KAZANIA - Pomorze 1100

72 ALEKSANDER BRUCKNER. [186]
trzom; przed zapadnienim pięć miast. U zaimków, niekto ktoś quidam,
inne przykłady z Biblii, Statutu Wiślickiego i t. d. zob. u Kaliny I,
248; dalej Prace filolog V, 41; nieco, niegdy i t. d. zachowane po
dziś dzień; z niczeż porównaj w psałt. flor. iacobi niczsesz tatnquam
nihilum 38, 7 y za nyczse gymyeli s0 195, 24, w nycze dowedze 107,
14, nixecz ginsego Kazania Gnieźnieńskie 32, aezsesch ma ostacz, Ka­
zanie na Wszystkich Świętych, Rozprawy XXII, 295, zaezesz prosyl
Biblia 224; z niczej (niczszey) porównaj nyktey Biblia 178 i nykthey
nullus Swiętosław 21; podobne formy zachodzą i w starszej czeszczy-
źnie; w złożeniach z ni przyimek kładzie sie przed lub po ni, np. w nic
in nihilum obok niwczem, juz w psałt. flor. czytamy w nycze ad nihi­
lum 107, 4 za nyczse pro nihilo 105, 24, za nyczs 55, 7, ku niczemu
59, 13 obok nyzacz pro nihilo 89, 5. Tu wymieniamy też jeden przy­
kład stopnia wyższego, przykrszego 7 inne, skomroszniejszy', podeżrzańszy
(zamiast podezrzeńszy porównaj zawrzeńszy niżej) i t. d. pomijamy.
W odmianie czasowników nie spotykamy nic ciekawszego; formy
nie jeśm, jeście, byłbyśm (obok kazalbysem!) znane powszechnie; z imie­
słowów, praes. act. bierzący, jak w Biblii (nye byerz0cz 294 b, bye-
rz0e 191). pociągają, podobne formy patrz Rozprawy XXIV, 89 i Kalina
I 453 i 454; praet. act. wyschnęło, nie wyschło; praet. pass. wliły,
forma znana z psałt. flor. iasz rozlita iest 78, 10, ku przeliczu krwe
13, 6 ; lycza swoia 92, 3, s00z lyty podstawezy Biblia 78, b; umrzeni,
jeźli nie błędnie napisane, może z czeskiego, gdzie takie formy zwykłe,
por. umfeni śmierć; Kalina I 383 form podobnych wcale nie przyta­
cza, porównaj jednak zawrzona w domu bożym i okrasa zawrzeńsza
Rozprawy III 69, w psałterzu floryańskim podobne formy częściej za­
chodzą, np. m0ndroscz gych pozrzana yest 106, 27 (w puławskim po­
żarta), poszrala ge szeina canticum Moysis 13 (w puławskim pożarła),
rosprostrzel gesm expandi 142, 6 i podobne formy rozprostrzaal roz-
postrzely (w puławskim inne czasowniki, raz 105, 26 popostarl); dalej
trzenie (tarcie) A. Glaber gadki 1535 r. i L
Z przysłówków wymieniamy jeden na -ski, ludzski humauo modo,
przykłady wzoru tego nie sa więc w starszej polszczyźnie zbyt rzadkie,
porównaj towarzyski amicabiliter Rozprawy XXIV 89, ize przedal byl
besliczski nye nassmowye soltistwo Helci II nr. 3085, wnyewmny-
maczki inopinate Swiętosław 6 (z powtórzonym przyimkiem po nie),
nyeprziyaczelske (zamiast -ski, wedle przezdzięcznie, prawie, wspornic,
umiernie i t d.) Biblia 118, b, stojączki Sprawa Chędoga i t. d.
Z innych przysłówków wymieniamy obapolnie^ porównaj obapol gedney
rzeky Statut Wiślieki 7, zobapol drogy 59 (lecz zobupolnye Kodeks
A. Stradomskiego k. 123), obapólność vicissitudo Rozprawy XXIII 313}
[187] KAZANIA ŚREDNIOWIECZNE. 73
oczywiśnie, por. oczwistny praesens Rozprawy XXIV 383 oczwisność*
Prace filol. III 288 oczwysthnoszcz presencia Lubicz glosy kraśnickie
54; pakyą omyłką zamiast paknię sin Rozprawy XXIV 383 i t. d.;
telko, zawsze tak w piętnastym wieku, zamiast tolko wedle jelko, jak
tego wedle jego; nuże euge, carissimi!
Ze składni zaznaczamy gen. przy comparat., dalej pysku (nie
widzi); znaczenie bierne imiesłowu act. praes., venalis przedający desi-
deratus żądający zob. niż. i dodaj Prace filologiczne V, 41.
Do słownika staropolskiego przybywa ta niejedna rzadka lub
ciekawa pozycya; wymieniamy wszystko, co na jakakolwiek uwagę
zasługuje.
Aliże quoadusque, aź, przykłady liczne patrz w słowniczku do
psałt. flor. pod aliż; dodaj z kazania na Wszystkich Świętych (Roz­
prawy XXII 295) bo pirwiej ociec skarbu synowi swego nie ukaże
aliż uźrzy po nym, niżadny człowiek knim przyć nie może jeno aliż
siedm smiertnych grzechów zżuje z siebie i i., u Świętosława alyszs
quousque 2, alysch donec Maciej z Różan 15, w Statucie Wiślickim 8,
62 (alysz wyplaczy), alysz przyssenze Artykuły magdeburskie 8 i t. d.
Badać się requirere (scrutari w psałt. flor.). Bagna paludes. Bąk
bubo, por. Rozprawy XXII 311. Bałwan idolum, jak w psałterzach.
Blaskooki blesus. Błazen histrio. Błoniawa planicies, por. bielawy.
Bojarzyn bellator, por. Rozprawy XVI 358, XXII 30. Brzemienny
corporalis, naturalis, czy polega może również ńa zmieszaniu brzemię
onus i brzemię (wrzemię) tempus, jakie w psałterzach zaszło? Bujno
cunose, bujność pompa. Bydło vita, bydlenie convictus, ostatnie częste,
jak i bydlic habitare, bydliciel (Biblia 127), zato pierwsze rzadsze,
w psałterzach tłumaczy possesio. Bytność essencia.
Cieleśćny materialis. Ciesielstwo architectoria ars. Cirpiedliwość
mansuetudo, o słowie i jego formacyi porównaj Rozprawy XXII 30.
Cknić diffidere.
Gzacz bravium, jak w czeskiem, u nas formy z wymowa dzie­
cinna raczej niż zmazurzona, caco cacko, lecz u Reja jeszcze z cz
(Figliki nr. 15, dwa sie cźacźem nazywali, żeście cżacżo), nawet u Wa­
cława Potockiego, Moralia II k. 115, b, czytamy: Piastunka z dziecię­
ciem dla płaczu.... różne ukazuje czaczu. Gzasny materialis, obok tego
z analogicznie powstałem e (mierny, wierny i t. d.), czesny temporalis
por. czesny labilis Rozprawy XXIII 311 i XXIV 381 i niżej pod
nieczesny. Czeladnie familiariter, czeladność familiaritas ; tłumaczenie
dosłowne a niewierne. Czeluść mandibula jak w psałterzach. Czepek
vestis candida. Częstować comedere, zamiast częstować. Czując vigilan-