Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej

Zeszyty Naukowe 2/2006
Rola i znaczenie Internetu
w komunikacji społecznej
Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
Streszczenie
Internet jako powszechnie dostępna sieć o zasięgu ogólnoświatowym stanowi
główne źródło informacji, wiedzy oraz istotne narzędzie komunikacji społecznej. Podstawowe
cechy Internetu wyróżniające go spośród innych mediów, jak: światowy
zasięg, multimedialność, interaktywność przesądzają o jego istotnym wpływie na
kontakty międzyludzkie. W artykule podjęto próbę oceny roli i znaczenia Internetu
w komunikacji społecznej. Podstawę praktycznej weryfikacji tematu stanowił materiał
zgromadzony w trakcie przeprowadzonych badań ankietowych wśród mieszkańców
podmiejskiej gminy w województwie podkarpackim. Ogólnie można
stwierdzić, iż respondenci wykorzystują dostępne usługi sieci w życiu codziennych,
szczególnie w kontaktach międzyludzkich, jednak poważne bariery to ograniczone
środki finansowe, niedostateczna wiedza oraz nie w pełni uświadomione korzyści.
Słowa kluczowe: Internet, komunikacja społeczna
Wprowadzenie
Komunikacja jest nieodłącznym procesem towarzyszącym człowiekowi od zarania
dziejów. Z upływem czasu zmieniają się sposoby, możliwości i potrzeby
w tym zakresie. W funkcjonowaniu współczesnego społeczeństwa istotną rolę odgrywa
informacja, a szczególnie szybkość jej pozyskiwania czy też przekazywania.
Dlatego też Internet odgrywa obecnie ważną rolę w życiu społeczeństwa z uwagi
na jego podstawowe cechy, takie jak: światowy zasięg, multimedialność, interaktywność.
Wraz z rozwojem usług dostępnych w Internecie wzrasta również jego
rola w szeroko rozumianej komunikacji społecznej.
W kontekście powyższych rozważań w prezentowanym opracowaniu podjęto
próbę oceny roli i znaczenia Internetu w komunikacji społecznej. Podstawę praktycznej
weryfikacji problemu stanowił zgromadzony materiał w wyniku przeprowadzonych
badań ankietowych wśród mieszkańców podmiejskiej gminy położonej
w województwie podkarpackim.

54
Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
1. Istota komunikacji społecznej
Komunikacja definiowana jest jako wszelka forma wymiany informacji za pomocą
znaków między istotami żyjącymi (ludźmi, zwierzętami), a także między
ludźmi i maszynami 1 . Komunikowanie jest procesem społecznym, towarzyszącym
człowiekowi od początków jego istnienia. Współczesne społeczeństwa istnieją
dzięki przekazywaniu informacji i komunikowaniu się.
Komunikowaniu można przypisać kilka fundamentalnych cech:
– jest specyficznym procesem społecznym, ponieważ odnosi się przynajmniej do
dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym,
– zachodzi w określonym kontekście społecznym, determinowanym przez liczbę
i charakter uczestników procesu; może to być kontekst interpersonalny, grupowy,
instytucjonalny, publiczny, masowy lub międzykulturowy,
– jest to proces kreatywny, polegający na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu
wiedzy o otaczającym świecie,
– ma charakter dynamiczny, bo polega na przyjmowaniu, rozumieniu i interpretowaniu
informacji,
– jest to proces ciągły, bowiem trwa od chwili narodzenia człowieka aż do jego
śmierci,
– jest procesem symbolicznym, bo posługuje się symbolami i znakami; aby mogło
dojść do porozumienia się uczestników niezbędna jest wspólnota semiotyczna,
czyli operowanie tymi samymi znakami i symbolami,
– jest to proces interakcyjny, tzn. że między jego uczestnikami wytwarzają się
określone stosunki, które mogą mieć charakter partnerski (komunikowanie symetryczne)
lub opierać się na stosunku dominacji i podporządkowania (komunikowanie
niesymetryczne lub komplementarne),
– komunikowanie jest zasadniczo celowe i świadome, ponieważ działaniem każdego
uczestnika procesu kierują określone motywy,
– komunikowanie jest nieuchronne „nikt nie może się nie komunikować”, oznacza
to, że ludzie zawsze i wszędzie będą się ze sobą porozumiewać bez względu
na ich uświadamiane bądź nie uświadamiane zamiary,
– komunikowanie jest procesem złożonym, czyli wieloelementowym i wielofazowym,
może mieć charakter dwustronny lub jednostronny, werbalny lub niewerbalny,
bezpośredni, medialny lub pośredni,
– w przeciwieństwie do pewnych procesów fizycznych lub chemicznych, komunikowanie
jest nieodwracalne, nie da się go cofnąć, powtórzyć czy zmienić jego
przebiegu 2 .
1 http://portalwiedzy.onet.pl
2 B. Dobek-Ostrowska, Podstawy komunikowania społecznego, Wydawnictwo ASTRUM,
Wrocław 2002, s. 14.
54

Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej 55
Proces komunikowania na przestrzeni wieków przebiegał w różny sposób w zależności
od potrzeb i dostępnych środków. Najwyższym poziomem komunikowania
w społeczeństwie jest komunikowanie masowe. Jest ono jednocześnie najmłodszym
sposobem komunikowania się ludzi. Powstało w chwili narodzin pierwszego
środka masowego komunikowania, jakim była drukowana książka w połowie
XV w. i następnie prasa, której początki przypadają na wiek XVII. Obszar ten został
wzbogacony kolejno przez kino, radio i telewizję, a także o nowe media. Jest
to najszerszy proces komunikowania, jaki występuje w społeczeństwie. W transmisji
i wymianie informacji uczestniczy bowiem największa pod względem liczebności
rzesza ludzi. Spośród wszystkich innych szerokich procesów społecznych, komunikowanie
masowe zabiera ludziom także najwięcej czasu 3 .
2. Usługi internetowe wspomagające komunikację społeczną
Rozwój usług internetowych wywiera istotny wpływ na proces komunikacji
społecznej. Najbardziej rozwiniętą i popularną usługę stanowi WWW (World Wide
Web). Jest to obecnie najintensywniej rozwijająca się usługa dostępna w sieci Internet,
która w błyskawicznym tempie przekształca charakter sieci w kierunku
powszechnego medium komunikacyjnego 4 . Dokumenty w WWW mogą mieć różny
wygląd oraz zawartość. Mogą zawierać m.in.: tekst, obrazy, grafikę, dźwięki,
animacje, czy filmy wideo. Pozwalają również na umieszczenie dowolnych informacji,
które mogą być na bieżąco aktualizowane i poszerzane. Dotarcie do interesujących
informacji umożliwiają wyszukiwarki, z których korzysta się bezpłatnie.
Kolejną powszechnie wykorzystywaną usługą jest e-mail, czyli poczta elektroniczna.
Jest to obecnie najszybsza i najtańsza forma porozumiewania się użytkowników
sieci. Za jej pomocą można przesłać do konkretnej osoby wszystkie informacje,
które mogą być przedstawione w formie elektronicznej. Warunkiem jest
posiadanie konta na serwerze poczty elektronicznej oraz programu obsługującego
pocztę. Istnieje szereg możliwości, które pozwalają na usprawnienie sposobów
korzystania z poczty elektronicznej. Korzystanie z poczty elektronicznej naraża jej
użytkowników na otrzymywanie spamów. Spam to elektroniczne wiadomości rozsyłane
do osób, które ich nie oczekują. Istotą spamu jest rozsyłanie dużych ilości
informacji komercyjnych o jednakowej treści do nieznanych osób. By wiadomość
określić mianem spamu musi ona spełnić trzy kolejne warunki jednocześnie:
1) treść wiadomości jest niezależna od tożsamości odbiorcy,
2) odbiorca nie wyraził uprzedniej, zamierzonej zgody na otrzymanie tej wiadomości,
3) treść wiadomości daje podstawę do przypuszczeń, iż nadawca wskutek jej wysłania
może odnieść zyski nieproporcjonalne w stosunku do korzyści odbiorcy.
3 B. Junga, Media, komunikacja, biznes elektroniczny, DIFIN, Warszawa, 2001, s. 27.
4 A. Wojciechowski, Usługi w sieciach informatycznych, PWN, Warszawa 2006, s. 36.

