Pobierz numer - Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna

pochodnej, innymi słowy odpowiedzialności wtórnej pod- Regulacja polska jest w istocie zgodna z wymaganiami stamiotu
zbiorowego, uruchamianej dopiero przez pierwotną wianymi przez art. 6 ust. 1 dyrektywy 2008/99/WE. Dodati
klasyczną dla prawa karnego, opartą na winie indywidual- kowa przesłanka podmiotowa w postaci swoistej winy
nej odpowiedzialność osoby fizycznej za przestępstwo, któ- w wyborze lub nadzorze nad osobą działającą na polecenie
ra to odpowiedzialność jest czymś na kształt swoistej do- albo za zgodą lub wiedzą reprezentanta, decydenta lub kondatniej
przesłanki procesowej dla odpowiedzialności pod- trolera przewidziana w art. 5 ustawy polskiej mniej więcej
miotu zbiorowego [3]. Dyrektywa natomiast traktuje od- odpowiada regulacji art. 6 ust. 2 dyrektywy. Zasadnicze
powiedzialność osoby prawnej jako odpowiedzialność w ą t pl iw o ści co do zgodności z dyrektywą budzi natomiast
w pełni autonomiczną, która jedynie „nie wyklucza” odpo- art. 4 ustawy polskiej, tj. przepis, który uzależnia odpowiewiedzialności
osoby fizycznej, ale nie czyni z niej prze- dzialność osoby prawnej od uprzedniego stwierdzenia prasłanki
odpowiedzialności osoby prawnej. womocnym orzeczeniem sądowym popełnienia przestęps-
Dyrektywa nie zawiera definicji osoby prawnej, pozostawiając
to państwom członkowskim. Ustawa polska w art. 2
przez podmiot zbiorowy nakazuje rozumieć osobę prawną
oraz jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej,
której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną.
To określenie zostało z jednej strony zwężone przez wytwa
przez osobę fizyczną. Jak już była o tym mowa, regulacja
ta jest jawnie niezgodna z dyrektywą, która odpowie-
dzialność osób prawnych traktuje jako odpowiedzialność
w pełni autonomiczną, która jedynie „nie wyklucza” odpo-
wiedzialności winnych osób fizycznych, ale nie czyni
z niej przesłanki odpowiedzialności osób prawnych.
łączenie z jego zakresu Skarbu Państwa, jednostek samo- Na marginesie dodam, że konstrukcja art. 4 polskiej ustarządu
terytorialnego i ich związków (art. 2 ust. 1), z drugiej wy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych sprawia,
zaś rozszerzone przez objęcie mianem podmiotu zbioro- że ta odpowiedzialność jest – w ochronie środowiska –
wego także spółek handlowych z udziałem Skarbu Pań- owym „papierowym tygrysem”. Otóż skazania (a chociażstwa
lub samorządu terytorialnego, spółek kapitałowych by i warunkowe umorzenia) osób fizycznych za przestępsw
organizacji, odpowiedzialnych podmiotów w stanie lik- twa przeciwko środowisku są tak rzadkie, że konieczność
widacji, przedsiębiorców niebędących osobami fizyczny- poczekania na prawomocne orzeczenie stwierdzające winę
mi, zagranicznych jednostek organizacyjnych (art. 2 ust. 2). osoby fizycznej i dopiero potem wdrożenie skomplikowa-
Przepisem określającym podstawy odpowiedzialności pod-
miotu zbiorowego jest art. 3 ustawy polskiej stanowiący, że
nego procesu przeciwko podmiotowi zbiorowemu okazuje
się mało realne.
podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności za czyn zabroniony,
którym jest zachowanie osoby fizycznej:
Artykuł 7
1) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego
w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego re-
Sankcje wobec osób prawnych
prezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji
lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu
tego uprawnienia lub niedopełnieniu obowiązku,
2) dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia
Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki, by
osoby prawne podlegające odpowiedzialności za przestępstwo
zgodnie z art. 6 podlegały skutecznym, propo-
rcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym.
uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, W odróżnieniu od unieważnionej decyzji ramowej z 2003 r.,
o której mowa w pkt 1,
3) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego,
za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1
– jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść
podmiotowi zbiorowemu korzyść, choćby niemajątkową.
która wskazywała na sankcje, jakie mogą dotknąć osoby
prawne, dyrektywa 2008/99/WE pozostawia wybór sank-
cji państwom członkowskim, wymagając tylko tyle, aby
sankcje te były: 1) skuteczne, 2) proporcjonalne, 3) odstra-
szające (zauważyć trzeba, że jest to identyczne wymaga-
Przesłanki odpowiedzialności podmiotu zbiorowego są
dwojakiego rodzaju:
nie, jakie prawodawca wspólnotowy stawia przed sankcjami
dotykającymi osoby fizyczne).
!
!
szczególna pozycja osoby fizycznej, chodzi bowiem Sankcje przewidziane w prawie polskim
nie o każdą osobę fizyczną, ale o osobę pełniącą funkcję Polska ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorow
podmiocie zbiorowym (reprezentanta, decydenta, wych dzieli sankcje dotykające osoby prawne na zasadnikontrolera)
albo działającą bądź w wyniku przekrocze- cze i dodatkowe, te z kolei na obligatoryjne i fakultatywne.
nia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków pełniącego
funkcję, bądź za zgodą lub wiedzą pełniącego Sankcją zasadniczą jest kara pieniężna, której wysokość
funkcję,
jest oznaczona kwotowo od 1000 zł do 20 000 000 zł, ale
korzyść (majątkowa lub niemajątkowa) faktycznie uzys- z zastrzeżeniem, że nie może ona przekraczać 10 % przykana
przez podmiot zbiorowy lub możliwa do uzyskachodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popeł-
nia.
niono czyn zabroniony pod groźbą kary.
114 Problemy Ekologii, vol. 14, nr 3, maj-czerwiec 2010