Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ekonomia & Bisnis 4<br />
Tersa ,10 Agostu 2010<br />
Povu Preokupa ho Kondisaun Moris<br />
Bobonaru-Liu husi<br />
konsultasaun PEDN ne’ebé<br />
lidera husi PM Kay Rala<br />
Xanana Gusmão, Xefe<br />
Suku Kolimau Ernesto de<br />
Jesus iha sesaun husu no<br />
hataan, husu ba PM Xanana<br />
ne’ebé sai nu’udar a-<br />
man ba dezenvolvimentu<br />
atu tau matan ba povu<br />
ai-leba sira nia moris, tanba<br />
tinan barak ona povu<br />
ida ne’e moris iha situasaun<br />
kiak no mukit<br />
laran.<br />
Komunidade Suku<br />
Kolimau maioria moris<br />
husi vida Agrikultór no<br />
produtu lokál ne’ebé sira<br />
produs tinan-tinan hanesan,<br />
kafé, liis mean no liis<br />
mutin maibé difisil ba sira<br />
atu lori produtu hirak<br />
ne’e ba fa’an iha merkadu<br />
tanba kondisaun Estrada<br />
husi Aldeia Leo-Dasi,<br />
ne’ebé pertense husi Suku<br />
Kolimau la di’ak, tan<br />
ne’e husu ba Governu oinsá<br />
atu hadi’a lalais Estrada<br />
ida ne’e.<br />
Aldeia Leo-Dasi ne’ebé<br />
baliza ho Distritu Ainaru,<br />
hahú tempu Kolonializmu<br />
Portugés, Indonézia<br />
to’o Timor-Leste<br />
Ukun Rasik An nunka iha<br />
membru Governu ou Ministru<br />
ruma ba hala’o vizita<br />
iha ne’ebá hodi hare<br />
diretamente povu Aldeia<br />
Leo-Dasi nia terus.<br />
Maski Timor-Leste sai<br />
ona Nasaun ida maibé<br />
komunidade husi Aldeia<br />
Leo-Dasi Suku Kolimau<br />
ne’ebé baliza ho Distritu<br />
Ainaru moris izoladu liu<br />
tanba nunka iha membru<br />
Governu ou Ministru ida<br />
hala’o vizita ba iha ne’ebá,<br />
ne’e duni husu ba na’i<br />
ulun sira atu tau matan<br />
ba povu Leo-Dasi.<br />
Maski Suku Kolimau<br />
baliza ho Suku Atara, Sub<br />
Distritu Atabae ne’ebé<br />
hetan ona Eletrisidade,<br />
maibé komunidade Suku<br />
refere to’o ohin loron seidauk<br />
asesu ba Eletrisidade.<br />
Husu ba Governu<br />
oinsá dada Eletrisidade<br />
husi Suku Atara ba iha<br />
Suku Kolimau tanba ninia<br />
distánsia la dook.<br />
Iha konsultasaun PE-<br />
DN, Xefe Suku Tapo Xavier<br />
Barreto ho haraik an<br />
husu Aman ba Dezenvolvimentu<br />
atu realiza planu<br />
ida ne’e to’o iha Suku no<br />
Aldeia hodi nune’e povu<br />
tomak bele sente rezultadu<br />
dezenvolvimentu.<br />
Aleinde ne’e Xefe<br />
Suku Tapo husu ba Maun<br />
Boot Xanana ne’ebé daudauk<br />
ne’e lidera IV Governu<br />
Konstitusionál oinsá<br />
hadi’a komunidade Suku<br />
Tapo nia moris liu husi<br />
PEDN tanba Suku Tapo<br />
mós iha istória ba funu<br />
ida ne’e.<br />
Nune’e mós liu husi<br />
sesaun husu no hataan<br />
Xefe Suku Karabau Abel<br />
do Santos hateten, nia<br />
parte la satisfás ho servisu<br />
Ministériu Solidariedade<br />
Sosiál (MSS) kona ba<br />
ekipa ne’ebé hala’o verifikasaun<br />
ba ferik katuas<br />
‘idozu.’<br />
Uluk sira husi<br />
Nasionál ba hala’o verifikasaun<br />
hodi hadi’a kartaun<br />
Eleitorál maibé ferik<br />
katuas hirak ne’ebé sira<br />
hadi’a nia naran nafatin la<br />
sai.Entaun halo sira nu’-<br />
udar liman ain povu iha<br />
