Pobierz numer - Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna

TERESA SADOŃ-OSOWIECKA
Krajoznawstwo i turystyka szkolna
jako edukacja alternatywna – konteksty przyrodnicze,
społeczne, kulturowe i pedagogiczne
Słowa kluczowe: krajoznawstwo, turystyka, symulakry, konstruowanie przestrzeni, edukacja regionalna i ekologiczna,
budowanie tożsamości
Key words: sightseeing, tourism, symulacre, constructioning of space, regional and ecological education,
building of identity
Szkolne koła krajoznawczo-turystyczne są traktowane mających w założeniu budować patriotyzm uczniów. Wyprzez
niektórych rodziców, uczniów, a wydaje się, że także daje się, że w tworzeniu indywidualnej tożsamości człoprzez
decydentów oświatowych, jako przeżytek. W dobie wieka nie uwzględnia się prawie wcale roli najbliższego
powszechnego dostępu do programów telewizyjnych, otoczenia ucznia, zarówno przyrodniczego jak i kulturo-
Internetu można poznawać Polskę i inne kraje bez wycho- wego - nierozerwalnie ze sobą splecionych. Narzuca się
dzenia z domu. Także oferta biur turystycznych jest róż- odgórnie pewne znaczenia, ale ignoruje jednocześnie sanorodna
i dostępna prawie dla każdego. Często korzystają modzielne odkrywanie czy też nadawanie ważności miejsz
niej także szkoły przy organizowaniu wycieczek. com bliskim w sensie przestrzennym i w sensie mental-
Nastawienie na tzw. „efektywność” w edukacji, mierzoną
nym.
wynikami egzaminów zewnętrznych sprawdzających ści- Artykuł przedstawia możliwości tkwiące w turystyce
śle zakreślony rodzaj wiedzy, powoduje, że n jestegowana i krajoznawstwie szkolnym jako alternatywę dla edukacji
potrzeba zajęć „nieproduktywnych”, to znaczy takich, któ- formalnej, alternatywę dla masowości i jednakowego
re nie przygotowują bezpośrednio do egzaminu. Takimi widzenia świata, alternatywę dla konsumpcyjnego nasta-
„nieproduktywnymi” zajęciami mogą być w oczach nie- wienia do otaczającej rzeczywistości, alternatywę dla naktórych
rodziców czy decydentów oświatowych wyciecz- rzuconego sposobu poznawania świata. Wszystkie aspekty
ki w miejsca nieodległe od szkoły, gdzie, według nich, „co są ze sobą ściśle związane i wynikają jedne z drugich.
można ciekawego zobaczyć?”. Oprócz takich pytań padają Nawiązują do współczesnych poglądów geografii humatakże
inne: „A co tu zwiedzać?”, „Przecież oni już tu nistycznej, teorii socjologicznych, psychologicznych i pebyli!”,
„Jeździmy z dzieckiem po Polsce i nie tylko. Tyle dagogicznych. Propozycje tu przedstawione są tylko możwidziało!
Po co ma marnować czas?” liwą, ale niekonieczną wizją roli kół krajoznawczo-turys-
Subiektywna interpretacja tego typu wypowiedzi nasuwa
pytania o sens edukacji w ogóle, dla których szkolne kra-
joznawstwo jest tylko pretekstem:
! jako rozliczania się z efektu w postaci listy „zaliczonych”
atrakcji turystycznych, które „wypada” widzieć
tycznych. Umieszczam je w różnych kontekstach, które są
uzasadnieniem dla mojego sposobu myślenia o roli szkolnej
turystyki i krajoznawstwa. Staram się unikać słów
„powinno się”, „trzeba”, „należy”, nakazujących sposób
postępowania. Chcę zaakcentować natomiast MOŻLIWO-
ŚCI wynikające ze spojrzenia na szkolną turystykę i krajo-
(i zabytków, i obiektów przyrodniczych) łatwej do
zweryfikowania,
znawstwo z różnych punktów widzenia.
! albo jako edukacji rozbudzającej ciekawość świata
w różnych jego wymiarach (przestrzennych, metafo-
O wężu zjadającym własny ogon – krótkotrwałe atrak-
rycznych – ontologicznym i epistemologicznym, mencje
turystyczne
talnym), wzbudzającej refleksję i pytania, pozwalają- Miejsca są tym, czym czynią je ludzie
cej na indywidualne poszukiwania oraz odkrywanie
(D. Gruenewald za: [14])
świata dla siebie i uwewnętrznienie go.
Walory turystyczne obszaru mogą być różnie rozpatry-
Instytucjonalizacja przedsięwzięć edukacyjnych nadaje wane w zależności od preferencji: albo pod względem
im urzędową rangę, czyniąc je ważnymi dla uczniów i ich pragmatycznym – użytecznościowym, albo pod względem
rodziców. Tak było w przypadku wycieczek historycznych walorów estetyczno-krajobrazowych [12, s. 169], na które
finansowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej składa się splot zjawisk przyrodniczych i kulturowych. Te
dwa podejścia z reguły nakładają się na siebie. Zwrócić
należy też uwagę, że walory jako takie nie istnieją obiektywnie.
Są konstruowane społecznie [13]. Dużą rolę
Dr T. Sadoń-Osowiecka - Uniwersytet Gdański. Pracownia Dydaktyki Geografii
156 Problemy Ekologii, vol. 14, nr 3, maj-czerwiec 2010