20121016_Halepe-book

ORSAM
Osmanl� Vilayet Salnamelerinde Halep�___________________________________________________________�
�
16. yüzy�lda kentin ticari aç�dan önemini kavrayan yaln�zca Osmanl�lar ve
Venedikliler de�ildi. Avrupal�lar için �ran ipe�i, pamuklu kuma� ve baharat ticareti
aç�s�ndan Halep pazarlar� oldukça cazip gelmeye ba�lam��t�. Yerel dokumac�lar daha
çok Bursa ve Tokat ipeklerini tercih ederlerken, Bat�l� tacirler Gilan bölgesinden
gelen ipe�e ra�bet etmekteydiler 116. Halep’in ticaret kenti olarak sesini dünyaya
duyurmaya ba�lamas�yla, di�er ülkeler de burada konsolosluklar açmaya ba�lad�lar.
19. yüzy�l salnamelerindeki kay�tlara bak�l�rsa Halep’in uzak alanlarla ili�kisi
oldukça geli�mi�ti. Nitekim Fransa, �ngiltere, Avusturya, Amerika, Portekiz ba�ta olmak
üzere �sveç, Rusya, Prusya, �spanya, Danimarka, �talya, Belçika, Almanya, Felemenk,
Küba, Yunanistan ve S�rbistan gibi birçok Bat�l� ülkenin 19. yüzy�lda Halep’te konsolosluklar�
bulunmaktayd� 117.
Asl�nda Halep’in ipek pazar�, 16.
yüzy�lda ortaya ç�kmam��t�. Kent, daha 15.
yüzy�lda �ran ipe�ini Bat�’ya ta��yan Ermeni
tüccarlar taraf�ndan pazar olarak seçilmi�ti.
Ermenilerin bu tercihlerindeki en önemli
etken, Halep’in di�er pazarlara oranla, Ermenilerin
merkezi Culfa’ya daha yak�n olmas�yd�.
Bilindi�i gibi Culfa Azerbaycan ile
�ran aras�nda s�n�r olu�turan ve Aras nehri
üzerinde yer alan önemli bir merkezdi. Ayr�ca,
15. yüzy�lda Anadolu’ya oranla daha
güvenli bir konuma sahipti. Nitekim 16.
yüzy�lda da Halep’te yo�un olarak ticaret
yapan kesim aras�nda Ermenileri görmek
mümkündür. Ancak 17. yüzy�lda durum
de�i�ecektir 118. Çünkü Ermeniler, 17. yüzy�l�n
ortalar�ndan itibaren, yo�un olarak 18.
yüzy�lda, ticaret ve liman kenti olarak yükselen
�zmir’e yöneleceklerdir 119.
16 ve 17. yüzy�llarda, özellikle Ku-
Halep �pekçiler Çar��s�
zeybat� Avrupa’da yerel tekstil üretimi
artmaya ba�lay�nca, Bat�l�lar için Halep ipek pazar� daha da çekici hale geldi. Bu
nedenle bu dönemde Frans�z ve �ngilizlerin, Do�u Akdeniz ticaretindeki Venedik
hâkimiyetini k�rmaya çabalad�klar� görülmektedir. Halep, bu amaçla kurulan
Levant �irketi’nin 1586-1825 tarihleri aras�ndaki merkezi oldu.
Uluslararas� bir ticaret merkezi olan Halep’in, bu ticarî faaliyet alan�ndaki
tek dezavantaj�, liman kenti olmamas� idi. Bu nedenle ba�lang�çta Avrupal�lar, Ha-
116 Masters, “Halep: Osmanl� �mparatorlu�u’nun Kervan Kenti”, s.29.
117 Bkz. Bu eserin “Konsolosluklar” ba�l���.
118 Masters, “Halep: Osmanl� �mparatorlu�u’nun Kervan Kenti”, s.30.
119 Elena Frangakis-Syrett, The Commerce of Symyrna in Eighteenth Century (1700–1820), Athens
1992; Ta�, XVII. Yüzy�lda Ankara, s.76–78.
58