Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin

v Sądecczyzna w budowie 

v PANORAMA WSI SĄDECKICH – LELUCHÓW 

NOWY SĄCZ | GORLICE | STARY SĄCZ | LIMANOWA | KRYNICA-ZDRÓJ | GRYBÓW | MSZANA DOLNA | PIWNICZNA-ZDRÓJ | MUSZYNA | BIECZ 

MIESIĘCZNIK REGIONALNY 

STYCZEŃ/LUTY 2011 Nr 1 [49] | Rok V Cena 5 zł (w tym 8% VAT) | NR INDEKSU 259071 

v www.sadeczanin.info 

Hospicjum otwarte 

POMNIK 

SĄDECKICH 

SERC 34 

v WYBIERZ SĄDECZANINA 2011 ROKU v Słowo ministra v Bohater z Barcic 

v O Jasi Smydzie z Młodowa v Tajemnice Tylicza v Zabił dla 240 złotych

Producent soków 

tłoczonych 

ze świeżych owoców i warzyw 

Prowadzimy skup i kontraktację 

ekologicznych owoców i warzyw. 

Bliższe informacje pod nr telefonu: 

18 444 64 27 

Zapraszamy na zakupy 

w naszym sklepie firmowym 

Kraków 

Myślenice 

Mszana Dolna 

Szczawa 

Zabrzeż 

Sklep Firmowy 

i Pijalnia Soków 

Kraków 

Tarnów 

Nowy Sącz 

Łącko 

Zarzecze 

Szczawnica 

Zakopane 

Czynne: pon. – sob. 8.00 – 19.00 

niedziela 9.00 – 19.00 

przerwa 12.30 – 13.00 

Tel. 18 444 64 27 soki@maurer.com.pl 

soki@lackieogrody.pl • dostawa@maurer.com.pl 

Bez dodatku cukru 

i konserwantów 

Prowadzimy sprzedaż bezpośrednią 

z dostawą do domu 

„Prosto z sadu pod Twoje drzwi” 

Więcej informacji na naszych stronach internetowych 

www.maurer.com.pl www.lackieogrody.pl

1-2.2012 | w numerze: 

WWW.SADECZANIN.INFO 

27 

ZA BIŁ DLA 240 ZŁO TYCH 

Ta zbrod nia za szo ko wa ła nie tyl ko Są de czan. W sa mo cho dzie 

po rzu co nym na le śnej dro dze zna le zio no cia ło mę żczy zny. Za - 

bój cą star sze go tak sów ka rza oka zał się 16-let ni chło pak – pi - 

szą Iga Mi cha lec i Mał go rza ta Cy gna ro wicz. 

80 

DŁU GO NA TĄ CHWI LĘ CZE KA ŁEM 

Prze cho dząc obok Sta re go Cmen ta rza przy al. Wol no ści 

w No wym Są czu ze zdu mie niem za uwa ży łem, że po le wej 

stro nie alej ki za słu żo nych, pro wa dzą cej do po mni ka „Są dec - 

kiej Pie ty” nie ma pły ty na grob nej ko mu ni sty Jó ze fa Ze man ka 

– pi sze Le szek Za krzew ski. 

FELIETON 

Krzysztof witał Prymasa Tysiąclecia 4 

WYDARZENIE 

Wy da rze nia 5 

Opi nie 9 

Ak cja „Ser ce – Ser cu” 10 

Dwu dziest ka wspa nia łych 12 

ROZMOWA MIESIĄCA 

Pol ska za słu ży ła na lep szy los 13 

GOSPODARKA 

17 

Są dec czy zna w bu do wie 17 

Ile jest war te sło wo mi ni stra 22 

WOKÓŁ NAS 

Za bił dla 240 zło tych 27 

Kie dy wró cił do do mu umył nóż, 

pie nią dze scho wał do biur ka... 30 

Ha zard to ukry ta cho ro ba 32 

Po mnik są dec kich serc 34 

Piw ni ca Sta ni sła wa Cią gły 38 

Pa pier za dru ko wa ny bó lem 

i cier pie niem 40 

Po go da, kra iny i in ne an giel skie 

wy na laz ki 42 

SĄDECZANIE 

46 

Bo ha ter z Bar cic 46 

Skonstruował największy 

kamienny most 49 

Hi sto ria za po mnia ne go uła na 50 

Jakubowi Müllerowi – in memoriam 53 

O Ja si Smy dzie z Mło do wa 57 

Par ty zant bez gro bu 58 

KULTURA 

Ka lej do skop kul tu ral ny 60 

Świę to Jor da na w obiek ty wie 

Je rze go Ża ka 62 

Kto czy ta, nie błą dzi 64 

Na kla sycz ną, fil mo wą 

i gó ral ską nu tę 65 

Kalendarium Muzeum Okręgowego 67 

Od wiedź mu zeum – kon kurs 68 

HISTORIA 

Na ra tu nek za be łec kiej ne kro po lii 69 

Ta jem ni ce Ty li cza 73 

Po mnik kró la i bi sku pa 74 

Ostat ni uczeń Ma tej ki 78 

Dłu go na tą chwi lę cze ka łem 80 

Rejs Są de czan do mo rza 82 

Śla dy na pi śmie 83 

ROZMAITOŚCI 

W ży ciu trze ba mieć pa sję 88 

350 go łę bi na wy sta wie 90 

Sym fo nia pa siecz na Wła dy sła wa 

Ptasz kow skie go 91 

Ba sen jak no wy 93 

Bu kiet w przy sma ku 94 

Po dzwon ne dla „Dzien ni ka 

Pol skie go” 95 

W obro nie Te le wi zji Trwam 96 

Do i od re dak cji 97


4 KOSYM SPOJRZENIEM 

GRUDZIEŃ 2011 

Końcówka starego roku przyniosła 

hiobową wieść o sprzedaży 

przez Krzysztofa 

Pawłowskiego Wyższej Szkoły 

Biznesu –National Luis University. 

„Skończyła się pewna epoka” – oświadczył 

twórca tego dzieła, podpisując akt 

notarialny. Uczelnię kupiło konsorcjum 

war szaw skich firm i od ra zu, jak to by - 

wa w takich momentach, mali ludzie 

uzna li, że to ich 5 mi nut. Przy kro by ło 

czytać, głównie w Internecie, głęboko 

niesprawiedliwe i krzywdzące opinie 

o założycielu i wieloletnim rektorze 

uczelni przy ul. Zielonej. 

Dla mnie Krzysz tof Paw łow ski to 

wiel ka po stać, któ ra ma już swo je miej - 

sce w historii naszego miasta, a przyzna 

ny mu w 2006 ro ku przez raj ców 

sadeckich tytuł Honorowego Obywatela 

mia sta, to by ła jak by pie cząt ka. 

Na początku lat 90. zeszłego stulecia, 

tuż po przełomie ustrojowym, dzięki 

uczelni Pawłowskiego zrobiło się głośno 

o Są czu w Pol sce. Przez 20 lat szko - 

ła wykształciła tysiące młodych ludzi. 

Połowa kadry urzędniczej Sącza w CV 

wpi su je WSB-NLU. Ileż ożyw czych 

prądów ta szkoła wniosła do naszego 

prowincjonalnego życia. 

Pierw szy raz ze tkną łem się z Krzysz - 

tofem Pawłowskim po Okrągłym Stole, 

podczas pamiętnych prawyborów Komitetu 

Obywatelskiego „Solidarność”. 

Ówczesny prezes sądeckiego KiK-u, 

szef laboratorium SZEW z tytułem doktora 

fizyki, uzyskał rekomendację solidarnościowej 

gwardii na kandydata 

do Senatu w drużynie Lecha Wałęsy 

w okręgu nowosądeckim. 

Mandat senatorski Pawłowski sprawował 

przez dwie kadencje. Porzucił 

po li ty kę, bo to nie był je go ży wioł. 

Krzysztof 

witał Prymasa 

Tysiąclecia 

Henryk Szewczyk 

W 1992 roku dokonał dzieła życia, 

przekształcając „pomaturalną szkołę sekretarek” 

– jak można przeczytać 

w „Encyklopedii Sądeckiej” Augustyna 

i Jerzego Leśniaków – w WSB- 

-NLU. W krótkim czasie sądecka 

uczelnia zaczęła brylować w rankingach 

najlepszych niepublicznych szkół wyższych 

w Pol sce. W tam tych cza sach 

dyplom z zarządzania uzyskany w Sączu 

miał swo ją wa gę. Iro nią lo su jest, że 

właśnie realia biznesowe pokonały 

uczelnię, która uczyła sztuki biznesu. 

Wraz z powstaniem w Nowym Sączu 

PWSZ i gwałtownym rozrostem prywat 

nych szkół wy ższych, na co jesz cze 

nałożył się niż demograficzny – los 

WSB-NLU w dotychczasowym kształcie 

był przesądzony. 

*** 

Pawłowskiego można spotkać w niedzielę 

przed obrazem MB Pocieszenia 

w kościele św. Ducha. Ścianę przedsionka 

jezuickiej świątyni ozdabia może niezbyt 

udane, ale realistyczne i z tego 

względu cenne malowidło olejne Bernarda 

Wójcika. Artysta z barokowym 

rozmachem odmalował scenę koronacji 

cudownego obrazu na polach Zawady 

11 lipca 1963 roku w obecności nieprzeliczonych 

tłumów. Mało kto wie, że 

chłopiec stojący w gromadce młodzieży 

to Krzysztof Pawłowski. Trzeba przyznać, 

że ówczesny superior jezuickiej 

wspólnoty, o. Tadeusz Michalik SJ, miał 

nosa wysyłając 17-letniego wówczas 

Krzysztofa do delegacji witającej kardynała 

Stefana Wyszyńskiego. 

Z początkiem nowego roku starszemu 

o pół wieku Krzysztofowi Pawłowskie 

mu ży czę du żo zdro wia i sił. Nie 

wąt pię, że na sze mia sto bę dzie mia ło 

jeszcze pożytek z Jego mądrej głowy. 

ISSN 1899-3443a 

Sądeczanin 

miesięcznik niezależny, 

ukazuje się od stycznia 2008 r. 

na terenie Sądecczyzny. 

Redaguje zespół: 

Henryk Szewczyk – red. naczelny 

(henrykszew@poczta.onet.pl) 

Kinga Bednarczyk, Janusz Bobrek, 

Małgorzata Cygnarowicz, 

Iga Michalec, Ireneusz Pawlik, 

Bernadeta Waszkielewicz 

Reklama i prenumerata: 

Grzegorz Piechotka (dyrektor) 

tel. (18) 475 16 32 

e-mail: g.piechotka@fsns.pl 

Kamila Jeleń-Kumor 

tel. (18) 475 16 22 

e-mail: k.jelen@sadeczanin.info 

Reklama i dystrybucja: 

Marcin Pawłowski 

tel. (18) 475 16 30 

e-mail: dystrybucja@sadeczanin.info 

Wydawca: 

Fundacja Sądecka 

ul. Barbackiego 57 

33-300 Nowy Sącz 

tel. (18) 475 16 20, fax (18) 475 16 50 

e-mail: redakcja@sadeczanin.info 

Skład: IPRESS STUDIO WWW.IPRESS.PRO 

Druk: Flexergis, Nowy Sącz 

Zastrzegamy sobie prawo skracania 

i redagowania nadsyłanych tekstów oraz 

opatrywania ich własnymi tytułami. 

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności 

za treść reklam i tekstów sponsorowanych. 

FOT. JERZY CEBULA


STYCZEŃ/LUTY 2012 WYDARZENIA 5 

KTO BURMISTRZEM 

STAREGO SĄCZA: 

LELEK CZY CIĄGŁO? 

Gdy ten nu mer „Są de cza ni na” do trze 

do Czytelników, będzie już znany wynik wyborów 

uzupełniających na burmistrza Stare 

go Są cza (po re zy gna cji z urzę du przez 

Mariana Cyconia, który został posłem), wyznaczonych 

na 22 stycznia br. W szranki stanę 

ło dwóch kan dy da tów: p. o. bur mi strza 

Ja cek Le lek (l. 41) zgło szo ny przez KWW 

„Gminne Porozumienie Wyborcze”, b. radny 

i wi ce bur mistrz Sta re go Są cza, z wy kształ - 

cenia nauczyciel matematyki, oraz radny powiatowy, 

a w przeszłości poseł LPR Edward 

Cią gło (l. 58) z Goł ko wic, wy su nię ty przez 

KWW „Samorządna Gmina”. Lelek był fawory 

tem po sła Ma ria na Cy co nia (PO), Cią głę 

poparło Prawo i Sprawiedliwość. 

sylwestrowej na szczycie Jaworzyny Krynickiej, 

podobnie było na Przehybie. 

Pierwszym urodzonym w 2012 roku mieszkańcem 

Ziemi Sądeckiej był synek państwa 

Grażyny i Janusza Raków – Kubuś, który przyszedł 

na świat w krynickiej porodówce 51 minut 

po północy. Do tragedii doszło na zabawie 

sylwestrowej w Naściszowej, gdzie z niewyjaśnionych 

przyczyn zmarł 15-letni chłopak. 

AD OP CJE NA DAL 

W NO WYM SĄ CZU 

Zapowiadana pod koniec ub. r. likwidacja 

Ośrodka Adopcyjnego w Nowym Sączu doszła 

do skut ku, ale w mie ście na dal mo żna 

załatwiać sprawy związane z przysposobieniem 

dzieci. Marszałek Marek Sowa powołał 

w No wym Są czu fi lię Ma ło pol skie go 

Ośrodka Adopcyjnego (ul. Podhalańska 18), 

do któ rej prze niósł trzech pra cow ni ków 

z dawnego ośrodka przy Placu Kolegiackim. 

Prowadzenie ośrodka adopcyjnego dla województwa 

małopolskiego jest od Nowego 

Roku zadaniem Regionalnego Ośrodka Polityki 

Społecznej w Krakowie. 

KON SE KRA CJA NO WE GO 

KO ŚCIO ŁA W KRY NI CY - 

-ZDRO JU 

Pod prze wod nic twem ab pa Wik to ra 

Skworca, ordynariusza katowickiego, odby- 

Z KA SIĄ KO WAL SKĄ 

W NO WY ROK 

Kil ka ty się cy Są de czan w szam pań skich 

nastrojach powitało Nowy Rok na koncercie 

Kasi Kowalskiej pod ratuszem. Na Deptaku 

w Krynicy-Zdroju bawiono się przy muzyce 

zespołu „Łzy”. Sylwestra na stoku zorganizowały 

stacje narciarskie w Czarnym Potoku, 

Wierchomli-Szczawniku i Rytrze. Ludzie gór 

z całej Polski pożegnali stary rok na msz św. 

STRAJK W NE WA GU 

Przez trzy dni przeciwko niskim płacom protestowali, w formie strajku kraczącego, pracow 

ni cy Ne wa gu SA w No wym Są czu, czo ło we go pro du cen ta po jaz dów szy no wych. 

Strajk zorganizowała zakładowa „S” (przew. Józef Kotarba), co poprzedziło wielomiesięczne, 

nieudane rozmowy związkowców z zarządem, z udziałem mediatora Ministerstwa Pracy 

i Polityki Społecznej. Zaostrzenie protestu załoga poparła w grudniowym referendum. 

Strajkujący domagają się podwyżki w wysokości 500 zł na każdego pracownika. (Zarobki 

w dziale produkcji wynoszą od 1400 do 2300 zł brutto). Wśród postulatów strajkowych 

zna la zło się też po sza no wa nie przez pre ze sów spół ki: Zbi gnie wa Ko niecz ki 

i Wiesława Piwowara godności „robociarzy” i nierepresjonowanie protestujących. 

Wyrazy solidarności dla strajkujących przekazali związkowcy z innych sądeckich zakła 

dów pra cy (m. in. PKP i SGL Car bon). Na miej scu był m.in. An drzej Szka ra dek, szef są - 

deckiej „S”, Wojciech Grzeszek, przewodniczący ZR Małopolska, oraz senator Stanisław 

Kogut, który podjął się mediacji po rozmowie ze Zbigniewem Jakubasem, właścicielem 

Newagu. Gdy zamykaliśmy ten numer „Sądeczanina”, miały się rozpocząć rozmowy KZ 

„S” z zarządem spółki.


6 WYDARZENIA 

STYCZEŃ/LUTY 2012 

ła się uro czy stość kon se kra cji ko ścio ła pw. 

Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Krynicy- 

-Zdroju (Czarny Potok). W świątyni zgromadzili 

się księża pracujący wcześniej w parafii, 

wła dze mia sta, pa ra fia nie, go ście i tu ry ści. 

Sama parafia pw. MBNP w Krynicy została 

erygowana w miejsce parafii grecko-katolickiej 

29 grud nia 1951 ro ku, ale do pie ro w 2009 

roku zakończyły się prace przy budowie nowej 

świątyni. Do tamtego czasu wierni modli 

li się w cer kwi. W ho mi lii abp Skworc 

podkreślił, że kościół „tutaj, na skrzyżowaniu 

dróg, w tej drodze na Jaworzynę, przy tych 

szlakach turystycznych” był bardzo potrzebny. 

Pod czas uro czy sto ści brą zo we me da le 

ZA GI NĄŁ AKT 

LO KA CYJ NY 

LI MA NO WEJ 

Z sejfu Muzeum Regionalnego Ziemi 

Limanowskiej w Limanowej zniknęły bezcenne 

dokumenty, m.in. akt lokacyjny miasta 

wydany przez Zygmunta Augusta 

w 1565 roku, przywilej cesarza austriackiego 

na urządzanie dwunastu jarmarków 

rocznie z 1792 roku oraz szesnastowieczne 

pieczęcie. Z zawiadomienia burmistrza 

Władysława Biedy postępowanie w tej 

bulwersującej sprawie, która zainteresowała 

ogólnopolskie media, prowadzi Prokuratura 

Rejonowa w Nowym Sączu. 

Kontrola Archiwum Państwowego w limanowskiej 

placówce, przeprowadzona 

w 2010 r., ujawniła bałagan panujący 

w muzeum, którym od lat kierował zasłużony 

regionalista Jan Wielek. Zarządzona 

przez burmistrza inwentaryzacja 

zbiorów przyniosła fatalne odkrycie. 

„Dei Regno Servire” otrzymały dwie rodziny 

z pa ra fii MBNP: Jan i An na Ry bar scy oraz 

Krzysztof i Barbara Gomółkowie. Burmistrz 

Da riusz Reś ko od zna czył ks. Eu ge niu sza 

Szymczaka, proboszcza parafii, Złotym Herbem 

Krynicy – Zdroju. 

OD NOWEGO ROKU 

BARCICE JUŻ NIE GÓRNE! 

Od 1 stycznia 2012 roku pięć małopolskich 

miejscowości otrzymało nowe nazwy urzędowe, 

w tym Barcice Górne, które od nowego 

ro ku na zy wa ją sie po pro stu Bar ci ce. 

Wnio sek o zmia nę na zwy zło żył jesz cze b. 

bur mistrz Sta re go Są cza a obec ny po seł 

Ma rian Cy coń, miesz ka niec… Bar cic Dol - 

nych. We wnio sku o skró ce nie na zwy pod - 

kre ślił, że miesz kań cy miej sco wo ści 

zwyczajowo używają nazwy „Barcice” i uznają 

ją za część swojego dziedzictwa kulturowe 

go. Na zwa „Bar ci ce Gór ne” 

sto so wa na by ła w do ku men tach Urzę du 

Stanu Cywilnego jedynie w okresie od 1946 

do 1953 roku. Nazwa „Barcice Górne” znalazła 

się na to miast w wy ka zie urzę do wych 

nazw miejscowości w Polsce z 1980 r. 

WAL KA O UTRZY MA NIE 

SĄ DÓW RE JO NO WYCH 

Zgodnie z projektem rozporządzenia ministra 

sprawiedliwości zniesione zostaną Sądy 

Rejonowe m.in. w Gorlicach, Limanowej 

i Mu szy nie. Zda niem min. Ja ro sła wa Go wi - 

na likwidacja mniejszych jednostek pozwoli 

na równomiernie obłożenie sędziów pracą. 

Prze ciw ko tej de cy zji pro te stu ją sa mo rzą - 

dowcy limanowscy i gorliccy. Wejście w życie 

rozporządzenia ministra oznaczałoby, że 

w Li ma no wej funk cjo no wał by je dy nie za - 

miejscowy Wydział Karny oraz Wydział Rodzin 

ny i Nie let nich Są du Re jo no we go 

w Nowym Targu. Z kolei w Gorlicach pozostałyby 

zamiejscowe wydziały Sądu Rejonowego 

w Nowym Sączu. 

PO LI CJA WY PRO WA DZI ŁA 

SIĘ Z CHEŁM CA 

1 stycznia br. uległ likwidacji posterunek 

po li cji w Chełm cu, po tym, jak wójt Ber nard 

Stawiarski wymówił stróżom prawa wynajem 

bu dyn ku, przy le ga ją ce go do gma chu 

Urzę du Gmi ny (daw na szko ła cheł miec ka). 

Opuszczone przez policjantów pomieszczenia 

zajmie tworzona przez włodarza Chełmca 

Straż Gmin na (kil ka eta tów) oraz 

urzęd ni cy gmin ni, któ rzy do tąd pra co wa li 

w wielkiej ciasnocie. Policjanci przenieśli się 

do Komendy Miejskiej Policji przy ul. Grottge 

ra, skąd bę dą wy ru szać na in ter wen cje 

również na teren gminy Chełmiec. 

RA DIO KRA KÓW WRÓ CI ŁO 

NA ULI CĘ NA RU TO WI CZA 

W budynku przy ul. Narutowicza w Nowym 

Sączu ponownie otwarto studio Radia 

Kra ków. W ra mach tzw. roz szy wa nia pro - 

gra mu są de cza nie bę dą mo gli kil ka ra zy 

dziennie słuchać lokalnych serwisów. Zespołem 

re por te rów kie ru je Sła wo mir Wro na, 

ostat nio zwią za ny m.in. z „Ga ze tą Kra kow - 

ską”, któ ry wró cił do roz gło śni kra kow skiej 

radia publicznego po dziesięcioletniej przerwie. 

Ra dio Kra ków na da je od 1927 r., do cie - 

ra do słu cha czy na te re nie ca łe go 

województwa małopolskiego. 

ŚWIE CE WI GI LIJ NE 

OD CA RI TAS 

Po nad 125 tys. świec roz pro wa dzi ła 

w okresie Adwentu Caritas Diecezji Tarnowskiej 

w ra mach pro wa dzo nej od 18. lat ak cji 

Wigilijnego Dzieła Pomocy Dzieciom. Połowa 

zebranych pieniędzy pozostała w parafiach, 

a resz ta tra fi ła do cen tra li Ca ri tas 

w Tar no wie. Uzy ska ne ze sprze da ży świec 

fun du sze prze zna czo no na zi mo wy i let ni



wy po czy nek dla dzie ci i mło dzie ży z ro dzin 

potrzebujących. W ub. r. tarnowska Caritas 

zorganizowała wakacje i ferie zimowe dla 2,5 

tys. dzie ci. 

