Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2<br />
Pressing<br />
Fjalët tona<br />
Nuk kemi marr<br />
instruksione për<br />
dialog politik.<br />
MOTI PRISHTINË<br />
Sot<br />
Max: 23 °C<br />
Min: 8 °C<br />
Nesër<br />
ATIFETE JAHJAGA,<br />
Presidentja e Kosovës, e<br />
cila tha se liderët e vendit<br />
nuk kanë marr instruksione<br />
në New York për nisjen<br />
e dialogut politik mes<br />
Kosovës dhe Serbisë, por,<br />
siç ka thënë ajo, dialogu<br />
është mënyra më e<br />
mirë për normalizimin e<br />
marrëdhënieve mes dy<br />
vendeve.<br />
Lihtenshtajni do<br />
të shqyrtojë<br />
kërkesën për punësimin<br />
sezonal të kosovarëve.<br />
HUGO QUADERER,<br />
Ministri i Punëve të<br />
Brendshme i Principatës së<br />
Lihtenshtajnit, pas takimit<br />
që pati me ministrin e<br />
Brendshëm të Kosovës,<br />
Bajram Rexhepi.<br />
UP mbetet i<br />
politizuar.<br />
KËSHILLI PËR<br />
MBROJTJEN E TË<br />
DREJTAVE DHE LIRIVE<br />
TË NJERIUT (KMDLNJ),<br />
I cili veprimet e ishrektorit,<br />
Mujë Rugova i<br />
ka vlerësuar si legjitimim<br />
dhe vazhdimësi e gjendjes<br />
kaotike në UP.<br />
Max: 24 °C<br />
Min: 6 °C<br />
<strong>Gazeta</strong> <strong>Express</strong> është botim i MediaWorks, LLC<br />
Adresa: Dardania 1/1<br />
Prishtinë, 10000, Kosovë<br />
E-Mail: info@gazetaexpress.com<br />
Tel. +381 (0)38 76 76 76; fax: 038 76 76 78<br />
www.gazetaexpress.com<br />
Sikur norma<br />
e interesit<br />
në kredi që<br />
japin bankat<br />
në Kosovë të<br />
ulej në nivelin<br />
e rajonit,<br />
atëherë<br />
kredimarrësit<br />
do të kishin<br />
në qarkullim<br />
70 milionë<br />
euro më<br />
shumë. Për<br />
kamatat e<br />
larta fajin<br />
nuk kanë<br />
vetëm bankat<br />
komerciale,<br />
por edhe<br />
Qeveria e<br />
Kosovës<br />
E mërkurë, 3 tetor 2012<br />
Kryeredaktor: Leonard Kerquki leonard.kerquki@gazetaexpress.com<br />
Politikë: Shpend Limoni shpend.limoni@gazetaexpress.com Ekonomi: Arben Hyseni arben.hyseni@gazetaexpress.com\<br />
Bota: Arsim Buxhovi arsim.buxhovi@gazetaexpress.com<br />
Arte: Faton Raçi faton.raci@gazetaexpress.com Editorialet dhe Shkurt e Shqip: Arben Idrizi arben.idrizi@gazetaexpress.com<br />
Sport: Valdet Hasani valdet.hasani@gazetaexpress.com Fotografia: Atdhe Mulla atdhe.mulla@gazetaexpress.com,<br />
Drejtore e marketingut: Vjollca Musa, marketing@gazetaexpress.com redaksia: info@gazetaexpress.com tel: 038 76 76 76, ; fax: 038 76 76 78;<br />
Drejtor ekzekutiv: Shpend Jakupi, shpend.jakupi@gazetaexpress.com Shtypi: Roto Print Center: MediaWorks.<br />
Ibrahim Rexhepi<br />
Bankat e lazdruara<br />
Bankat komerciale në Kosovë janë subjekte të pavarura,<br />
të licencuara dhe të mbikëqyrura nga Banka<br />
Qendrore e Kosovës. Raportet me klientët, si depozituesit,<br />
ashtu edhe huamarrësit, i krijojnë në<br />
bazë të gjendjes në treg. Ky parim atyre iu krijon<br />
hapësirë aq të madhe , aq sa të mos veprojnë sipas<br />
rrethanave në treg, por vet t’i krijojnë këto rrethana.<br />
Sipas zhvillimet në këtë sektor krijohet përshtypja<br />
se aty nuk ka konkurrencë, por marrëveshje në mes<br />
