Pobierz numer - Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna

staje się sytuacja z baśni „Świniopas” J. Ch. Andersena, jak tylko wyłamując się z globalistycznego porządku znakiedy
to damy dworu zareagowały na podarunek w postaci ków, w którym zabrakło miejsca dla jednostkowej różnicy.
pięknej, naturalnej róży: Fe, prawdziwa! To, co oferuje nam współczesny świat, jest upokarzającym
Można powiązać to z teorią symulakrów Baudrillarda,
darem: w jednej chwili otrzymujemy od tego świata wszystko
- naszą tożsamość, biografię, porządki marzeń i speł-
mówiącą o tworzeniu sztucznej rzeczywistości: „Mamy tu
nień.” [9].
do czynienia z zastąpieniem samej rzeczywistości znakami
rzeczywistości, czyli z operacją powstrzymywania Udział w działaniach szkolnych kół krajoznawczo-turyskażdego
rzeczywistego procesu przez jego operacyjną tycznych może pomóc w tworzeniu miejsc w rozumieniu
kopię, niestabilną, deskryptywną, programowalną i nie- cytowanego wcześniej Tuana – jako oswojoną rzeczywisomylną
maszynę, która dostarcza wszelkich znaków rze- tość związaną z wydarzeniami codzienności i jednocześnie
czywistości oraz wymija wszelkie jej zmienne koleje losu. może pomóc tworzyć własną, nienarzucaną tożsamość,
(…) Odtąd hiperrzeczywistość zabezpieczona zostaje wynikającą z indywidualnych przeżyć, związanych z byprzed
tym, co wyobrażone, jak też przed wszelką moż- ciem w autentycznych miejscach.
liwością odróżnienia tego, co rzeczywiste od tego, co
wyobrażone…” [2]. W ten sposób hiperrzeczywistość Kreowanie świata przez uczniów
1)
„pożera” rzeczywistość, unieważniając naturalne walory
miejsca.
Jedyne, co człowieka ratuje to jego myśli, dzieła sztuki,
twórczość.
Baudrillard mówi o kiczu jako „pseudoprzedmiocie” oz-
(B. Skarga, 2009)
naczającym „symulację, kopię, imitację, stereotyp, niedo- Konstruowanie własnej wizji świata nie jest tożsame
statek rzeczywistego znaczenia i nadmiar znaków, alego- z tworzeniem „symulakrów” w rozumieniu Baudrillarda.
rycznych odniesień, sprzecznych konotacji, jako spotęgo- O ile „symulakry” są tworzone bez odniesienia do rzeczywanie
i gloryfikację detalu i nasycenie za jego pomocą.” wistości, ale wdrażane, tworząc świat, to konstruowanie
[1]. Odwrócony zostaje dawny bieg poznawania, kiedy to obrazu świata w umyśle powstaje na skutek interakcji pozna
podstawie rzeczywistości tworzone były modele, by nającego podmiotu z otaczającym światem, dzięki dośuwypuklić
i lepiej przyjrzeć się zjawiskom. Dziś to model wiadczaniu rzeczywistości związanym z indywidualnośdecyduje
o obrazie rzeczywistości i ta zostaje w niego cią i przeszłymi doświadczeniami jednostki oraz wynikawtłoczona
dzięki mediom. Ich zadaniem „jest dziś produk- jącymi ze społecznego i kulturowego jej usytuowania.
cja (…) owej rzeczywistości w nadmiarze. Jest jej zbyt Z tego względu, jakkolwiek świat istnieje obiektywnie,
wiele (…). Za sprawą swego rodzaju zoomu (…) za bardzo rozumiany jest przez każdego odmiennie. Zależy to też od
zbliżamy się do rzeczywistości, która istniała zawsze i za- miejsca i czasu. Współczesny młody człowiek funkcjonuje
wsze obdarzana była sensem jedynie z pewnego odda- poznawczo inaczej niż jego rówieśnik sprzed dwudziestu
lenia.” [1]. lat. Żyjąc współcześnie pośród zmienionej, choćby z racji
technicznych wynalazków, a co za tym idzie także i zja-
Pojawia się degradacja naturalnego miejsca, rozumianego wisk społecznych, rzeczywistości, zbiera inne doświad-
jako miejsce mentalne, tak jak ujął je Y. F. Tuan: „Miejsce
to bezpieczeństwo, przestrzeń to wolność: przywiązani czenia [7]. Konstruuje inaczej swój świat. Dziś ma też
jesteśmy do pierwszego i tęsknimy do drugiego. (…) o wiele większe możliwości pozyskiwania informacji
Przestrzeń staje się miejscem w miarę nadawania wartości. z różnorodnych źródeł.
Zamknięta i uczłowieczona przestrzeń staje się miejscem.”
[14]
Działania edukacyjne mogą więc wesprzeć rozwój intelek-
tualny nie poprzez dostarczanie informacji, ale poprzez
W tym kontekście widzę rolę kółek krajoznawczo-turys- pomoc w ich usensownieniu, bo, jak stwierdza Baudrillard,
tycznych, które mogą funkcjonować poza symulakrami „Istniejemy we wszechświecie, w którym jest coraz więcej
Baudrillarda, pozwalając konstruować autentyczne miej- informacji, a coraz mniej sensu.” [2, s. 101] To nadawanie
sca, znaczące dla uczestników szkolnych wypraw, ze sensu nie może być jednak narzucane; ten sens musi być
względu na ich naturalną wartość, ale też stanowiące odnaleziony indywidualnie. Szkolne krajoznawstwo może
przeciwwagę dla konsumpcyjnej turystyki. Może to być sprzyjać nadawaniu sensu informacjom dotyczącym ota-
swego rodzaju kontestacja, która wpisuje się w logikę roz- czającej rzeczywistości.
wojową wieku młodzieńczego buntu, zgodnie ze stwierdzeniem
nawiązującym do poglądów Baudrillarda: „Nie
możemy (…) inaczej upomnieć się o własną tożsamość,
Na wykorzystanie w edukacji krajoznawstwa jako bazy
holistycznego widzenia świata, sposobu na integrowanie
wiedzy oraz naturalnego uczenia się zwróciła uwagę
J. Hanisz, opierając na nim program nauczania w klasach
I-III [10]. Dzięki takiej edukacji „dziecko faktycznie
mówi, czyta, rysuje, projektuje, wykonuje czynności,
dokonuje ocen”; rozwija się intelektualnie, fizycznie,
1) Mam tu na myśli nie tylko naturalne środowisko przyrodnicze, ale środowisko
ukształtowane w ciągu dziejów przez procesy historyczne, społeczne
i powiązane z ze środowiskiem przyrodniczym. Nawiązuję tu do poglądów
V. de la Blache.
158 Problemy Ekologii, vol. 14, nr 3, maj-czerwiec 2010