STA NI SŁAW PA CHO WICZ 

KŁAM CĄ LU STRA CYJ NYM 

Sąd Okrę go wy w No wym Są czu orzekł, 

że Stanisław Pachowicz, były wójt Tymbarku, 

złożył niezgodne z prawdą oświadczenie 

lustracyjne. Sąd pozbawił Pachowicza na 3 

lata biernego prawa wyborczego w wyborach 

do Sejmu i Senatu RP, Parlamentu Euro 

pej skie go i jed no stek sa mo rzą do wych 

oraz zakazał mu pełnienia w tym czasie funkcji 

publicznych. W ustnym uzasadnieniu wyro 

ku sę dzia Bo gu sław Ba jan stwier dził, że 

w oświad cze niu lu stra cyj nym zło żo nym 

w marcu 2008 r. przed wyborami do PE, Pachowicz 

wprawdzie przyznał się do kontaktów 

z kontr wy wia dem PRL w la tach 1979 

-1980 (prze by wał na prak ty ce w USA), ale 

pominął współpracę z SB w następnych latach. 

Wy rok jest nie pra wo moc ny, Pa cho - 

wicz zapowiedział apelację. 

W OBRO NIE 

WOL NO ŚCI SŁO WA 

Hap pe ning pod gma chem sa dec kie go 

są du urzą dzi li dzien ni ka rze z Pod ha la, pro - 

KRZYSZ TOF PAW ŁOW SKI SPRZE DAŁ WSB -NLU 

Krzysz tof Paw łow ski i je go cór ka Kin ga sprze da li wszyst kie swo je udzia ły w spół ce 

Eduscientia, będącej prawnym założycielem Wyższej Szkoły Biznesu – National Louis University 

w Nowym Sączu. Nowym właścicielem uczelni przy ul. Zielonej zostało Porozumie 

nie na Rzecz Przy szło ści WSB – NLU. Two rzy je: Ka pi ta ło wa Gru pa 

Ener ge tycz na (pre zes Ja ro sław Ma tu sik, by ły wi ce pre zes SKOK -u (34 proc. udzia łów), 

Konsorcjum Uczelni Wyższych Futurus oraz konsorcjum Uczelni Niepublicznych E-uczelnia 

(przejęły po 33 proc. udziałów), m.in. właściciele telewizji edukacyjnej Edusat oraz kilku 

warszawskich prywatnych szkół wyższych. 

– To ko niec pew nej epo ki, wszak to ja za ło ży łem tę uczel nię, ale do dzi siej szej trans ak - 

cji podchodzę bez emocji. Wszyscy jesteśmy świadomi potrzeby realizowania dalszych 

zmian, mających na celu rozwój uczelni i dążenia do zbudowania prężnego ośrodka edukacyjno- 

konsultingowego o uznanej marce. Ostatnie lata pokazały nam jednak, że niemożliwe 

jest osiągnięcie tego celu bez istotnego wzmocnienia kapitałowego – tłumaczył 

Krzysztof Pawłowski, który zachował tytuł honorowego rektora uczelni. Inwestorzy na nowego 

prezydenta uczelni, w miejsce córki Pawłowskiego, wybrali Jarosława Podolskiego. 

Przed sta wi cie le no we go wła ści cie la uczel ni za pew ni li, że za rów no stu den ci jak 

i wykładowcy nie mają się czego obawiać (czytaj także felieton na str. 4). 

te stu jąc prze ciw ko ar ty ku ło wi 212 kk, któ ry 

po zwa la ka rać wię zie niem za znie sła wie nie. 

Żur na li ści wy stą pi li w po ma rań czo wych 

kom bi ne zo nach, któ re no szą naj groź niej si 

więź nio wie. Je rzy Ju rec ki z „Ty go dni ka Pod - 

ha lań skie go” i Jó zef Sło wik z te le wi zji re gio - 

nal nej w No wym Tar gu ma ją spra wę z b. 

se na to rem Ta de uszem Sko ru pą za tzw. 

pod ha lań ską afe rę pod słu cho wą. Kie dy 

dziennikarze wygrali proces cywilny, to Skoru 

pa za ło żył im spra wę kar ną z pry wat ne - 

go oska rże nia. 

WY CZER PAŁ SIĘ 

LI MIT CIER PLI WO ŚCI! 

Mieszkańcy Korzennej zebrali 440 podpisów 

pod skargą na firmę Mo-BRUK. Uważają, 

że zakład zatruwa powietrze i zagraża ich 

zdrowiu. W listopadzie wydostał się stamtąd 

siar ko wo dór i amo niak, in ter we nio wa ła 

straż pożarna. Sprawę wyjaśnia Wojewódzki 

Inspektorat Ochrony Środowiska. 

– Zakład znajduje się w pobliżu domów jednorodzinnych, 

co chwilę czuć smród, który się 

z niego wydostaje – skarżą się mieszkańcy, 

którzy alarmują wójta, parlamentarzystów, 

starostę, marszałka i wojewodę.


8 WYDARZENIA 


ZŁO TE I SZMA RAG DO WE 

GO DY 

Czte ry pa ry ob cho dzi ły ju bi le usze ma - 

łżeńskie w sądeckim ratuszu. 55 lat przeżyli 

ze sobą Wiesława i Czesław Mozdyniewiczowie. 

Jubileusz 50-lecia pożycia małżeńskiego 

świętowali: Władysława i Ludwik Florkowie, 

Ma ria i Zyg munt Po pie lo wie oraz Te re sa 

i Ryszard Sajdakowie. Życzenia oraz gratulacje 

przekazały Jubilatom kierownik Urzędu 

Sta nu Cy wil ne go Mał go rza ta Ant kie wicz - 

-Wójs i wiceprezydent Bożena Jawor. Jubila 

ci do sta li „Me da le za dłu go let nie po ży cie 

małżeńskie”, przyznane przez Prezydenta RP, 

oraz upominki, albumy i kwiaty. Nie zabrakło 

lampki szampana i pamiątkowych zdjęć. 

KIE ROW CA ZA BIŁ POD 

WPŁYWEM NARKOTYKÓW? 

W Ro żno wie, gm. Gró dek nad Du naj - 

cem, 19-letni kierowca daewoo nexia zjechał 

na przeciwległy pas jezdni i potrącił prawidłowo 

idącego 10-letniego chłopca. Dziecko 

zmarło po tygodniu w sądeckim szpitalu. 19- 

letni sprawca wypadku mógł być, jak podała 

policja, pod wpływem narkotyków. Sprawa 

wywołała wielkie wzburzenie w lokalnej społeczności. 

SĄDECZANIE DLA 

RODAKÓW NA UKRAINIE 

Bogate dary dla Polaków na zachodniej 

Ukrainie przed świętami Bożego Narodzeniem 

zawiózł z pomocnikami Robert Sobol, 

szef sądeckich stowarzyszeń: Wspólnota Polska 

i Pamięci Polskiego Sybiru. Paczki trafiły 

do szkoły polskiej w Samborze. Prezenty (żywność, 

słodycze, przybory szkolne, zabawki) zebrali 

uczniowie z sądeckich i krynickich szkół, 

sądeckie firmy i wiele osób prywatnych. Gospodarze 

odwdzięczyli się gościom z Polski 

występem artystycznym, którego gwiazdą był 

zespół FUJARKI, obsypany nagrodami na konkursach 

w Polsce i na Ukrainie. To kolejna wyprawa 

w ponad dwudziestoletniej pomocy 

Sądeczan dla rodaków ze Wschodu. 

MA JER SCY ZO STA LI 

NA ŚWIĘ TA BEZ DA CHU 

NAD GŁO WĄ 

Pięcioosobowa rodzina Majerskich z Biczyc 

Dol nych: mat ka i jej żo na ty syn z dwój - 

ką dzieci, spędzili święta Bożego Narodzenia 

u krewnych. Szalejąca 16 grudnia wieczorem 

nad re gio nem wi chu ra znisz czy ła ścia nę 

szczytową ich domu, która z kolei uszkodziła 

strop. Nadzór budowlany wyłączył budynek 

z użyt ko wa nia. Ma jer scy nie pręd ko wró cą 

do domu, potrzebny jest jego generalny remont. 

– Po sta ra my się po móc Ma jer skim 

w ich nieszczęściu, na pewno wójt coś wymyśli 

– mówi Bogumiła Lelito, dyrektor Zakładu 

Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej 

w Gminie Chełmiec. 

Opr. (HSZ) 

TAR NÓW PO BO ŻNIEJ SZY OD NO WE GO SĄ CZA 

W diecezji tarnowskiej 69,2 proc. wiernych chodzi na niedzielną mszę świętą, a 23,8 

proc. przyjmuje Komunię świętą – wynika z badań, które opracowano na podstawie liczenia 

wiernych w kościołach 16 października 2011 r. Taka frekwencja oznacza spadek 

o 1,3 proc. w stosunku do poprzedniego roku, natomiast liczba osób przyjmujących Komu 

nię św. wzro sła o 0,7 proc. 

Najwięcej ludzi w diecezji chodzi do kościoła w dekanacie Ujanowice – 89 proc., a najmniej 

w dekanacie Bochnia – Zachód – 56, 7 proc. 

Komunię świętą też najwięcej osób przyjmuje w dekanacie Ujanowice – 33,6 proc., 

a najmniej w dekanacie Mielec – Południe – 16,1 proc. Z danych wynika także, że więcej 

ludzi chodzi do kościoła na terenach wiejskich. W Tarnowie frekwencja wyniosła 53,3, 

a w Nowym Sączu 51 proc.


STYCZEŃ/LUTY 2012 OPINIE 9 

FOT. JEC 

SLD BRZY DZI SIĘ HA SŁA MI OBY CZA JO WY MI PA LI KO TA 

Dr Ra fał Ma ty ja, są dec ki po li to log (WSB -NLU) w wy wia dzie dla „Rzecz po spo li tej” o po stu la - 

tach pro gra mo wych Ru chu Pa li ko ta, któ ry w okrę gu nr 14 uzy skał naj gor szy wy nik w ubie - 

gło rocz nych wy bo rach par la men tar nych: 

(…) Ruch Palikota nie jest niczym nowym. Jego oryginalność polegała raczej na antyestablishmentowych 

hasłach, którymi udało się mu zmobilizować elektorat. SLD jest na swój sposób 

dosyć zachowawcze. Tym się właśnie różni od Ruchu Palikota, że liberalizm obyczajowy 

wcale nie jest tam tak daleko posunięty, jak się niektórym wydaje. Jest tam oczywiście skrzydło 

liberalne, ale reszta partii podchodzi do zbyt radykalnych kwestii obyczajowych wręcz 

z obrzydzeniem. Komunizm, nie tylko w Polsce, był jednak bardzo purytański – owszem, był 

antykościelny, popierający aborcję, ale na pewno nie był liberalny obyczajowo., Hasła, którymi 

rzuca Janusz Palikot, istniały w dyskursie społecznym od dawna, a wejście tej nowej siły 

do Sejmu nie jest niczym zadziwiającym, bo także od dawna wiadomo było, że taki właśnie 

procent wyborców takie hasła popiera. (S) 

RO DZI NA DŁU GO SZO WA JAK PRAW DZI WA RO DZI NA 

W ak cję „Ser ce -Ser cu”, pro wa dzo nej przez Fun da cję Są dec ką, od wie lu lat włą cza się mło - 

dzież Ze spo łu Szkół Ogól no kształ cą cych nr 1 im. Ja na Dłu go sza w No wym Są czu. O ich za - 

an ga żo wa niu i po trze bie po ma ga nia dru gie mu mó wi dy rek tor Alek san der Ryb ski. 

Ucznio wie bio rąc udział w ak cji zbiór ki żyw no ści, zda ją so bie spra wę, że ro bią coś wa - 

żne go, w koń cu tak wie lu lu dzi wo kół, cza sa mi zu peł nie nie ze swo jej wi ny, nie mo że god nie 

spędzić tak pięknych świąt jak Boże Narodzenie. I nie trzeba ich specjalnie przekonywać 

do udzia łu w tym przed się wzię ciu. Je śli cho dzi o kon cert dla dwóch na szych uczen nic, któ re 

uległy wypadkowi, to właśnie uczniowie zaproponowali, co można by zrobić. Na początku 

chcieli utworzyć fundację – jednak ten pomysł, ze względów formalnych, nie wypalił. Potem 

pojawiła się propozycja utworzenia subkonta przy Radzie Rodziców, ale niestety status Rady 

na to nie po zwa lał. Ucznio wie się nie pod da wa li, dłu go szu ka li do bre go roz wią za nia 

i w koń cu zna lazł się czło wiek, któ ry zo bo wią zał się bez płat nie udo stęp nić sub kon to. To 

wszystko jest pocieszające, zwłaszcza, że opinie o dzisiejszej młodzieży bywają różne. Ale na - 

si ucznio wie są fan ta stycz ni! Je stem zwią za ny z tą szko łą od bar dzo wie lu lat. Jesz cze, kie dy 

byłem jej uczniem, mój wychowawca – profesor Antoni Sitek, wprowadził niepisaną zasadę, że każdy z nas powinien utożsamiać 

się z I Liceum Ogólnokształcącym, nawet po opuszczeniu progów tej placówki. To on zaproponował takie hasło „Rodzina 

Długoszowa”. Teraz, jako dyrektor szkoły, jedynie powielam tę zasadę. A ponieważ w rodzinie trzeba się wspierać, my 

także sobie pomagamy, zresztą nie tylko sobie. (KB) 

W OBRO NIE LI MA NOW SKIE GO SĄ DU 

28 grud nia ub. r. rad ni Li ma no wej pod ję li re zo lu cję sprze ci wia ją cą się pro po zy cjom Mi ni - 

ster stwa Spra wie dli wo ści, za kła da ją cą li kwi da cję Są du Re jo no we go – inspirowani przez 

burmistrza Władysława Biedę – w Li ma no wej, w miej sce któ re go mia ło by po wstać 

Placówka Zamiejscowa SR w Nowym Targu z trzema wy dzia łami (cy wil nym, kar nym i ro - 

dzin nym). 

(…) Skąd wia ra, że tyl ko du że są dy są w sta nie dzia łać spraw nie i oszczęd nie? Czy za ufa - 

nie obywatela do Państwa, czy owa umowa społeczna, która przed laty została zawarta, czy 

konstytucyjna zasada decentralizacji musi dzisiaj ustąpić przed arbitralnym i nie liczącym 

się z potrzebami środowisk lokalnych pomysłem ministerialnych urzędników? Czy to właśnie 

w takiej – newralgicznej dla życia społecznego dziedzinie – jak wymiar sprawiedliwości 

należy szukać oszczędności i to o charakterze pozornym? 

FOT. ARCH. 

Zniesienie Sądu Rejonowego w Limanowej i utworzenie w to miejsce wydziałów zamiejscowych 

Sądu Rejonowego w Nowym Targu nie uwzględnia faktu, iż Ziemia Limanowska 

posiada bardzo słabe związki z Podhalem i z Nowym Targiem jako jego stolicą. Uwarunkowania 

geograficzne (oddzielenie terenu Beskidu Wyspowego od Podhala pasmem Gorców) i kulturalne (obie społeczności 

tradycyjnie miały odrębny charakter, obyczaje, a nawet język regionalny) sprawiły, iż Limanowszczyzna nie ma na wet sta - 

łych połączeń komunikacyjnych z Nowym Targiem, gdyż obie społeczności tego rodzaju potrzeb nie dostrzegały… 

(S)


10 WYDARZENIA 


Akcja „Serce-Sercu” po raz siedemnasty 

498 wolontariuszy 

i po moc dla 1030 ro dzin 

W akcji „Serce-Sercu”, zorganizowanej 

po raz 17. w okresie 

przedświątecznym przez Fundację 

Sądecką wzięło udział 

498 wolontariuszy; firmy przekazały 

pomoc rzeczową i finansową 

o wartości 7.750,17 zł. 

Przy go to wa ne pacz ki zo sta ły 

wy ce nio ne na 66.950 zł. A to 

wszyst ko dzię ki Wam – dro dzy 

Są de cza nie, któ rzy do ko szy 

ozna czo nych dwo ma ser dusz ka mi 

wrzucaliście w grudniu artykuły żywnościowe: 

mąkę, makaron, wędliny, ciasta, 

słodycze, owoce etc. 

Sporządzono z nich bogate paczki, 

które przed świętami Bożego Narodzenia 

trafiły do najbardziej potrzebujących rodzin, 

głównie wielodzietnych i niepełnych 

z Nowego Sącza i powiatów: 

nowosądeckiego, gorlickiego, limanowskiego 

i nowotarskiego. W wielu rodzinach 

te pacz ki sta ły się pod sta wą sto łu 

wigilijnego. 

Zbiór kę żyw no ści prze pro wa dzo no 

na terenie Nowego Sącza, Krynicy, Starego 

Sącza i Limanowej w placówkach 

han dlo wych: PSS Spo łem, Ha li Gorz - 

kowskiej, sieci Biedronka, hipermarkecie 

Real, sieci Carrefour i Delikatesach 

„Cen trum”. Ogó łem by ło to 31 skle pów, 

w tym 21 na terenie Nowego Sącza. 

FOT. KB 

Przy koszach w sklepach dyżurowało 

498 wolontariuszy ze szkół średnich 

i gimnazjalnych oraz studenci Państwowej 

Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym 

Są czu. 

– Mamy wspaniałą młodzież, uczniowie 

godzinami stali przy koszach, a potem 

pomogli nam w pakowaniu paczek, 

za co należą im się szczególne podziękowania 

– mówi Władysław Matczuk, 

dyrektor Fundacji Sądeckiej. 

– Udało się przygotować tysiąc trzydzieści 

paczek świątecznych o wartości, 

lek ko li cząc, oko ło 70 ty się cy zło tych. 

Trafiły one za pośrednictwem lokalnych 

i sprawdzonych liderów, współpracujących 

od lat w tym dzie le z Fun da cją Są - 

dec ką do naj bar dziej po trze bu ją cych 

rodzin w naszym regionie – dodał pan 

Władysław, który pilotuje tę akcję od same 

go po cząt ku jej ist nie nia i na wła - 

snych ple cach dźwi ga pacz ki. 

W No wym Są czu spo rzą dzo no 846 

paczek, w Limanowej 85, w Starym Sączu 

46, w Krynicy – 50. 

War to do dać, że w cią gu ca łej swo jej 

działalności Fundacja Sądecka przekaza 

ła po trze bu ją cym w ra mach ak cji 

„Ser ce -Ser cu” 11 809 pa czek żyw no - 

ściowych. 

*** 

Niezależnie od zbiórki w sieci supermarketów, 

pomoc finansową i rzeczową 

prze ka za ły fir my: Pro spo na, Hu zar, 

FHU Ligara, Mo-Bruk, Makro, Okręgowa 

Spółdzielnia Mleczarska, Spółdzielnia 

Ogrodnicza Ziemi Sądeckiej, Basso, 

Fakro, Trafunek z Jasła, Bank Zachodni 

WBK, Da nek, Drukarnia Flexergis. 

Wartość pomocy rzeczowej i finansowej 

wymienionych firm to 7.750,17 zł. 

KIN GA BED NAR CZYK 

W AK CJĘ „SER CE – SER CU” WŁĄ CZY ŁY SIĘ SZKO ŁY: 

Zespół Szkół Zawodowych z Podegrodzia, 

Zespół Szkół Zawodowych z Marcinkowic, 

Zespół Szkół Rolniczych w Nawojowej, 

Ze spół Szkół nr 3 z No we go Są cza, 

Zespół Szkół Zawodowych nr 1 z Nowego Sącza, 

Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 1 z Nowego Sącza, 

Gimnazjum nr 5 z Nowego Sącza, 

Zespół Szkół Ekonomicznych z Nowego Sącza, 

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych ze Starego Sącza, 

Ze spół Szkół z Chełm ca, 

Liceum Ogólnokształcące ze Starego Sącza, 

Gimnazjum z Barcic, 

Gimnazjum z Przysietnicy, 

Publiczne Gimnazjum z Krynicy-Zdroju, 

Zespół Szkół Zawodowych z Limanowej, 

I Liceum Ogólnokształcące z Limanowej.

W Starym Sączu 

przygotowali 

46 paczek 

W tegoroczną akcję charytatywną Fundacji 

Sądeckiej „Serce-Sercu” aktywnie włączyła się 

ta kże gmi na Sta ry Sącz. Od 16 grud nia 19 grud - 

nia wolontariuszy można było spotkać w Delikatesach 

„Centrum” w Barcicach oraz 

w starosądeckiej „Biedronce”. 



Przy koszykach oznaczonych dwoma serduszkami dyżurowali 

uczniowie z Gimnazjum w Barcicach, Gimnazjum 

im. Juliusza Słowackiego w Starym Sączu 

oraz I Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Curie- 

-Skłodowskiej w Starym Sączu. – Do akcji włączyliśmy się 

po raz pierw szy, ale od zew sta ro są de czan był tak du ży, że 

na pewno nie po raz ostatni – mówi Kazimierz Gizicki, który 

wraz z Jackiem Lelkiem – pełniącym obowiązki burmistrza 

gminy, i Grzegorzem Garwolem – dyrektorem Zespołu Szkół 

w Barcicach i Bogdanem Ogorzały koordynowali akcję. 

Wśród wolontariuszy, które zachęcali do przedświąteczne 

zbiórki żywności, były Patrycja Obrzut, Gabriela Garwol i Ewa 

Majewska z Gimnazjum w Barcicach. Dziewczyny można było 

spotkać w tamtejszych Delikatesach „Centrum”. – Klienci 

niezwykle hojnie wspierali naszą akcję – mówi Gabriela. 

– W koszyku lądowały artykuły przede wszystkim o długim terminie 

ważności: mąka, cukier, herbata, makaron i słodycze. 

Wolontariusze podkreślają konieczność przeprowadzania 

takich przedświątecznych akcji. Zdają sobie bowiem sprawę, 

że w ten bar dzo pro sty spo sób mo gą po móc swo im ko le żan - 

kom i ko le gom oraz ich ro dzi nom. 

– Rozdawaliśmy specjalne ulotki informujące o celu akcji 

i większość klientów nie przechodziła obojętnie – mówi Marta 

Słabaś, uczennica Publicznego Gimnazjum w Starym Sączu. 

