Aleje 3 - Biblioteka Publiczna w Częstochowie

CZĘSTOCHOWY
w XVIII i XIX w. Do obiektów najnowszych,
dwudziestowiecznych, należy m. in. obraz św. Stanisława
Kostki w ołtarzu bocznym, namalowany przez artystę
wileńskiego Ludomira Ślendzińskiego w 1961 r.
O wspomniane wyposażenie w głównej mierze
zabiegali ojcowie paulini, pod zarządem których
parafia pozostawała przez stulecia. Niektóre jednak
obiekty znalazły się w świątyni za sprawą mecenasów
świeckich. Należał do nich m. in. Antoni Bilski
h. Jelita, związany z Częstochową, który w 1787 r.
fundował stiukowe ołtarze boczne, ozdobione rzeźbami
i obrazami, częściowo wykonanymi w późniejszym
czasie przez artystów częstochowskich Mateusza
Mączyńskiego i Bolesława Rutkowskiego.
Rzeźby innego częstochowskiego artysty –
Ferdynanda Staszewskiego - znajdują się zaś
w neobarokowym ołtarzu głównym z 1874 r.,
wykonanym przez Jakuba Borawskiego z Warszawy.
Fundatora ołtarzy bocznych A. Bilskiego i jego
żonę upamiętnia stiukowy nagrobek, nadwieszony na
filarze w nawie głównej, naprzeciw ambony, datowany
na koniec XVIII w.
Najstarszym obrazem w kościele jest skrzydło
tryptyku z ok. 1460 – 1480 z przedstawieniem
św. Barbary i św. biskupa, zapewne Wojciecha lub
Stanisława. Do starszych należy też przedstawienie
Matki Boskiej Pocieszenia, być może z pocz. XVI w.,
malowane na desce, kilkakrotnie przemalowywane.
Złotnictwo reprezentują manierystyczne i barokowe
kielichy, monstrancje i relikwiarze. Wśród nich jest
manierystyczny relikwiarz w kształcie krzyża,
przypuszczalnie fundowany przez o. Andrzeja
Gołdonowskiego, wyróżniający się bogatą dekoracją,
na którą składają się motywy figuralne i roślinne.
Specyficznym rodzajem złotnictwa w środowisku
częstochowskim były srebrne plakietki wotywne
zawieszane przy czcią otaczanych wizerunkach.
Z tego typu nabytkami, datowanymi na wiek XIX,
spotykamy się również w kościele św. Zygmunta.
Zdobią one ołtarzyk przenośny z kopią oblicza Matki
Boskiej Częstochowskiej i tablicę z emblematem
Pięciu Ran Chrystusa oraz czterema adorującymi
aniołami. Na plebanii zachowały się dwa portrety paulinów
z XVII w., przypisywane pracowni jasnogórskiej.
Wokół kościoła i po jego stronie zachodniej do
1825 r. znajdował się cmentarz grzebalny, przeniesiony
później na teren przy ul. Ogrodowej. Na cmentarzu
stała kaplica p. w. św. Krzyża, znana z dawnych
widoków tej części miasta oraz drewniana dzwonnica,
o remoncie której wielokrotnie wspominają źródła
dziewiętnastowieczne.
Aleksander Jaśkiewicz
Literatura:
1.Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. VI. cz. 1 Miasto
Częstochowa, cz. 1 Stare i Nowe Miasto, Częstochówka
i przedmieścia, oprac. Zofia Rozanow i Ewa Smulikowska,
Warszawa 1995;
2. Jerzy Żmudziński, Budownictwo i sztuka w Częstochowie
do połowy XVII w. (w:) Częstochowa. Dzieje miasta i Klasztoru
Jasnogórskiego, t. 1, Częstochowa 2002, ss. 279 – 298;
3. Aleksander Jaśkiewicz, Kultura i sztuka (w:) Dzieje miasta
i Klasztoru Jasnogórskiego, t. 2, Częstochowa 2005, ss. 393 – 492;
4. Wypisy archiwalne autora
1
Grono doradców prowincjała
aleje 2. III 25 IX-X 2006
3.