aktorëve , me qëllim të ruajtjes së pozitave përfi tuese,<br />
në kurriz të klientëve.<br />
Ka shumë fakte që argumentojnë këtë konstatim,<br />
por edhe të vërtetën se ky sektor mbetet i paprekur.<br />
BQK-ja kujdeset vetëm që mos të ndodhë ndonjë<br />
problem i rëndë e që do të trondiste tërë sistemin<br />
bankar në vende dhe të bëjë intervenime të lehta<br />
kur vlerëson se po rritet niveli i rrezikut. Mirëpo, kur<br />
ajo nuk ka kompetencë të rregullojë dhe të imponoj<br />
pakon e shërbimeve, si edhe koston e tyre. Kjo<br />
çështje është e lidhur vetëm me politikat dhe me<br />
interesin që kanë bankat.<br />
Liria kaq e madhe e veprimit, nuk është shfrytëzuar<br />
për fi nancimin dhe forcimin e subjekteve ekonomike,<br />
por vetëm për rritjen e kapitalit dhe të<br />
fi timit. Bankat vazhdojnë të punojnë me logjikën<br />
e tregtarit- blej me çmim të lirë, e shit me të shtrenjtë.<br />
Në këtë rast, mall janë paratë. Kjo mënyrë<br />
e punës nxjerr një pasqyrë vërtetë shqetësuese.<br />
Bazuar vetëm në historikun e afarizmit të bankave<br />
mund të thuhet se për nëntë vjetët e fundit në<br />
Kosovë nuk paska ndodhur asnjë zhvillim. Duke<br />
fi lluar që nga viti 2004 e deri në fund të vitit të kaluar<br />
norma e interesit në depozita është rritur vetëm 1<br />
pikë të përqindjes, nga 2,5 për qind u bë 3,5 për<br />
qind. Ndërkaq, Norma e interesit në kredi mbeti e<br />
njëjtë- nga 14,2 për qind ra në 14,15 për qind, me një<br />
përjashtim në vitin 2006 kur ajo ishte 13,4 për qind.<br />
Bankat e ruajtën diferencën ndërmjet normave të<br />
interesit për nëntë vjet rresht. Duke pasur parasysh<br />
se kreditimi u rrit për një miliard euro, është e qartë<br />
se ruajtja e politikave të tilla të interesit, atyre iu sjell<br />
profi t më të madh. Kështu, të hyrat prej 240 milionë<br />
eurosh janë 2,5 herë më të larta se në vitin 2005,<br />
ndërsa fi timi u rrit 2,8 herë, përkatësisht arriti në<br />
37 milionë euro. Këto shifra në fakt tregojnë për një<br />
punë të suksesshme të bankave dhe për stabilitet të<br />
përgjithshëm të sistemit bankar. Por, kjo e ka edhe<br />
anën tjetër – bankat duke shfrytëzuar mungesën<br />
e konkurrencës në treg, nuk bënë asgjë tjetër, pos<br />
që grumbulluan paratë që gjetën në Kosovë dhe të<br />
njëjtat i shitën me çmim të shtrenjtë brenda këtij<br />
vendi. U fokusuan vetëm në këtë treg, meqenëse<br />
këtu arrijnë kamatat më të larta dhe mund të<br />
aplikojnë kriteret nga më të rëndat, krahasuar me<br />
vendet e rajonit. Po përmendim, se një subjekt që<br />
të siguroj kredi atë duhet ta mbuloj me kolateral 230<br />
për qind, përderisa në vendet e rajonit kjo mbulesë<br />
shkon deri në 130 për qind.<br />
Ruajtja e këtij pozicioni për nëntë vjet rresht ka<br />
bërë që sistemi bankar në Kosovë të duket ndryshe<br />
në krahasim me vendet në rajon. Atje ka lëvizje më<br />
të shpeshta të normës së interesit, si në kredi , ashtu<br />
edhe në depozita. Aktualisht norma e interesit në<br />
depozita në Kosovë është më e lartë se në Shqipëri,<br />
por dukshëm më e ulët se në Maqedoni e në Serbi.<br />
Nga ana tjetër kamatat në kredi mbi dy herë më të<br />