W zbiór ce, w skle pie Bie dron ka to wa rzy szy li jej: 

Paulina Syjud, Paulina Kurnyta i Sławek Bednarczyk. W akcję 

włą czy ła się ta kże mło dzież z I LO w Sta rym Są czu: Jo - 

an na Ma ri now ska, Na ta lia Po to niec, Klau dia Gi zic ka 

i Aleksandra Słabaś 

Z ze bra nych w cią gu czte rech dni pro duk tów uda ło się 

przygotować 46 paczek. Piętnaście powędrowało do Zespołu 

Szkół w Barcicach, trzynaście do podopiecznych Placówki 

Opie kuń czo -Wy cho waw czej Wspar cia Dzien ne go 

w Starym Sączu. Po kilka otrzymało Gimnazjum im. Juliusza 

Słowackiego i I Liceum Ogólnokształcące w Starym Sączu. 

Resz ta za go ści ła na sto łach ubo gich, wie lo dziet nych 

rodzin z gminy. Ich dystrybucją zajął się starosądecki Ośrodek 

Pomocy Społecznej. KIN GA BED NAR CZYK 

FOT. KINGA BEDNARCZYK


12 WYDARZENIA 


Wybierz Sądeczanina 2011 Roku 

Dwudziestka 

wspaniałych 

Śp. ks. prałat Władysław Piątek i Celestyn Żeliszewski 

Już po raz 14. Fundacja Sądecka organizuje plebiscyt 

na Sądeczanina Roku. Konkurs ma na celu wyróżnienie 

osób, które swoją codzienną pracą zawodową 

i działalnością społeczną oraz przymiotami osobistymi 

przysporzyły chwały Ziemi Sądeckiej i pomnożyły 

dobro dziejące się wokół nas, swoim przykładem 

przyciągając in nych. 

szczyt ne go ty tu łu „Są de cza ni na 2011 Ro ku” 

ko mi sja kon kur so wa, na któ re cze lej stoi Piotr 

Doza 

Ociepka, prezes Fundacji Sądeckiej, nominowała 

20 osób, zgłoszonych przez różne organizacje i środowiska. 

W tym gro nie jest po li tyk, sa mo rzą dow cy, księ ża, 

na uczy ciel, le karz, stra żak, spo łecz ni cy wiej scy, ale ta kże 

czcigodna stulatka, malarz, czy sportowiec. Wszyscy to są ludzie 

nietuzinkowi. Łączy ich miłość do Małej Ojczyzny i zasługi 

dla dobra wspólnego. 

Głosowanie w portalu Sadeczanin.info będzie trwać do 20 

lu te go. Ka żdy ma tyl ko je den głos (wcho dząc na stro nę wy - 

pełniamy stosowną zakładkę). Można będzie również wypełnić 

ku pon, wy cię ty z ulot ki do łą czo ny do te go nu me ru 

„Sądeczanina”. Kupony należy przekazać do Fundacji Sądeckiej 

(33-300 No wy Sącz, ul. Bar bac kie go 57). 

21 lutego komisja konkursowa policzy głosy, a 25 lutego 

na gali w MCK „Sokół” zostaną ogłoszone wyniki plebiscytu 

i wręczona główna nagroda oraz nagrody specjalne. Wzorem 

ubie głych lat, wśród osób bio rą cych udział w kon kur sie 

rozlosujemy atrakcyjne upominki (sprzęt AGD). 

FOT. ARCH. 

*** 

Oto ta wspaniała „20” (w porządku alfabetycznym) nominowana 

do tytułu „Sądeczanin 2011 Roku”. 

Krzysztof Bieryt, kajakarz górski KS „Start” Nowy Sącz; 

Barbara Cetnarowska, radna Gminy Łososina Dolna; 

Marian Cycoń, poseł na Sejm RP z Barcic; 

Stanisław Dąbrowski, dyrygent Starosądeckiej Młodzieżowej 

Orkiestry Dętej; 

Stanisław Faliński, Sybirak, Nowy Sącz; 

Jan Fyda, lekarz ze Słowikowej; 

Barbara Januś, przewodnicząca Koła Gospodyń Wiejskich 

w Polnej; 

Mieczysław Kaczwiński, współtwórca akcji charytatywnej 

„Ziarnko Gorczycy”, Nowy Sącz; 

Piotr Konar, zastępca małopolskiego komendanta PSP 

z Krynicy – Zdroju; 

Maria Krasowska, założycielka Koła Gospodyń Wiejskich 

w Młodowie; 

Mieczysław Łukasik, założyciel Zespołu Regionalnego 

„Piątkowiaki”; 

Adam Mazur, radny powiatowy z Muszyny; 

Janusz Michalik, kierownik artystyczny MOK w Nowym Sączu; 

Jacek Nowak, pszczelarz z Kamiannej, kontynuator dzieła ks. 

Henryka Ostacha; 

Kazimiera Oślizło, emerytowana nauczycielka z Ptaszkowej; 

Aleksandra Potoczek, działaczka Związku Sybiraków 

z Rdziostowa; 

ks. prałat Bogusław Skotarek, proboszcz parafii 

Wniebowzięcia Najświętszej MP w Krynicy – Zdroju; 

ks. Ryszard Sorota, proboszcz parafii św. Katarzyny 

Aleksandryjskiej w Grybowie; 

Kazimierz Twardowski, artysta- malarz z Naszacowic; 

Bogumiła Warzyńska, prezes Fundacji Rozwoju Szpitala 

Miejskiego im. dr. Józefa Dietla w Krynicy- Zdroju. 

(HSZ) 

DOTYCHCZASOWI LAUREACI PLEBISCYTU 

1998 – Barbara Szarota, nauczycielka i pedagog 

1999 – ks. pra łat Stanisław Lisowski, proboszcz parafii św. 

Małgorzaty w Nowym Sączu 

2000 – ks. Mieczysław Czekaj, proboszcz parafii w Boguszy 

2001 – Wiesław Czop, przedsiębiorca z Podegrodzia 

2003 – Ryszard Florek, założyciel i prezes firmy FAKRO 

2004 – ks. Janusz Szczypka, kustosz Sanktuarium MB Różańcowej 

w Przydonicy 

2005 – gen. Zygmunt Staniszewski, komendant KOSG 

2006 – Krzysztof Mączka, animator Grupy Modlitewnej św. 

Ojca Pio przy Bazylice św. Małgorzaty 

2007 – Piotr Droź dzik, artysta fotografik 

2008 – Anna Szczepanik-Dziadowicz, lekarz psychiatra 

2009 – Ryszard Nowak, prezydent Nowego Sącza 

2010 – Celestyn Żeliszewski, bohater z Librantowej


STYCZEŃ/LUTY 2012 ROZMOWA 13 

Polska zasłużyła 

na lepszy los 

Andrzej Gwiazda, współzałożyciel Wolnych Związków Zawodowych 

Wybrzeża, legenda pierwszej „Solidarności” (czytaj obok) 

wraz z małżonką Joanną spędzili Boże Narodzenia i Nowy Rok 

u szwagierki w Marcinkowicach. 

Pań stwo Gwiaz do wie wzię li 

udział w promocji najnowszej 

książki pt. „Ziemie Chełmiecka 

z le gen da mi w tle”, wy da nej 

przez Szkołę Podstawową w Rdziostowie. 

Przy ję li za pro sze nie na otwar te 

spotkanie w Domu Parafialnym im. bł. 

Jerzego Popiełuszki w Marcinkowicach 

i znaleźli czas na spotkanie z dziennikarzami 

„Sądeczanina”. 

Z An drze jem Gwiaz dą roz ma wia li - 

śmy w położnym w uroczysku nad Dunaj 

cem do mu pa ni Ur szu li Du dy, 

nauczycielki z Rdziostowa. Dodajmy, że 

w 1961 roku Andrzej Gwiazda i Joanna 

Duda (córka prof. Oktawiana Dudy, 

na uczy cie la che mii w I LO im. J. Dłu - 

go sza), wzię li ślub w ko ście le św. Mał - 

FOT. HSZ 

gorzaty w Nowym Sączu, zdeptali Beskid 

Są dec ki wzdłuż i wszerz (są za pa - 

lo ny mi tu ry sta mi), i chęt nie tu 

przyjeżdżają. 

*** 

Dla cze go pa na prze mó wie nie, wy - 

gło szo ne 13 grud nia pod czas zor ga - 

ni zo wa ne go przez PiS Mar szu 

So li dar no ści w War sza wie, by ło ta - 

kie gorz kie? 

– Po wo dów do ra do ści to nie ma, 

prawda nie wygląda słodko. 

A jak wy glą da? Jak pan oce nia obec - 

ną sy tu ację Pol ski? 

– Pol ska ma zruj no wa ny prze mysł, 

jest zniszczona finansowo i gospodarczo. 

Po trzech la tach re ali za cji pla nu 

Leszka Balcerowicza ekonomiści kanadyjscy 

ocenili, że ten czas spowodował 

w Pol sce więk sze stra ty eko no micz ne 

niż druga wojna światowa. W tej chwili 

mamy tego konsekwencje – zlikwidowaliśmy 

źródło dochodu. Polska zasłużyła 

na lepszy los. 

Ale jed no cze śnie ma my po dob no 

naj lep sza go spo dar kę w Eu ro pie. 

– Ja bym chęt nie za mie nił tę naj lep - 

szą gospodarkę na najgorszą w Europie, 

grec ką. Jesz cze bym do pła cił do te go 

z własnych funduszy. 

Pa na zda niem nie je ste śmy „zie lo - 

na wy spą”? 

– Kie dyś te sa me me dia, któ re o tym 

mówiły – bo obsada się nie zmieniła, to 

znaczy zmieniła się, ale tylko biologicznie 

– donosiły, że mamy najlepszą, dziesią 

tą go spo dar kę w świe cie, opar tą 

na naukowych podstawach. I ludzie też 

w to wierzyli. 

Je śli jest tak źle, to gdzie le ży przy - 

czy na te go sta nu rze czy? 

– Wy da je mi się, że jest to za pla no - 

wane. Według teorii dużych aglomeracji, 

ty pu na przy kład Wspól no ta 

Europejska czy wspólna Ameryka Północna 

– NAFTA łączy Meksyk, Kanadę 

i Sta ny Zjed no czo ne, to jest du ża 

analogia z Unią Europejską – takie duże 

gospodarki muszą mieć strefy niedoro 

zwo ju i ubó stwa. Pol ska i kra je 

pokomunistyczne mają być odpowiednikiem 

Meksyku w dużej, europejskiej 

strukturze gospodarczej. Peryferia służą 

do upychania nietrafionej produkcji i jako 

rezerwuar taniej siły roboczej. 

Jak to zo sta ło za pla no wa ne? 

– Trudno powiedzieć, dopóki się tych 

pla nów nie zna. Ale mo żna snuć ta kie 

hi po te zy, na przy kład przez ana lo gię 

do te go, co się dzia ło w Pol sce. IPN 

przej rzał przy naj mniej ak ta bez pie ki 

i okazuje się, że cały proces transformacji 

był zaplanowany. Pomimo, że Adam 

Michnik się pienił na temat spiskowej 

teo rii, to do ku men ty po ka zu ją, że ten 

spisek był. 

Pan jest w opo zy cji do głów ne go 

nur tu by łej so li dar no ścio wej opo zy - 

cji, sta no wią cej dzi siaj za ple cze si ły 

rzą dzą cej... 

– Na razie do zastanowienia jest kwestia, 

kto jest tą by łą głów ną opo zy cją. 

Bo uwa ża się, że ta, któ rą pan re dak tor 

z telewizji zaprasza przed kamerę. A to


14 ROZMOWA 


było skrzydło opozycji i to marginalne! 

Na przykład Bronisław Geremek, który 

był podobno ideologiem „Solidarności”, 

na zjeździe w Gdańsku dostał tylko 30 

głosów w wyborach do Komisji Krajowej. 

Wszyst kich to zdu mia ło, bo był na - 

gła śnia ny, a mi mo wszyst ko uzy skał 

chyba najgorszy wynik, to była dyskwalifikacja, 

czerwona karta. 

Wte dy ro ze szły się dro gi do rad ców 

związ ku z „So li dar no ścią”? 

– One się ni gdy nie ze szły. Wszyst ko 

to wyszło, gdy znaleziono w aktach niemiec 

kich, że Ge re mek mó wił je sie - 

nią 1981 roku ambasadorowi NRD, że 

sytuacja dojrzała do rozwiązania siłowego, 

że nie ma wyj ścia, a po tem się mo - 

że od two rzyć „So li dar ność”, ale bez 

programu gdańskiego. 

Jest wie le cie ka wych hi sto rii 

do wy ja śnie nia. Dla cze go od szedł 

pan w ko le gium IPN? 

– Mo ja przy go da z Ko le gium IPN 

skoń czy ła się przed koń cem ka den cji, 

kiedy Platforma Obywatelska zmieniała 

usta wę o IPN, zresz tą w spo sób za baw - 

ny, bo chodziło o wyeliminowanie z tego 

gro na mnie oraz pro fe sor Bar ba ry 

Fe dy szak – Ra dzie jow skiej. W no wej 

usta wie za pi sa no, że człon kiem Ko le - 

gium mo że być tyl ko oso ba z wy kształ - 

ce niem hi sto ry ka, a tak się aku rat 

składało, że w 11-osobowym gremium 

tylko ja i pani profesor nie byliśmy historykami. 

Ale z ka pi tu ły Or de ru Or ła Bia łe go 

sam pan zre zy gno wał? 

– Bo nie po dej mu ję się do ra dzać Bro - 

nisławowi Komorowskiemu, a niestety 

nie ma ja sne go roz ró żnie nia mię dzy 

Pol ska ma zruj no wa ny 

prze mysł, jest znisz czo - 

na fi nan so wo i go spo - 

dar czo. W tej chwi li 

ma my te go kon se kwen - 

cje – zli kwi do wa li śmy 

źró dło do cho du. 

Ol lewej: Urszula Duda, An drzej Gwiaz da i Joanna Gwiazda 

FOT. HSZ 

kom pe ten cja mi pre zy den ta i ka pi tu ły. 

Mo żna tak in ter pre to wać, że ka pi tu ła 

w za sa dzie de cy du je, a pre zy dent za - 

twierdza, ale może być też interpretowane 

tak, że ma tyl ko głos do rad czy. 

Nie przy jął pan wy so kie go or de ru 

ame ry kań skie go – Me da lu Wol no - 

ści, przy zna wa ne go przez Kon gres 

Sta nów Zjed no czo nych, na to miast 

przy jął pan z ma łżon ką ho no ro we 

oby wa tel stwo Gdań ska. 

– Doszliśmy do wniosku, że honorowe 

obywatelstwo otrzymaliśmy z wyboru 

gdańsz czan, gdyż ty tuł na da je po cho - 

dząca z wyboru demokratycznego Rada 

Mia sta Gdań ska. Je śli zaś cho dzi o ame - 

rykańskie odznaczenie, to nie mogłem 

go przy jąć od tych, któ rzy wpa ko wa li 

nam Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta 

i zaakceptowali stan wojenny. 

Mogli nie zaakceptować, co Amerykanie 

mogli w tamtej sytuacji zrobić? 

– Dużo mogli, byli przecież powiadomieni 

o planach wprowadzenie stanu 

wojennego przez pułkownika Ryszarda 

Kuklińskiego, który uciekł z Polski… 

Ale co re al nie pre zy dent Ro nald Re - 

agan mógł wte dy zro bić dla „So li - 

dar no ści”? 

– Cho cia żby to, co zro bił pre zy dent 

Jimmy Carter, jeszcze w grudniu 1980 

roku, gdy rządzili Demokraci. 

Gdy by Ame ry ka nie ostrze gli So li - 

dar ność o pla nach wpro wa dze nia 

sta nu wo jen ne go, to za ło gi za czę ły - 

by się ba ry ka do wać, po la ła by się 

krew, by ło by wię cej „Wuj ków”? 

– Carter wydał oświadczenie, że interwencja 

w Polsce spowodowałaby daleko 

idące konsekwencje. W języku 

dyplomatycznym to może oczywiście 

nic nie zna czyć, ale mo że ozna czać blo - 

kadę dostaw, zerwanie kontaktów handlowych 

i inne retorsje. Bardzo możliwe, 

że to po wstrzy ma ło Ro sjan, bo wte dy 

był plan in wa zji na Pol skę 4 grud - 

nia 1980 ro ku. A ze stro ny już na stęp nej 

administracji amerykańskiej nie było nic, 

żad ne go ostrze że nia. Ja nie mó wię, że to 

byłoby skuteczne, mogłoby nie być. 

Jak pan oce nia dys ku sję na te mat de - 

cyzji grudniowej generała Jaruzelskiego 

i jego kolejne przeprosiny? 

– Mo żna się spie rać, czy pol ski wy - 

wiad woj sko wy pod le gał wy wia do wi 

radzieckiemu, bo na to trzeba przedstawić 

twarde dowody. Ale jeżeli kandydatu 

rę Sta ni sła wa Ka ni uzgad nia no 

z Moskwą, dla kandydatury Jaruzelskiego 

na se kre ta rza przy szło po par cie 

z Moskwy, a potem klepnięto tam kandy 

da tu rę Ta de usza Ma zo wiec kie go 

na pre mie ra, to o czym to świad czy? Nie 

cza ruj my się. Pol ska by ła w Ukła dzie 

War szaw skim i do wód cą pol skich 

wojsk był mar sza łek ra dziec ki, więc tu - 

taj te związki niewątpliwie były bardziej 

hierarchiczne i ściślejsze. I jeżeli Jaruzel 

ski był taj nym współ pra cow ni kiem


STYCZEŃ/LUTY 2012 ROZMOWA 15 

An drzej Gwiaz da 

In for ma cji Woj sko wej, pod wład nym 

Kiszczaka, a jawnie była odwrotna zale 

żność, to wszyst ko to wy ja śnia wie le 

rzeczy. 

Ro zu mie my, że nie o ta kiej Pol sce 

pan ma rzył, gdy w la tach sie dem - 

dzie sią tych ze szłe go stu le cia przy - 

stę po wał do dzia łań opo zy cyj nych? 

– Odpowiedzią na to pytanie są lata 

dziewięćdziesiąte zeszłego stulecia, kiedy 

80 pro cent mło dzie ży uzna ło, że chce 

skończyć szkolę i uciekać z Polski. 

Tymczasem Donald Tusk, pomimo 

wszelkich wyciąganych błędów i zaniechań 

tej ekipy rządowej, po raz 

drugi w demokratycznych wyborach 

dostaje od społeczeństwa kredyt zaufa 

nia. Jak pan to wy tłu ma czy? 

– Mnó stwo lu dzi w 1953 ro ku pła ka - 

ło po śmierci Józefa Stalina. To pokazuje, 

że me dia, ja ki by nie był ich po ziom, 

osią ga ją swo je, je że li przez ileś tam lat 

mają nieskrępowaną możliwość propagan 

dy. Jest jesz cze je den bar dzo wa żny 

czynnik: ludzie czują się bezsilni, bezradni 

i godzą się z taką sytuacją. Próbowa 

li wie lo krot nie, na ró żne par tie 

gło so wa li, nic z te go nie wy szło. 

W pierw szych wy bo rach za gło so wa li 

na tych, których im telewizja przedstawi 

ła ja ko głów ny trzon opo zy cji, czy li 

FOT. HSZ 

Mnó stwo lu dzi w 1953 ro - 

ku pła ka ło po śmier ci Jó - 

ze fa Sta li na. To po ka zu je, 

że me dia, ja ki by nie był 

ich po ziom, osią ga ją swo - 

je, je że li przez ileś tam 

lat ma ją nie skrę po wa ną 

mo żli wość pro pa gan dy. 

Unię Wolności. Ludzie pytają nas, czy 

nie wpa dli śmy w fru stra cję, że tak Po la - 

cy gło su ją? No cóż, jak my śmy za czy - 

na li or ga ni zo wać Wol ne Związ ki 

Za wo do we Wy brze ża to wszy scy by li 

przekonani, że komuna jest wieczna, nie 

ma żad ne go sen su się jej sprze ci wiać 

i większość społeczeństwa po prostu akceptowała 

ten system. I teraz mamy podob 

ną sy tu ację. To jest przy kre – ale 

wi dać tak mu si być: Plat for ma mu si rzą - 

dzić, żadne oszołomy nie podniosą głosu. 

To się w za sa dzie ni czym nie ro żni 

od poprzednich czasów. Jeżeli w długim 

czasie dominuje model ustroju, z którym 

się mu szą po go dzić, chcą czy nie chcą 

– przestają walczyć. 

Ale przez dwa la ta rzą dził PiS. 

– W 2005 ro ku, po szes na stu la tach 

ro żnych prób, do wła dzy do szedł PiS. 

Jed nak wcze śniej lu dzie dwa ra zy wy - 

bra li SLD, a w za sa dzie to by ło pięć 

wiel kich zwy cięstw SLD, czy li daw nej 

PZPR. To już trud no o bar dziej dys - 

kwa li fi ku ją cy wy nik dla III RP. Wy nik 

uzy ska ny wła śnie przez te wy se lek cjo - 

nowane grupy dawnej opozycji, wykreowa 

ne przez me dia, bo to one kre owa ły 

po li ty kę III RP. 

Uwa ża pan, że ktoś tym pro ce sem 

kie ru je? 

– Trud no przy pusz czać, że nie. Tyl - 

ko dureń podejmuje głupie decyzje, czyli 

przy pad ko we, raz do bre a raz złe. 

Natomiast jeżeli te decyzje układają się 

w dziw ny ciąg, na der lo gicz ny, to na wet 

jeśli uznamy, że wykonawcy są durniami, 

to na le ży przy pusz cza, iż ktoś ty mi 

durniami manipuluje. 

W PRL media też manipulowały ludźmi, 

a mimo wszystko „Solidarność” 

zgromadziła pod swoim sztandarem 

10 mi lio nów osób. Dziś w gro nie 

opo zy cji ta kich rzesz nie wi dać. 

– Wte dy był prost szy po dział. Po - 

za tym po ilu la tach to na stą pi ło? Ile 

wcześniej ludzie wypróbowali różnych 

metod walki z systemem? Była otwarta 

walka zbrojna, potem podziemie zbrojne, 

by ły pró by wej ście do te go Sej mu, 

ja kieś ko ło „Zna ku”, był rok 1956, 1968 

i 1970 i do pie ro po tych wszyst kich nie - 

udanych próbach wypracowaliśmy taką 

kon cep cje, na któ rą wła dza ko mu ni - 

styczna nie miała dobrej odpowiedzi. Bo 

zostali zaatakowani z lewej strony. Komunistyczna 

władza nie mogła zakwestionować 

masowego ruchu robotniczego, 

pra cow ni ków na jem nych. 

Obo wią zy wa ła dok try na stwo rzo - 

na przez Wło dzi mie rza Le ni na: je że li 

występuje konflikt między partią robotniczą 

a klasą robotnicza, to rację ma klasa 

robotnicza. 

Jak pan po strze ga dzi siej szą pra wą 

stro nę ce ny po li tycz nej? 

– Trudno dyskutować na temat prawi 

cy, bo u nas tak wy szło, że sło wa 

Chrystusa, iż prędzej wielbłąd przejdzie 

przez ucho igiel ne niż bo ga ty wej dzie 

do królestwo niebieskiego, są uważane 

za prawicowe hasło. Nastąpiło odwrócenie 

i wymieszanie wszystkich pojęć. 