56
Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
Masowe e-maile dzielą się na dwie kategorie: pierwsza to tzw. Unsolicited
Commercial Email (UCE), czyli spam komercyjny, o charakterze reklamowym,
druga to tzw. Unsolicited Bulk Email (UBE) czyli maile o charakterze często niekomercyjnym,
takie jak apele organizacji społecznych i charytatywnych, czy partii
politycznych, prośby o pomoc, czy masowe rozsyłanie ostrzeżeń, np. o wirusach
komputerowych 5 .
Kolejną usługą jest Usenet, Usenet news lub news, która stanowi alternatywną
realizację tej samej idei, co listy dyskusyjne. O ile listy dyskusyjne używają do
rozpowszechniania wiadomości zwykłej poczty elektronicznej – list wysyłany na
adres listy dyskusyjnej zostaje automatycznie rozesłany do wszystkich użytkowników
zapisanych do danej listy, o tyle w systemie news nie otrzymuje się wiadomości
do swojej skrzynki pocztowej, lecz wiadomości rezydują na dyskach wydzielonych
komputerów – serwerów news i aby je odczytać, trzeba połączyć się z tymi
komputerami za pomocą specjalnego programu – klienta, tzw. czytnika news
(newsreader) 6 .
Dużą popularnością wśród użytkowników Internetu w ostatnim czasie cieszy się
kolejna usługa – IRC, będąc równie często używana jak e-mail, czy WWW. Przez
lata rozwoju IRC stał się najłatwiejszym sposobem znalezienia odpowiedzi na interesujące
zagadnienia, wymianę informacji, doświadczeń, zawarcie nowych znajomości
lub porozmawianie.
3. Internet jako narzędzie komunikacji w opinii respondentów
Podstawę wnioskowania w niniejszym opracowaniu stanowi materiał empiryczny
zgromadzony w trakcie przeprowadzonych badań ankietowych. Badaniami
objęto 100 osobową grupę w przedziale wiekowym: do 25 lat – 39%, 25-35 lat
– 41% i powyżej 35 lat – 20%. W przeważającej części były to osoby z wykształceniem
średnim bądź wyższym, potwierdza to fakt, iż osoby te chętniej niż inni
udzielają informacji poprzez wypełnienie ankiety.
Analizując sposób wykorzystania Internetu przez respondentów z uwzględnieniem
płci (rys. 1), można stwierdzić, że zarówno wśród kobiet (28%), jak i mężczyzn
(27%), największym zainteresowaniem cieszy się wykorzystanie sieci jako
źródła informacji, niemniej ważnym dla badanych, ale już tylko wśród kobiet
(26%), w mniejszym stopniu mężczyzn (17%) jest wykorzystanie Internetu do
przeglądania stron WWW. Z kolei mężczyźni w znacznym stopniu cenią sobie
Internet jako źródło pobierania gier i programów (19%). Kolejny, dość istotny
w opinii respondentów, sposób wykorzystania Internetu dotyczy zawierania nowych
znajomości oraz poszukiwania pracy przez Internet.
5 J.A. Dziarski, Spam, Spamowi stop, PWN, Warszawa 2006, s. 12.
6 J. Gajda, S. Juszczyk, B. Siemieniecki, K. Wenta, Edukacja medialna, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń 2003, s. 297.
56

Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej 57
12%
19%
27%
mężczyźni
10%
7%
17%
28%
18%
3%
kobiety
10%
5%
26%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
przeglądanie stron WWW studiowanie przez internet praca przez internet
pobieranie gier i programów zawieranie nowych znajomości poszukiwanie informacji
Rys. 1. Sposób wykorzystania Internetu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Do najczęściej wykorzystywanych narzędzi komunikacji (rys. 2) należy poczta
elektroniczna (odpowiednio taką opinię wyraziło 53% kobiet i 48% mężczyzn),
następnie IRC, Chat (25% kobiet i 20% mężczyzn), i w znacznie mniejszy stopniu
grupy dyskusyjne (9% kobiet i 14% mężczyzn).
14
mężczyźni
20
48
9
grupy dyskusyjne
IRC, Chat
poczta elektroniczna
kobiety
25
53
0 10 20 30 40 50 60
Rys. 2. Najczęściej wybierane narzędzia komunikacji internetowej
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.

58
Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
90%
80%
70%
TAK
NIE
przelew y
spraw dzanie salda
zakładanie konta
76%
82%
60%
50%
40%
30%
60%
50%
40%
33%
57%
43% 42%
50%
24%
49%
46%
53%
44%
20%
17%
18%
10%
0%
8%
podstaw ow e zaw odow e średnie w yższe
5%
3%
Rys. 3. Wykorzystanie usług bankowych z uwzględnieniem poziomu wykształcenia
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Zakres wykorzystywania dostępnych usług sieci Internet zdeterminowany jest
w pewnym stopniu poziomem wykształcenia. Można to zaobserwować na przykładzie
korzystania z usług bankowości elektronicznej (rys. 3). Dokonując podziału
respondentów ze względu na wykształcenie można zauważyć, iż osoby z wyższym
wykształceniem (82%) i średnim (76%) chętniej korzystają z elektronicznym banków
niż pozostali. Również oni chętniej dokonują przelewów przy wykorzystaniu
sieci oraz sprawdzania stanów kont.
Komunikacja internetowa w życiu badanej zbiorowości odgrywa ważną rolę,
można by się zastanowić, czy z biegiem czasu tradycyjne formy komunikacji, takie
jak telefon czy listy pocztowe nie zostaną w zupełności wyparte przez te nowoczesne
i szybsze formy, które oferuje Internet. Takie stwierdzenie można wysnuć na
podstawie uzyskanych odpowiedzi respondentów (rys. 4), spośród których prawie
połowa uznała, iż Internet w 75% zastąpił tradycyjne formy komunikacji.
58

Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej 59
8%
46%
mężczyźni
30%
16%
w 100%
w 75%
5%
w 50%
w 25%
49%
kobiety
25%
21%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
Rys. 4. Stopień zastępowania tradycyjnych form komunikacji komunikacją internetową
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych.
Komunikacja międzyludzka przy wykorzystaniu dostępnych usług Internetu
rozwija się w bardzo szybkim tempie. Zapotrzebowanie na dostęp do sieci jest
bardzo duże, jednak wiąże się z tym szereg ograniczeń (rys. 5). Zarówno kobiety
(54%), jak i mężczyźni (50%) za najważniejszy czynnik utrudniający dostęp do
Internetu uważają ograniczone środki finansowe, następnie, już w znacznie mniejszym
stopniu, wymieniany jest brak dostępu do komputera (takiej odpowiedzi
udzieliło odpowiednio 22% kobiet i 25% mężczyzn).

60
Jadwiga Pawłowska-Mielech, Dariusz Bocek
19%
mężczyźni
6%
25%
50%
9%
kobiety
15%
22%
54%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
brak dostępu do komputera
ograniczone środki finansowe
brak zainteresowania
nie mam zdania
Rys. 5. Czynniki ograniczające dostęp do Internetu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań ankietowych
Niewielki odsetek respondentów za istotny czynnik ograniczający dostęp do
sieci uważa brak zainteresowania Internetem, w znacznie większym stopniu dotyczy
to kobiet niż mężczyzn.
Podsumowanie
Przeprowadzone badania wśród mieszkańców gminy pokazują, iż respondenci
wykorzystują Internet oraz dostępne w nim usługi w życiu codziennym. Ankietowani
najczęściej wykorzystują Internet jako źródło informacji oraz do przeglądania
stron WWW. Wśród najczęściej wybieranych narzędzi komunikacji internetowej
znalazła się poczta elektroniczna oraz IRC/Chat. Narzędzia te wśród badanych
najczęściej wykorzystywane są do komunikacji z przyjaciółmi oraz z rodziną. Mimo
dużego zainteresowania usługami dostępnymi w sieci Internet ponad połowa
ankietowanych uważa, iż głównym czynnikiem utrudniającym dostęp do sieci są
ograniczone środki finansowe i brak dostępu do komputera.
Specyficzne cechy Internetu wyróżniające go od innych narzędzi ułatwiających
komunikację przesądzają o ciągle wzrastającej jego roli w komunikacji społecznej.
60

Rola i znaczenie Internetu w komunikacji społecznej 61
Bibliografia
1. Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wydawnictwo
ASTRUM, Wrocław 2002.
2. Dziarski J. A., Spam, Spamowi stop, PWN, Warszawa 2006.
3. Gajda J., Juszczyk S., Siemieniecki B., Wenta K., Edukacja medialna, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń 2003.
4. Junga B., Media, komunikacja, biznes elektroniczny, DIFIN, Warszawa, 2001.
5. Wojciechowski A., Usługi w sieciach informatycznych, PWN, Warszawa 2006.
THE ROLE AND SIGNIFICANCE OF INTERNET
IN SOCIAL COMMUNICATION
Summary
Internet as an world-wide network is a main source of information, knowledge and
an important means of social communication. The basic features of the Internet
differentiating it from other media are its world-wide coverage, multimedia capabilities
and interactivity, which determine its important influence on interpersonal
contacts. This paper attempts to analyze the role and importance of Internet in
social communication. Material presented was collected in the course of a questionnaire
research among inhabitants of suburban provinces in Podkarpackie pro
vince. One can generally claim that the respondents use the available network
services in their daily lives predominantly for interpersonal contacts. However serious
barriers occur through limited financial resources, insufficient knowledge and lack of
information of the benefits.
Jadwiga Pawłowska-Mielech jest adiunktem w Pracowni Naukowo-Dydaktycznej
Informatyki Gospodarczej Wydziału Ekonomii
Uniwersytetu Rzeszowskiego, posiada 15-letni staż pracy, doświadczenie
zawodowe w zakresie prowadzenia zajęć na studiach stacjonarnych
i niestacjonarnych z Zastosowania informatyki w obrocie
towarowym, Informatyki finansowej, Rachunkowości i Finansów.
Dariusz Bocek jest absolwentem 2005/2006 Wydziału Ekonomii
Uniwersytetu Rzeszowskiego, specjalność: Przedsiębiorczość
w Agrobiznesie.