Pobierz numer - Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna

Recommendations

Info

niki korelacji (r = -0,54)0,32) dla opadów atmosferycz- się w przyjętym zakresie korelacji, charakterystycznym nych i stężeń biogenów w latach 1998 i 2002 mieściły się dla zależności wyraźnych małych i istotnych. W roku 2002 w przyjętym zakresie współczynników korelacji charakte- współczynnik korelacji (r = - 0,36) mieścił się w przyjętym rytycznym dla zależności wyraźnych, choć małych i istotzakresie korelacji charakterystycznym dla zależności nych. (Tab. 2 i 3). wyraźnych małych (Tab. 4 i 5). Analiza statystyczna korelacji w 1998 roku wykazała Tab. 4. Współczynniki korelacji między przepływem związek ujemny pomiędzy opadem atmosferycznym, w rzece w przekroju Staniszcze Wielkie i Turawa a stężea stężeniem azotu azotanowego w wodzie rzeki na stano- niem biogenów w wodzie rzeki Mała Panew na stanowis- wisku Kielcza. Dla azotu amonowego zależność była kach badawczych w 1998 roku ujemna na stanowisku Krasiejów. Analizując te ujemne Stanowisko współczynniki korelacji stwierdzono, że kierunek zależności był najczęściej następujący: przy niższym opadzie Kielcza * atmosferycznym formy azotu azotanowego osiągały w wo- Krasiejów * dzie wyższe stężenia. Natomiast obniżone stężenie azotu Jedlice * amonowego obserwowano najczęściej, gdy opad atmosfe- Turawa ** ryczny był wyższy. Pomiędzy opadem atmosferycznym Czarnowąsy ** a zawartością fosforanów w wodzie rzeki stwierdzono za- NNH4 współczynnik r -0.11 0.35 0.53 0.29 -0.12 NNO3 współczynnik r 0.45 0.85 0.15 0.06 -0.03 PO4 współczynnik r 0.08 -0.09 0.61 0,56 0.49 leżność ujemną na stanowiskach Kielcza i Krasiejów oraz dodatnią w Turawie. Na stanowisku w Turawie oznaczało to głównie zależność: mniejsze stężenie fosforanów było odnotowywane przy niskich opadach atmosferycznych. * przepływy z przekroju pomiarowego Staniszcze Wielkie ** przepływy z przekroju pomiarowego Turawa - korelacja średnia, - korelacja wyraźna - korelacja niewyraźna Natomiast w na stanowisku Kielcza przy niskim opadzie Źródło: własne opracowanie wyników [17, 21, 23, 24] notowano podwyższone stężenie fosforanów. Stanowisko Krasiejów charakteryzowało się tym, że na równi przy niskich opadach atmosferycznych jak i podwyższonych zawartość w wodzie fosforanów kształtowała się odpowiednio: wyżej i niżej [17, 21, 23]. Tab. 5. Współczynniki korelacji między przepływem w rzece w przekroju Staniszcze Wielkie i Turawa a stęże- niem biogenów w wodzie rzeki Mała Panew na stanowiskach badawczych w 2002 roku Analiza statystyczna korelacji w 2002 roku wykazała Stanowisko współczynnik r związek ujemny pomiędzy opadem atmosferycznym, Schodnia Stara * -0,14 a stężeniem azotu azotanowego w wodzie rzeki na stano- Turawa ** -0,27 wisku Turawa. Analizując współczynnik korelacji stwierdzono, że pojedynczo przy niskim opadzie atmosferycz- * przepływy z przekroju pomiarowego nym lub jego braku formy azotu azotanowego osiągały Staniszcze Wielkie ** przepływy z przekroju pomiarowego Turawa w wodzie wyższe stężenia. Również pojedynczo przy wysokim opadzie atmosferycznym notowano niskie stężenie Źródło: własne opracowanie wyników [18, 22, 24] azotu azotanowego [18, 22]. Dodatnie