Za tem szcze gó ło wiej: jak pan oce nia 

pre zy den tu rę świę tej pa mię ci Le - 

cha Ka czyń skie go? 

– Niewątpliwie starał się bronić polskich 

interesów. Kaczyński umiał to robić 

i miał od wa gę, że by się po sta wić 

możnym tego świata i to oczywiście spowodowało 

niezadowolenie na Wschodzie 

i Zachodzie Europy. Zachodu, bo im 

się sta wiał, a Za chód, czy li Unia Eu ro - 

pejska, na pewno nie jest zainteresowana 

dobrą kondycją polskiej gospodarki. 

Nad tym nie musimy dywagować, bo 

nam prze cież te sa me pol skie me dia wbi - 

jały do głowy, że musimy zamknąć kopal 

nie, hu ty i stocz nie oraz sprze dać 

ban ki, po nie waż ina czej nas nie przyj mą 

do Unii. Taka postawa wyznacza naszą 

rolę w Brukseli, którą jeszcze na długo 

przed tym okre ślił Klub Rzym ski: że 

Polska docelowo ma mieć15 milionów 

mieszkańców, a ich główne zajęcie to 

konserwacja bogactw naturalnych. 

Miał pan le cieć z pre zy den tem Le - 

chem Ka czyń skim 10 kwiet nia 2010 

ro ku do Smo leń ska?


16 ROZMOWA 


– Nie. I nie mam cie nia wąt pli wo ści, 

że to był za mach. Gdy by to nie był za - 

mach, to by ło by śledz two rze tel ne, 

praw da? Mo żna so bie wy obra zić, że 

kto kol wiek z nas jest pre zy den tem ja - 

kiegokolwiek kraju, na którego terytorium 

gi nie w ka ta stro fie lot ni czej 

pre zy dent są sied nie go pań stwa. No to 

sta ję na uszach, a przede wszyst kim od - 

da je śledz two te mu pań stwu, że by się 

nie ba brać. Mó wię: „Pro szę bar dzo. Ma - 

cie ca ły te ren ogro dzo ny, wszel ką po - 

moc, wszel kie uła twie nia, pro wadź cie 

śledz two. My je ste śmy na usłu - 

gi. I prawnicy, i technicy i cały sprzęt”. 

Czy nie tak zachowałoby się normalne 

pań stwo? Prze jąć śledz two w spra wie 

śmierci prezydenta obcego państwa, to 

jest prze cież jak sko czyć do szam ba. 

Wia do mo, że z te go się na czy sto nie 

wyjdzie, bo nawet niesprawiedliwe zarzuty 

zostaną postawione, z których się 

trudno będzie wybronić. Można przytoczyć 

wie le ar gu men tów, że był to za - 

mach, ale mnie wy star czy ten je den. 

Kiedy to się wydarzyło, nie podali żadnych 

teo rii spi sko wych, na wet chwi lę 

się nad ni mi nie za wa ha li, to by ło nie - 

naturalne. Przecież jak rozbije się awionetka 

albo spadnie autobus w przepaść 

to pierwsze pytanie, jakie pada brzmi: 

czy to był za mach? A tu nie wol no by ło 

tego pytania postawić. Jak je postawiłem 

w programie Jana Pospieszalskiego, 

to mało nie wyleciał z telewizji. 

Pan za wsze był tak ra dy kal ny? 

– Po powrocie z Syberii do Polski, jako 

jedenastoletni chłopiec wziąłem ojca 

i stryjka na poważną rozmowę i powiedzia 

łem im, że ko mu ni ści chcą tu zro bić 

to sa mo co w So wie tach i nie mo że cie 

chodzić do pracy. Argumentowałem, że 

jak by nikt nie po szedł do pra cy, to oni 

nie bę dą mie li żad ne go tu taj in te re su 

i so bie pój dą. Na to oj ciec mó wi: „No to 

co bę dzie my je dli?”. A ja na to: „Ta to, 

prze cież tu ty le le bio dy ro śnie, nikt te go 

nie zry wa, je dze nia jest w brud.” 

Pan ten ustrój dość wcze śnie po znał? 

– Od wczesnego dzieciństwa. Że bolszewikom 

za to odpłacę postanowiłem, 

gdy miałem cztery lata. Były naloty ruskie 

i So wie ty za bi li ko nia w Piń sku. 

Pięć lat skoń czy łem w trans por cie 

na Sybir. 

Pa mię ta pan coś z po by tu w Ro sji? 

– Wszyt ko. Woj na roz dzie lił na szą 

rodzinę. Ja z mamą i babcią wylądowali 

śmy w Ka zach sta nie, oj ciec prze żył 

wojnę w oflagu niemieckim. Przed wojną 

pływał po Prypeci we flotylli rzecznej 

i jak w wrze śniu 1939 ro ku ru skie 

czoł gi ob sta wi ły oba mo sty, z ty lu 

i z przo du, to już nie mie li gdzie pły wać. 

Za to pi li okręt, prze szli na za chod ni 

brzeg, sfor mo wa li od dział z ró żnych 

rozbitków, uderzyli na Niemców od tylu 

i prze bi li się do Kle ber ga. To by ła 

ostatnia bitwa pod Kockiem i potem razem 

z Armią Kleberga poszedł do niewo 

li. Z te go jest ta ki mo rał, że war to 

wal czyć, bo gdy by się wte dy pod da li 

Sowietom, to zginąłby w Katyniu. 

ROZ MA WIA LI: 

BER NA DE TA WASZ KIE LE WICZ 

I HEN RYK SZEW CZYK 

AN DRZEJ GWIAZ DA 

Urodził się w Pinczowie (1935 r. ). Jego ojciec, Stanisław, był marynarzem w Flotylli 

Rzecznej Marynarki Wojennej i wojnę przeżył w oflagu niemieckim. 5-letni syn wraz 

z matką Zofią i babką został w 1940 r. wywieziony przez Sowietów do Kazachstanu. Rodzina 

wróciła do Polski po sześciu latach, zamieszkali w Gdańsku. 

W 1953 r. rozpoczął studia na Politechnice Gdańskiej, skąd po dwóch latach został relegowany, 

a następnie powołany do wojska. W 1956 r. z przywrócony w prawach studenta. 

Po uzyskaniu dyplomu inżyniera elektronika pozostał na uczelni jako asystent 

w Instytucie Cybernetyki. W 1961 r. zawarł związek małżeński z Joanną Dudą. 

Brał udział w wydarzeniach Marca 1968 r. i Grudnia 1970 r. Pracował w Zakładach 

Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki „Elmor”. W 1976 r. napisał z żoną list 

do Sejmu z poparciem dla postulatów Komitetu Obrony Robotników. Od tego czasu byli 

inwigilowani przez SB. Od 1977 r. współpracował z Biurem Interwencji KOR. W 1978 r. znalazł 

się wśród założycieli Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża. Redagował biuletyn 

WZZ „Robotnik Wybrzeża”, wielokrotnie zatrzymywany przez SB. 

Po wybuchu strajku w sierpniu 1980 r. wszedł do prezydium Międzyzakładowego Komitetu 

Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Współtworzył NSZZ „Solidarność”, wybrany 

na stanowisko wiceprzewodniczącego, jako jeden z dwóch zastępców Lecha Wałęsy. 

W okresie pierwszej „Solidarności” zajmował kolejno stanowiska wiceprzewodniczącego 

Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego, Krajowej Komisji Porozumiewawczej 

i Komisji Krajowej. 

13 grudnia 1981 r. internowany w Strzebielinku. 22 grudnia 1982 r. aresztowano go 

i oskarżono o „próbę obalenia ustroju siłą”. Zwolnienie na mocy amnestii 22 lipca 1984 r. 

W grudnia tego samego roku skazany na 5 miesięcy aresztu pod sfingowanym zarzutem 

napaści na zomowców. 

W latach 1986–1989 należał do liderów Grupy Roboczej Komisji Krajowej „Solidarności”, 

która sprzeciwiała się rozmowom z władzami PRL prowadzonymi pod przewodnictwem 

Lecha Wałęsy. Nie brał udziału w obradach Okrągłego Stołu. Lecha Wałęsy uznaje 

za zdrajcę „ideałów sierpniowych” i agenta SB. Podjął następnie działalność w Solidarności 

80. Współtworzył wydawane przez żonę (1989–1997) pismo „Poza Układem”. Bez powodzenia 

ubiegał się o mandat poselski w wyborach parlamentarnych w 1993 r. W 1991 

r., po wejściu w życie ustawy nakazującej przywrócenie do pracy zwolnionych z przyczyn 

politycznych, wrócił do „Elmoru”. W 1998 r. przeszedł na emeryturę i wycofał się z bieżącej 

polityki. 

W 2005 r. z grupą b. działaczy WZZ i pierwszej „Solidarności” zbojkotował oficjalne 

obchody 25. rocznicy powstania Związku, organizując osobne uroczystości. W tym samym 

roku nie przyjął amerykańskiego Medalu Wolności. W 2007 r. z rekomendacji PiS 

został wybrany przez Senat w skład Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej. W ubiegłorocznych 

wyborach parlamentarnych bezskutecznie ubiegał się o mandat senatorski 

(z poparciem PiS) w okręgu gdańskim. 

W 2000 r. radni Gdańska nadali mu tytuł honorowego obywatela miasta. W 2006 r. 

prezydent Lech Kaczyński odznaczył go Orderem Orła Białego.


STYCZEŃ/LUTY 2012 GOSPODARKA 17 

Sądecczyzna 

w budowie 

Sporo się wydarzyło w 2011 roku na Sądecczyźnie, jeśli popatrzymy 

na infrastrukturę, liczbę oddanych do użytku orlików, 

zmodernizowanych budynków etc. Ale też spora część pomysłów, 

choćby dobrze przygotowanych, pozostała w sferze planów 

czy wręcz dalekich od realizacji marzeń. Przeszły jako 

zadania do 2012 roku. Prześledźmy tą listę. 

ne sklepy Zara, H&M, Bershka i Stradivarius. 

W galerii będzie się mieścić również 

multipleks sieci Helios z pięcioma 

salami kinowymi. 

Realizuje się więc obietnica wiceprezydenta 

Jerzego Gwiżdża, który skarżył 

się dzien ni ka rzom, że nie chce żyć 

w skansenie, w którym nie można kupić 

nawet garnituru i trzeba jeździć do gale 

rii w Kra ko wie. Za pew niał, że ścią - 

gnie do mia sta jak naj wię cej firm. 

Nie wia do mo jed nak, czy zbyt du ży 

roz mach w han dlo wych in we sty cjach 

nie do pro wa dzi czę ści cen trów do za - 

mknię cia. Ry szard Pod kul ski, biz nes - 

men z Rzeszowa, rozważa sprzedaż CH 

Eu ro pa II w No wym Są czu. Ofi cjal ny 

powód: nadmiar obowiązków i posiadanych 

galerii. Nieoficjalny i dementowany: 

problemy finansowe spowodowane 

budową centrum w Rzeszowie. Na razie 

biznesmen przyznaje, że szukał kupca 

na nowosądeckie centrum, ale nie znalazł. 

Na jem cy jed nak już wy sta wia ją 

swoje boksy handlowe na sprzedaż. 

MA ŁE MO STY 

NA DU ŻEJ RZE CE 

Problemy wciąż mają polsko-słowackie 

plany budowy przeprawy przez Poprad 

do przej ścia gra nicz ne go 

w Mnisz ku, łą czą cej te dwa pań stwa. Co 

chwi lę ktoś twier dzi, że są co raz bar - 

dziej realne, nasi samorządowcy i posłowie 

spędzają całe dnie w ministerstwach 

i na Sło wa cji, ale pra ce wciąż nie ru sza - 

ją… Rząd obie cał prze ka zać na ten cel 

pra wie 120 mln zł, jed nak wciąż cze ka - 

my na te pie nią dze. Sło wa cy nas wy - 

Budowa galerii „Trzy korony” przy ul. Lwowskiej FOT. MIKOŁĄJ WAŃCZYK 

STO LI CA GA LE RII 

HAN DLO WYCH 

By ło hucz nie, gwar nie i we so ło. 

Tak 13 kwiet nia ub.r. świę to wa no 

otwarcie nowego Centrum Handlowego 

Gołąbkowice, do późnej nocy bawili się 

inwestorzy, władze miasta, radni i cała 

resz ta VIP -ów. Po ja wił się pierw szy 

w Nowym Sączu całodobowy hipermarket 

– Tesco, a także drugi (po McDonaldzie) 

glo bal ny po ten tat wśród fast 

foodów – KFC i kino 5D, czyli oddziałujące 

na wszystkie zmysły. 

A to nie ostat nie cen trum han dlo we 

w Nowym Sączu, prócz galerii Sandecja 

i Eu ro pa II ma ją po wstać ko lej ne. 

W 2011 ro ku przy zbie gu ulic Lwow - 

skiej i Krańcowej, czyli na terenie byłej 

„tandety”, ruszyła budowa galerii „Trzy 

Korony”. Praca wre na budowie liczącej 

80 tys. mkw., obiekt ma być go to wy 

na prze ło mie 2012/2013, bę dzie miał 

dwie kondygnacje podziemne, z parkingami 

i marketem spożywczym, oraz trzy 

naziemne, gdzie znajdzie się kilkadziesiąt 

firm i ma rek han dlo wych m.in. zna - 

Pro ble my wciąż ma ją pol sko -sło - 

wac kie pla ny bu do wy prze pra wy 

przez Po prad do przej ścia gra nicz - 

ne go w Mnisz ku


18 GOSPODARKA 


przedzają, chcą rozpocząć prace pod koniec 

stycz nia 2012 ro ku, że by nie stra - 

cić unij nej do ta cji, bo ma ją na to 

po nad 20 mln eu ro. 

Więcej szczęścia miał most kolejowy 

na Popradzie w Biegonicach. Stary został 

zburzony podczas powodzi 4 czerwca 

2010 roku, postawiono więc zupełnie 

no wy i w so bo tę 15 stycz nia 2011 r., 

w strugach deszczu, uroczyście otwarto 

nową przeprawę między Nowym a Starym 

Sączem wraz z torem kolejowym 

na linii nr 96 Tarnów – Leluchów. 

Odbudowano go dość szybko, w kilka 

miesięcy, ale oddanie do użytku przekła 

da no pa ro krot nie. Z wiel ką szko dą 

dla sądeckiej gospodarki, bo kolej dowo 

zi ła pa sa że rów z No we go Są cza 

do Kry ni cy -Zdro ju au to bu sa mi, ale to 

zniechęcało turystów. W końcu się udało: 

konstrukcja stalowa o długości 154 

metrów i szerokości 5,5 m, o wadze 450 

ton. Koszt: oko ło 14 mln zł. Wstę gę 

przecinał sam ówczesny minister infrastruktury 

Cezary Grabarczyk. 

Pod kła dy i szy ny do sto so wa no 

do dużych prędkości, do 160 km na godzinę, 

ale uruchomienie tak błyskawicznego 

połączenia na tej trasie może nigdy 

nie na stą pić… Tym bar dziej, że pó ki co 

kolej raczej zwija niż inwestuje w połączenia 

na Sądecczyźnie. 

SŁYN NE PIE KIEŁ KO 

SĄ DEC KIEJ KO LEI 

Jest jed nak cień szan sy na lep sze po - 

łączenie kolejowe z Nowym Sączem. 

Władze Małopolski zabiegały w Komisji 

Europejskiej o modyfikację europejskich 

korytarzy transportowych 

(Transeuropejska Sieć Transportowa 

TEN -T), że by włą czyć do tej sie ci li nię 

Podłęże – Piekiełko – Nowy Sącz i dzięki 

temu stworzyć szanse na dodatkowe 

dofinansowanie budowy tego połączenia. 

Budowę linii kolejowej łączącej Bałtyk 

z Mo rzem Czar nym w ra mach 

Transeuropejskiej Sieci Transportowej 

po par li eu ro de pu to wa ni z Pol ski, Wę - 

gier, Sło wa cji i Ru mu nii. Do uru cho - 

mie nia szla ku po trzeb ny jest no wy, 

oko ło 140-ki lo me tro wy od ci nek 

od Podłęża przez Piekiełko do granicy 

Sło wa cji. Kosz to wał by ok. 5 mld zł. 

A włączenie szlaku do sieci TEN-T pozwoli 

na sfinansowanie inwestycji w ramach 

per spek ty wy fi nan so wej UE 

na la ta… 2014-2020. Szyb ko więc po - 

ciągów na tej trasie nie zobaczymy. 

A O DRO GACH 

CIĄ GLE MÓ WIĄ… 

Pa dły też za pew nie nia o po pra wie 

dro go we go po łą cze nia No we go Są cza 

z Krakowem. Zlecono jej zaprojektowanie 

i za około 19 miesięcy poznamy dwa 

wa rian ty pro jek tu dro gi eks pre so wej 

z Brze ska, przez No wy Sącz, aż do Mu - 

szynki (granica ze Słowacją). 

Wciąż w sfe rze chę ci jest też roz po - 

częcie budowy obwodnicy zachodniej 

Obwodnica Muszyny 

Jest jednak cień szansy na lepsze 

połączenie kolejowe z Nowym 

Sączem FOT. TV28.PL 

Zle co no za pro jek to wa nie dro go we - 

go po łą cze nia No we go Są cza z Kra - 

ko wem i za oko ło 19 mie się cy 

po zna my dwa wa rian ty pro jek tu 

dro gi eks pre so wej. 

FOT. ARCH. 

Mieszkańcy zaskarżyli decyzję środowiskową dla obwodnicy zachodniej



FOT. HSZ FOT. ARCH. 

Piwniczna-Zdrój – nar ciar ski biz nes w po trza sku 

Nowego Sącza. Samorządowe Kolegium 

Odwoławcze w Nowym Sączu 

w grudniu uchyliło rygor natychmiastowej 

wykonalności decyzji środowiskowej 

wójta gminy Podegrodzie 

Małgorzaty Gromali, wydanej dla tej obwodnicy. 

Stawia to całą inwestycję 

pod znakiem zapytania, choć starosta Jan 

Golonka zapewnia, że pozyskane na ten 

cel 8 mln eu ro do ta cji nie prze pad nie. 

Wkrótce mamy natomiast poznać termin 

realizacji budowy trasy równoległej 

do ulicy Węgierskiej, czyli tzw. Węgierskiej 

-bis. Tak za pew nia Grze gorz Mi - 

rek, dyrektor Miejskiego Zarządu Dróg 

w No wym Są czu. Cał ko wi ta dłu gość 

dro gi ma mieć 6 km. Koszt bu do wy wy - 

niesie około 78 mln zł. Planowana jest 

budowa trasy jednopasmowej. Trzymamy 

za sło wo! 

Naj więk szym za da niem dro go wym 

zre ali zo wa nym w mi ja ją cym ro ku 

w No wym Są czu by ła mo der ni za cja 

newralgicznej ulicy Królowej Jadwigi, 

co kosztowało ok. 20 mln zł, pozyskanych 

z fun du szy unij nych. Trwa re mont 

uli cy Na wo jow skiej i wy dat ko wa nie 

ok. 300 mln zł przez „Są dec kie Wo do - 

ciągi” na potężny program wodno-ściekowy, 

obejmujący Nowy i Stary Sącz, 

Kamionkę Wielką i Nawojową. 

MUSZYNA DAJE PRZYKŁAD 

Ruszyła zaś budowa obwodnicy Muszyny. 

12 grudnia Marek Sowa, marszałek 

Ma ło pol ski, oraz Jan Gol ba, 

burmistrz Muszyny, wbili łopaty w grunt, 

oficjalnie rozpoczynając prace. Dzięki tej 

inwestycji z zabytkowego rynku w Muszynie 

znikną tiry i samochody ciężarowe. 

Jej koszt to po nad 27,5 mln zł, 

z cze go aż 23,5 mln zł to unij na do ta cja. 

Obwodnica prowadzić będzie wzdłuż torów 

kolejowych i potoku Muszynka 

z rozjazdami na Piwniczną i Leluchów. 

Prace obejmą m.in. rozbudowę drogi wojewódzkiej 

nr 971 i przebudowę mostu 

pod linią kolejową. Inwestycja ma zakończyć 

się za dwa la ta. 

Naj więk szym za da niem 

dro go wym zre ali zo wa - 

nym w mi ja ją cym ro ku 

w No wym Są czu by ła 

mo der ni za cja new ral - 

gicz nej uli cy Kró lo wej 

Ja dwi gi, co kosz to wa ło 

ok. 20 mln zł, po zy ska - 

nych z fun du szy 

unij nych. 

Mu szy na moc no in we stu je. Bu du je 

parki zdrojowe na Zapopradziu i u podnóża 

góry Baszta. Trwają ostatnie prace 

przy war tym 6,5 mln zł pro jek cie par ku 

„Baszta”. 

SZTURM WI ZJO NE RA 

NA SEJM 

Były burmistrz Starego Sącza Marian 

Cycoń wystartował w wyborach do Sejmu, 

żeby – jak zapewniał – naciskać na realizację 

kilku ważnych inwestycji dla 

FOT. ARCH. 

Cycoń: lotnisko i Węgierska-bis 

Są dec czy zny. Jed ną z nich jest rzecz ja sna 

lotnisko, pomysł Cyconia, o który walczy 

zacięcie od lat. Istnienie pod Nowym Sączem 

lotniska uzupełniającego dla Balic 

w Krakowie umieszczono w Strategii 

Rozwoju Województwa na lata 2014- 

2020. Ale wal czą o nie i Sta ry Sącz, i Ło - 

sosina. W pierwszym przypadku to 

koszt 1,2 md zł, ale Cy coń jest prze ko na - 

ny, że tyl ko na je go te re nie są wa run ki od - 

powiednie do budowy lotniska. 

Nie popiera natomiast innego wizjonerskiego 

pomysłu – budowy połączenia 

szyno busami między Nowym a Starym 

Sączem. Promocja tzw „czystego transportu 

miejskiego” to jeden z projektów, 

które wspiera małopolski samorząd 

i w lutym planował zakup szynobusów 

m.in. dla No we go Są cza. Po tem jed nak 

o pomyśle zrobiło się cicho. 

NAR CIAR SKI BIZ NES 

W PO TRZA SKU 

Wszystko wskazywało na to, że 

wreszcie zakończy się wojna o budowę 

stacji narciarskiej na Kicarzu w Piwnicznej. 

W listopadzie ogłosiliśmy: „Kicarz 

odblokowany. Ekolodzy przegrali w sądzie!” 

