Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dušikov <strong>oksid</strong> i <strong>njegove</strong> <strong>funkcije</strong> B. Štraus<br />
i u hepatocitima, stanicama glatkih mišića, mezangijskim i endotelnim<br />
stanicama te fibroblastima. Velike količine NO stvorene indukcijom<br />
NO-sintaze u makrofagima djeluju citostatski na parazite, bakterije,<br />
gljivice, protozoe i helminte pa čak i na stanice tumora. To citostatsko<br />
djelovanje posljedica je interakcije NO s proteinski vezanim željezom<br />
u ribonukleotid-reduktazi koja je važan enzim u sintezi DNA, zatim<br />
enzimima važnim za transport elektrona u mitohondrijima te interakciji<br />
sa cis-akonitazom, enzimom iz Krebsovog ciklusa limunske kiseline.<br />
15 Osim toga se NO veže i s per<strong>oksid</strong>om nastalim u makrofagima<br />
u peroksinitrit (OONO~) koji također djeluje citotoksički.<br />
Izoenzim III NO-sintaze nalazi se u endotelnim stanicama, a aktivnost<br />
mu je također zavisna o Ca 2+ i kalmodulinu. Molekularna masa<br />
ove cNOS je 135 kD. Enzim je vezan na membrane preko miristinske<br />
kiseline na N-terminalnom glicinu. 16<br />
Stanice žilnog endotela sintetiziraju NO i pod bazalnim uvjetima,<br />
a ta se sinteza pojačava trenjem krvne struje o stijenku žile (shear<br />
stress) i djelovanjem agonista preko receptora. Sintezu NO u endotelu<br />
katalizira o Ca 2+ i kalmodulinu ovisan izoenzim III NO-sintaze. Stvoreni<br />
NO difundira u stanice glatkih mišića žile gdje aktivira topljivi oblik<br />
gvanilat-ciklaze i time se poveća koncentracija cGMP koji izaziva<br />
vazodilataciju i relaksaciju žile. Pored toga NO se otpušta i u lumen<br />
žile gdje isto stimulira topljivu gvanilat-ciklazu u trombocitima, a<br />
cGMP sprečava agregaciju trombocita i njihovu adheziju na intimu<br />
žile. 12 - 14 ' 17<br />
Signalni procesi u endotelnim stanicama<br />
Danas već dosta znamo o tome da agonisti acetilkolin, bradikinin,<br />
histamin ili supstanca P stimuliraju stvaranje i otpuštanje NO i prostaciklina<br />
PGI2, koji oba djeluju vazodilatatorski na relaksaciju krvne žile.<br />
U stanicama vaskularnog endotela odvija se niz signala. 12<br />
Provođenje signala počinje vezanjem agonista za membranske receptore<br />
endotelskih stanica, a kaskada signala završava stvaranjem<br />
EDRF-a (NO) i prostaciklina PGI2. Kad se agonist, npr. bradikinin,<br />
veže za receptor aktivira se transmembranski protein koji veže gvanin<br />
nukleotid, tzv. G-protein koji dalje aktivira jednu specifičnu polifosfoinozid-fosforilazu<br />
C (PLC). Taj signal povećava stvaranje inozitol-1,4,5trifosfata<br />
(IP3) i diacetilglicerola (DAG) u stanicama. 18 Povećanje<br />
koncentracije IP3 signal je za povećanje koncentracije staničnog kalcija,<br />
iCa 2+ , i to tako da se prvo Ca 2+ otpušta iz sarkoplazmatskog retikuluma,<br />
a zatim u drugoj fazi Ca 2+ ulazi iz izvanstaničnih prostora u<br />
stanicu, a stanična se membrana hiperpolarizira. 19 Tu ima još nejasnoća,<br />
ali se smatra da prvotno povećanje Ca 2+ aktivira otvaranje kalijevih<br />
kanala, pa K + izlazi iz stanice i uzrokuje hiperpolarizaciju membrane,<br />
16 BIOCHEMIA MEDICA god. 6, br. 1, 1996.
Change language