20121016_Halepe-book

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE HALEP
___________________________________________________________________________________��
plana ç�karacakt�.
Yukar�da belirtti�imiz gibi, Osmanl� hâkimiyetine geçmeden önce Halep,
Memluklar�n yönetiminde idi. Y�ld�r�m Bayezid döneminde bozulmaya ba�layan
Osmanl�-Memluk ili�kileri, Fatih döneminde iyice gerginle�mi�, Fatih’in o�lu II.
Bayezid döneminde de bu gerginlik devam etmi� ve ç�kan sava�� Osmanl�lar kaybetmi�tir
25. Yavuz dönemine gelindi�inde, 1515’te Malatya taraflar�nda egemen olan
Dulkadiro�lu topraklar� Osmanl� ülkesine kat�lm��t�. Çald�ran meydan muharebesinden
sonra halk�n�n büyük bir k�sm� Sünni olan Anadolu’daki Beyler, Osmanl�
taraf�n� tutmu�, ba�ta Diyarbak�r olmak üzere Musul da dâhil birçok �ehir Osmanl�lara
kap�lar�n� açm��t�. Böylece 1515 senesi içinde Do�u Anadolu topraklar�n�n büyük
bir k�sm� Osmanl� hâkimiyetine geçmi� oldu. Bu durum, Memluklar� iyice tedirgin
etmeye ba�lad�. Bu arada Ümit Burnu ke�fedilmi� ve Hint Okyanusu ile Akdeniz’de
Portekizliler etkin bir �ekilde faaliyet göstermeye ba�lam��lard�. Osmanl�lar,
bir yandan Akdeniz’de Portekizlilerin bu kadar faal olmas�ndan, di�er yandan
da kutsal yerleri tehdit etmesinden rahats�z oluyordu. Bu a�amada Memluklar, Portekiz
tehdidine kar�� ba�ar�l� politikalar yürütemeyince, zaten Memluk sorununa bir
çözüm bulmak isteyen Yavuz, M�s�r üzerine sefer düzenlemi� ve tüm M�s�r’� Osmanl�
topraklar� aras�na katm��t�. 1516’da Mercidab�k (Halep’in kuzeyinde) meydan
muharebesinde Memluklular tamam�yla ma�lup edilmi�ti 26. Böylece bir yandan
Do�u’nun iki önemli ticaret merkezi olan Halep ve �am �ehirleri, sava� yap�lmaks�z�n
Osmanl�lar�n hâkimiyetine geçmi� oluyordu; di�er yandan da Portekizliler, K�z�ldeniz’de,
dolay�s�yla Do�u Akdeniz’de tek egemen güç olmaktan ç�k�yordu 27.
19. Yüzy�l Halep Caddeleri
23
19. yüzy�la gelindi-
�inde Halep’in siyasi ve
iktisadî durumu, �am ve
Beyrut’un yükseli�i ile sars�lmaya
ba�lad�. Halep, bu
yüzy�lda bütün dünyada,
Osmanl� ülkesi içerisinde
özellikle Balkanlarda ve
Arap topraklar�nda ortaya
ç�kan milliyetçilik hareketlerinden
pek fazla etkilenmedi.
Özellikle Halep burjuvazisi,
milliyetçilik hareketlerine
kat�lmakta isteksizdi.
Çünkü bir yandan eski rakibi
�am’�n siyasi hâkimiyeti
25 Çakar, XVI. Yüzy�lda Haleb, s.12-13.
26 Masters, “Halep”, s.244.
27 I. Selim’in do�u siyaseti hakk�nda ayr�nt�l� bilgi için bkz. �smail Hakk� Uzunçar��l�, Osmanl� Tarihi,
c.2, TTK Yay�nlar�, Ankara 1988; �inasi Altunda�, “Selim I”, �A, X, Eski�ehir 1997, s.423-434; Ya�ar
Yücel-Ali Sevim, Türkiye Tarihi, c.2, TTK Yay�nlar�, Ankara 1990.