Wojewódzki Sąd Administracyjny 

w Krakowie odrzucił bowiem skargę 

Prokuratury Rejonowej w Nowym Sączu 

na decyzję wojewody małopolskiego 

Stanisława Kracika (z 20 kwietnia 

br.), zatwierdzającą wydane przez starostę 

nowosądeckiego pozwolenie na budo 

wę sta cji. WSA od da lił też skar gę 

na decyzję wojewody Stowarzyszenia 

Pra cow nia na Rzecz Istot Ży wych. Ale


20 GOSPODARKA 


Budowa mostu w Grybowie 

to nie był ko niec. W grud niu oka za ło się, 

że góra Kicarz została wpisana do rządowej 

ewidencji osuwisk prowadzonej 

przez Państwowy Instytut Geologiczny! 

Burmistrz Piwnicznej-Zdroju Edward 

Bogaczyk zapewnia, nie wpłynie to 

na decyzję o budowie stacji narciarskiej, 

ale jak bę dzie – oka że się w 2012 ro ku. 

Większego pecha ma natomiast projekt 

bu do wy „Sied miu Do lin”, kom - 

plek su wy cią gów krze seł ko wych 

i orczykowych, tras narciarskich łączących 

dotychczasowe stacje narciarskie, 

trasy narciarstwa biegowego oraz trasy 

saneczkowe. Zarząd Województwa Małopolskiego 

wystąpił w czerwcu do woje 

wo dy o zmia nę roz po rzą dze nia 

w sprawie ochrony Popradzkiego Parku 

Krajobrazowego (z maja 2005 r.), który 

unie mo żli wia bu do wę in fra struk tu ry 

nar ciar skiej. Sa mo rząd wo je wódz ki 

przy jął też pro jekt uchwa ły w spra wie 

Po pradz kie go Par ku Kra jo bra zo we go, 

prze ka za ny do kon sul ta cji z gmi na mi 

oraz RDOŚ (sierpień 2011). Regionalny 

Dyrektor Ochrony Środowiska w Krako 

wie od mó wił jed nak po zy tyw ne go 

uzgod nie nia pro jek tu uchwa ły, ar gu - 

mentując m. in., że: „obszar Popradzkiego 

Par ku Kra jo bra zo we go ce chu ją 

wy so kie war to ści przy rod ni cze, hi sto - 

rycz no -kul tu ro we oraz kra jo bra zo we, 

do tych cza so we re gu la cje praw ne za - 

Większego pecha ma natomiast 

projekt budowy 

„Siedmiu Dolin”, kompleksu 

wyciągów krzesełkowych 

i orczykowych, tras 

narciarskich łączących 

dotychczasowe stacje 

narciarskie, trasy narciarstwa 

biegowego oraz 

trasy saneczkowe. 

pewniały ochronę wartości Parku a projekt 

uchwały dopuszcza bez ograniczeń 

wszelkie inne zamierzania inwestycyjne, 

które zostały zakazane w dotychczaso 

wym roz po rzą dze niu”. Sa mo rząd 

Małopolski 5 grudnia 2011 r. wystosował 

więc do RDOŚ pi smo z proś bą 

o ponowne rozpatrzenie sprawy i zapropo 

no wał zor ga ni zo wa nie „otwar te go 

sto łu” do dia lo gu na te mat „Sied miu 

Do lin”. Wal ka więc trwa na dal. 

BLA SKI I CIENIE 

KRY NI CY -ZDROJU 

W Krynicy-Zdroju wre rewitalizacja 

Deptaku, wkrótce ruszy też przebudowa 

Pijalni Głównej na centrum kulturalno- 

-spo łecz ne, z sa la mi wi do wi sko wy mi, 

FOT. ARCH. 

Most kolejowy na Popradzie 

konferencyjnymi i kinem 5D. Do 2014 

ro ku pra ce po chło ną 30 mln zł. 70 mln 

zł (w lwiej czę ści to środ ki unij ne) kosz - 

towała zakończona pod koniec roku moder 

ni za cja i roz bu do wa sie ci 

wodociągowej i kanalizacyjnej w Krynicy-Zdroju 

oraz sąsiednich wioskach. 

Ale dla uzdro wi ska był to też rok 

złych wia do mo ści. Wo je wódz ki Sąd 

Administracyjny w Krakowie zdecydował, 

że nie bę dzie to ru sa necz ko we go 

na Gó rze Par ko wej. Je go zda niem po - 

przedni burmistrz Emil Bodziony wybrał 

dla inwestycji złą lokalizację – nie 

wol no lo ko wać ta kie go obiek tu w ob - 

szarze ścisłej ochrony uzdrowiskowej. 

Wy rok ozna cza, że 35 mln zł do ta cji, 

któ rą Mi ni ster stwo Spor tu przy zna ło 

na ten cel, po pro stu prze pa dło. A Kry - 

nica wyrzuciła w błoto 2 mln zł, które 

wydała na prace nad inwestycją: wycięcie 

na stoku drzew, przygotowanie projek 

tów i do ku men ta cji oraz bu do wę 

drogi na stok. 

Fiaskiem zakończyło się też poszukiwanie 

źródeł gorących wód u stóp Jaworzy 

ny, dzię ki któ rym mia ł po wstać 

basen termalny. Zyskując dotację z Funduszu 

Ochrony Środowiska, pokrywają 

cą po ło wę z nie mal 17 mln zł kosz tów, 

spół ka Ko lej Gon do lo wa Ja wo rzy - 

na Krynicka rozpoczęła w sierpniu prace 

nad głę bo kim od wier tem



FOT. JEC 

w po szu ki wa niu wód geo ter mal nych. 

Bez powodzenia. W listopadzie odwiert 

zamknięto. 

ZNIK NĘ ŁA KUL TO WA 

„KA SKA DA”, IDZIE NO WE 

W kwietniu 2011 r. z krajobrazu Grybowa 

zniknęła „Kaskada”. Kultowa restau 

ra cja zo sta ła zbu rzo na, a na jej 

miejscu powstaje nowoczesne skrzyżowanie 

drogi krajowej nr 28 Wadowice 

– Przemyśl z drogą wojewódzką nr 981 

Zbo ro wi ce – Kry ni ca. Po wsta je ono 

przy bu do wa nym no wym mo ście 

na Bia łej Tar now skiej, któ ry za stą pi 

przeprawę z 1950 roku (koszt samego 

mostu: 16 mln zł). Inwestycja ma rozładować 

korki, ale obejmuje także przebu 

do wę ka na li za cji desz czo wej, sie ci 

gazowej, telefonicznej i elektroenergetycznej. 

W mieście realizowana jest jedna 

z więk szych, miej skich in we sty cji 

ostatnich lat. Rozbudowywane są sieci 

kanalizacyjna i wodociągowa – projekt 

opie wa na 12 mln zł, z cze go osiem to 

unijna dotacja. 

W grudniu Regionalny Zarząd Gospodarki 

Wodnej zakończył przebudowę 

progów wodnych w Grybowie. To część 

opiewającego na 18 mln projektu „Przywrócenie 

drożności korytarza ekologicznego 

doliny rzeki Biała Tarnowska”. 

Inwestycja zwiększy bezpieczeństwo powodziowe 

i przywróci swobodną migrację 

ryb i pła zów. To naj więk szy 

z projektów hydrotechnicznych RZGW. 

WÓJT STA WIAR SKI 

NIE O DPUSZ CZA 

Trwa boom inwestycyjny w gminie 

Cheł miec, na co po zwa la bu dżet naj - 

więk szej gmi ny wiej skiej w Pol sce 

(w 2011 ro ku ok. 120 mln zł). Do sze - 

ściu oddanych w minionych latach sal 

gimnastycznych doszła następna w Libran 

to wej. Ósma bu du je się w Bi czy - 

czach Dolnych, rodzinnej wsi Bernarda 

Stawiarskiego, gdzie na bazie istniejącej 

pod sta wów ki po wsta je ca łe cen trum 

edu ka cyj ne, zło żo ne z przed szko la, 

szko ły pod sta wo wej i gim na zjum. 

W Wie lo gło wach otwar to dru gie go 

w gmi nie „Or li ka”, wy pięk niał od re - 

mon to wa ny bu dy nek Urzę du Gmi ny. 

Na koniec roku Stawiarski zaliczył poślizg 

z otwarciem ślizgawki w Chełmcu. 

Wio sną pierw sze na Są dec czyź nie 

(nie licząc krynickiego) lodowisko zamieni 

się w rolkowisko. 

BUNT ZA ŁO GI 

Rok 2011 skoń czy ła też wi zja po wa - 

żnego strajku. Sądeckie firmy są uważane 

za jed ne z naj prę żniej szych, że by 

choć wspomnieć producenta okien dachowych 

Fakro, bram – Wiśniowski czy 

wreszcie znany w całym kraju z budowy 

i remontów wagonów oraz lokomotyw 

Ne wag. W ub. r. zdo był wie le 

zna czą cych kon trak tów, ale też ma też 

poważny problem: zdaniem związkowców 

zarobki 1400 -2300 zł. brut to dla 

pracowników produkcji to kwota, która 

nie pozwala na godne życie. Załoga wystą 

pi ła o 500 zł pod wy żki, a za rząd 

twier dzi, że nie stać go na to. Pro wa dzo - 

ne od lutego negocjacje nic nie dały, nie 

pomógł nawet mediator z Ministerstwa 

Pracy, a w referendum 97 proc. uczestni 

ków opo wie dzia ło się za straj kiem. 

Ta kie go twar de go pro te stu związ ków 

zawodowych dawno w Nowym Sączu 

nie by ło. 

BER NA DE TA WASZ KIE LE WICZ, (HSZ) 

FOT. JEC, BOS, HSZ


22 GOSPODARKA 


Ile jest war te słowo m 

Historia budowy przeprawy przez Poprad, która ma połączyć Piwniczną-Zdrój ze słowackim 

Mniszkiem sięga roku 1998. Pomimo podpisanych porozumień i obietnic rząd polski nie zagwarantował 

pieniędzy na realizacje tego zadania. Na most, który przywrócić ma ruch transgraniczny, 

czekają władze uzdrowiska, jak i jego mieszkańcy. 

PIERW SZE ROZ MO WY 

– Pierwsze spotkania z Zitą Pleštinską, 

starostą Starej Lubovni, dotyczące 

mostu granicznego rozpoczęły się 

w 1998 ro ku – wspomina Edward Bogaczyk, 

burmistrz Piwnicznej-Zdroju. 

– Wtedy jeszcze nie byłem włodarzem 

gminy uzdrowiskowej, a zastępcą burmistrza. 

Przez czte ry la ta mo żna po wie - 

dzieć, że dreptaliśmy w miejscu – dodaje. 

Po my sło daw cy bu do wy mo stu 

na rzece Poprad odsyłani byli z jednego 

mi ni ster stwa do dru gie go. Pierw szą 

kon kret ną roz mo wę o wspól nej in we - 

sty cji ze Sło wa ka mi bur mistrz Bo ga - 

czyk przeprowadził 15 sierpnia 1999 r. 

z Mi kulášzem Dzu rin dą, pre mie rem 

Sło wa cji w la tach 1998-2006. Od by ła 

się ona pod czas otwar cia Do mu Spo koj - 

nej Sta ro ści w sło wac kich Li pa nach. 

Pre mier na szych po łu dnio wych są sia - 

dów za pew nił wów czas, że no we przej - 

ście gra nicz ne mię dzy Mnisz kiem, 

a Piwniczną zostanie wykonane. Nie powiedział 

jednak w jakiej formie. Po raz 

kolejny burmistrz Piwnicznej spotkał się 

z pre mie rem Sło wa cji oraz z ów cze - 

snym premierem Polski Leszkiem Millerem 

podczas otwarcia Mostu Wyszehradz 

kie go na rze ce Sme re czek, 

łączącego Leluchów ze słowacką miejscowością 

Czircz. Wtedy też rozmawiano 

o mo ście w Piw nicz nej, a pre mier 

Miller zapewnił, że już wkrótce zostanie 

podpisane międzynarodowe porozumienie 

w tym temacie. 

Osta tecz nie 23 li sto pa da 2004 r. 

w cze skiej Ostra wie zo sta ła za war ta 

umowa między rządem Rzeczpospolitej 

Polskiej, a rządem Republiki Słowackiej 

o budowie nowego połączenia drogowego 

i mostu granicznego przez rzekę Poprad 

w re jo nie miej sco wo ści 

Piw nicz na -Zdrój i Mni szek n. Po pra - 

dem. W tej umowie zobowiązano stronę 

sło wac ką do opra co wa nia pro jek tu 

mo stu oraz je go wy bu do wa nia wraz 

z estakadą i linią kolejową. Obie strony 

zo sta ły zo bli go wa ne do opra co wa nia 

projektu drogi dojazdowej do mostu i jej 

re ali za cję. W za pi sach, któ re zna la zły 

się w polsko-słowackim porozumieniu 

widać, że nasi sąsiedzi zadeklarowali się 

wykonać większość prac. 

FOT. ARCH. 

POROZUMIENIE JEST, 

PLANY SĄ, ALE PIENIĘDZY 

NIE WIDAĆ 

W tej sprawie partycypuje dwóch inwestorów: 

Generalna Dyrekcja Dróg 

Krajowych i Autostrad Oddział w Krakowie 

oraz jej słowacki odpowiednik Sloven 

ska Spra wa Ciest Od dział 

w Koszycach. Nasi sąsiedzi zapewnili, że 

nowa przeprawa zostanie dostosowana 

do ruchu ciężkich pojazdów, tak aby 

przywrócić dawny ruch transgraniczny. 

Gdy jeszcze przejście graniczne było 

przejezdne dla większych pojazdów, 

przez Piwniczną przejeżdżało od 2 do 3 

mln pojazdów rocznie. Teraz ledwie kilka 

tysięcy. Według planów nowy przejazd 

na Słowację swój początek weźmie 

w miejscu obecnego skrzyżowania drogi 

wojewódzkiej nr 971 z drogą powiatową 

do Łomnicy – Zdroju, czyli za mostem 

prowadzącym do Muszyny. Na miejscu 

skrzyżowania ma powstać rondo, którego 

jedna z odnóg prowadzić będzie 

na wiadukt. Samochody będą nim przejeżdżać 

nad drogą i linią kolejową wiodącą 

do Muszyny i Krynicy. Przedłużenie wiaduk 

tu to wspo mnia ny most, któ ry po łą - 

czy Mniszek z Piwniczną. – Nie ozna cza 

to, że dro ga nr 87, w cią gu któ rej znaj du - 

je się byłe przejście graniczne zostanie zamknięta 

– zaznacza Edward Bogaczyk. 

– W dalszym ciągu będzie ona dostępna 

dla aut osobowych, dopóki osuwiska 

cał kiem jej nie znisz czą. Li czy my, że za - 

równo mieszkańcy, jak i turyści będą ją 

wykorzystywać jako trasę rowerową albo 

spacerową. 

Od 2006 r. odbywały się naprzemienne 

spotkania informacyjne w Polsce 

i na Słowacji przedstawicieli inwestorów, 

jak i wło da rzy Piw nicz nej oraz Sta - 

rej Lu bo vni. Już w 2007 r. opra co wa no 

pierwszy harmonogram prac, który za-



sła mi Plat for my Oby wa tel skiej: 

An drze jem Czer wiń skim i Ta de uszem 

Pa ta li tą oraz mi ni strem in fra struk tu ry 

rozmawialiśmy o szczegółach dofinan - 

so wa nia wspól ne go ze Sło wa ka mi 

przedsięwzięcia. 

Minister poinformował delegację, że 

udało się zaoszczędzić około 300 mln zł 

na budowie dróg krajowych i autostrad, 

i z tej rezerwy będzie starał się „wygene 

ro wać” pie nią dze na re ali za cję pol - 

sko-słowackiej inwestycji. Grabarczyk 

– jak za pew niał An drzej Czer wiń ski 

– wystąpił też do ministra finansów Jacka 

Rostowskiego o zabezpieczenie 120 

mln zł na zobowiązania ciążące na stronie 

polskiej, a dotyczące budowy mostu 

na Popradzie. 

Po wygranych 9 października ub. r. 

przez partię rządzącą wyborach nastąpiły 

zmiany personalne w ministerstwach 

i obie ca nych 120 mln zł jak nie by ło, tak 

nie ma. Pie nią dze na most mia ły po cho - 

dzić z rezerwy budżetowej, którą zawiadu 

je Mi ni ster stwo Fi nan sów. Tyl ko 

minister infrastruktury, którym po wyinistra? 

– Pod ko niec lip ca mi ni ster Gra bar - 

czyk za de kla ro wał, że jest 120 mln 

zło tych na tą in we sty cję – wspo mi - 

na bur mistrz Bo ga czyk FOT. JEC 

kładał, że realizacja inwestycji rozpocznie 

się w mar cu 2010 r., a za koń czy po - 

czątkiem 2011. Słowacy rozpoczęli więc 

niezbędne przygotowania. Zaczęli 

od podpisania umowy na opracowanie 

dokumentacji, w 2007 r. złożyli wniosek 

o uzyskanie decyzji środowiskowej, którą 

otrzy ma li rok póź niej. – Nasi sąsiedzi 

są w pełni przygotowani, mają plany mostu 

wraz z dokumentacją, pozwoleniem 

na budowę i co ważne – pieniędzmi 

– wylicza Tomasz Kmiecik, wiceburmistrz 

Piwnicznej. Podczas spotkania 

partnerów w 2009 r. przyjęto nowy harmonogram 

prac. Stronę polską reprezento 

wał na nim Piotr Sta chań czyk, 

podsekretarz stanu w Ministerstwie 

Spraw Wewnętrznych i Administracji. 

Ustalono wówczas, że Słowacy procedury 

przetargowe rozpoczną w październiku 

2011 roku, a w lutym br. zostanie 

podpisana umowa z wykonawcą mostu. 

Sama budowa miała ruszyć w marcu, bo 

do końca sierpnia 2012 roku musi być 

ona zakończona, inaczej Słowacy stracą 

20 mln euro dofinansowania z Unii 

Europejskiej. 

– Słowacy nie mogą ogłosić przetargu 

dopóki nie otrzymają zapewnienia, że Polacy 

mają pieniądze na finansowanie 

swojej części inwestycji. Przecież bez 

sensu jest budowanie mostu do połowy, 

bo owszem nasi sąsiedzi budują cały 

most, ale płacimy za niego po połowie 

– wyjaśnia Kmiecik. – Dziw ne jest to, że 

fun du sze się jesz cze nie zna la zły, tym bar - 

dziej, że wszystkie pozwolenia dotyczące 

tej inwestycji zostały wydane – dodaje. 

Chodzi o decyzje środowiskowe, o Ustaleniu 

Lokalizacji Drogi (ULD) oraz Zezwolenia 

na Realizację Inwestycji 

Drogowej (ZRID). Także Generalna Dyrekcja 

Dróg Krajowych i Autostrad jest 

w pełni przygotowana do realizacji inwestycji. 

Jest wszystko, poza pieniędzmi. 

PRZED WY BOR CZE 

OBIE CAN KI 

Jeszcze w kwietniu minionego roku 

Zita Pleštinska prosiła polskich samorządowców 

i parlamentarzystów o pomoc 

w zabezpieczeniu środków na tą polsko- 

-słowacką inwestycję. Podczas spotkania 

w Małopolskim Centrum Kultury SO- 

KÓŁ w No wym Są czu 15 kwiet nia 2011 

r., dotyczącym planowanej drogi relacji: 

Brzesko-Nowy Sącz–Muszynka-Słowacja, 

na któ rym obec ni by li m.in. Ro man 

Ciepiela, wicemarszałek Małopolski, 

włodarze gmin powiatu nowosądeckiego 

oraz starosta powiatu nowosądeckiego, 

poruszyła kwestię mostu granicznego 

na rzece Poprad. 

– Je że li stro na pol ska szyb ko nie 

znajdzie pieniędzy na tą inwestycję, to 

stracimy pieniądze, które mamy. Dlatego 

pro szę o lob bo wa nie w War sza wie 

za znalezieniem środków i ruszenie z budową 

– prosiła Pleštinska. Dodała, że ze 

swojej strony zainteresuje sprawą Jerzego 

Buz ka, z któ rym się zna jesz cze 

z cza sów, gdy by ła eu ro po słan ką. Ro - 

man Ciepiela zwrócił się do starosty nowosądeckiego 

Jana Golonki o ułożenie 

apelu, który po podpisaniu przez sądeckich 

wójtów i burmistrzów, marszałka 

Ma ło pol ski i stro nę sło wac ką tra fi 

Jesz cze w kwiet niu mi - 

nio ne go ro ku Zi ta 

Pleštin ska pro si ła pol - 

skich sa mo rzą dow ców 

i par la men ta rzy stów 

o po moc w za bez pie cze - 

niu środ ków na tą pol - 

sko -sło wac ką 

in we sty cję. 

do Cezarego Grabarczyka, ówczesnego 

ministra infrastruktury. Wyraził nadzieję, 

że takie wspólne wystąpienie samorzą 

dow ców po mo że w zna le zie niu 

funduszy na planowany most na Popradzie. 

Do mi ni stra Gra bar czy ka tra fi ło 

również zapytanie poselskie Arkadiusza 

Mularczyka z Prawa i Sprawiedliwości, 

obec nie sze fa klu bu par la men tar ne go 

Solidarnej Polski. 

– Pod koniec lipca zeszłego roku wydawało 

się, że od rozpoczęcia prac dzieli 

nas kil ka kro ków. Wte dy to mi ni ster 

Gra bar czyk za de kla ro wał, że jest 120 

mln złotych na tą inwestycję – wspomina 

burmistrz Bogaczyk. – Razem z po-


24 GOSPODARKA 


borach został Sławomir Nowak, może 

zwró cić się do Jac ka Ro stow skie go 

o przyznanie 120 mln zł na budowę ronda 

i drogi dojazdowej do mostu, które 

ma zre ali zo wać stro na pol ska. Jak się 

oka za ło no wy mi ni ster in fra struk tu ry 

nie po no wił proś by o sfi nan so wa nie 

strategicznej dla Piwnicznej i Sądecczyzny 

inwestycji. 

Bogaczyk zareagował ostro i jeszcze 

w grud niu ub. r. wy sto so wał list otwar - 

ty do premiera Donalda Tuska. 

– Zdecydowałem się na taki krok, bo 

już nie widzę innej możliwości. Przy tej 

in we sty cji prze ko na łem się co zna czy 

sło wo mi ni stra, któ ry obie cu je pie nią - 

dze, a potem słowa nie dotrzymuje. Zacząłem 

myśleć, że 120 milionów złotych 

na most to była przysłowiowa kiełbasa 

wyborcza – tłumaczy burmistrz. 

SŁO WA CY TRA CĄ 

CIER PLI WOŚĆ 

– Nasi sąsiedzi są zdeterminowani, by 

rozpocząć jak najszybciej pracę. Czekają 

na sygnał i ruszają z przetargiem – zaznacza 

Kmiecik, zastępca burmistrza 

Piwnicznej. – Jednocześnie nie kryją 

roz cza ro wa nia, że przez ty le lat nie uda - 

ło się zabezpieczyć tych pieniędzy. 

