Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dušikov <strong>oksid</strong> i <strong>njegove</strong> <strong>funkcije</strong> B. Štraus<br />
izaziva vazodilataciju i relaksaciju krvnih žila i nazvao ga endothelium<br />
derived relaxing factor ili skraćeno EDRF 6,7 , a Palmer i sur. 8 te<br />
Ignarro i sur. 9 su 1987. godine utvrdili da EDRF je NO.<br />
Intenzivnim istraživanjima tijekom zadnjih godina uspjelo je dobrim<br />
dijelom razjasniti stvaranje i metabolizam NO kao i njegovu mnogostruku<br />
ulogu u organizmu, (tablica 1)<br />
Kao što se vidi iz tablice, pored vazodilatatorskog učinka, NO ima<br />
važnu ulogu u SZS-u i perifernim živcima, nespecifičnom imunitetu,<br />
ali i u patogenezi nekih stanja obilježenih hipotenzijom i upalama. 10<br />
Tablica 1. Funkcije NO u organizmu<br />
NO stvoren u stanicama vaskularnog endotela djeluje vazodilatatorski održavajući<br />
tonus krvnih žila i time regulira krvni tlak.<br />
U SZS-u je NO neurotransmitor koji djeluje na više funkcija uključivši i memoriju.<br />
U periferiji djeluje NO preko neadrenergičnih nekolinergičnih živaca regulirajući razne<br />
gastrointestinalne, respiratorne i genitourinarne <strong>funkcije</strong>.<br />
NO kontrolira i sprečava agregaciju trombocita.<br />
NO ima citotoksično svojstvo. Aktivacijom makrofaga u njima se stvara NO koji djeluje<br />
citotoksično na bakterije, gljivice, protozoe i tumorske stanice, te tako ima ulogu u<br />
nespecifičnom imunitetu.<br />
NO sudjeluje u patogenezi septičkog šoka, upalama i hiperdinamičkom stanju ciroze.<br />
Biosinteza NO i regulacija aktivnosti NO-sintaze<br />
Dušikov <strong>oksid</strong> nastaje iz L-arginina 11 katalitičkim djelovanjem enzima<br />
NO-sintaza (NOS). Ti enzimi su hemoproteini i trebaju kao kofaktore<br />
NADPH, tetrahidrobiopterin, FAD i FMN. Dušikov <strong>oksid</strong> nastaje<br />
od gvanidinske skupine L-arginina u prisutnosti kisika, a kao nusproizvod<br />
nastaje L-citrulin 12 (slika 1).<br />
Na taj se način neprestano u organizmu stvara NO. Sintaze dušikovog<br />
<strong>oksid</strong>a dijelimo na tzv. konstitutivne i inducibilne NO-sintaze. 13<br />
U mozgu, perifernim živcima i stanicama vaskularnog endotela nalazi<br />
se konstitutivni enzim ili cNOS koji je ovisan o kalciju i kalmodulinu,<br />
dok je u makrofagima i neutrofilima inducibilna NO-sintaza ili iNOS,<br />
neovisna o kalciju, koju induciraju citokini i endotoksini, a inhibiraju<br />
glukokortikoidi. Osim u makrofagima iNOS nađena je i u drugim stanicama,<br />
kao glomerularnim mezangijskim stanicama, stanicama vaskularnog<br />
endotela, stanicama glatkih mišića žila, stanicama miokarda i<br />
endokarda, te kolona, pilorusa i u hepatocitima. Do sada su poznate<br />
tri izoforme NO-sintaze. Možemo ih smatrati pravim izoenzimima jer<br />
ih kodiraju različiti geni. Svi su oni hemoproteini i trebaju navedene<br />
kofaktore. 14<br />
14 BIOCHEMIA MEDICA god. 6, br. 1, 1996.
Change language