Türk Yolu Dergisi - 1

Türklerin Birleştiği Yol
TÜRK YOLU
İpek Yolu’nu meydana getiren
yolların ve yerleşim alanlarının
büyük bölümü Türklerin yaşadığı
coğrafyada bulunmaktadır. Türk
tarihinin, kültürünün ve inançlarının
oluşumunda İpek Yolu, önemli
bir yere sahiptir. İpek Yolu, ticaretin
yoğun yaşandığı bir özelliğe
sahip olmasından dolayı Türklerin
yurtlarını birleştirmesine ve zenginleşmesine
katkıda bulunmuştur.
İpek Yolu’nun sağladığı ticari ve
kültürel avantajlar, büyük yerleşim
yerlerinin kurulmasına, bilim, sanat
ve edebiyatta gelişmelere sebep
olmuştur.
Ticaret güzergâhlarının değişmesi
İpek Yolu’nun tarihi misyonunu
değiştirmemiştir. Dünyadaki yeni
dinamikler, yeni oluşumlar, kutuplaşmalar,
rejimlerde ve siyasal
sistemlerdeki değişimler, İpek Yolu’nu
birçok ülke için yeni projelerin
kaynağı haline getirmiştir.
Tarihi İpek Yolu’nun ismi, Moğol
kaynaklarında “Jamb” İngiliz
kaynaklarında “Great Silk Road”
ve Arap kaynaklarında ise “Et Tariku’l
Harir” olarak geçmektedir.
Alman coğrafyacı ve jeolog Baron
Ferdinand Von Richthofen’in
verdiği İpek Yolu ismi 19’uncu
yüzyılın sonlarından itibaren kullanılmaya
başlamıştır.
Hüseyin ALPASLAN
Türkler, İpek Yolu coğrafyasında
1000 yıldan fazla hâkimiyet kurmuşlardır.
Büyük Türk Devletleri,
doğu-batı arasındaki ana ticaret
yolları ile bunların kollarını kendi
kontrollerinde tutmuşlar, İpek
Yolu’nda tüccarların ve seyahat
yapanların güvenliğini sağlamış-
30
lardır. Yoğun ticaretten gelir elde
eden Türkler, İpek Yolu’nun önemini
şu sözlerle ifade etmişlerdir;
“Türklerin Kâinatta iki büyük yol
vardır. Biri gökyüzünde Saman
Yolu, diğeri Dünya’da İpek Yolu’dur.”
İşte bütün bu olgular aslında
İpek
Yolu’nun bir Türk Yolu olduğunu
göstermektedir. Türk menşeli kavimler,
Orta Asya’da, Kafkaslarda
ve Karadeniz’in kuzeyinden Macaristan
ovasına kadar uzanan geniş
bir alanda yaşamışlardır. İpek Yolu
coğrafyasında büyüklü küçüklü
birçok devlet kurmuşlardır. Asya
ve Avrupa coğrafyasına damga
vuran İpek Yolu’nun hakimiyetini
asırlarca elinde tutan önemli Türk
devletleri olmuştur. Bu devletler
şunlardır: Asya Hun İmparatorluğu,
Göktürk Devleti, Avrupa Hun
Devleti, Hazarlar, Oğuzlar, Uygurlar,
Selçuklular.
Türklerin, tarihi İpek Yolu coğrafyasında
1000 yıldan fazla geçmişe
sahip olan bir millet olduğundan
bahsetmiştik. İpek Yolu
ağını kapsayan ana kollar üzerinde
kurdukları tarihi şehirlerde (Turfan,
Urumçi, Baş Kurgan, Yarkent,
Kaşgar, Aksu, Hotan, Karaşar,
Kuça, Semerkand, Bişkek, Taşkent,
Buhara, Merv, Trabzon, Erzurum,
Malatya, Hatay gibi) pazarlar oluşturarak
ticaret yapmışlar ve değerli
madenleri ve hammaddeleri işleyerek
ürün elde etmişlerdir. Türkler,
İpek Yolu’nun avantajlarını fırsata
çevirerek kurdukları şehirlerde, ihtiyaç
duyulan tüketim mallarının
ticaretini yaparak refahlarını üst
düzeye çıkarmışlardır.
Tarihi İpek Yolu’nun önemli duraklardan
olan iki şehir ise Balasagun
ve Merv’dir.
Balasagun: 766 yılında Çu nehri
boyunda Oğuzların yerini alan
bir Türk kavmi olan Karluklar ile
daha sonra bölgeye gelen Yağmaların,
Uygurlara tabii olmaktan
kurtulmalarından sonra, 840 yılında
Bilge Kül Kadir Han tarafından
kurulan Türk Hakanlığı (Karahanlı)’nın
en önemli ve büyük merkezlerindendir.
Balasagun (Kuz-ordu)
ismini Kalıyhan’ın oğullarından
Bala-Sagın’dan almıştır. Kutadgu
Bilig adlı eserin sahibi Yusuf Has
Hacib, Balasagun’ludur. Tarihi ve
kültürü ile “dünya kültür mirası”
olan bu şehrin eski yerleşim kalıntıları
1976 yılında koruma altına
alınarak “Burana Müze Kompleksi”
haline getirilmiştir. Balasagun
tarihi alanında 6000 eser koruma
altına alınmıştır. Arkeologların
yaptığı çalışmalarda 15 km’yi aşan
dört burçlu surları olan şehrin, kerpiç
evleri, atölyeleri ve ibadet yerleri
ortaya çıkartılmıştır Balasagun’da
bulunan balballar ve sanat
tarihinin eşsiz yapılarından oluşan
Burana Müzesi hayranlık uyandıracak
derecede buram buram tarih
ve sanat kokmaktadır.
Merv: 4000 yıllık tarihi geçmişi
ile UNESCO tarafından “Korunması
Gereken Dünya Kültür Mirası”
olarak kabul edilen Merv şehri;
tarihi İpek Yolu üzerinde yer almış,
birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış,
Büyük Selçuklu Devleti’nin
başkentlerinden olmuştur. Birçok
inancın, medeniyetin ve kültürün