen ve uzam ış bir polen tüpü (pt). Bar=25

KONU 7 TOHUM TASLAKLARIİNIN OVARYUMA BAĞLANIŞ TARZLARİ
( PLASENTALANMA )
Ginekeum tohum taslaklarm ı koruyan bir veya birçok karpellerden (meyve yapra ğı) yap ı lmışt ır.
Ginekeum tek karpelden meydana geldi ğinde bu karpel iki kenar ından birle şerek tek bir pistil
meydana getirir. Bu durumda çiçekte her biri tek karpelden yap ılm ış olan iki veya daha fazla say ıda
pistil bulunur. Ginekeum veya ovaryum apokarp (yani tek karpelden olu şmu ş)' d ır. Ginekeum iki
veya daha fazla karpelden yap ılmış ise, ya her karpel kendi ba şına birpistil olu şturur veya bütün
karpeller birle şerek tek bir pistil meydana getirir. Bu halde ise, ovaryumda birkaç karpelden
yap ı lm ış olan sadece bir pistil bulunur. Ginekeum veya ovaryum sinkarp (birden fazla karpelden
olu şan ovaryum)'d ır.
Sinkarp ovaryumlar ı teşkil eden karpeller uç k ısımlar ından birleşmi şse tek bölmeli parakarp
denilen bir ovaryum olu şur. Karpellerde birle şme daha geni ş yüzeyler ile olursa septum denilen
bölmeler meydana gelir. Böylece bölmeli ovaryumlar olu şur.
Karpellerin kenar ında etli yast ıkç ıklar şeklinde şi şkinlikler bulunur. Buralara plasenta denir.
Tohum taslaklari buralara ba ğ l ıd ır. Tohum taslaklar ın ın plasentaya ba ğland ıklar ı saplara funikulus
denir.Tohum taslaklar ın ın ovaryuma bağlanış tarz ına plasentalanma denir
BA ŞLİCA PLASENTALANMA TİPLERİ
1. Paryetal — Marginal Tip Plasentalanma : Plasentalar doğrudan doğruya karpellerin birle şme
hatt ı üzerinde bulunurlar. Tohum taslalclar ı bütün ovaryumun çevresine da ğılm ış durumdad ır.
Deney 7: Viola tricolor çiçeğinin ovaryumu ç ıkar ı l ır ve bu ovaryumdan al ınan enine kesitler lam
üstündeki bir damla su içinde incelenir ( şekil 12).
1 '7

Şekil 12. Pala tricolor da paryetal — marginal tip plasentalanma. Bar=500 gm. P-Plasenta, tt-
Tohum taslağı, F-Funikulus, K-Karpel.
2. Sentral - Eksenel Tip Plasentalanma a Parakarp ovaryumlarda tohum taslaklar' bazen
merkezdeki serbest bir sütun etraf ında dizilirler. Plasenta ile karpeller aras ındaki bağl ı l ık
belirgin değildir.
Deney 8: Primula çiçeğinin ovaryumu ç ıkar ı l ır ve enine kesitler al ınarak bir damla su içinde
incelenir ( şekil 13).
Şekil 13. Primula da sentral-eksenel tip plasentalanma. Bar=500 gm, P-Plasenta, tt-Tohum
taslağı, F-Funikulus, K-Karpel.

3. Paryetal — Laminal Tip Plasentalanma : Plasentalar karpellerin ortas ından ç ıkarlar. Tohum
taslaklan karpellerin yüzeyine ba ğlanm ış durumdad ır. Parakarp ovaryumlarda görülen nispeten az
rastlanan bir tiptir.
Deney 9: Populus bitkisinin ovaryumundan parafin metodu ile al ınarak sürekli preparat haline
getirilmi ş olan enine kesitler mikroskopta incelenir ( şekil 14).
Şekil 14. Populus` da parietal-larninal tip plasentalanma. Bar-500 grn. P-Plasenta, tt-Tohum
taslağı, F-Funikulus, K-Karpel.
4. Sentral — Marginal Tip Plasentalanma : Plasentalar karpellerin ortas ından ç ıkarlar. Tohum
taslaklan karpellerin yüzeyine ba ğlanmış durumdad ır. Parakarp ovaryumlarda görülen az rastlanan
bir tiptir.
Deney 10: Bilbergia bitkisinin ovaryumundan parafin metodu ile al ınarak sürekli preparat haline
getirilmi ş olan enine kesitler mikroskopta incelenir ( şekil 15).

