02.12.2013 Views

Tempo Semanal

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Ekonomia & Bisnis 4<br />

Tersa ,10 Agostu 2010<br />

Povu Preokupa ho Kondisaun Moris<br />

Bobonaru-Liu husi<br />

konsultasaun PEDN ne’ebé<br />

lidera husi PM Kay Rala<br />

Xanana Gusmão, Xefe<br />

Suku Kolimau Ernesto de<br />

Jesus iha sesaun husu no<br />

hataan, husu ba PM Xanana<br />

ne’ebé sai nu’udar a-<br />

man ba dezenvolvimentu<br />

atu tau matan ba povu<br />

ai-leba sira nia moris, tanba<br />

tinan barak ona povu<br />

ida ne’e moris iha situasaun<br />

kiak no mukit<br />

laran.<br />

Komunidade Suku<br />

Kolimau maioria moris<br />

husi vida Agrikultór no<br />

produtu lokál ne’ebé sira<br />

produs tinan-tinan hanesan,<br />

kafé, liis mean no liis<br />

mutin maibé difisil ba sira<br />

atu lori produtu hirak<br />

ne’e ba fa’an iha merkadu<br />

tanba kondisaun Estrada<br />

husi Aldeia Leo-Dasi,<br />

ne’ebé pertense husi Suku<br />

Kolimau la di’ak, tan<br />

ne’e husu ba Governu oinsá<br />

atu hadi’a lalais Estrada<br />

ida ne’e.<br />

Aldeia Leo-Dasi ne’ebé<br />

baliza ho Distritu Ainaru,<br />

hahú tempu Kolonializmu<br />

Portugés, Indonézia<br />

to’o Timor-Leste<br />

Ukun Rasik An nunka iha<br />

membru Governu ou Ministru<br />

ruma ba hala’o vizita<br />

iha ne’ebá hodi hare<br />

diretamente povu Aldeia<br />

Leo-Dasi nia terus.<br />

Maski Timor-Leste sai<br />

ona Nasaun ida maibé<br />

komunidade husi Aldeia<br />

Leo-Dasi Suku Kolimau<br />

ne’ebé baliza ho Distritu<br />

Ainaru moris izoladu liu<br />

tanba nunka iha membru<br />

Governu ou Ministru ida<br />

hala’o vizita ba iha ne’ebá,<br />

ne’e duni husu ba na’i<br />

ulun sira atu tau matan<br />

ba povu Leo-Dasi.<br />

Maski Suku Kolimau<br />

baliza ho Suku Atara, Sub<br />

Distritu Atabae ne’ebé<br />

hetan ona Eletrisidade,<br />

maibé komunidade Suku<br />

refere to’o ohin loron seidauk<br />

asesu ba Eletrisidade.<br />

Husu ba Governu<br />

oinsá dada Eletrisidade<br />

husi Suku Atara ba iha<br />

Suku Kolimau tanba ninia<br />

distánsia la dook.<br />

Iha konsultasaun PE-<br />

DN, Xefe Suku Tapo Xavier<br />

Barreto ho haraik an<br />

husu Aman ba Dezenvolvimentu<br />

atu realiza planu<br />

ida ne’e to’o iha Suku no<br />

Aldeia hodi nune’e povu<br />

tomak bele sente rezultadu<br />

dezenvolvimentu.<br />

Aleinde ne’e Xefe<br />

Suku Tapo husu ba Maun<br />

Boot Xanana ne’ebé daudauk<br />

ne’e lidera IV Governu<br />

Konstitusionál oinsá<br />

hadi’a komunidade Suku<br />

Tapo nia moris liu husi<br />

PEDN tanba Suku Tapo<br />

mós iha istória ba funu<br />

ida ne’e.<br />

Nune’e mós liu husi<br />

sesaun husu no hataan<br />

Xefe Suku Karabau Abel<br />

do Santos hateten, nia<br />

parte la satisfás ho servisu<br />

Ministériu Solidariedade<br />

Sosiál (MSS) kona ba<br />

ekipa ne’ebé hala’o verifikasaun<br />

ba ferik katuas<br />

‘idozu.’<br />

Uluk sira husi<br />

Nasionál ba hala’o verifikasaun<br />

hodi hadi’a kartaun<br />

Eleitorál maibé ferik<br />

katuas hirak ne’ebé sira<br />

hadi’a nia naran nafatin la<br />

sai.Entaun halo sira nu’-<br />