współczynniki korelacji w 1998 roku otrzymano Określono zależności między przepływem w rzece a stężedla stężeń azotu azotanowego, azotu amonowego i fosforaniem azotu azotanowego, azotu amonowego i fosforanów nów. Średnio i wyraźnie korelowały z przepływem w rzece w wodzie rzecznej w rozpatrywanych punktach poboru stężenia fosforanów w wodzie na stanowiskach w Jedliprób wody. W opracowaniach niektórzy autorzy: [9, 10], cach, Turawie i Czarnowąsach. Stwierdzono, że kierunek podkreślają, że stwierdzenie zależności lub jej braku zależności wskazywał głównie na małe stężenie fosforamiędzy stężeniami w wodzie poszczególnych składników nów i jednocześnie niski przepływ wody w rzece. Średnio biogennych a przepływem w rzece ma ważne znaczenie. i wyraźnie korelowały z przepływem w rzece stężenia Można, bowiem wnioskować, że brak zależności sugeruje azotu azotanowego na stanowisku Kielcza i Krasiejów. wpływ innych czynników warunkujących zmienność za- W wypadku stanowiska w Kielczy była to głównie nastęwartości składników pokarmowych. Do obliczeń zależpująca zależność: przy małym przepływie w rzece zawarności w Małej Panwi wykorzystano wielkości przepływów tość analizowanej formy azotu osiągała w wodzie mniejz punktów pomiarowych Staniszcze Wielkie i Turawa. sze stężenia. Z kolei na stanowisku w Krasiejowie na rów- W punktach badawczych Kielcza, Krasiejów, Jedlice i Schodnia Stara przyjęto wielkości przepływów z punktu ni, przy niskich opadach atmosferycznych jak i podwyż- Staniszcze Wielkie. Natomiast w punktach badawczych szonych, zawartość w wodzie azotu azotanowego kształ- Turawa i Czarnowąsy wielkości przepływów z punktu towała się odpowiednio: wyżej i niżej. Również średnio i wyraźnie korelowały w rzece stężenia azotu amonowego Turawa. Współczynniki korelacji (r = 0,35)0,85) dla przez przepływem na stanowiskach Krasiejów i Jedlice. Niskie pływów w rzece i stężeń biogenów w 1998 roku mieściły 142 Problemy Ekologii, vol. 14, nr 3, maj-czerwiec 2010 N NH4 N NO3 współczynnik r -0,36 -0,01 PO 4 współczynnik r 0,29 -0,17 - korelacja średnia, - korelacja niewyraźna
stężenia azotu amonowego w wodzie rzecznej były naj- tycznych i wykorzystaniem o tej porze roku zbiornika częściej notowane równocześnie z małymi przepływami w celach rekreacyjnych. [17, 21, 23]. Współczynnik korelacji w 2002 roku dla stężenia azotu azotanowego w wodzie na stanowisku Schodnia Stara wskazywał na zależność: przy notowanych podwyższo- L I T E R A T U R A: [1] Kajak Z.: Hydrobiologia – Limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 [2] Taylor R.: Dynamika odpływu związków biogennych ze zlewni rolni- nych stężeniach tej formy azotu, były równocześnie niskie czych. Materiały seminaryjne 26: Zanieczyszczenia obszarowe w zlewniach rolniczych. IMUZ: Falenty 1990 przepływy [18, 22]. [3] J. David Allan: Ekologia wód płynących. PWN Warszwa 1998 [4] Kopeć S.: Wpływ sposobu użytkowania gruntu na wielkość spływu po- Podsumowanie wierzchniowego po stoku i stężenia unoszonych składników nawozo- wych. Materiały seminaryjne 26: Zanieczyszczenia obszarowe w zlewniach rolniczych. IMUZ: Falenty 1990 [5] Stachowicz K.: Zanieczyszczenia obszarowe ze zlewni rolniczych o różnym sposobie zagospodarowania