Şekil 15. Bilbergia` da sentral-marginal tip plasentalanma. Bar=500 tm. P-Plasenta, tt-Tohum
taslağı, F-Funikulus, K-Karpel, S-Septum
21,

KONU 8 : TETRASPORİK, 8-ÇEK İRDEKLİ ADOXA T İPİ KESES İ
GELİŞiM İ
Embriyo kesesi geli şimi ovaryumda meydana gelir. Ovaryumdan al ınm ış enine kesitlerde
embriyo kesesi geli şimini inceleyebiliriz. Di ğer bir değimle,tohum taslağı tohumlu bitkilerde
embriyo kesesinin ( di şi gametofıt ) geli şme yeıidir.
Bir tohum tasla ğı şu k ıs ıınlardan olu şur :
Vejatatif hücre içindeki merkezi k ısma nusellus nusellusu ku şatan bir ya da iki tabakal ı k ısma
İntegüment , plasenta ile tohum taslağın ı birle ştiren sapa funikulus, tohum taslağın ın temel
dokusunu oluşturan nusellusun taban k ı sm ına kalaza ad ı verilir. İntegümentlerin tepede b ıraktığı
aç ıkl ık mikropil olarak isimlendirilir ( şekil 16).
Şekil 16. Bir tohum tasla ğın ın kıs ımlar ı. M-Mikropil, İ-İntegümentler, N-Nusellus, F-Funikulus,
K-Kalaza, Ek-Embriyo kesesi, Sh-sinerjit hücreleri, Yh-yumurta hücresi, Sç-sekonder çekirdekler,
An-antipod hücreleri.

Tohum taslaklar ın ın ovaryum içerisinde karpele bağland ığı yere plasenta demi ştik .
İlk evrelerde tohum tasla ğı plasenta üzerinde konik bir ç ıkınt ı şeklinde belirir. Bu hücreler daha
geni ş, büyük çekirdekli, yo ğun sitoplazmal ıdır. Epidermiste periklinal bölünmelerle önce iç sonra
d ış integümentler geli şir. İntegümentler yava ş yavaş nusellusu ku şat ır ve geli şme embriyo kesesi
döllenme için haz ır oluncaya kadar tamamlan ı r. 1■İlikropil oluşmas ında her iki integümentte rol
oynayabilir. Hiç integümentsiz tohum tasla ğı olduğu gibi ikiden fazla olanda vard ır. İntegümentler
geli şen embriyo kesesini korur. İntegümentler geli şirken tohum tasla ğı dik yani atrop, tam
kıvr ılmış anotrop, ya da arada baz ı aşamal ı şekillerde kampilotrop bulunabilir ( şekil 17).
A C
B
Şekil 17. Tohum taslağı tipleri. A. Atrop, B. Anatrop, C. Kampilotrop, D. Hemianatrop, E.
Amfıtrop, F. Sirsinotrop.
Embriyo kesesinin geli şmesinin amac ı yumurta hücresini meydana getirmektir.
D
Megaspor ( makrospor ) ana hücresi mayoz bölünme ile megasporlar ı olu şturur. Megaspor ana
hücresi iki kez mayoz bölünme geçirerek olu şan 4 megaspor linear bir s ıra şeklinde düzenlenir.
Genellikle bunlardan 3' ü at ı l ır. Normal olarak kalaza tarafindaki megaspor geli şir ve embriyo
kesesini verir. Bu megaspor arka arkaya 3 mitoz bölünmesi geçirerek, 8 çekirdekli embriyo kesesi
22
E

