Pobierz numer - Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna

Recommendations

Info

przestrzeni podśnieżnej, na co już wcześniej zwrócili uwa- potencjalne ofiary nie potrafią się jednak rozmnażać tak gę badacze norwescy Korslund, Steen, Kausrud i wsp. [10, szybko jak norniki, toteż przy zwiększonej presji drapież- 9]. Właściwie ukształtowana przestrzeń podśnieżna, po- ników ich liczebność zacznie szybko spadać. Po drugie, wstająca pomiędzy powierzchnią gruntu a śnieżną pokry- można się obawiać, że liczebność tych gatunków drapieżwą, zapewnia nornikom możliwość swobodnego prze- ników, które są silnie uzależnione od gryzoni, np. niektómieszczania się pod śniegiem, łatwy dostęp do roślin sta- rych sów, łasic czy gronostajów, również bardzo się obninowiących ich pokarm oraz dobre napowietrzenie nor. Zbi- ży, a ich zasięg zmniejszy. Po trzecie wreszcie, przewiduje ta, zlodowaciała najniższa warstwa śniegu uniemożliwia się, że szczególnie w rejonach arktycznych, gdzie lemingi przetrwanie zwierzętom prowadzącym podśnieżny tryb i norniki są podstawowymi konsumentami zielonej masy życia. Z kolei zanik pokrywy oznacza brak schronienia roślin, którą następnie w postaci swych odchodów udosprzed drapieżnikami i brak izolacji termicznej przed mroź- tępniają innym konsumentom – saprofagom i bakteriom, nym powietrzem. Wszystko to sprawia, że poczynając od wiele łańcuchów pokarmowych zaniknie i spowolni się lat 90. (w porównaniu z wcześniejszymi) coraz rzadsze są obieg materii. Wszystko to razem jednoznacznie prowadzi zimy sprzyjające dobrej przeżywalności norników i po- do spadku różnorodności biologicznej terenów otwartych, zwalające na stopniowy dwusezonowy wzrost populacji czyli agrocenoz, łąk, torfowisk i tundry; tym większy, im umożliwiający co pewien czas osiągnięcie wysokiej li- niższe ich dotychczasowe bogactwo gatunkowe. czebności szczytowej. Ten przewidywany czarny scenariusz znajduje już potwierdzenie. Na Półwyspie Skandynawskim w ostatnim 15–le- Przewidywane i dostrzegane konsekwencje ciu odnotowano znaczny spadek liczebności pardwy górskiej, pardwy mszarnej i zająca bielaka – czyli alternatyw- Tak więc okazało się, że także w Polsce zmiany klimatu nych ofiar drapieżników. Równocześnie stwierdzono za- zimowego sprawiły, że norniki, zarówno zwyczajny, jak nik populacji pieśca i sowy śnieżnej w niektórych północ- i północny, pojawiają się w dużej liczebności coraz rzadziej, nych regionach ich niedawnego występowania [5, 6, 9]. a ich populacyjne „szczyty” są coraz niższe. (Należy sądzić, W Polsce także obserwuje się spadek liczebności drobnej że dotyczy to także nornika burego, Microtus agrestis, oraz zwierzyny łownej: zajęcy, bażantów i kuropatw, a także innych nornikowatych terenów otwartych, nie ma jednak piżmaka (rys. 4). Świadczą o tym dane Polskiego Związku odpowiednich danych dla potwierdzenia tego przypusz- Łowieckiego dotyczące spadku pozyskania tych gatunków czenia). Jak już wspomniano, we wcześniejszym okresie w kraju w okresu ostatnich kilkunastu lat [8]. Co prawda w latach masowego pojawu, występującego dość regular- istnieje kilka hipotez na temat przyczyn tego spadku, nienie co 3–4 lata, norniki często osiągały liczebność ponad mniej mamy pośredni dowód na to, że przynajmniej 