i ukształtowania terenu. Materiały semi- Stwierdzono, że w ciągu roku troficzność wód rzecznych zmienia się. Najwyższe stężenia biogennych substancji występowały zimą i wczesną wiosną. Najniższe stężenia naryjne 26: Zanieczyszczenia obszarowe w zlewniach rolniczych. IMUZ: Falenty 1990 występowały latem, kiedy rośliny intensywnie pobierają składniki pokarmowe. [6] Szperliński Z.: Wpływ parametrów zlewni i jej zagospodarowania na poziom spływu zanieczyszczeń z wodami rzecznymi zlewni Górnej Wilgi. Materiały seminaryjne 26: Zanieczyszczenia obszarowe w zlewniach rol- Mniejsze roczne sumy opadów atmosferycznych odnotowano w 2002 roku w stacjach pomiarowych w Zawadz- [7] niczych. IMUZ: Falenty 1990 Witkowski D.: Dynamika zawartości ważniejszych składników nawozo- wych w odpływach Sony i Przylepnicy. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria kiem i Turawie. Stwierdzono kilkakrotnie wpływ opadów atmosferycznych na stężenie azotu amonowego, azotanowego i fosforanów w Małej Panwi. Obliczone współczyn- [8] F, t. 77, z. 3, 1970 Wojkowski J.: Substancje biogenne w wodach rzeki Prądnik w Ojcowskim Parku Narodowym. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej, Inżynieria Środowiska z. 16, Kraków 1996 niki korelacji dla opadów atmosferycznych i stężeń azotu azotanowego i fosforanów cztery razy mieściły się w przy- [9] Łomotowski J.: Wpływ rolnictwa na jakość wód naturalnych na przykła- dzie zlewni doświadczalnej Ciesielska Woda. Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Melioracja XL, NR 211, 1992 jętym zakresie charakterystycznym dla zależności wyraź- [10] Pawlik–Dobrowolski J.: Zależność stężenia składników chemicznych od nych małych. Dwa razy wskazywały na zależność istotną (azot amonowy i fosforany). Nie stwierdzono wpływu opaprzepływu wody jako wskaźnik wpływu zanieczyszczeń obszarowych na jakość wód. Wiadomości Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych T.XV z. 4, 1988 dów atmosferycznych na stężenie azotu amonowego, azo- [11] Pudo J., Erndt E., Żeglin M..: Określenie odpływu rolniczych zanieczyszczeń obszarowych ze zlewni o różnej charakterystyce i formie wytanowego i fosforanów na stanowisku Jedlice i Czar- korzystania na przykładzie rzeki Brynicy i Trzoni. IMGW Warszawa, nowąsy w 1998 roku oraz na stanowisku Schodnia Stara PR–7.04.02., 1980 [12] Trojanowska Cz., Trojanowski J., Bujak M.: Spływ składników nawozow 2002 roku. Opady atmosferyczne nie miały żadnego wych roślin ze zlewni Łupawy. Słupskie Prace Matematyczno–Przyrodwpływu na stężenie azotu amonowego i fosforanów w wo- nicze, 9b, 1993 dzie Małej Panwi w 2002 roku. Najmniejszy wpływ miały [13] Dubel K.: Podstawy Wykorzystywania zasobów, środowiska geograficz- nego dla potrzeb rozwoju społeczno–gospodarczego regionu na przykłana zawartość azotu amonowego i azotanowego w 1998 ro- dzie województwa Opolskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wro- ku. cław 1980 [14] Janiszewski W.: Gospodarka wodna Polski. Wydawnictwo „Książka W kilku wypadkach stwierdzono wpływ przepływów i Wiedza”, Warszawa 1976 w rzece Mała Panew na stężenie azotu amonowego, azotanowego i fosforanów w wodzie. Współczynniki korelacji dla przepływów w rzece i stężeń