olu şur. Bunlardan 4'ü yukarda, 4'n a şağıda yerelle şir. Bu 8 çekirdekten birer tane orta k ısma iterler
ve birle şip embriyo kesesi sekonder diploid çekirdeğini meydana getirir. Milcropilar uçta bir
yumurta ve iki sineijit bulunur. Embriyo kesesinin kar şı kutbunda üç antipot hücresi yer al ır ( şekil
18).
Tohum taslaklar' embriyo kesesi geli şmesini bitirince döllenmeye haz ır demektir. Embriyo
kesesinin meydana geli ş tarz ı ve yap ıs ı bitkilere göre de ği şir. Embriyo kesesi geli şimine mayoz
sonras ı olu şan megasporlardan biri, ikisi veya dördü kat ılabilir. Di şi garnetofit geli şimine kat ılan
megaspor çekirdeklerinin say ıs ına bağl ı olarak üç temel gruba aynl ır;
Bunlar monosporik olan Polygonum ve Oenothera tipleri, bisporik olan Allium ve Endymion tipleri
ve tetrasporik olan Adoxa, Plumbago, Plu ınbagella, Penaea, Peperomia, Drusa, ve Fritillaria
tipleridir.
())
MAH I. Mayoz H.Mayoz I.Mitoz Olgun embriyo kesesi
MEGASPOROGENEZ MEGAGAMETOGENEZ
Sinerjit hücreleri
Yumurta hücresi
Polar çekirdek
Antipod hücreleri
Şekil 18. Tetrasporik, 8-çekirdekli Adoxa tipi embriyo kesesi geli şmesini gösteren şematik şekil.
Deney 11: Tetrasporik 8-Çekirdekli Adoxa tipi embriyo kesesi geli şimini inceleyebilmek için
Tuhpa gesneriana 'n ın farkl ı geli şme evrelerindeki di şi organ ı ç ıkar ıl ıp parafin metodu ile enine
kesitler al ınır ( şekil 19A) ve böylece sürekli preparatlar haz ırlan ır. Kesitler Hematoksilen ile
23

kesitler al ın ır ( şekil 19A) ve böylece sürekli preparatlar haz ırlan ır. Kesitler Hernatoksilen ile
boyanir. Kesitler mikroskopta incelendi ğinde Olgun embriyo kesesinin her iki kutbunda üçer
hücre görülür. Çekirdekleri koyu boyanm ıştır. Ortada sekonder çekirdekler bulunur. Geli şmekte
olan embriyo kesesinde ise çekirdekler bölünme halinde olaca ğından embriyo kesesinin henüz
bütün çekirdekleri olu şmamıştır. Bu sebeple embriyo kesesinde geli şmenin farkl ı fazlar ında değişik
say ıda çekirdek görülür ( şekil 19 B-D).
I. SAFHA : Makrospor ana hücresi mevcut ve integümentler henüz yeni ç ıkm ış ise, ( şekil 19-B).
II, SAFRA : integümentler olu şmuş, 3 adet biri üstte, ikisi altta ve makrospor ana hücresi tek
çekirdekli olarak mevcut, ( şekil 19-C).
III. SAFA : Makrospor ana hücresi tek çekirdekli iken, 4 çekirdekli olur. Embriyo kesesi hemen
hemen olgunlaşmıştır. ( şekil 19-D).
24

A
MAH
Şekil 19. Tulipa gesneriana' da Adoxa tipi embriyo kesesi geli şmesi. A. Ovaryum enine kesitinin
genel görünü şü. Bar= 500 um. B. Makrospor ana hücresi (MAH). C. Makrospor (M) ve geli şmi ş
integümentler ( İ). D. 4-çekirdekli embriyo kesesi (Ek). Bar=100 gm.
25
Ek