500 osobników na hektar, a zdarzały się też szczyty 700– w ostatnim 15–leciu, przyczyną obserwowanego spadku –1000 os./ ha. Można się jednak zastanawiać, czy ten zanik mogą być drapieżniki, które na skutek zaniku regularnych wysokich liczebności gryzoni powinien nas niepokoić. Wy- masowych pojawów norników – a szczególnie nornika dawać by się mogło, że szczególnie rolnicy powinni być zwyczajnego współwystępującego z typowymi gatunkami zadowoleni ze zniknięcia „mysiej plagi”. A jednak obser- zwierzyny drobnej w agrocenozach – zaczęły intensywnie wowane zmiany liczebności norników mają poważne kon- polować na te alternatywne ofiary. Tym pośrednim dowosekwencje dla innych gatunków zwierząt, a także dla roślin dem jest istotna statystyczna korelacja pomiędzy stanem i obiegu pierwiastków w niektórych ekosystemach. tych potencjalnych ofiar a stanem nornika w latach 1990– Potężny „zastrzyk” biomasy norników raz na 3–4 lata sta- –2005. nowił bardzo bogate źródło pokarmu dla wszystkich dra- Można przypuszczać, że tak jak zanik cyklicznych pojapieżnych ptaków i ssaków (a nawet bocianów – [13]), które wów nornika zwyczajnego odbił się na obniżeniu liczebw latach szczytu liczebności norników wyjątkowo inten- ności innych mieszkańców terenów rolniczych, podobnie sywnie się rozmnażały, wyprowadzając dodatkowe lęgi zanik regularnych wysokich stanów nornika północnego – i mioty z liczniejszym niż zwykle potomstwem. I choć po- mieszkańca naturalnych terenów podmokłych północno– tem przez kilka „chudych” lat rozród tych drapieżników –wschodniej Polski – zagraża bogactwu wielu dzikich gabył znacznie niższy, były one w stanie utrzymać trwałe po- tunków ssaków, ptaków, gadów i płazów na tych terenach. pulacje na dużych obszarach do następnego szczytu liczeb- I to właśnie byłby ten kaskadowy efekt ocieplenia klimatu, ności norników. Teraz, kiedy masowe pojawy norników który poprzez skrócony i wielokrotnie przerywany okres zanikły, można przewidywać dwa skutki tej zmiany. Po zalegania odpowiednio grubej (by zapewnić schronienie pierwsze, drapieżniki zaczną bardzo intensywnie eksploa- zwierzętom żyjącym pod śniegiem) pokrywy śnieżnej, tować ofiary alternatywne, czyli inne gatunki ptaków i ssa- a przez to przez masową śmiertelność norników w okresie ków, które zawsze wchodziły w skład ich diety, ale w nie- zimy, spowodował zanik regularnie dotychczas występuwielkim tylko procencie, jako trudniejsze do upolowania, jących „szczytów” populacji norników, ze skutkami w znaczmniej liczne lub pojawiające się tylko sezonowo. Te inne nie szerszej skali. 124 Problemy Ekologii, vol. 14, nr 3, maj-czerwiec 2010
Rys. 4. Spadek zagęszczenia w populacjach zwierzyny drobnej w skali kraju (wg. danych Polskiego Związku Łowieckiego dotyczących wielkości pozyskania). Gatunki te stanowią tzw. alternatywne ofiary wszystkich niemal drapieżników, a ich spadek może być konsekwencją obniżonej po 1990 roku częstości masowych pojawów norników, będących głównym źródłem pokarmu drapieżników. L I T E R A T U R A [12] Romankow–Żmudowska A. & Grala B. 1994. Occurance and distribution of the common vole, Microtus arvalis (Pallas) in legumes and seed grasses [1] Gliwicz J. Jancewicz E. 2004. Voles in river valleys. In: Essays on in Poland between 