wymienionych biogenów [15] Zawadka M.: Komisje zagospodarowania Odry. Stowarzyszenie Instytut Śląski, Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski w Opolu, Opole 2003 [16] Decyzja o udzieleniu pozwolenia wodnoprawnego dla zbiornika retencyj- cztery razy miały wartości charakterystyczne dla zależności wyraźnych małych i również cztery razy ich wartości nego Turawa. Urząd Wojewódzki w Opolu 1995 [17] Materiały IMGW: Oddział w Katowicach 1999 [18] Materiały IMGW: Oddział w Katowicach 2003 były charakterystyczne dla zależności istotnej. Nie stwierdzono wpływu przepływów wody w Małej Panwi na stężenie azotu amonowego, azotanowego i fosforanów na stanowisku Turawa w 2002 roku. Przepływy miały najmniejszy wpływ na stężenie azotu amonowego w wodzie [19] Materiały RZGW: Oddział w Opolu 1999 [20] Materiały RZGW: Oddział w Opolu 2003 [21] Dane WIOŚ: – Parametry fizyczno-chemiczne jakości wody rzeki Mała Panew w 1998 roku. Opole 1999 [22] Dane WIOŚ: – Parametry fizyczno-chemiczne jakości wody rzeki Mała Panew w 2002 roku. Opole 2003 [23] Ostrowska M.: „Wyniki analiz fizyczno–chemicznych i hydrobiologicz- Małej Panwi w latach badań. Związki między przepływami w rzece a stężeniami biogenych rzeki Mała Panew. Maszynopis, Opole 2000 [24] Zając K.: Zarys metod statystycznych. Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1994 nów w wodzie na stanowisku Turawa i dalej poniżej zbiornika Turawa do Czarnowąs są głównie uwarunkowane sztucznymi przepływami regulowanymi prowadzoną gospodarką wodną na zbiorniku. Ponadto należy pamiętać, że wody zrzucane ze zbiornika w okresie letnio–jesiennym wnoszą do Małej Panwi pewne ilości substancji biogennych. Wiąże się to z funkcjonowaniem ośrodków turys- [25] Atlas Hydrologiczny Polski. IMGW – Wydawnictwa Geologiczne Warszawa 1996 Problemy Ekologii, vol. 14, nr 3, maj-czerwiec 2010 143
Page 1 and 2: ISSN 1427-3381 2010 3 Aktualna punk
Page 3 and 4: V 3 (81) maj - czerwiec 2010 dr n.
Page 5 and 6: czynniki w ostatnim półwieczu zmi
Page 7 and 8: 2) sprawcą przestępstwa jest osob
Page 9 and 10: Dodatkową sankcją obligatoryjną
Page 11 and 12: Rys.2. Koło strategii ekoprojektow
Page 13 and 14: Policy). Celem podejścia określon
Page 15 and 16: JOANNA GLIWICZ Nieprzewidywane skut
Page 17 and 18: w skali wieloletniej można uznać
Page 19 and 20: Rys. 4. Spadek zagęszczenia w popu
Page 21 and 22: został wprowadzony w celu osiągni
Page 23 and 24: W Śląskim Ogrodzie Botanicznym pr
Page 25 and 26: Rys. 4. fot.: M. Jańczak. Jabłoni
Page 27 and 28: have complete data from the past, a
Page 29: Conclusions [11] Straszko J., Paulo
Page 34 and 35: Rys. 1. Mapa zlewni rzeki Mała Pan
Page 38 and 39: PIOTR P. MAŁECKI Tendencje zmian w
Page 40 and 41: (tab. 1). Są one obliczone tylko d
Page 42 and 43: Rys. 6. Udział poddanych odzyskowi
Page 44 and 45: ozwoju obecnych i przyszłych pokol
Page 46 and 47: 152 Przejściowy raport z wdrażani
Page 48 and 49: Polacy uczą międzynarodowych eksp
Page 50 and 51: TERESA SADOŃ-OSOWIECKA Krajoznawst
Page 52 and 53: staje się sytuacja z baśni „Św
Page 54 and 55: (wywiady, obserwacje, studia litera
Page 56: Fot.: M. Jańczak. Owocująca jabł

Pobierz numer - Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?