KONU 9. CRUCİFERAE TİP' EMBRİYO GELİŞİMİ
Polen tanesi di şi organ ın stigmas ı üzerine gelir ve orada çimlenir. Çimlenme sonucu olu şan polen
tüpü stilusdan ilerleyerek, ovaryum bo şluğuna ula şır ve genellikle mikropilden embriyo kesesine
girer ( şekil 20).
Şekil 20. Angiospermlerde döllenmeyi gösteren şematik şekil. P-polen, Pt-polen tüpü, Sg-stigma,
St-stilus, İ-integümentler, M-mikropil, Ek-embriyo kesesi, F-funikulus, Ov-ovaryum
Embriyo kesesi çemberine ulaşan polen tüpü sinerjite ula şınca büyümesini durdurur ve içeri ğini
boşalttı.. Polen tüpündeki spermlerden biri yumurta çekirde ği ile birle şir ve döllenme olur di ğeri
kutup çekirdeğiyle birle şir. Böylece iki kutup çekirdeğinin bir erkek gametle birle şmesinden
26

triploid sayıda kromozon içeren endosperm meydana gelir. Bu doku tüm embriyo kesesini doldurur.
Diğer taraftan döllenmi ş yumurta hücreyi de zigotu verir. Bitkilerde çiçeklenme evresinin son
aşamas ı olan zigot (döllenmi ş yumurta) erkek ve di şi gametlerin birle şme ürünüdür. İleri
dönemlerde zigot kısa bir dinlenme dönemi geçirir, sonra enine bir düzlemle ikiye bölünüp bazal
ve terminal hücreyi olu şturur. Sonra bir seri enine, boyuna ve e ğik çeperlerle bölünmeler ilerler.
Farkl ılaşmanın bu evresinde zigotun enine bölünmeleriyle olu şan apikal hücreler ve suspensordan
olu şan yap ı proembriyo olarak isimlendirilir. Proembriyo dan esas embriyoya geçi şte iç ve d ış
ayr ı mlaşma sonucu iki kutup olu şur. Bunlar ın da farkl ılaşmas ı ile olgun embriyo ortaya ç ıkar.
Olgun embriyonun kotiledon say ıs ı bütün angiospermleri iki büyük s ın ıfa ay ırır;
Monokotiledonlar- tek çim yaprakl ılar ve Dikotiledonlar- iki çim yaprakl ılar.
Deney 12: Capsella bursa-pastaris bitkisinin farkl ı geli şme evresindeki tohum taslaklar ından
parafın metodu ile al ınarak sürekli preparat haline getirilmi ş olan boyuna kesitler ( şekil 21-A)
mikroskopta incelenir; Bu tipte zigot enine çeperle büyük olan bazal hücre ve küçük olan terminal
hücreye bölünür. Bir kaç enine bölünme sonucu bazal hücre ipliksi proembriyoyu verir ( şekil 21-B)
oysa as ıl embriyoyu verecek olan terminal hücre boyuna çeperlerle ayr ıl ır. Boyuna ve enine
bölünmelerle embriyo küremsi şekle dönüşür ( şekil 21-C). Daha sonraki bölünmelerle kalp şeklini
al ır ( şekil 21-D). Bundan sonra kotiledonlar iyice belirginle şir. Kotiledonlar ve hipokotil uzar ( şekil
21-E), büyümenin fazlala şmas ıyla embriyo k ıvnl ır ve kotiledonlar embriyo kesesinin kalaza
bölgesine ula şır. Daha ileride bu olgun embriyodan ( şekil 21-F) yeni bir bitki olu şur. Capsella 'n ın
iplik şeklindeki suspensoru çok vakuollüdür. Bu suspensorun önemli görevi de embriyoya
besinlerin iletimidir.
27

A
B
F
C
I ı■ııı■leı■I
Şekil 21. Capsella bursa-pastoris de Crucifer tipi embriyo geli şimi. A. Tohum taslağı boyuna
kesiti (genel şekil). B. Proembriyo, C. Küresel embriyo, D. Kalp- şekilli embriyo, E. Torpedo
şekilli embriyo, F. Olgun embriyo. Bar=200 ım. E-Embriyo, S-Suspensor, Ko-Kotiledonlar, PI-
Plumula, Ra-Radikula.
2>3
E