W kwietniu ub.r., na posiedzeniu Polsko-Słowackiej 

Komisji Międzyrządowej 

ds. Współ pra cy Trans gra nicz nej 

w Warszawie, strona słowacka oznajmiła, 

że oczekuje potwierdzenia zabezpiecze 

nia środ ków na sfi nan so wa nie ich 

udzia łu w bu do wie mo stu naj póź niej 

w stycz niu 2012 r. Je że li pra ce nie zo - 

sta ną za czę te w mar cu mo żna za po - 

mnieć o re ali za cji in we sty cji. Na si 

sąsiedzi będą musieli zwrócić unijne dofinansowanie. 

W przypadku niedotrzyma 

nia przez stro nę pol ską obiet nic 

Sło wa cy za pew ne skie ru ją skar gę 

do Komisji Europejskiej. 

Na razie budowa mostu na Popradzie 

znalazła się w załączniku „a1” rządowego 

programu dotyczącego dróg 

na rok 2012 na po zy cji nr 29, co ozna - 

cza, że nie jest to pil na in we sty cja. By 

uzyskała potrzebne środki powinna się 

znaleźć w załączniku „a” tego programu. 

Wo kół spra wy za czął „bie gać” 

w Warszawie Marian Cycoń, były burmistrz 

Sta re go Są cza, a obec nie po seł 

Platformy Obywatelskiej. 

Je że li pra ce nie zo sta ną 

za czę te w mar cu mo żna 

za po mnieć o re ali za cji in - 

we sty cji. Na si są sie dzi 

bę dą mu sie li zwró cić 

unij ne do fi nan so wa nie. 

W przy pad ku nie do trzy - 

ma nia przez stro nę pol - 

ską obiet nic Sło wa cy 

za pew ne skie ru ją skar gę 

do Ko mi sji Eu ro pej skiej. 

– Jeśli nie znajdziemy rozwiązania, jak 

tą inwestycję przerzucić do załącznika 

„a”, to wystąpię z poprawką do budżetu 

państwa – zapewnia Cycoń. Mówi, że takie 

działanie to ostateczność i potrzebna 

będzie mu pomoc kolegów 

parlamentarzystów, którzy wspólnie z nim 

będą lobbować na rzecz tej inwestycji. 

Niedawno poseł PO otrzymał odpowiedź 

na swoją interpelację, którą złożył do Ministerstwa 

Transportu, Budownictwa 

i Gospodarki Wodnej w sprawie budowy 

mostu. Minister odpisał, że rozpoczęcie 

budowy jest możliwe jeszcze w tym roku, 

pod warunkiem zaoszczędzenia pieniędzy 

na prowadzonych przetargach. Inwestycja 

ta jest bowiem wpisana jako zadanie priorytetowe 

do 2015 roku. 

TI RY ZRUJ NU JĄ 

PIW NICZ NĄ 

Dawne przejście graniczne Mniszek 

nad Popradem jest częscią historycznego 

„szlaku węgierskiego”. Do tej pory, 

mimo ograniczenia przejazdu pojazdów 

po wy żej 2,5 to ny wpro wa dzo ne go 

po powodzi w 2010 r., wielu Słowaków 

przyjeżdża do Polski na zakupy, po materiały 

budowlane, meble itd, bo u nas 

taniej. Zostawiają w Polsce pieniądze. 

Od no wie nie ru chu trans gra ni cze go 

w tym rejonie miałoby więc wymierne 

ko rzy ści dla na szej go spo dar ki, a naj - 

szybciej by to odczuli piwniczanie. 

– Centrum Piwnicznej rozjeżdżą samochody 

ciężarowe! – alarmuje Barbara 

Schu s ter, prze wod ni czą ca Ra dy 

Miasta i Gminy w poprzedniej kadencji. 

– Jeśli ta inwestycja dojdzie skutku, to 

ti ry bę dą prze je żdżać przez ry nek i go 

zniszczą. Trzeba walczyć o obwodnicę, 

która uratuje nasze miasto przed dewastacją 

– dodaje. 

Z zagrożenia zdaje sobie sprawę burmistrz 

Bogaczyk. – Już teraz autobusy 

i sa mo cho dy cię ża ro we mo ją pro blem 

z bar dzo wą ski mi i ostry mi zjaz da mi 

z obu stron cen trum – przyznaje. – Dwa 

du że po jaz dy nie wy mi ną się przy ko - 

ście le. To sa mo jest przy do mu pań stwa 

Durlaków. 

Roz wią za niem by ła by bu do wa no - 

wego podjazdu do centrum Piwnicznej 

od strony Rytra. Ale dopiero stworzenie 

obwodnicy i wydrążenie tunelu, pozwoli 

uchronić miasto od zniszczenia przez 

ruch transgraniczny. 

Pierw sze ozna ki mo żli wej ruj na cji 

mia sta przez ti ry wi docz ne by ły już 

w ubiegłym roku. Na murach kościoła 

położonego przy wjeździe do rynku poja 

wi ły się pęk nię cia. Przez mia sto 

przeje żdża ją cię ża rów ki wy ła do wa ne 

wo dą mi ne ral ną, ka mie niem z Wier - 

chomli, czy innymi towarami. 

– Jestem przekonany, że po sfinalizowaniu 

granicznego mostu znajdą się też 

środ ki na to, by wy pro wa dzić ruch z cen - 

trum Piwnicznej – uważa Bogaczyk. 

Jed nen z wa rian tów prze bie gu ob - 

wodnicy uzdrowiska to budowa nowej 

dro gi na wy so ko ści Ko kusz ki. Trze ba 

by wy bu do wać tam most bie gną cy 

nad to ra mi ko le jo wy mi, przez Po prad 

puścić obwodnicę, wzdłuż parku zdrojowego. 

Innym, równie realnym rozwiązaniem, 

może być ponad kilometrowy 

tunel, do którego zjeżdżałoby się z obecnego 

mostu krynickiego nad obniżoną 

ul. Daszyńskiego. Jego wyjazd znajdowałby 

się na osiedlu Borownice, powyżej 

obecnej stacji benzynowej. 

ALI CJA FA ŁEK 

MOST GRANICZNY 

W LICZBACH 

Długość mostu wraz z dojazdami 

– 633,60 m 

Szerokość drogi – 11,5 m 

Szerokość chodnika – 2 x 3,25 m 

Szerokość między balustradami – 20 m 

Powierzchnia mostu – 6 216 m kw.


STYCZEŃ/LUTY 2012 REKLAMA 25


STYCZEŃ/LUTY 2012 WOKÓŁ NAS 27 

FOT. ARCH. KMP 

Zabił dla 240 zło tych 

FOT. JEC 

Ta zbrodnia zaszokowała nie tylko Sądeczan. W osiedlu Poręba Mała 

w Nowym Sączu, w samochodzie porzuconym na leśnej drodze 

znaleziono ciało mężczyzny. 65-letni taksówkarz dostał kilka ciosów 

nożem kuchennym. Zabójcą okazał się 16-letni uczeń liceum. Zaskocze 

niem dla wszyst kich był nie tyl ko mło dy wiek chłop ca, któ ry 

przyznał się do zabójstwa, ale i motywy jego działania. 

Droga prowadząca przez las to 

skrót, któ rym je żdżą miesz - 

kań cy osie dla Po rę ba Ma ła 

do centrum miasta. Jednak 6 

grudnia ci, którzy wyruszyli z domów 

jako pierwsi, nie mogli tamtędy przejechać, 

bo le śny dukt ta ra so wał sa mo - 

chód. Na środ ku sta ło srebr ne au di 80 

z oznakowaniem jednej z sądeckich korpo 

ra cji tak sów kar skich. Przed siód mą 

rano próbowała przedostać się tą drogą 

do centrum miasta kobieta, która odwoziła 

dziecko do przedszkola. Zrezygnowa 

ła i za wró ci ła. Po tem miesz ka niec 

Po rę by Ma łej je chał od wieźć sio strę 

do pra cy. Au di 80 na dal tam sta ło. Nie 

pomogło nawet trąbienie. Nikt nie wyszedł 

z samochodu. Młody mężczyzna 

wysiadł ze swojego pojazdu i podszedł 

do auta tarasującego drogę. 

– Przez zaparowaną szybę zobaczyłem, 

że ktoś sie dzi na miej scu pa sa że ra. 

Nie otworzyłem drzwi... Natychmiast zawia 

do mi łem po li cję – re la cjo no wał 

mieszkaniec Poręby Małej. 

Na miejsce przyjechali funkcjonariusze 

z Komendy Miejskiej Policji w Nowym 

Sączu i Komendy Wojewódzkiej 

Po li cji w Kra ko wie oraz pro ku ra tor 

z Prokuratury Rejonowej w Nowym Sączu. 

Le karz stwier dził zgon mę żczy zny. 

Policja rozpoczęła identyfikację zwłok. 

Mężczyzna nie miał przy sobie portfela, 

ani żadnych dokumentów. Bardzo szybko 

oka za ło się, że po li cjan ci ma ją 

do czynienia ze zbrodnią. Ustalono, że 

za mor do wa nym jest 65-let ni tak sów - 

karz, jeżdżący w Radio Taxi Expres. 

– Pracował u nas od początku istnienia 

korporacji. Był już na emeryturze, 

do ra biał so bie u nas. To był mi ły, uczyn - 

ny, koleżeński, dobry człowiek... – wspo - 

mi na ko le gę Ja ro sław Dzię cio łow ski, 

prezes korporacji taksówkarskiej. 

*** 

Dla policyjnej grupy operacyjno-docho 

dze nio wej roz po czę ła się żmud - 

na pra ca. Tu taj ka żdy ślad był wa żny. 

Badano różne, pojawiające się w tej makabrycznej 

sprawie wątki. Już po kilku 

go dzi nach dzia ła nia te przy nio sły za - 

mierzony skutek. Zatrzymano nastolatka, 

Aleksandra P. Podczas pierwszego 

przesłuchania przyznał się do zabójstwa 

tak sów ka rza. To drob ny i nie po zor - 

ny 16-la tek, któ ry jak się póź niej oka za - 

ło, chciał ko goś okraść. Jak ze znał, 

z do mu wziął nóż ku chen ny, że by na - 

straszyć mężczyznę. 

Chłopak zamówił taksówkę w poniedzia 

łek 5 grud nia o godz. 18.22, co zo - 

stało odnotowane w centrali korporacji. 

Dzwo nił z te le fo nu ko le gi. Tak sów ka 

mia ła przy je chać pod dom ro dzi ców 

zna jo me go, któ rzy czę sto ko rzy sta li 

z usług tej kor po ra cji. 65-la tek je chał 

pod sprawdzony adres. Do samochodu 

wsiadł nastolatek i zamówił kurs na ulicę 

Ruczaj. 100 metrów od zabudowań,


28 WOKÓŁ NAS 


przy wjeździe do lasu samochód zatrzymał 

się. 

– Taksówkarz musiał się zorientować, 

że coś jest nie tak. Wte dy 16-la tek chwy - 

cił go pod szy ję. To, wbrew po zo rom, nie 

jest taki słaby chłopak, ćwiczył ciężary 

– opowiadał pełnomocnik Aleksandra P. 

mecenas Stanisław Stoch. – Mężczyzna 

zaczął się bronić. Aleksander zeznał, że 

chciał go tyl ko obez wład nić, że by mu 

wy dał pie nią dze. I tu wła śnie są du że 

niejasności. Chłopak miał bić napadniętego 

po twarzy, ale widocznych śladów 

na cie le nie by ło. Być mo że dla te go, że 

z bliskiej odległości zbyt mocno nie uderzył. 

W koń cu kie row ca prze chy lił się 

na prawą stronę, w kierunku siedzenia 

pasażera. Wtedy zadał mu ciosy nożem. 

Tak sów karz jesz cze żył, kie dy chło pak 

pod niósł mu pra wą rę kę i wy jął port - 

fel… (czytaj obok wywiad z adwokatem 

– przyp. red.). 

*** 

W portfelu było… 240 zł. Tyle kosztowało 

życie ludzkie. Starszy, uczynny 

człowiek zginął z rąk nastolatka, który 

jeszcze tego samego dnia, gdy odkryto 

zbrod nię, jak gdy by ni gdy nic po szedł 

do szkoły, rozmawiał z kolegami, odpowia 

dał na py ta nia na uczy cie li. Dzień 

później, 7 grudnia, w Zespole Szkół im. 

Wła dy sła wa Or ka na w Mar cin ko wi - 

cach, do któ rej cho dził Alek san der P., 

o jego zatrzymaniu przez policję dowiedziała 

się dyrektorka szkoły Alicja Wąso 

wicz. Mat ka chło pa ka za dzwo ni ła 

do niej i po in for mo wa ła, że syn nie 

przyjdzie na zajęcia, bo jest podejrzewany 

o za bi cie czło wie ka.., po czym się 

rozłączyła. Dyrektorka zaniemówiła, ta 

wiadomość nie mieściła się w głowie! 

Zszo ko wa ni by li też in ni na uczy cie le. 

Nie tyl ko oni nie do wie rza li w to co 

usłyszeli. Trudno było uwierzyć w tak 

ma ka brycz ną wia do mość ko le żan kom 

i kolegom zabójcy z klasy wojskowej. 

W tym dniu nie by ło chy ba w szko le 

osoby, która mogła zebrać myśli, skupić 

się na lek cjach. 

Był jed nym z nich, kum pel z kla sy. 

Do szkoły w Marcinkowicach chodził 

zaledwie trzy miesiące. Dzień po zabójstwie 

taksówkarza, gdy policyjna grupa 

operacyjno-dochodzeniowa pracowała 

na miejscu zbrodni, Aleksander P. spóźnił 

się do szko ły, jak mu się to czę sto 

zdarzało. Nie przyszedł na lekcję chemii. 

Dro ga pro wa dzą ca przez las to skrót, któ rym je żdżą 

miesz kań cy osie dla Po rę ba Ma ła do cen trum mia sta. 

Jed nak 6 grud nia ci, któ rzy wy ru szy li z do mów ja ko 

pierw si, nie mo gli tam tę dy prze je chać, bo le śny dukt 

ta ra so wał sa mo chód. 

– Pojawił się dopiero na języku polskim 

– mówi Joanna Zielińska, wychowawczyni 

klasy Id LO w Marcinkowicach. –Te - 

matem lekcji był rodowód języka 

polskiego. Aleksander był bardzo aktywny, 

zgłaszał się i odpowiadał na pytania. 

Aleksander P. postrzegany był przez 

nauczycieli jako uczeń bystry, inteligentny 

i dobrze rokujący. Nauczyciel od mate 

ma ty ki uwa ża wręcz, że był jed nym ze 

zdolniejszych w klasie. Zdarzało mu się 

jednak uciekać z lekcji. Nie należał 

do najgrzeczniejszych. Nauczyciele 

przyłapali go na paleniu papierosów. 

FOT. ARCH. KMP 

O jego zachowaniu szkoła informowała 

rodziców. Ostatnie spotkanie z ojcem 

ucznia odbyło się 18 października, to 

niezamożna, wielodzietna rodzina, rodzice 

zabiegani, matka jest sprzątaczką 

w jednym z urzędów. 

– Aleksander był nadpobudliwy, pyta 

łam na wet ro dzi ców, czy nie ma ze - 

społu ADHD. Ojciec zaprzeczył i dodał, 

że syn miał ro bio ne ba da nia. Nic one 

jednak nie wykazały – przyznaje wychowawczyni 

chłopaka Joanna Zielińska. 

W ra zie pro ble mów z uczniem wy - 

cho waw czy ni mia ła kon tak to wać się 

z oj cem. Bo we dług mat ki na sto lat ka, 

ta ta miał więk szy wpływ na sy na. 

– Na 32 godziny nieobecności, usprawie 

dli wio nych miał tyl ko 10. A to są sta - 

tystyki tylko za wrzesień i październik. 

Rozmawiałam z rodzicami chłopca, pyta 

łam, czy te pro ble my wy cho waw cze 

zaczęły się dopiero w liceum. Dostałam 

informację, że już w gimnazjum było podobnie 

– stwierdziła wychowawczyni. 

Policjanci zatrzymali Aleksandra P., 

gdy wró cił ze szko ły do do mu, kil ka 

go dzin po tym, jak w osie dlu Po rę ba 

odkryto ciało taksówkarza. Funkcjonariu 

sze pro wa dzi li ko ry ta rza mi Ko men - 

dy Miej skiej Po li cji w No wym Są czu 

nie po zor ne go chło pa ka, wy glą da ją ce - 

go na gim na zja li stę, a nie ucznia szko - 

ły śred niej.



– W rozmowie z policjantami szesnastolatek 

przyznał się do zabójstwa taksów 

ka rza, któ re mu za dał kil ka cio sów 

no żem – in for mo wał dzien ni ka rzy mł. 

insp. Rafał Leśniak, pierwszy zastępca 

ko men dan ta miej skie go po li cji w No - 

wym Są czu. – Chłopak wyjaśnił, że miał 

około ośmiu tysięcy złotych długu karcianego. 

Chciał ukraść pieniądze na jego 

spła tę. 

Peł no moc nik Alek san dra P. mec. 

Sta ni sław Stoch uwa ża, że je go klient 

naj praw do po dob niej wpadł w de pre - 

sję, po nie waż miał być prze śla do wa - 

ny przez swo ich kar cia nych 

wie rzy cie li. 16-la tek miał grać w po - 

ke ra z oso ba mi star szy mi od sie bie 

o kil ka lat. 

– To byli nawet 22-latkowie. A poker 

to strasz ny na łóg, bo czło wiek prze gry - 

wa i ca ły czas ma na dzie ję, że się ode gra 

– tłumaczy adwokat. – Po rozegranej 

partii, przychodził czas na podsumowanie. 

Tak zwany sekretarz rozliczał graczy. 

Zapisywał na karteczkach, kto ile 

przegrał i dawał do podpisania graczowi: 

„Ty je steś wi nien ty le”. Alek san der 

też takie kartki dostawał. 

Na ra zie wia do mo, że po ke rzy ści 

grywali w Marcinkowicach i w Nowym 

Sączu w grupach liczących do 12 osób. 

– Oni wywierali regularny nacisk na jego 

psychikę – dodaje mec. Stoch. 

*** 

Wkrótce światło dzienne ujrzał inny 

in cy dent, z okre su, gdy chło pak uczył 

się jeszcze w gimnazjum w Nowym Sączu. 

Alek san der P., któ ry nie był no to - 

wa ny przez po li cję, w ma ju 2010 r. 

pobił kolegę z klasy. 

– Je den z na uczy cie li za uwa żył jak 

Aleksander na przerwie kopnął kolegę 

z klasy – relacjonuje dyrektorka gimnazjum, 

do którego chodził 16-latek. – Rodzice 

pobitego chłopca zgłosili sprawę 

policji. Pamiętam, że zeznania składali 

pedagog szkolny i wychowawca klasy, 

do której chodzili uczniowie. 

Matka poszkodowanego zabrała syna 

do szpitala. Obrażenia nie były jednak 

na ty le po wa żne, że by chło pak 

musiał zostać w lecznicy. 

Dyrektorka gimnazjum przyznaje, że 

Aleksander P. szukał okazji do zaczepki, 

był nad po bu dli wy, nie po tra fił się 

skupić na lekcji i przeszkadzał w prowadzeniu 

zajęć. Przyznaje jednak, że był 

też uczniem uzdol nio nym mu zycz nie, 

chętnie biorącym udział w akademiach 

im pre zach i in nych przed się wzię ciach 

organizowanych przez gimnazjum. 

– Reprezentował szkołę w zawodach 

spor to wych, mię dzy in ny mi lek ko atle - 

tycz nych na miej skim i po wia to wym 

szcze blu. Brał udział w kon kur sach pio - 

sen ki pa trio tycz nej. W ubie głym ro ku 

wraz z zespołem zdobył pierwsze miejsce. 

Śpie wał i grał na gi ta rze. Brał 

udział w wieczorkach poezji. Lubił być 

oklaskiwany. Był lubiany w klasie – opowia 

da o swo im by łym uczniu dy rek - 

torka gim na zjum. – Trze ba jed nak 

przy znać, że był trud nym chłop cem. 

Często kontaktowaliśmy się z rodzicami. 

Zawsze przychodzili na nasze wezwania. 

In te re so wa li się sy nem. Zro bi li śmy 

wszystko, żeby pomóc temu dziecku. 

Ma te ria ły w tej spra wie, jak się oka - 

za ło od ma ja do 12 grud nia 2010 ro ku 

nie zostały przesłane przez sądecką policję 

do Sądu Rodzinnego i Nieletnich 

w No wym Są czu. Co by ło te go po wo - 

dem, uchybienie policjanta? 

– Pro wa dzo ne są czyn no ści wy ja - 

śniające w stosunku do funkcjonariusza, 

Gdy trum na by ła spusz - 

cza na do gro bu ode zwa ły 

się dźwię ki klak so nów. 

Sły chać by ło w ca łym 

mie ście. 

który prowadził tę sprawę – mówi komen 

dant Le śniak. – To uchy bie nie ze 

strony policjanta, który miał do tej pory 

opinię dobrego i rzetelnego funkcjonariusza. 

W tej sprawie stosowną decyzję 

FOT. ARCH. KMP




po dej mie ko men dant miej ski po li cji. 

W cza sie, gdy do szło do zda rze nia 

w szkole, zapadła decyzja o skierowaniu 

materiału w tej sprawie do Sądu Rodzinnego 

i Nieletnich w Nowym Sączu. Nie 

została ona jednak wykonana – potwierdza 

Le śniak. 

– Z informacji, jakie posiadam wynika, 

że po li cjant się po my lił. Ak ta głów ne 

sprawy wsunął do akt kontrolnych – mówił 

krót ko po tra ge dii mł. insp. Da riusz 

Nowak, rzecznik prasowy małopolskiej 

policji. – Pozostawił je w swoim archiwum, 

my śląc, że ak ta głów ne zo sta ły wy - 

Alek san der P., któ ry nie 

był no to wa ny przez po li - 

cję, w ma ju 2010 r. po bił 

ko le gę z kla sy. 

sła ne do są du. Wie rzę, że tak by ło. Nie 

zmienia to jednak sytuacji, że policjant 

poniesie służbowe konsekwencje. 

*** 

Siód me go grud nia ubie głe go ro ku 

Sąd Rejonowy w Nowym Sączu po wielo 

go dzin nych ob ra dach po sta no wił 

umieścić Aleksandra P. w ośrodku dla 

nieletnich na okres trzech miesięcy, do 5 

marca 2012 roku. Zlecił też przeprowadzenie 

specjalistycznych badań szesnasto 

lat ka, na to miast nie zde cy do wał 

wtedy, czy będzie on sądzony jako doro 

sły, czy też ja ko nie let ni. To ma du że 

zna cze nie dla je go przy szło ści. 