baze rona lia no dala barak<br />
povu hakilar dehan,”<br />
foin lalais ita la hili nia,<br />
tan ne’e ita nia naran sira<br />
lakohi hatama no ami<br />
esplika ba sira katak kestaun<br />
ne’e la’ós ami nia<br />
kulpa maibé ida ne’e husi<br />
na’i ulun sira ne’ebé uluk<br />
mai hala’o verifikasaun,”<br />
haktuir Abel ba PM<br />
Xanana iha Sub-Distritu<br />
Bobonaru.<br />
Iha oportunidade<br />
ne’e Xefe Suku Ilatlaun<br />
Lourensu Maia kestiona<br />
mós kona ba área Turista<br />
ba Bee Manas Marobo<br />
ne’ebé to’o agora aban<br />
dona hela iha Sub-Distritu<br />
Bobonaru tanba área<br />
Turizmu importánsia ba<br />
Nasaun ida ne’e.<br />
Hodi nune’e Xefe Suku<br />
ne’e ezije ba Governu<br />
oinsá hadi’a kondisaun<br />
Estrada diresaun ba Bee<br />
Manas ne’ebé aat daudauk<br />
ona maibé Governu<br />
nunka iha interese atu<br />
hadi’a kondisaun Estrada<br />
refere.<br />
Tuir informasaun husi<br />
Sekretáriu Estadu<br />
Infraestrutura iha tinan<br />
kotuk hateten, tinan ida<br />
ne’e atu hadi’a Estrada<br />
ne’ebé diresaun ba iha<br />
área Bee Manas nian,<br />
maibé to’o ohin loron seidauk<br />
iha rezultadu, tan<br />
ne’e husu ba PM Xanana<br />
atu hatama kestaun ba<br />
programa PEDN tanba<br />
área Turizmu importante<br />
ba Nasaun ida ne’e.(ts)<br />
Abani Kontente ho Kahur Duvida<br />
Oekusi-Relasiona ho<br />
NGO Centru Edukasaun<br />
Civika Enklave Oekusi<br />
(CECEO) hala’o<br />
programa Cross Visit<br />
entre Suku iha Distritu<br />
Oekusi ba dala 6, kada<br />
Cross Visit CECEO<br />
halibur grupu husi<br />
Suku 18, too ba dala 6<br />
so de’it reprezentantes<br />
husi Suku 13 la marka<br />
prezensa iha serimónia<br />
inaugurasaun Bee<br />
Moos ba Suku Abani.<br />
Ne’ebé kompostu<br />
husi parseiru NGOs<br />
Lokál iha Oekusi<br />
hanesan Caritas<br />
Austrália, Beun Sila, Y-<br />
ACTH, Forum Peduli<br />
Wanita Oekusi (FPWO)<br />
nst. Cross visit atu hala’o<br />
inaugurasaun Bee Moos<br />
iha Bairru Nunkolo,<br />
Aldeia Passabe, Suku<br />
Abani Sub-Distritu<br />
Pásabe (9/7) foin lalais<br />
ne’e.Iha mós reprezentante<br />
husi Diretór MAP<br />
Oekusi Sr. José Oqui, Diretór<br />
Caritas Austrália<br />
Oekusi Sr. Otília da Costa.<br />
SAS Rejionál Oekusi<br />
João da Silva Silva, Administradór<br />
Sub-Distritu<br />
Passabe Antao Ulan, Komandante<br />
BPU Postu<br />
Pásabe no Komandante<br />
Estasaun Postu Pásabe,<br />
NGOs Lokais no Nasionál.<br />
Aleinde reprezentante<br />
husi Suku 13 ne’ebé m-<br />
arka prezensa ho totál<br />
kuaze ema 400 resin mak<br />
partisipa iha serimónia<br />
ne’e. Durante ne’e hala’o<br />
servisu hamutuk ho NGO<br />
CECEO tanba sira nia esforsu<br />
maka’as, maski hasuru<br />
difikuldade oioin,<br />
tanba iha konsiderasaun<br />
di’ak bele hetan asesu ba<br />
Bee Moos.Iha esperansa<br />
boot bee bele hasae produtu<br />
lokál hodi hala’o<br />
produsaun ba mina reumatizmu<br />
atende moras<br />
oioin.Ai-moruk hirak<br />
ne’e hanesan Instante<br />
Kunyit, Kripik husi talas,<br />
ai-farina prosesa sai banda<br />