KONU 10 : MONOKOTİ L VE D İKOTİL TOHUM KES İTLERİNDE EMBRİYO VE
TOHUM K/SUVILARININ İNCELENMES İ
Tohum embriyo kesesi, besi doku ve tohum kabu ğundan olu şan döllenmi ş olgun tohum
taslağıd ır. Döllenmeden sonra tohum tasla ğında baz ı deği şiklikler olur; çoğunluk nusellus körelir,
embriyo kesesindeki sinerjit ve antipodlarda körelir. Döllenmi ş yumurta embriyo halinde geli şirken
primer endosperma çekirdeği endospermay ı oluşturur. Integümentlerde yava ş yava ş tohum kabuğu
(testa) haline dönü şür. Böylece tohum tasla ğı döllenmeden sonra gelecek nesli verecek olan tohum
haline dönü şmü ş olur.
Deney 13: Ligustrum vulgare tohumu boyuna ortadan ikiye bölünür. Bölünen bu yüzeyden boyuna
kesitler al ınarak lam üstündeki bir damla suya konur ve lamel kapat ılarak incelenir. Tohumun en
d ışında koruyucu doku olan tohum kabu ğu (testa), bunun içinde tohumun çimlenmesinde
kullm ılacak besin maddelerinin depo edildi ği besi doku (endosperm) ve bitki tasla ğı olan embriyo
bulunur ( şekil 22-A).
Lilium candidum bitkisinin tohumlar ı ise mikroskopta incelendi ğinde yine en d ışta dalgal ı
şekilde testa, bunun içinde endosperm ve en içte de tek kotiledonlu bir embriyodan olu ştuğu görülür
( şekil 22-B).
Tohumlar genellikle endospermde bazen de perispermde besin maddelerini depo ederler ve
embriyonun besin kaynağını oluştururlar. Daha çok endosperm dokusu angiospermler için
karakteristliktir. Tohumlarda ba şl ıca depo edilen besin gereçleri karbohidratlar, proteinler ve
lipitlerdir.
Tohumların iç ve d ış yap ısal ayr ınt ılarında türlere göre de ğişen büyük farkl ı l ıklar vard ır. Iç yap ı
ile ilgili farklar tohum kabuğunun yap ısını, endosperman ın varl ığı veya yokluğunu, embriyodaki
kotiledonlar ın say ısın ı ve embriyo k ı sımlar ın ın şekli ve nispi hacmini kapsar. D ış yap ı ile ilgili
farklar ise, tohumlar ın şekli, hacmi, rengi ve tohum kabu ğunda bulunan süslerdeki farkl ıl ıklar ile
ilgilidir.
29

B
41■ ■ ■ ■■=,
Şekil 22A. Ligustrum vulgare de tohum boyuna kesiti (dikotil bitki tohumu). B. Lilium candidum
`da monokotil bitki tohumu. Bar=1000 Te-Testa, Ko-Kotiledonlar, PI-Plumula, Ra-Radikula,
En-Endosperm, E-Embriyo.
3C

