kozhakanova-dissertacia.pdf
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
қабылдауына бейімдеп, бұл контекстегі авторлық мҽн – мазмұнды аударма<br />
тілдегі мҽнге ауыстырады, бұл сҿздердің айтылу мақсатын, себебін, астарын<br />
түгел ескеруі тиіс. Қазақ халқын сынап, ҿзінің сҿзін, ақылын тыңдамағанға<br />
кҿңілі қалып, ҿзге ұлт ҿкілдерін үлгі етіп жазған Абайдың ащылау сҿздерін ҿзге<br />
тілді оқырман қате қабылдауы мүмкін. Олар Абайды ҿз халқына қарсы екен<br />
деп ойлап, «не себептен ҿз ұлтына соншалықты суық қарады» деген ойда<br />
қалуы мүмкін. Аудармашы осы жағына мҽн беріп, Абайдың авторлық идеясын<br />
ҿз аудармасында жеткізуге ұмтылуы қажет.<br />
2. АБАЙ ПОЭЗИЯСЫНЫҢ ОБРАЗДЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ<br />
АУДАРМАДА БЕРІЛУІ<br />
2.1. Абай шығармаларындағы метафоралардың аударылу сипаты<br />
Кҿркем шығарманың да, кҿркем аударманың да басты бірлігі – образ.<br />
Бірақ образ кҿркем аударманың басты бірлігі дегенде, ол бұл қасиетке түпнұсқа<br />
түріндегі кҿркем шығарманың басты бірлігі деп отырған образға сҽйкес келсе<br />
ғана ие болады. Ҿйткені образ ең алдымен эстетиканың категориясы, ол ҿмір<br />
шындығының бейнесін жасаудың ҿнерге тҽн тҽсілдерін сипаттайды. Образ<br />
жҽне образдылық ҿнер мен кҿркем ҽдебиеттегі негізгі ұғымдар болып<br />
табылады, дегенмен де ҽлі күнге дейін бұл терминдердің нақты анықтамасы<br />
жоқ. Кҿбінесе «сҿздік», «тілдік» жҽне «кҿркем» образдар ұғымдары шатасып<br />
араласып жүреді. И.Ф.Волковтың пікірінше «кҿркем образ - кҿркем мазмұнды,<br />
яғни шындық болмысқа тҽн кҿркемдік сипатты кҿрсететін бейнелеу<br />
құралдарының жүйесі» [24, 75б.].<br />
Абай ҿлеңдерінде қолданылған кҿркем образдардың аудармасын айтпас<br />
бұрын, осы бейнелеу құралдарының поэтикалық аудармадағы лайықты<br />
кҿркемдік сипаты жҽне кҿркемдік қызметі туралы сҿз қозғауға тура келеді.<br />
Профессор Т.Есембеков: «Поэтикалық аудармада ҿлшем мен ұйқастың<br />
сҽйкестігін сақтау аздық етеді. Ҿлеңге ҽуенділік, саздылық сияқты қасиеттер<br />
тҽн болғандықтан мҽтіннің фонетикалық ерекшеліктеріне де назар аудару<br />
керек. Поэтикалық аударма автор қолданған барлық бейнелеу мен суреттеудің<br />
амал-құралдарын қатаң есепке алуды талап етеді. Аудармашы ондағы ой, сезім,<br />
тҽжірибе, пҽлсапалық ұғым, образдың қайсысының жинақталып бейнеленгенін<br />
ажыратып алғаны дұрыс. Поэтикалық аударма мҽселелері поэзиялық мҽтіннің<br />
ерекшелігіне, оның мҽдени-тілдік, образдылық қасиеттеріне байланысты.<br />
Мұндағы ҽдеби пішінге деген ерекше кҿзқарас, сҿздің семантикалықстилистикалық<br />
ҿрісінің сан алуандылығы аударма үдерісіне салмақ түсіреді», –<br />
деген пікір айтады [25,34б.]. Поэзия тілі – образды тіл. Поэзия аудармашысы<br />
сҿздің мҽн мағынасын, дыбысталуын, аударма бірліктерінің образдылығын,<br />
синтаксистік жҽне стилистикалық құрылымын дұрыс бере білуі тиіс. Ол<br />
түпнұсқаның мағынасы мен мҽнін, образдылығын, эстетикалық ҽсерін<br />
лайықты жеткізуі шарт. Поэзия аудармашысы түпнұсқаны мүмкіндігінше дҽл<br />
38
Change language