1977 and 1992. Polish Ecol. Studies 20: 503–7. Mammals of Białowieża Forest, B. Jędrzejewska & J. M. Wójcik, eds. [13] Tryjanowski P. & Kuźniak S. 2002. Population size and productivity of the Pp: 139–148. white stork Ciconia ciconia in relation to common vole Microtus arvalis [2] Gliwicz J. Jancewicz E. 2010. Cascade effect of climate warming: snow duration –vole population dynamics – biodiversity (w recenzji). density. Ardea 90: 213–7. [3] Henttonen, H. 2000: Long–term dynamics of the bank vole Clethrionomys glareolus at Pallasjärvi, northern Finnish taiga. Polish Journal of Ecology 48, Suppl: 87–96. [4] Henttonen H., 2008. Long–term patterns in arvicoline rodent dynamics at th Pallasjrvi and Kilpisjarvi, northern Finnish Lapland. Abstracts of 11 International Conference “Rodens et Spatium”, Myshkin, Russia. P.10. [5] Hörnfeldt, B. 2004: Long–term decline in numbers of cyclic voles in boreal Sweden: analysis and presentation of hypotheses.Oikos 107: 376–392. [6] Ims, R. A., Henden, J. A., Killengreen, S. T. 2008: Collapsing population cycles. TREE 23: 79–86. [7] Jędrzejewska B., & Jędrzejewski W. 1998. Predation in vertebrate communities. Ecological Studies 135. Springer. [8] Kamieniarz, R. & Panek, M. 2008: Zwierzęta łowne w Polsce na przełomie XX I XXI wieku. Stacja Badawcza PZŁ, Czempin. [9] Kausrud K. L., Mysterud A, Steen H., Vik J.O, Ostbye E., Cazelles B., Framstad E., Eikeset A. M., Mysterud I., Solhoy T., Stenseth M. Ch. 2008. Linking climate change to lemming cycles. Nature 456: 93–97. [10] Korslund L. & Steen H., 2006. Small rodent winter survival: snow conditions limit access to food resources. Journal of Animal Ecology 75: 156–166. [11] Mackin–Rogalska, R. & Nabagło, L. 1990: Geographical variation in cyclic periodicity and synchrony of the common vole, Microtus arvalis. Oikos 59: 343–348. Problemy Ekologii, vol. 14, nr 3, maj-czerwiec 2010 125
Page 1 and 2: ISSN 1427-3381 2010 3 Aktualna punk
Page 3 and 4: V 3 (81) maj - czerwiec 2010 dr n.
Page 5 and 6: czynniki w ostatnim półwieczu zmi
Page 7 and 8: 2) sprawcą przestępstwa jest osob
Page 9 and 10: Dodatkową sankcją obligatoryjną
Page 11 and 12: Rys.2. Koło strategii ekoprojektow
Page 13 and 14: Policy). Celem podejścia określon
Page 15 and 16: JOANNA GLIWICZ Nieprzewidywane skut
Page 17: w skali wieloletniej można uznać
Page 21 and 22: został wprowadzony w celu osiągni
Page 23 and 24: W Śląskim Ogrodzie Botanicznym pr
Page 25 and 26: Rys. 4. fot.: M. Jańczak. Jabłoni
Page 27 and 28: have complete data from the past, a
Page 29: Conclusions [11] Straszko J., Paulo
Page 34 and 35: Rys. 1. Mapa zlewni rzeki Mała Pan
Page 36 and 37: niki korelacji (r = -0,54)0,32) dla
Page 38 and 39: PIOTR P. MAŁECKI Tendencje zmian w
Page 40 and 41: (tab. 1). Są one obliczone tylko d
Page 42 and 43: Rys. 6. Udział poddanych odzyskowi
Page 44 and 45: ozwoju obecnych i przyszłych pokol
Page 46 and 47: 152 Przejściowy raport z wdrażani
Page 48 and 49: Polacy uczą międzynarodowych eksp
Page 50 and 51: TERESA SADOŃ-OSOWIECKA Krajoznawst
Page 52 and 53: staje się sytuacja z baśni „Św
Page 54 and 55: (wywiady, obserwacje, studia litera
Page 56: Fot.: M. Jańczak. Owocująca jabł

Pobierz numer - Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?