Tohum, tohum tasla ğındaki integümentlerden geli şen tohum kabuğu (tohum gömieği=testa) ile
çevrilidir. Olgun tohum kabu ğu dıştan içe doğru 5 bölge halinde farkl ılaşır;
1. Epiderma : Tek tabakal ıd ır ve hücreleri radyal çeperlerinde çubuk şeklinde kal ınlaşmalar
gösterir.
2. Ilipoderma : Türe bağl ı olarak 2-10 tabaka kal ınl ığında olabilir. Hücreler kal ın çeperlidir.
3. Mekanik tabaka : Uzamış dar osteosklereidlerden olu şur.
4. Aerankima Kenarlarda 2 veya 3 tabakal ıd ır. Fakat uçlarda ve tohum uçlar ında daha kal ındır.
5. Klorenkima Teğetsel olarak uzam ış 10-12 tabakadan olu şur.
Deney 14: Trifolium pratense L. Tohumu enine ortadan ikiye bölünür bölünen bu yüzeyden parafin
metodu ile al ınarak sürekli preparat haline getirilmi ş olan kestler mikroskopta incelenir. Tohumun
d ışında tek s ıra hücreden olu şan epidermis bulunur.Bunun alt ında kal ın çeperli hücrelerden olu şan
makrosklereid tabakas ıyer al ır. Bununda alt ında hücre aras ı boşlukları fazla olan osteosklereid
tabakas ı ve en içte de parankima hücreleri bulunur ( şekil 23).
Şekil 23. Trifolium pratense L.' de testay ı olu şturan yap ı lar. E-Epiderma, MS-makrosklereid
tabakas ı, OS-osteosklereid tabakas ı, PA-parankima. Bar=25 gm.
31
OS
P

Tohum kabuğu (testa); embriyo ve er ıdospermay ı kuruLı uygun
olmayan ı s ı ko şullar ından ayr ıca bakteri, böcek ve mantarlardan korur. Özel baz ı yap ılar örneğin;
kanat, etli parlak doku, tüylü ve hava dolu keseler içererek tohumlar ın dağı lmas ına yard ımc ı olur
Olgun tohumlar genellikle endospermal ı (besidokulu) ve endospermas ız (besidokusuz) tohumlar
olmak üzere ikiye ayr ılır; besidokulu tohumlarda endosperma ve perisperma bulunur. Örne ğin;
Ricinus, Zea mays. Besidokunun bulunmad ığı tohumlarda çimlenme için gerekli besinler
kotiledonlardan sağlanır. Örneğin; Phaseolus, Helianthus.
32

KAYNAKLAR
ALGAN, G., TOKER, M.C. Bitki hücresi ve Bitki Morfolojisi Laboratuvar Kitab ı . A.Ü.F.F.
Yay ınlar ı No: 21, ANKARA, 19683.
BHOJWAN İ, S. S., BHATNAGAR, S.P., The embryology of angiosperms. Vikas Publ.
House. New Delhi, Bombay, 1979.
JOHRİ, B.M. Embryology of Angiosperms. Springer-Verlag,Berlin, Heidelberg NewYork,
Yokyo, pp. 830, 1984.
MAHASHWARİ, P. An ıntroduct ıon to the embryology of angiosperms. McGraw Hill, New
York, London, 1950.
ÖZYURT, M.S. Bitki Anatomisi II. Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fak. Yay ınlar ı No:
39, ERZURUM, 1986.
SHİVANNA, K.R., JOHRİ, B.M. The Angiosperm Pollen-Structure and Function. Willey
Eastern Limited NewDelhi,pp. 375, 1985.
ÜNAL, M. Bitki (Angiosperm) Embriyolojisi. Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fak.
Yay ınlar ı No: 11, İSTANBUL, 1988.
YENTÜR, S. Bitki Anatomisi. İstanbul Üniversitesi Fen Fak. Yay ınlar ı No: 191,
İSTANBUL, 1984.
33

