kozhakanova-dissertacia.pdf
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
аудара алмаған. «Буынсыз жҽне дос» бір-бірінен алшақ, алыс ұғымдар қатарына<br />
жатады. Олар бірін-бірі алмастыра алмайды.<br />
О.Шартсе ағылшын тіліне бұл тармақты мына үлгіде аударады:<br />
Yet Fate has endowed me with a facile tongue [7, р.45]<br />
Тармақты қазақ тіліне жолма-жол аударғанда мынадай мағына береді.<br />
«Жаратушы маған жеңіл тілді берді». Тілдің буынсыз болуы туралы ұғым бҿлек<br />
те, жеңіл болуы бір бҿлек. Қазақ тілінде тілі жеңіл деп – түсінуге, қабылдауға<br />
жеңіл тілді айтады. О.Шартце қарапайым сҿзбен беріп түпнұсқадағы<br />
мағынасын тілдің кҿп қырлы қасиетін аша алмаған.<br />
Ақын «жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат» деген ҿлеңінде сұхбат<br />
құрудың ғанибеттілігін, тыңдаушылардың түрлі қасиеттері туралы баяндап, ер<br />
жігіттерге – дос, ҽйел таңдауда жол кҿрсетіп ақыл береді.<br />
Ҽдетте ауызекі сҿйлеу тілінде ойын мен күлкі бір-бірінен ажыратылмай, екеуі<br />
ҿзара байланысты құбылыстар ретінде айтылады. Бірақ, ақын ҿзінің ҿлеңінде<br />
ойын мен күлкіні бір-біріне қарама-қарсы қояды. Ақын осы екі құбылыстың<br />
айырмашылығын ашып, олардың ҽрқайсысының мҽнін бір-біріне қарама-қарсы<br />
мағынадағы арзан жҽне қымбат сҿздерімен кҿрсетеді.<br />
Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат,<br />
Екі түрлі нҽрсе ғой сыр мен сымбат.<br />
Арзан, жалған күлмейтін, шын күлерлік<br />
Ер табылса жарайды, қылса сұхбат [ 2, 54 б.].<br />
А.Гатовтың аударуында ҿлеңнің осы шумағы былай берілген:<br />
Жигиты, дорог смех, не шутовство,<br />
Несходны внешний вид и естество.<br />
Но если кто то от души смеется.<br />
То искренности верь, люби его [3, с.37]<br />
«Шутовство» (сайқымазақтық) «ойын» сҿзінің баламасы емес. Ақын күлкі<br />
мен ойынның айырмашылықтарын «арзан жҽне қымбат» мағыналары бірбіріне<br />
қарама-қарсы сҿздерімен кҿрсетуі бекер емес, сондықтан аудармашы<br />
«арзан» сҿзін қалдырып кетпей аударуы қажет болатын. Тармақты қазақ тіліне<br />
кері аударсақ «ойын емес, күлкі қымбат» дегендей ұғым туады. Аудармада<br />
ойын мен күлкі, арзан мен қымбат арасы мүлде ажыратылмаған. Аудармашы<br />
ойын мен күлкінің қайсысы қымбат екенін айтып екі құбылысты салыстырып<br />
отырғандай ҽсер қалдырады. Демек, бұл аудармада аударма<br />
трансформациясындағы компрессия ҽдісі арқылы сҿзді сығымдап, ықшамдап<br />
беру жиі ұшырасады. Қазақ тілінің түсіндірме сҿздігінде «сыр - ҽркімнің ҿзіне<br />
тҽн, ҿзгеге белгісіз құпия ойы» деген анықтама берген. Аудармада «естество»<br />
(«табиғат, мҽн») сҿзінің мағынасы «сыр» сҿзімен сҽйкес келмейді. Орыс<br />
26
Change language