udar liman ain povu iha<br />

baze rona lia no dala barak<br />

povu hakilar dehan,”<br />

foin lalais ita la hili nia,<br />

tan ne’e ita nia naran sira<br />

lakohi hatama no ami<br />

esplika ba sira katak kestaun<br />

ne’e la’ós ami nia<br />

kulpa maibé ida ne’e husi<br />

na’i ulun sira ne’ebé uluk<br />

mai hala’o verifikasaun,”<br />

haktuir Abel ba PM<br />

Xanana iha Sub-Distritu<br />

Bobonaru.<br />

Iha oportunidade<br />

ne’e Xefe Suku Ilatlaun<br />

Lourensu Maia kestiona<br />

mós kona ba área Turista<br />

ba Bee Manas Marobo<br />

ne’ebé to’o agora aban<br />

dona hela iha Sub-Distritu<br />

Bobonaru tanba área<br />

Turizmu importánsia ba<br />

Nasaun ida ne’e.<br />

Hodi nune’e Xefe Suku<br />

ne’e ezije ba Governu<br />

oinsá hadi’a kondisaun<br />

Estrada diresaun ba Bee<br />

Manas ne’ebé aat daudauk<br />

ona maibé Governu<br />

nunka iha interese atu<br />

hadi’a kondisaun Estrada<br />

refere.<br />

Tuir informasaun husi<br />

Sekretáriu Estadu<br />

Infraestrutura iha tinan<br />

kotuk hateten, tinan ida<br />

ne’e atu hadi’a Estrada<br />

ne’ebé diresaun ba iha<br />

área Bee Manas nian,<br />

maibé to’o ohin loron seidauk<br />

iha rezultadu, tan<br />

ne’e husu ba PM Xanana<br />

atu hatama kestaun ba<br />

programa PEDN tanba<br />

área Turizmu importante<br />

ba Nasaun ida ne’e.(ts)<br />

Abani Kontente ho Kahur Duvida<br />

Oekusi-Relasiona ho<br />

NGO Centru Edukasaun<br />

Civika Enklave Oekusi<br />

(CECEO) hala’o<br />

programa Cross Visit<br />

entre Suku iha Distritu<br />

Oekusi ba dala 6, kada<br />

Cross Visit CECEO<br />

halibur grupu husi<br />

Suku 18, too ba dala 6<br />

so de’it reprezentantes<br />

husi Suku 13 la marka<br />

prezensa iha serimónia<br />

inaugurasaun Bee<br />

Moos ba Suku Abani.<br />

Ne’ebé kompostu<br />

husi parseiru NGOs<br />

Lokál iha Oekusi<br />

hanesan Caritas<br />

Austrália, Beun Sila, Y-<br />

ACTH, Forum Peduli<br />

Wanita Oekusi (FPWO)<br />

nst. Cross visit atu hala’o<br />

inaugurasaun Bee Moos<br />

iha Bairru Nunkolo,<br />

Aldeia Passabe, Suku<br />

Abani Sub-Distritu<br />

Pásabe (9/7) foin lalais<br />

ne’e.Iha mós reprezentante<br />

husi Diretór MAP<br />

Oekusi Sr. José Oqui, Diretór<br />

Caritas Austrália<br />

Oekusi Sr. Otília da Costa.<br />

SAS Rejionál Oekusi<br />

João da Silva Silva, Administradór<br />

Sub-Distritu<br />

Passabe Antao Ulan, Komandante<br />

BPU Postu<br />

Pásabe no Komandante<br />

Estasaun Postu Pásabe,<br />

NGOs Lokais no Nasionál.<br />

Aleinde reprezentante<br />

husi Suku 13 ne’ebé m-<br />

arka prezensa ho totál<br />

kuaze ema 400 resin mak<br />

partisipa iha serimónia<br />

ne’e. Durante ne’e hala’o<br />

servisu hamutuk ho NGO<br />

CECEO tanba sira nia esforsu<br />

maka’as, maski hasuru<br />

difikuldade oioin,<br />

tanba iha konsiderasaun<br />

di’ak bele hetan asesu ba<br />

Bee Moos.Iha esperansa<br />

boot bee bele hasae produtu<br />

lokál hodi hala’o<br />

produsaun ba mina reumatizmu<br />

atende moras<br />

oioin.Ai-moruk hirak<br />

ne’e hanesan Instante<br />

Kunyit, Kripik husi talas,<br />