INDEKS
Adara 21, 23
Aerankima 31
Allium 23
Anafaz 9, 10, 11
Anatrop 22
Andrekeum 2, 4
Anter 3, 4, 5, 6, 7, 8
Antipod hücreleri 23
Amfitrop 22
Amoboid tapetum 4
Ara tabaka 4, 5, 6, 7
Apertürel alanlar 12
Apokam 17
Asphedolus albus 8
Atrop 22
Bazal hücre 27
Bilbergia 19, 20
Bivalent kromozomlar 8, 9
Brakte 2
Çanak yaprak 2
Capsella bursa-pastoris 27, 28
Clivia nobilis 13
Compositae 2
Crossing over 8
Crucifer 26, 28
Diagnostik 12
Diakinez 9, 11
Dikotiledon 27, 29, 30
Diploten 9, 11
Di şi gametofit 21 ICriazma 9
Drusa 23 Klorenkima 31
Ekzin 12, 13 Kolpus 12
Embriyo 26, 27, 28, 29, 30 Konnektif 4
Embriyo kesesi 21, 22, 23, 24, 25, 26 Korolla 2
Endosperm 27, 28, 29, 30, 32 Kotiledon 27, 29
Endotesyum 4, 5, 6, 7 Kromatit 8
Epiderma 32 Kromomer 8
Fiber bandlan 6 Kromozom 8, 9, 10
Filament 4, 5, 12 Kuru stigma 15
Fritillaria 23 Lateral çiçek 2
Funikulus 17, 18, 19, 20 Leptoten 8, 11
Geçit dokusu 15 Ligustrum vulgare 29, 30
Generatif hücre 12, 14 Lilium candidum 4, 5, 6, 7
Ginekeum 2 Lokulus 4, 5, 6, 7
Helianthus 32 Makrospor 22, 23, 24, 25
Hemianatrop 22 MalcrosIdereid 32
Hermafrodit çiçek 2, 3 Mayoz bölünme 8, 10, 11
Hipoderma 31 Megaspor 22, 23, 24, 25
Homolog kromozom 8, 9 Mekanik tabaka 31
Impatiens sultand 12 Metafaz 9, 11
Islak stigma 15 Mezogamy 15
İntegüment 21, 22, 25 Milcropil 21, 22, 23, 25
İnterkinez 9, 11 Mikrospor 8, 12, 14
İntin 12, 13 Mikrosporangiyum 4, 6
Kalaza 21, 22 Mikrosporogenez 8
Kalazagamy 15 Mitoz 22
Kaliks 2 Monokotiledon 27, 29, 30
Kampilotrop 22 Nusellus 21, 22
Karpel 17, 18, 19, 20 Oenothera 23
34

UsteosIdereid 32 Radicula 28, 30 Tohum 29, 30, 31
Ovaryum 17, 18, 19, 21, 22, 25, 26 Reseptakl 2 Tohum kabuğu 29, 30, 31
Pakiten 8, 11 Ricinus 32 Tohum taslağı 17, 21, 22, 23
Parakarp 17 Salgı tapetumu 4 Trıfolium pratense 3, 15, 16, 32
Paryetal-laminal 19 Sepal 2 Tulipa ges-neri ana 23, 25
Pary, etal-marginal 17 Sentral-eksenel 18 Triphin 4
Pedisel 3 Sentral-marginal 19 Vegetatif hücre 14
Penaea 23 Sentromer 9 Viola tricolor 12, 13
Peperomia 23 Septum 17, 20 Yumurta hücresi 23, 26, 27
Periant 2 Simultane 10 Zea mays 32
Perigon 2 Sinerjit hücreleri 23 Zigot 27
Petal 2, 3 Sinkarp 17 Zigoten 8, 11
Perisperm 32 Sirsinotrop 22
Phaseolus 32 Sitokinez 10
Pistil 2, 3 Sperm 14
Plasenta 17, 18, 19, 20 Stamen 2, 3, 4
Plasentalanma 17, 18, 19, 20 Stigma 2, 3, 14, 15
Plumbago 23 Stilus 2, 3, 14, 15
Plumula 28, 30 Stomium 6
Polen 6, 7, 12, 13, 14, 15, 16 Suspensor 27, 28
Polen kesesi 4, 12 Süksesif 10
Polen tüpü 15, 16 Tapetes 12, 13
Polenkit 4 Tapetum 4, 5, 6
Polygonum 23 Teka 2, 4, 5, 7
Populus 19 Telofaz 9, 11
Porogamy 15 Tepal 2
Por 12 Terminal çiçek 2
Primula 12, 13 Terminal hücre 27
Proembriyo 27, 28 Testa 29, 30, 31
Profaz 8, 9, 11 Tetrasporik 21, 23, 2f
35