W pierwszym przypadku grozi mu kara 

do 25 lat wię zie nia. De cy zja za pad nie 

po uzyskaniu opinii lekarzy. Zabójca trafił 

do Schroniska dla nieletnich w Łańcucie. 

10 grud nia ubie głe go ro ku ro dzi na, 

przyjaciele, znajomi, sąsiedzi, taksówkarze 

z różnych korporacji i mieszkańcy 

mia sta po że gna li na cmen ta rzu 

ko mu nal nym przy ul. Śnia dec kich 

w No wym Są czu tra gicz nie zmar łe go 

tak sów ka rza. W tym dniu, część ale jek 

cmentarnych blisko miejsca pochówku 

kolegi zajęły taksówki. Gdy trumna była 

spusz cza na do gro bu ode zwa ły się 

dźwięki klaksonów. Słychać było w całym 

mie ście. 

IGA MI CHA LEC 

MAŁ GO RZA TA CY GNA RO WICZ 

Kiedy wrócił 

do domu umył 

nóż, pieniądze 

schował 

do biurka... 

Rozmowa z pełnomocnikiem Aleksandra P., 

mecenasem STA NI SŁA WEM STO CHEM 

Alek san der P. bę dzie są dzo ny jak 

do ro sły? 

– Bę dę go tak bro nił, że by nie do - 

stał się do za kła du kar ne go. Za kład 

kar ny go nie wy cho wa. To jest mło dy 

czło wiek, na któ re go ktoś wy wie rał 

ogrom ną pre sję. Miał kar cia ny dług. 

Prze stra szył się, że by mu nóg i rąk nie 

połamali. 

Bał się, że go za bi ją? 

– Bał się. Był świad kiem po bi cia 

przy stole karcianym. Oni go naciskali 

psychicznie – vis compulsiva, czyli z łaciny 

przymus psychiczny. Gdy stosuje 

się regularnie takie naciski na psychikę, 

to w człowieku występują stany na skraju 

krytycyzmu. I wtedy zaczyna się zastanawiać 

– jak z tego wybrnąć? 

Jak dłu go to trwa ło? 

– Pra wie ca ły rok 2011. 

Co to jest za śro do wi sko, czy to są 

lu dzie star si od nie go? 

– Tak, oni są star si o kil ka lat. Alek - 

san der ma 16 lat, a grał z oso ba mi 

w wie ku 21 i 22 la ta. A je że li to są na - 

łogowi karciarze – jest to bardzo niebezpieczna 

sprawa. Bodźce działające 

na organizm wywołują pewne reakcje 

i te re ak cje mo gą być ró żne. Gdy by 

inaczej do niego podeszli, gdyby rozło 

ży li mu dług na ra ty nie wpadł by 

w taki stan. 

Jak na sto la tek mógł prze grać 

w kar ty 8 ty się cy zło tych? 

– To jest ha zard. Na łóg, z któ re go 

jest bar dzo trud no wyjść. Przy grze 

w pokera niektórzy ludzie życie potraci 

li. Gracz za wsze li czy, że się ode gra 

i spła ci dług. Po za tym my ślę, że jest 

tu także wina rodziców. Bo w pewnym 

momencie przestali się interesować, co 

Przy grze w pokera 

niektórzy ludzie życie 

potracili. Gracz zawsze 

liczy, że się odegra 

i spłaci dług. 

syn robi poza domem. I to jest niebezpieczne, 

bo popadł w to pokerowe środowisko. 

Wróćmy do poniedziałkowego wieczora 

5 grudnia 2011 roku. Aleksander 

P. – pa na klient – o godz. 18.22 

zamówił taksówkę, gdzie wtedy był? 

– W do mu. Chwi lę wcze śniej oglą - 

dał telewizję. Wziął od kolegi telefon 

i zamówił kurs.



Był przy nim ko le ga? 

– Tak. Wa żne jest jed nak to, że za - 

dzwonił z telefonu kolegi. A to świadczy 

o zamiarze – już coś kombinował. 

Nie zadzwonił ze swojego telefonu, żeby 

go nie zde ma sko wa li, bo prze cież 

wszystko jest rejestrowane. Taksówkarz 

przy je chał. Chło pak wsiadł do sa mo - 

cho du, za brał ze so bą nóż ku chen ny. Po - 

lecił kierowcy, żeby go zawiózł na ulicę 

FOT. JEC 

Ru czaj. Nie po dał ad re su, po wie dział 

tyl ko, że chce wy siąść w le sie. 

I co się sta ło po tem? Kie row ca się 

za trzy mu je, czy atak na stą pił w cza - 

sie jaz dy? 

– Za trzy mał się, bo mu siał się zo rien - 

to wać, że coś jest nie tak. Wte dy 16 – la - 

tek chwy cił go pod szy ję. To, wbrew 

po zo rom, nie jest ta ki sła by chło pak, 

ćwiczył ciężary… 

Chłopak siedział na tylnym siedzeniu? 

– Zaraz za kierowcą. Taksówkarz zaczął 

się bro nić. Alek san der ze znał, że 

chciał go tyl ko obez wład nić, że by mu 

wy dał pie nią dze. I tu wła śnie są du że 

nie ja sno ści. Chło pak miał bić go po twa - 

rzy, ale śla dów nie by ło. Być mo że dla - 

tego, że z bliskiej odległości mocno nie 

uderzył. W końcu kierowca przechylił 

się na prawą stronę, w kierunku siedzenia 

pasażera. Wtedy zadał mu ciosy nożem. 

Tak sów karz jesz cze żył, kie dy 

chło pak pod niósł mu pra wą rę kę i wy - 

jął port fel, w któ rym by ło 240 zło tych. 

Zo sta wił go w ta kim sta nie i po szedł 

piechotą do domu. 

W do mu nikt ni cze go nie za uwa żył? 

Na przy kład śla dów krwi? 

– Nóż umył, a pie nią dze scho wał 

do sto li ka, któ ry słu żył mu do na uki. 

FOT. JEC 

Chło pak wsiadł do sa mo - 

cho du, za brał ze so bą nóż 

ku chen ny. Po le cił kie - 

row cy, że by go za wiózł 

na uli cę Ru czaj. Nie po dał 

ad re su, po wie dział tyl ko, 

że chce wy siąść w le sie. 

Jak by ni gdy nic włą czył te le wi zor 

i oglą dał. Nie miał na so bie śla dów krwi, 

bo taksówkarz miał na sobie grubą ortalio 

no wą kurt kę. Pod czas pierw sze go 

ude rze nia nóż się zgiął, bo jej na wet nie 

przebił… 

Opo wie dział pan rze czy, któ re ob - 

cią ża ją Alek san dra P. Jak za mie rza 

go pan bro nić? 

– Jego zachowanie jest oczywiście 

bardzo naganne. Ale są tu okoliczności, 

któ re trze ba wziąć pod uwa gę. Wa żne bę - 

dą badania psychiatrów i wyniki sekcji 

zwłok. Sąd zdecyduje, jak potraktuje 16 

– latka. Jeśli zrobił to z rozeznaniem 

– miał zamiar bezpośredni, może odpowia 

dać jak do ro sły. Jest jed nak ta ka 

za sa da w pra wie, że choć by się ktoś przy - 

znał do popełnienia czynu, to nie jest to 

dowód stuprocentowy. Funkcjonuje zasada 

domniemania niewinności. 

Roz ma wia ła M. CY GNA RO WICZ 

NOWY OBROŃCA 

W ponad miesiąc po tragedii chłopak 

dostał nowego obrońcę. Wyznaczonego 

z urzędu mec. Stanisława Stocha, zastąpił 

znany w Nowym Sączu mec. Marek 

Eilmes, specjalista od trudnych spraw, 

którego wybrała rodzina Aleksandra P. 

Pierwsza rozmowa Marka Eilmesa 

z chłopcem trwała około dwóch godzin. 

– Uzyskałem bardzo dużo ciekawych 

i istotnych dla obrony informacji – mówi 

adwokat. – Na obecnym etapie nie mogę 

się jednak wypowiadać. Powiem tylko, 

że we dług mo jej opi nii to jest jesz cze 

dziecko. Zachowuje się bardzo niedojrzale, 

zu peł nie jak dziec ko, cho ciaż ma szes - 

naście lat…




Hazard to 

ukryta choroba 

Rozmowa z AGNIESZKĄ CHEMPEREK, psychologiem, 

specjalistą terapii uzależnień, kierownikiem Działu 

Profilaktyczno-Terapeutycznego Sądeckiego 

Ośrodka Interwencji Kryzysowej. 

Co to jest ha zard? 

– Specjaliści często określają go mianem 

„ukrytej choroby”. W przypadku 

uzależnienia od hazardu istotną kwestią 

utrudniającą prawidłową diagnozę jest 

fakt, iż na le ży on do ty pu uza le żnień nie - 

substancjalnych, czyli takich gdzie brak 

jest widocznych, fizycznych objawów 

chorobowych jak w przypadku alkoholizmu, 

narkomanii czy lekomanii (zaliczanych 

do uzależnień typu substancjalnego). 

Ła two wpaść w ta kie uza le żnie nie? 

– Hazard, jak każde uzależnienie jest 

pu łap ką, w któ rą ła two wpaść, gdyż za - 

czyna się niewinnie. Początkowo takimi 

czyn ni ka mi po py cha ją cy mi oso by 

w kierunku hazardu jest ciekawość, nuda, 

chęć za bi cia cza su, czy cho cia żby 

pra gnie nie awan su spo łecz ne go. 

Pod tym wszyst kim kry je się ci cha na - 

dzie ja na wy gra ną, zdo by cie du żych 

pieniędzy w krótkim czasie, idąc – mówiąc 

ko lo kwial nie – dro gą na skró ty. 

Z bie giem cza su gra sta je się spo so bem 

na poprawę nastroju, sposobem na oderwanie 

się od szarej rzeczywistości. 

Kie dy oso by, wkra cza ją ce w świat 

ha zar du prze kra cza ją gra ni cę? 

– Pro blem ro dzi się w mo men cie, gdy 

po ja wia się co raz częst sze pra gnie nie, 

nie raz wręcz przy mus gra nia, a to po wo - 

du je, że oso ba po świę ca co raz wię cej 

cza su ha zar do wi, kosz tem in nych co - 

dziennych obowiązków, które z czasem 

zaniedbuje. Pojawia się również zespół 

abstynencyjny w momencie ograniczenia 

lub za prze sta nia gra nia, bądź na au - 

tomatach, bądź w inne gry loteryjne lub 

karty. 

Czym się on ob ja wia? 

– Zespół abstynencyjny u takiej osoby 

przy bie ra po stać ró żnych nie przy - 

jemnych dolegliwości. Może objawiać 

się nerwowością, drażliwością, stanem 

cią głe go na pię cia, nie po ko jem, re ago - 

wa niem agre sją. Chęć gra nia dla oso by 

uzależnionej jest niejednokrotnie tak silna, 

że po mi mo ewi dent ne go jej ne ga - 

tyw ne go wpły wu na funk cjo no wa nie 

spo łecz ne, psy chicz ne czy fi zycz ne 

– hazardzista nie przestaje grać. To z kolei 

po wo du je, że kła mie, kom bi nu je 

i manipuluje otoczeniem, w którym się 

obraca. 

Kto jest bar dziej po dat ny na uza le - 

żnie nie od ha zar du: dzie ci, czy do - 

ro śli? 

– Obecnie, gdy dostępność do interne 

tu jest nie mal po wszech na, nie mo żna 

już mówić, że problem hazardu dotyczy 

Pro blem ro dzi się w mo - 

men cie, gdy po ja wia się 

co raz częst sze pra gnie - 

nie, nie raz wręcz przy - 

mus gra nia. 

tylko i wyłącznie dorosłych. Hazard rozumiany 

do tej pory, jako granie w kasynach 

czy na automatach, rzeczywiście 

sprawiał, że w jego sidła wpadały głównie 

osoby pełnoletnie, gdyż takie tylko 

mogły przebywać w lokalach świadczących 

tego typy atrakcje. W sieci jest się 

ano ni mo wym, nikt nie spraw dza nam 

daty urodzenia w dowodzie, co sprawia, 

Agnieszka Chemperek 

że nawet dzieci mogą zagrać w pokera 

lub ob sta wić ja kiś za kład, nie opusz cza - 

jąc do mu. Dziś ha zard jest do stęp ny 

przez ca łą do bę i w ró żnych for mach 

i nie jest kontrolowany przez osoby z zewnątrz. 

Ile osób uza le żnio nych od ró żnych 

form ha zar du ko rzy sta z po mo cy 

spe cja li stów w SO IK? 

– W przypadku uzależnienia od hazardu 

mamy również do czynienia z osobami, 

które ujawniają także inne 

zaburzenia współwystępujące, jak chociażby 

od alkoholu czy narkotyków. Nie-



FOT. MIGA 

jednokrotnie trudno stwierdzić, które 

uzależnienie pojawiło się jako pierwsze, 

gdyż tu zależność bywa dwojaka. Albo 

osoby nadużywające alkoholu, uzależnione 

od narkotyków, chcąc zdobyć 

pieniądze na alkohol, zaczynają grać lub 

hazardziści spędzając większość czasu 

wśród osób pijących, biorących narkotyki, 

zaczynają dla spotęgowania doznań 

powstałych wskutek grania sięgać 

po substancje psychoaktywne. Często 

również u hazardzistów występują inne 

niepokojące objawy takie jak: obniżony 

nastrój, stany lękowe czy depresyjne 

(najczęściej po przerwaniu grania, gdy 

zaczynają się pojawiać negatywne konsekwencje 

związane z hazardem, problemy 

finansowe czy konflikty w domu, 

szko le, pra cy). Tak, więc naj czę ściej 

do ośrodka zgłaszają się pacjenci, którzy 

przychodzą z innym problemem i dopiero 

w rozmowie wychodzi również problem 

uzależnienia od hazardu, który jest 

nawet dominujący. Zwykle są to osoby 

dorosłe, które nie do końca zdają sobie 

spra wę z te go, iż ich pro blem ma rów - 

nież szer szy kon tekst. 

Czy ha zar dzi ści uświa da mia ją so - 

bie, że sta li się cząst ką „ha zar do we - 

go świa ta”, któ ry ich co raz bar dziej 

wcią ga? 

– Pewne mechanizmy psychologiczne, 

z którymi mamy do czynienia w alko 

ho li zmie czy nar ko ma nii wy stę pu ją 

również u hazardzisty. Mam tu na myśli 

bardzo niebezpieczny mechanizm iluzji 

i zaprzeczeń, który powoduje, że osoba 

nie zdaje sobie sprawy z rangi swojego 

pro ble mu, znacz nie go mi ni ma li zu jąc 

lub nawet całkowicie mu zaprzeczając. 

Po nad to gra cze czę sto ule ga ją złu dze - 

niom i ujaw nia ją my śle nie ma gicz ne, 

czego przykładem może być personifika 

cja ma szy ny i na przy kład – czu łe 

do niej prze ma wia nie, zwra ca nie się 

po imie niu jak do oso by. To co to wa rzy - 

szy hazardziście bez względu na istnieją 

cy stan rze czy, to wia ra w je go 

wyjątkowość, szczęście i ostateczną wygraną. 

Co dzie je się póź niej? 

– Pułapka uzależnienia polega między 

in ny mi na tym, iż pro blem po ja wia 

się podstępnie i jest zwykle rozciągnięty 

w czasie, dając złudne poczucie osobie 

uzależnionej jak i jej otoczeniu, że 

jesz cze nie jest tak źle, bo nie sprze da je 

przed mio tów wy nie sio nych z do mu, 

jeszcze nie kradnie, jeszcze pracuje i zarabia 

na rodzinę itd. 

Spe cja li ści po da ją, iż mo żna wy ró - 

żnić fa zy uza le żnie nia od ha zar du, 

przy czym pod kre śla ją, iż nie wszy scy 

mu szą przejść te eta py w okre ślo nej ko - 

lejności... 

Pierwsze faza uzależnienia od hazardu 

– ZWYCIĘSTWA, charakteryzuje się 

gra niem oka zjo nal nym. Gra nie jest 

Pew ne me cha ni zmy psy - 

cho lo gicz ne, z któ ry mi 

ma my do czy nie nia w al - 

ko ho li zmie czy nar ko ma - 

nii wy stę pu ją rów nież 

u ha zar dzi sty. 

wówczas ekscytujące i jest zwykle sposobem 

ucieczki od problemów. Na tym 

etapie gracz ma poczucie, że kontroluje 

sy tu acje i nad wszyst kim pa nu je. 

W myśl po wie dze nia: „Ape tyt ro śnie 

w miarę myślenia” w głowie takiej osoby 

ro dzą się no we wi zje co raz to więk - 

szych wy gra nych. Skut ku je to co raz 

częstszym graniem i większymi kwotami. 

Ko lej na fa za – STRAT, w któ rej 

stawki gracza wzrastają. Zaczyna on pożyczać 

pieniądze, zaczyna myśleć, jak 

zdo być ko lej ne, któ re w je go za my śle 

doprowadzą go do wymarzonej wygranej. 

Im czę ściej gra, tym zwięk sza praw - 

do po do bień stwo prze gra nych, któ re 

na tym eta pie zda rza ją się co raz czę ściej. 

Chęć ode gra nia się oraz w przy pad ku 

wygranej przeznaczanie wygranej na regulację 

długów, to najczęściej występują 

ce epi zo dy w fa zie dru giej. Tu taj 

problem zaczyna być coraz bardziej dostrzegany 

przez otoczenie, bo hazardzista 

co raz wię cej cza su po świę ca 

na granie, zaniedbując rodzinę, szkołę 

czy pra cę. Co raz czę ściej kła mie, kom - 

bi nu je, ro biąc wszyst ko, by przez świa - 

tem ze wnętrz nym ukryć fakt gra nia, 

a z dru giej stro ny, by so bie za pew nić 

bądź wymarzona wygraną bądź pieniądze 

na dłu gi. W fa zie DE SPE RA CJI 

konsekwencje z grania są już bardzo poważne. 

Osoba wchodzi w konflikt z prawem 

(by zdo być pie nią dze na dal sze 

granie, uregulować zaległości), dochodzi 

do kon flik tów w do mu, pra cy, 

w szko le. Ha zar dzi sta nie jed no krot nie 

traci pracę, najbliżsi się od niego odsuwają. 

Oprócz tego psychika takiej osoby 

jest coraz bardziej zaburzona. Mając 

więk szą świa do mość swo je go pro ble - 

mu, wskutek zaistniałych konsekwencji 

taka osoba zaczyna odczuwać wyrzuty 

sumienia, bezradność, poczucie beznadziej 

no ści. Mo że po ja wić się de pre sja 

a nawet myśli samobójcze. Najczęściej 

to na tym eta pie oso by zgła sza ją się 

po specjalistyczną pomoc. Jeżeli natomiast 

te go nie uczy nią ist nie je ry zy ko 

wej ścia w ko lej ną fa zę – UTRA TY 

NADZIEI. Towarzyszące osobie poczucie 

beznadziejności, przygnębienia, częste 

stany depresyjne mogą doprowadzić 

do próby samobójczej. W tej fazie osoba 

może dodatkowo radzić sobie z sytuacją 

po przez al ko hol i nar ko ty ki. 

Ponadto może coraz częściej doświadczać 

zagrożeń ze strony wierzycieli, nale 

ga ją cych na spła tę dłu gu lub tra fić 

do zakładu karnego za dokonane wcześniej 

prze stęp stwa. Te fa zy nie mu szą 

występować zawsze w takiej kolejności. 

Nie każdy hazardzista przechodzi kolejno 

te etapy. Wszystko zależy od indywidualnej 

sytuacji osoby. 

Jak po móc oso bie, któ ra wpa dła 

w szpo ny ha zar du? 

– Ważne by nawiązała kontakt z psycho 

lo giem, któ ry ro ze zna sy tu ację 

i po po sta wie niu dia gno zy, skie ru je 

do odpowiedniej placówki według dominującego 

problemu danej osoby. Może 

zgłosić się do instytucji pomocowej 

sa ma, do bro wol nie. Pe wien od se tek 

osób, zgodnie z nakazem sądu, zobligowany 

jest do podjęcia terapii w związku 

z po peł nio ny mi prze stęp stwa mi, np. 

kradzieże, podbicia, wymuszenia. 

Ja ka jest ska la pro ble mu? 

– Wy da je się, że jest to ten den cja ro - 

snąca, jednak, jeśli chodzi o uzależnienia 

od hazardu mamy zapewne do czynienia 

z „ciemną liczbą” przypadków, które nigdy 

nie ujrzały światła dziennego. 

A obecnie, gdy dostępność gier zarówno 

w realu jak i on line jest nieograniczona 

– pokusa zarówno dla młodzieży jak 

i dorosłych jest bardzo duża. 

Roz ma wia ła IGA MI CHA LEC




Pomnik 

sądeckich serc 

Tak się wyraził prezydent Nowego Sącza Ryszard Nowak 

21 grudnia ub. r. podczas uroczystości otwarcia Sądeckiego Hospicjum 

przy ul. Nawojowskiej. Bohater uroczystości Roman 

Porębski złożył rezygnację z funkcji prezesa Towarzystwa Przyjaciół 

Chorych „Sądeckie Hospicjum”. Prezes uznał, że jego 12- 

letnia misja dobiegła tym samym końca. 

Życie ludzkie jest szczególnie słabe 

i kru che, kie dy przy cho dzi 

na świat i kiedy opuszcza doczesność, 

aby osią gnąć wiecz ność. 

Słowo Boże wielokrotnie wzywa do otocze 

nia ży cia opie ką i sza cun kiem, 

zwłasz cza ży cia na zna czo ne go przez 

cho ro bę i sta rość – ty mi sło wa mi Ja - 

na Pawła II z encykliki Evangelium vita 

powitał uczestników uroczystości prowa 

dzą cy ją Je rzy Le śniak. Wśród go ści 

była m.in. dr Jolanta Stokłosa – „matka 

chrzestna” polskiego ruchu hospicyjnego, 

dy rek tor pierw sze go w kra ju kra - 

kowskiego Hospicjum im. św. Łazarza 

oraz sze fo wa Ogól no pol skie go Fo rum 

Hospicyjnego. 

– Otwar cie ho spi cjum, to wiel ka 

spra wa dla na sze go mia sta – mó wił 

Ro man Po ręb ski, na co dzień skrom - 

ny au dy tor w Urzę dzie Mia sta. – Lu - 

dzie cho rzy i ich ro dzi ny nie 

po zo sta ną bez po mo cy i opie ki w ja - 

kże trud nym, ostat nim okre sie swo jej 

ziem skiej wę drów ki. Bę dą mo gli ten 

czas prze żyć z god no ścią, bez stra chu 

i bó lu (czy taj obok peł ne wy stą pie nie 

R. Po ręb skie go). 

Po ręb ski mó wił ta kże, że tak jak 

cho rym po trzeb ni są zdro wi, tak zdro - 

wym po trzeb ni są lu dzie cier pią cy. 