ai-farina prosesa sai banda<br />

loo ai-han hirak ne’e<br />

la sosa iha merkadu foti<br />

de’it iha sira nia toos<br />

hanesan ai-farina, talas n-<br />

st. Kona ba ortikultura<br />

agora sira kolia tanba iha<br />

rezultadu ho maneira<br />

oioin tuir saida mak sira<br />

hetan treinamentu husi<br />

NGOs ne’ebé refere no<br />

tama iha sira nia Suku.<br />

Bazeia ba progresu<br />

ne’ebé iha partisipante<br />

sira hato’o parabeins no<br />

obrigadu ba membru<br />

CECEO no Caritas Oekusi<br />

durante apoia no servisu<br />

hamutuk ho sira.<br />

Nia kompara mós<br />

katak antes atu envolve<br />

an iha grupu ho objetivu<br />

hala’o toos tanba durante<br />

ne’e sira hala’o toos<br />

muda ba mai ‘ladang<br />

berpindah-pindah.’<br />

Agora daudauk laek,<br />

tanba hetan kontribuisaun<br />

husi membru CEC-<br />

EO no Caritas Austrália<br />

Oekusi sira hetan buat<br />

foun barak hanesan temi<br />

ona iha leten, ba komunidade<br />

ne’ebé hetan asesu<br />

ho di’ak ho totál uma kain<br />

40 resin.<br />

Domingos Teme, nu’-<br />

udar partisipante husi Suku<br />

Abani Sub-Distritu Pásabe<br />

nia parte la satisfeitu<br />

ho programa ne’e.<br />

La signifika husi nia<br />

la’ós lakohi ba programa<br />

NGOs, maibé durante nia<br />

hala’o servisu hamutuk<br />

ho NGOs kuaze tinan 6<br />

ona, husi parte Governu<br />

liuliu Autoridade Lokál<br />

sira nunka marka prezensa.<br />

Ezemplu hanesan iha<br />

tinan kotuk sira ba hala’o<br />

cross visit iha Kuatete,<br />

Suku Nipani, Sub-Distritu<br />

Pante Makasar nein Autoridade<br />

Lokál ida marka<br />

sira ninia prezensa, ida<br />

ne’e la’ós foin tinan ida n-<br />

e’e de’it.<br />

Administradór Distritu<br />

Oekusi José Tanesib A-<br />

nuno kona ba Autoridade<br />

Lokál sira la marka<br />

prezensa tanba prepara<br />

an hodi simu bainaka Prokuradoria<br />

Jerál Dra. A-<br />

na Pesoa Pinto ne’ebé atu<br />

ba vizita iha Kapitál Oekusi,<br />

maibé nia delega<br />

ninia reprezentante hodi<br />

partisipa iha serimónia<br />

ne’ebé refere.(sto)<br />

WORD<br />

ON THE<br />

STREET<br />

P : Taka ou Lae Kompania ninia jornalista ne’ebe hakerek noticia Sala?<br />

Bainhira<br />

jornalista<br />

hakerek notísia<br />

sala taka ou lae<br />

Kompañia<br />

ne’ebé ninia<br />

jornalista<br />

hakerek sala?<br />

Paulino Coelho:<br />

Jornalista hakerek<br />

sala ne’e tenke buka<br />

solusaun, bele hadi’a<br />

sala la’ós taka<br />

Kompañia.<br />

Afonso Soares:<br />

Jornalista halo sala<br />

tenke fó ‘peringatan<br />

pertama,’ ikus fó<br />

sansaun taka fulan 3<br />

ikus halo nafatin taka.<br />

Fernando dos<br />

Santos Pereira:<br />

Seer umanu<br />

jornalista iha sala<br />

maibé tenke<br />

hakerek tuir étika.<br />

Armindo Soares:<br />

Jornalista hakerek<br />

sala tenke fó<br />

oportunidade<br />

hadi’a sala.<br />

Jaimito Pereira:<br />

Jornalista hakerek sala<br />

tenke hadi’a la’ós taka<br />

Kompañia.<br />

Januário da Silva:<br />

La’ós taka maibé fó<br />

hanoin ou sujestaun ba<br />

oin la hakerek sala.<br />

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!