loo ai-han hirak ne’e<br />
la sosa iha merkadu foti<br />
de’it iha sira nia toos<br />
hanesan ai-farina, talas n-<br />
st. Kona ba ortikultura<br />
agora sira kolia tanba iha<br />
rezultadu ho maneira<br />
oioin tuir saida mak sira<br />
hetan treinamentu husi<br />
NGOs ne’ebé refere no<br />
tama iha sira nia Suku.<br />
Bazeia ba progresu<br />
ne’ebé iha partisipante<br />
sira hato’o parabeins no<br />
obrigadu ba membru<br />
CECEO no Caritas Oekusi<br />
durante apoia no servisu<br />
hamutuk ho sira.<br />
Nia kompara mós<br />
katak antes atu envolve<br />
an iha grupu ho objetivu<br />
hala’o toos tanba durante<br />
ne’e sira hala’o toos<br />
muda ba mai ‘ladang<br />
berpindah-pindah.’<br />
Agora daudauk laek,<br />
tanba hetan kontribuisaun<br />
husi membru CEC-<br />
EO no Caritas Austrália<br />
Oekusi sira hetan buat<br />
foun barak hanesan temi<br />
ona iha leten, ba komunidade<br />
ne’ebé hetan asesu<br />
ho di’ak ho totál uma kain<br />
40 resin.<br />
Domingos Teme, nu’-<br />
udar partisipante husi Suku<br />
Abani Sub-Distritu Pásabe<br />
nia parte la satisfeitu<br />
ho programa ne’e.<br />
La signifika husi nia<br />
la’ós lakohi ba programa<br />
NGOs, maibé durante nia<br />
hala’o servisu hamutuk<br />
ho NGOs kuaze tinan 6<br />
ona, husi parte Governu<br />
liuliu Autoridade Lokál<br />
sira nunka marka prezensa.<br />
Ezemplu hanesan iha<br />
tinan kotuk sira ba hala’o<br />
cross visit iha Kuatete,<br />
Suku Nipani, Sub-Distritu<br />
Pante Makasar nein Autoridade<br />
Lokál ida marka<br />
sira ninia prezensa, ida<br />
ne’e la’ós foin tinan ida n-<br />
e’e de’it.<br />
Administradór Distritu<br />
Oekusi José Tanesib A-<br />
nuno kona ba Autoridade<br />
Lokál sira la marka<br />
prezensa tanba prepara<br />
an hodi simu bainaka Prokuradoria<br />
Jerál Dra. A-<br />
na Pesoa Pinto ne’ebé atu<br />
ba vizita iha Kapitál Oekusi,<br />
maibé nia delega<br />
ninia reprezentante hodi<br />
partisipa iha serimónia<br />
ne’ebé refere.(sto)<br />
WORD<br />
ON THE<br />
STREET<br />
P : Taka ou Lae Kompania ninia jornalista ne’ebe hakerek noticia Sala?<br />
Bainhira<br />
jornalista<br />
hakerek notísia<br />
sala taka ou lae<br />
Kompañia<br />
ne’ebé ninia<br />
jornalista<br />
hakerek sala?<br />
Paulino Coelho:<br />
Jornalista hakerek<br />
sala ne’e tenke buka<br />
solusaun, bele hadi’a<br />
sala la’ós taka<br />
Kompañia.<br />
Afonso Soares:<br />
Jornalista halo sala<br />
tenke fó ‘peringatan<br />
pertama,’ ikus fó<br />
sansaun taka fulan 3<br />
ikus halo nafatin taka.<br />
Fernando dos<br />
Santos Pereira:<br />
Seer umanu<br />
jornalista iha sala<br />
maibé tenke<br />
hakerek tuir étika.<br />
Armindo Soares:<br />
Jornalista hakerek<br />
sala tenke fó<br />
oportunidade<br />
hadi’a sala.<br />
Jaimito Pereira:<br />
Jornalista hakerek sala<br />
tenke hadi’a la’ós taka<br />
Kompañia.<br />
Januário da Silva:<br />
La’ós taka maibé fó<br />
hanoin ou sujestaun ba<br />
oin la hakerek sala.<br />
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com