larta se në Shqipëri, pastaj 27 për qind më të larta<br />
se në Serbi, krahasuar me Serbinë – 40 për qind dhe<br />
me Malin e Zi – 55 për qind. Kjo ka bërë që kthimi<br />
i investimeve që kanë bërë aksionarët bankave në<br />
Kosovë të jetë 14,5 për qind, që është disa herë 14<br />
herë më i lartë se Maqedoni, apo shtatë herë më i<br />
lartë së në Shqipëri.<br />
Në fund, kostoja kaq e lartë e shërbimeve bankare<br />
në Kosovë zakonisht arsyetohet me shkallën e lartë<br />
të rrezikut, si edhe me strukturën e pavolitshme të<br />
depozitave. Mirëpo, konstatimi i parë nuk është i<br />
qëndrueshëm, meqenëse kreditë jo-performuese<br />
në portofolin kredituese marrin pjesë katër herë më<br />
pak se në Mal të Zi, në krahasim me Shqipërinë – 3<br />
herë, Bosnjën – 2 herë, Serbinë -3 herë, Maqedoninë<br />
– 44 për qind. Do të thotë se këtu kredimarrësit janë<br />
më të disiplinuar sa i përket pagesës. Por, sikur të<br />
vepronin ndryshe, atëherë do të paguanin kosto<br />
shumë më të lartë se sa cilido huamarrës në rajon,<br />
për shkak të mbulesës së lartë të huas me kolateral.<br />
Qeveria e Kosovës nuk guxon të sillet si struci<br />
përballë kësaj situate, apo të pajtohet me deklarimet<br />
se tregu është i lirë dhe koston e mallit dhe të<br />
shërbimeve e rregullon konkurrenca. Kjo duket e<br />
qëndrueshme, por kur është në pyetje sistemi bankar,<br />
gjërat ndryshojnë. Së pari, Banka Qendrore e<br />
Kosovës nuk ka autorizime emetuese, përkatësisht<br />
të ndërhyrjes në treg me qëllim të ndikimit në normat<br />
e interesit. Pos kësaj, pasiguria, përkatësisht<br />
shkalla e lartë e rrezikut, për të cilin fl asin bankat,<br />
është ngushtë e lidhur me mosveprimet e qeverisë.<br />
Në një listë të instituti “Riinvest” janë renditur një<br />
spektër i gjerë i nivelit të rrezikut shtetëror, i cili<br />
refl ekton në këtë sistem. E para është efi çienca e<br />
ulët institucionale, shkalla e lartë e korrupsionit,<br />
mosefi kasiteti i sistemit gjyqësorë, ekonomia joformale,<br />
mungesa e raportimit fi nanciar, si edhe<br />
gjendja ende e pasigurt në kadastër. Po të eliminoheshin<br />
këto defekte, atëherë siguria në treg do të<br />
ishte më e madhe, ndërsa bankat nuk do të kishin<br />
shumë argumente që të arsyetojnë koston e lartë të<br />
shërbimeve. Për këtë gjendje, nuk ka fajtorë tjetër<br />
pos qeverisë dhe institucioneve të tjera shtetërore<br />
në Kosovë. Për shkak të mosveprimit të tyre, apo<br />
mosdashjen që më ashpër të përballen me këto<br />
probleme, kosovarë huamarrës duhet të paguajnë<br />
më shumë se cilido qytetar tjetër në rajon.<br />
Së fundit, këtë më së miri e ilustroj profesori<br />
Shkëlqim Cani, ish-guvernator i Bankës së Shqipërisë,<br />
i cili llogariti se sikur bankat komerciale në Kosovë<br />
të ulnin koston e kredive vetëm katër pikë të<br />
përqindjes, përkatësisht të binin në nivelin e rajonit,<br />
atëherë kredimarrësit do të përfi tonin rreth 70 milionë<br />
euro. Kjo shumë e parave do të ishte terapi e<br />
mirë për gjendjen e rëndë ekonomike e sociale në<br />
të cilën gjendet vendi.
Change language