Pod kre ślił, że dzia łal ność w To wa rzy - 

stwie by ła naj wa żniej szym do świad - 

cze niem je go ży cia i że po zo sta wia 

organizację w dobrej kondycji, również 

fi nan so wej, z nad wy żką się ga ją cą 180 

tys. zł. Ze bra ni zgo to wa li by łe mu już 

pre ze so wi To wa rzy stwa Przy ja ciół 

Cho rych „Są dec kie Ho spi cjum” wiel - 

ką owa cję. 

*** 

Na par te rze lśnią ce go no wo ścią bu - 

dyn ku znaj du je się 11 dwu oso bo wych 

po koi go to wych do przy ję cia cho rych 

w sta nie ter mi nal nym. Sa le wy po sa żo - 

ne są w au to ma tycz nie pod no szo ne łó - 

żka i in ny nie zbęd ny sprzęt 

do pie lę gna cji cho rych. Są ga bi ne ty 

pielęgniarskie i lekarskie, kuchnia, węzeł 

sa ni tar ny oraz ka pli ca. – Eko no mia 

jest wa żna, ale im wię cej bę dzie tu du - 

cha, tym to dzie ło bę dzie trwal sze 

– stwier dził ks. pra łat Sta ni sław 

Cza chor, Ho no ro wy Oby wa tel No we - 

go Są cza, przy po mi na jąc, że po cząt ki 

ruchu hospicyjnego sięgają przypowie- 

FOT. HSZ



FOT. JEC 

ści o mi ło sier nym Sa ma ry ta ni nie 

z Ewan ge lii św. Łu ka sza. To wła śni ks. 

S. Cza chor w 1999 r., ja ko pro boszcz 

pa ra fii św. Ka zi mie rza za ło żył To wa - 

rzy stwo Przy ja ciół Cho rych „Są dec kie 

Ho spi cjum”, do któ re go włą czy li się 

sądeccy lekarze, pielęgniarki, wolontariu 

sze, ta cy jak dr Ja dwi ga Źół ciń ska, 

dr Je rzy Ga la, dr An drzej Przy by szow - 

ski, dr Zo fia Ku bisz - Pa jor, Zo fia 

Piecz kow ska i wie lu, wie lu in nych. 

Ho spi cjum po bło go sła wił w dniu 

otwar cia ks. Jó zef Woj nic ki, ka pe lan 

są dec kie go szpi ta la, a po świę ci je no - 

wy or dy na riusz tar now ski. Sym bo licz - 

ne go prze cię cia wstę gi do ko na li m.in.: 

dr J. Sto kło sa, ks. S. Cza chor i pre zy - 

dent R. No wak. Uro czy stość zgro ma - 

dzi ła przy ja ciół i spon so rów. 29 osób 

otrzy ma ło z rąk Ro ma na Po ręb skie go 

ty tuł Ho no ro we go Człon ka To wa rzy - 

stwa Przy ja ciół Cho rych „Są dec kie 

Ho spi cjum”. Nad wej ściem do sal dla 

cho rych w sta nie ter mi nal nym wi szą 

tabliczki największych sponsorów tego 

dzie ła, są to oso by pry wat ne oraz zna - 

ne i mniej zna ne fir my są dec kie. 

(HSZ) 

Koniec wieńczy dzieło 

(Wystąpienie ROMANA PORĘBSKIEGO na otwarciu Sądeckiego Hospicjum) 

FOT. JEC 

(…) Po łacinie: finis coronat opus – znaczy „koniec wieńczy 

dzieło”. Oto zwieńczone zostały nasze wieloletnie starania 

o budowę pierwszego z prawdziwego zdarzenia stacjonarnego 

hospicjum na Sądecczyźnie. Jego idea sięga 1999 roku. Wtedy 

przy parafii św. Kazimierza utworzono Towarzystwo Przyjaciół 

Chorych z inicjatywy grupy mieszkańców miasta i ówczesnego 

proboszcza ks. prałata Stanisława Czachora. 

Ksiądz Pra łat jest dzi siaj wśród nas i – ja ko Siew cy ziar - 

na ho spi cyj ne go, któ re tra fi ło na po dat ną gle bę i zro dzi ło 

wspaniałe dzieło – pragnę Mu serdecznie podziękować. Dziękuję 

Księże Prałacie! 

Przypomnę, że Towarzystwo działało i działa nadal na zasadzie 

wolontariatu, bezinteresownej woli służenia innym ludziom. 

Pra cu jąc od wie lu lat w for mu le wo lon ta ryj ne go 

hospicjum domowego, dostrzegaliśmy rosnące zapotrzebowanie 

na specjalistyczną opiekę nad ludźmi u kresu ich ziemskiej 

wę drów ki. Na wet naj bar dziej re gu lar ne od wie dzi ny 

w domu chorego, czy to lekarza, pielęgniarki, duchownego, 

bądź pracownika socjalnego, terapeuty, psychologa, czy też 

wolontariusza niemedycznego, nie zastąpią stałej, całodobowej 

opie ki. 

Wiele rodzin ma kłopoty z zapewnieniem opieki i godnego 

zmagania się ze śmiertelnym cierpieniem bliskiej osoby, lub też 

nie ma ku temu należytych warunków. Dlatego kilka lat temu 

rozpoczęliśmy starania o budowę stacjonarnego hospicjum. 

Podjęta idea spotkała się ze społecznym poparciem i zrozumieniem. 

Ludzie i firmy otwierali kieszenie i serca, kruszały 

wszechobecne biurokratyczne przeszkody. Istotne zasilenie 

przyniosły 1-procentowe odpisy od podatku dochodowego oraz 

akcje charytatywne: „Ziarnko Gorczycy” i żonkilowe „Pola Nadziei”. 

Okazało się, że nieprawdą jest stwierdzenie o społeczeństwie 

nieczułym na ludzkie cierpienie. 

Pragnę specjalnie podziękować prezydentowi Ryszardowi 

Nowakowi za silne wsparcie i konkretny wkład w realizację 

te go dzie ła: nie od płat ne prze ka za nie dział ki pod bu do wę 

obiektu i niemal codzienne towarzyszenie całemu przedsięwzięciu. 

Pa nie Ry szar dzie, go rą cy orę dow ni ku na szej wspól nej 

sprawy: Dziękuję! 

Do grupy indywidualnych darczyńców i sponsorów, o których 

pracowicie zabiegali działacze Towarzystwa „Sądeckie 

Hospicjum”, dołączyły władze wojewódzkie: Zarząd Województwa 

Małopolskiego, pan marszałek Leszek Zegzda i osobiście 

wojewoda Stanisław Kracik. 

Pod ję ta idea spo tka ła się ze spo łecz - 

nym po par ciem i zro zu mie niem. Lu - 

dzie i fir my otwie ra li kie sze nie i ser ca, 

kru sza ły wszech obec ne biu ro kra tycz - 

ne prze szko dy. 

Z Unii Europejskiej – poprzez Małopolski Regionalny Program 

Operacyjny na lata 2007–2013 – pozyskaliśmy na ten 

cel po cząt ko wo 2 mln 780 tys. zł, po ko rek cie 2 mln 454 tys. 

zł. O dofinansowanie z UE nie było łatwo, bo konkurencja 

dobrych wniosków była spora, ale udało się. Zaważyły m.in. 

ważne względy społeczne: idea budowy placówki tak potrzebnej 

w No wym Są czu i na Są dec czyź nie oraz fakt, że To wa - 

rzystwo od wielu lat prowadzi hospicjum domowe, opiekując 

się wieloma ludźmi starszymi i ciężko chorymi. Kto kiedykolwiek 

zmagał się z procedurami przy wnioskach o pozyskanie 

pozabudżetowych środków finansowych, ten wie, że




bywa to często droga krzyżowa. Szczęśliwie, dzięki życzliwości 

służb marszałkowskich, przez tę drogę przebrnęliśmy. 

Rozliczenie finansowe inwestycji wygląda następująco: 

Szacunkowe koszty inwestycji – 4 mln zł., 

Koszty po postępowaniu przetargowym – 3 mln. 500 tys. zł., 

Do fi nan so wa nie ze środ ków UE – 2 mln. 454 tys. zł., 

Udział wła sny To wa rzy stwa – 1 mln. 52 tys. zł. 

– w tym środki pieniężne i darowizny rzeczowe o wartości 

440 tys zł. pozyskane z akcji „Ziarnko Gorczycy”, 

Wyposażenie – 200 tys zł. – dotacja Małopolskiego Urzędu 

Wojewódzkiego. 

*** 

18 maja 2009 r. uroczyście działkę w Zawadzie poświęcił 

ks. Stanisław Olesiak, duszpasterz środowiska niepełnosprawnych. 

Po zwo le nie na bu do wę wy da ne zo sta ło 18 li sto pa - 

da 2009 r. Kilka tygodni później wykonawca – firma REMM 

– ostro za brała się do ro bo ty. 

W tym miejscu dziękuję wszystkim ludziom dobrej woli, 

któ rzy przy czy ni li się do urze czy wist nie nia tak po trzeb nej 

FOT. JEC 

FOT. HSZ 

Po wsta nie ta kie go obiek tu na te re nie 

mia sta wy peł nia bia łą pla mę na ma pie 

opie ki ho spi cyj nej re gio nu, bę dzie też 

nie pod wa żal nym, ma te rial nym do wo - 

dem tro ski Są de czan o lu dzi cier pią - 

cych na nie ule czal ne cho ro by. 

w mieście i regionie placówki. Dziękuję grupie architektów, 

z panem Witoldem Królem na czele za nieodpłatne sporządzenie 

projektu hospicjum, Jerzemu Wituszyńskiemu za wyko 

na nie prac geo de zyj nych i geo lo gicz nych, dzię ku ję 

Maciejowi Kurpowi i Mieczysławowi Kaczwińskiemu – organizatorom 

akcji „Ziarnko Gorczycy” oraz Gabrieli Szczerkow 

skiej i Sła wo mi ro wi Szczer kow skie mu – sze fom 

sądeckiego oddziału „Strzelca” za wieloletnią pomoc w gromadzeniu 

środków finansowych na ten wspaniały cel. 

Jestem pod ogromnym wrażeniem szerokiego odzewu, jaki 

towarzyszył budowie hospicjum. Szczerze mówiąc nie spodziewałem 

się aż tylu gestów poparcia i pomocy. Długa jest 

lista darczyńców, dzięki którym zgromadziliśmy na naszym 

koncie pokaźne kwoty. 

Składam serdeczne podziękowanie osobom przekazującym 

jednoprocentowy odpis podatku na nasze Towarzystwo. (…) 

Na końcu dziękuję koleżankom i kolegom z Towarzystwa 

Przyjaciół Chorych „Sądeckie Hospicjum”, bez których nie byłbym 

w stanie zrealizować tej szlachetnej inicjatywy. Wszyscy 

jesteście naszym bezcennym skarbem, dzięki któremu hospicjum 

otwiera dziś swoje podwoje. To wielka sprawa dla naszego 

miasta: ludzie chorzy i ich rodziny nie pozostaną bez 

pomocy i opieki w jakże trudnym, ostatnim okresie swojej 

ziemskiej wędrówki. Dzięki nam wszystkim nie będą samotni. 

Będą mogli ostatni okres życia przeżyć z godnością, bez 

strachu, i bólu. 

Powstanie takiego obiektu na terenie miasta wypełnia białą 

plamę na mapie opieki hospicyjnej regionu, będzie też niepodważalnym, 

materialnym dowodem troski Sądeczan o ludzi 

cierpiących na nieuleczalne choroby. Niech to hospicjum będzie 

też miej scem na dziei. Nasz ka pe lan ks. Jó zef Woj nic ki 

po wie dział kie dyś, że nie tyl ko lu dzie zdro wi są po trzeb ni lu - 

dziom cho rym, że by im nieść po moc. Jest też od wrot nie. Ta - 

kże ludzie chorzy są potrzebni ludziom zdrowym, ponieważ 

ci zdrowi opiekując się cierpiącymi i umierającymi uczą się 

wielkiej pokory wobec życia, bezinteresownej pomocy, miło 

ści wo bec lu dzi ter mi nal nie cho rych. Są też szan są dla tych, 

którzy pragną pójść drogą miłosierdzia. Ojciec Święty Jan Paweł 

II powiedział, że człowiek cierpi na różnych płaszczyznach, 

że bar dziej od zdro wia po trze bu je ludz kie go ser ca, 

ludzkiej solidarności. Oby tego serca i tej solidarności nigdy 

nie za bra kło pod tym da chem. (…) 

Na parterze otwieranego dziś obiektu znajdzie się 11 dwuosobowych 

pokoi wyposażonych w węzły sanitarne dla 21. 

osób w stanie terminalnym. Gabinety: lekarski i pielęgniarski, 

kaplica z zachrystią, zaplecze kuchenne. W przyszłości



bę dzie mo żna za adop to wać nie wy ko rzy sta ną w tej chwi li 

część strychu na dodatkowe pomieszczenia dla pacjentów, podwajając 

ich liczbę. 

I jesz cze wą tek pry wat ny: Je stem już pe wien, że ruch ho - 

spicyjny na trwałe wpisał się w życie naszego miasta. Z chwilą 

uru cho mie nia te go obiek tu, za czy na się no wy etap 

w dziejach „Sądeckiego Hospicjum”. W związku z tym faktem, 

po 12 latach kierowania Towarzystwem „Sądeckie Hospi 

cjum” po sta no wi łem zre zy gno wać z peł nie nia funk cji 

prezesa. Zamykam bardzo ważny etap swojego życia. Hospicjum 

jest go to we, więc mo ja pra ca do bie gła koń ca. Zo sta - 

wiam or ga ni za cję w do brej kon dy cji, fi nan so wej rów nież. 

Nadwyżka pieniężna sięga kwoty 180 tys. zł., którą pozostawiam 

do dyspozycji mojemu następcy. 

Mia łem szczę ście prze żyć jed no z naj cie kaw szych do - 

świadczeń i przygód życiowych. Dziękuję Panu Bogu, że dał 

mi ta ką szan sę. Mam wiel ką sa tys fak cję i po czu cie do brze 

spełnionego obowiązku. Pragnę podziękować wszystkim, którzy 

bez in te re sow nie wspie ra li mnie w tej kil ku na sto let niej 

Mia łem szczę ście prze żyć jed no z naj - 

cie kaw szych do świad czeń i przy gód 

ży cio wych. Dzię ku ję Pa nu Bo gu, 

że dał mi ta ką szan sę. 

pracy. Zachowuję Was we wdzięcznej pamięci, a „Sądeckiemu 

Hospicjum” pragnę dalej służyć radą i pomocą. 

Jest ono bo wiem na szym wspól nym dzie łem, do któ re go 

miałem zaszczyt i radość dołożyć własną, skromną, osobistą 

cegiełkę. Spi sał: (HSZ) 

FOT. HSZ




Piwnica 

Stanisława Ciągły 

Ściany z kamienia, posadzka wyłożona gresem, kafelki w toaletach, 

pomieszczenie kuchenne czeka już tylko na montaż urządzeń, 

zlewów i stołów – razem 156 metrów piwnicy 

w kamienicy na ul. Dunajewskiego 7 w Nowym Sączu czeka 

na otwarcie jadłodajni dla dzieci i młodzieży. 

Dar czyń ca mi, któ rzy zwró ci li 

się do se na to ra Sta ni sła wa 

Ko gu ta z pro po zy cją wspól - 

nego prowadzenia jadłodajni, 

są Elżbie ta i Sta ni sław Cią gło, wzię ty 

sądecki notariusz, rodem z Podegrodzia. 

Kamienicę na ul. Dunajewskiego 7 Ciągło 

ku pił w 1995 ro ku i do dziś ją re - 

montuje. Została mu jeszcze elewacja, 

ma już na to po zwo le nie. 

Ja kieś czte ry la ta te mu ma łżeń stwo 

postanowiło przeznaczyć piwnice w kamie 

ni cy na dzia łal ność cha ry ta tyw ną. 

– Z po trze by ser ca, trze ba się dzie lić 

tym, co się ma. Od wdzię czyć lu dziom 

za swój do bry los. Sta ra my się du żo po - 

ma gać – tłu ma czy po wo dy Sta ni sław 

Ciągło. Sam wychował troje dzieci i ma 

już tro je wnu cząt, dla te go chciał po móc 

mło dzie ży. Za pro po no wał współ pra cę 

Stanisławowi Kogutowi. – Pewno mógłbym 

pro wa dzić to sam, ale cza su na to 

nie mam. A senator ma doświadczenie 

– mówi. 

Ciągło zapłacił za projekt i remont, 

ku pi wy po sa że nie ja dło daj ni i bę dzie 

współ fi nan so wał po sił ki. – Je stem mu 

wdzięczny, bo inicjatywa wyszła od niego 

i ponosi wszelkie koszty – podkreśla 

Stanisław Kogut. 

Re mont trwał po nad pół to ra ro ku. 

Trzeba było zedrzeć tynki z cegieł, bo 

ścia ny by ły za wil go co ne. Uzu peł nić 

ubytki. W końcu pomieszczenie, pięknie 

odnowione i pachnące świeżością, 

czeka na wyposażenie. Był projekt wyko 

na nia, od po wied nie uzgod nie nia 

związane z remontem. 

Okazało się jednak, że potrzeba kolejnych. 

27 grudnia 2011 roku Mirosław 

Trzupek, dyrektor Wydziału Architektury 

i Budownictwa Urzędu Miasta, z upoważnienia 

prezydenta Nowego Sącza 

wydał postanowienie nakładające na Stanisława 

Ciągłę obowiązek dostosowania 

projektu budowlanego do wymogu rozporządzenia 

ministra infrastruktury ws. 

warunków technicznych, w tym instalację 

urządzeń zapewniających dostęp 

do lokalu osobom niepełnosprawnym. 

A także obowiązek uzgodnienia zamiaru 

zmiany sposobu użytkowania pomieszczeń 

piwnic i przeznaczenia ich na jadłodajnię 

z rzeczoznawcami do spraw 

sanitarno-higienicznych, bezpieczeństwa 

i higieny pracy, zabezpieczeń przeciwpożarowych 

oraz z… Wojewódzkim Urzędem 

Ochrony Zabytków w Krakowie 

Delegatura w Nowym Sączu. 

– Budynek nie jest wpisany do rejestru 

za byt ków, ale jak trze ba to trze ba 

– mówi Ciągło. 

– Kamienica stoi w obrębie rynku, 

a cały rynek jest objęty opieką konserwatora 

zabytków. Projektant już wie wszystko 

i dzia ła. Po wie dział, że jak pod ko niec 

lutego dostaniemy te uzgodnienia, to będzie 

do brze – dodaje senator. 

JAKIE DZIECI 

BĘDĄ DOŻYWIANE 

W JADŁODAJNI? 

– Rozmawiałem z księdzem Janem 

Piotrowskim i z prezydentem Ryszardem 

Nowakiem i faktycznie, w większości



szkół są sto łów ki, gdzie wy da wa ne są po - 

siłki tym, którzy potrzebują. Caritas 

przy bazylice, jadłodajnia księdza prałata, 

też wy da je po sił ki. Nie mo żna się du - 

blować – przyznaje Stanisław Kogut, 

ale, jak mó wi, wszy scy chwa lą tę ini cja - 

ty wę, bo ni gdy ta kich za wie le. 

– Poszukaliśmy więc dalej i są dojeżdża 

ją cy z oko licz nych miej sco wo ści 

do szkół do No we go Są cza, któ rzy po - 

trze bu ją wspar cia. Roz po czy na my 

od po sił ków dla stu uczniów, bę dzie my 

potem promować inicjatywę – tłumaczy 

senator. Jak dodaje, może objąć opieką 

dzie ci od ze rów ki aż do 19 lat, bo w tym 

wieku dojeżdża młodzież z całego powia 

tu do szkół śred nich. 

Jadłodajnia będzie czynna najprawdopodobniej 

od godziny 13 do 17, czyli 

wte dy, gdy mło dzież koń czy lek cje. Do - 

je żdża ją cy cze ka ją wte dy na au to bus 

i czas ten mogliby spędzić w jadłodajni. 

Jeszcze nie zdecydowano, jakie posiłki 

będą przywożone ze stołówki fundacji 

se na to ra w Stró żach. W za le żno ści 

od tego, w jakich będą przychodzić godzi 

nach, ja dło daj nia bę dzie wy da wa ła 

kanapki na drugie śniadanie lub ciepłą 

stra wę na obiad, zu pę czy dru gie da nie. 

– Mogą przyjść do jadłodajni i uzyskać 

po si łek, na wet je śli to bę dzie ich 

dru gi czy ko lej ny – de kla ru je se na tor. 

Osoby, które będą dożywiane, wytypuje 

Leszek Langer, rzecznik prasowy sena 

to ra i za ra zem peł no moc nik pre zy - 

den ta No we go Są cza ds. 

nie peł no spraw nych. Ale mło dzież do - 

stałaby na ul. Dunajewskiego nie tylko 

posiłek. 

Ja dło daj nia bę dzie czyn - 

na naj praw do po dob niej 

od go dzi ny 13 do 17, czy li 

wte dy, gdy mło dzież koń - 

czy lek cje. 

– Myślałem też o zatrudnieniu psychologa, 

żeby mieli z kim porozmawiać. 

Teraz zagrożeń jest wiele, mieszkam tu 

w cen trum i wi dzę, co się dzie je, to prze - 

rażające – planuje Ciągło. Wcześniej 

marzył, by miejsce było świetlicą, jednak 

pomysł blokują wymogi stawiane takim 

miej scom. – Piwnica nie nadaje się 

na ten cel, bo ma za ma ły do pływ świa - 

tła dziennego – ubolewa nad biurokracją. 

Ale se na tor Ko gut się nie pod da je. 

Też myśli o świetlicy: – Chciałbym kiedyś 

wprowadzić tam osobę o kwalifikacjach 

nauczyciela, żeby dzieci mogły tam 

też odrobić lekcje. Jak na świetlicy. Takie 

mam ma rze nie. 

BER NA DE TA WASZ KIE LE WICZ 

FOT. BW




Pamiętniki Igi Hedwig (1987-2010) 

Papier zadrukowany 

bólem i cierpieniem 

W grudniowy wieczór w Miejskim Ośrodku Kultury w Nowym 

Sączu odbyła się promocja pamiętnika nieżyjącej już młodej sądeczanki 

Igi Hedwig zatytułowanego „Moje życie jest cudem”. 

23-letnia Sądeczanka, zmagająca się z mukowiscydozą, 

śmiertelną chorobą genetyczną, zmarła 26 marca 2010 roku 

w klinice w Wiedniu. 

Iga była pierwszą Polką, cierpiącą 

na tą nieuleczalną chorobę, która 

przeszła dwie transplantacje płuc. 

By ła dla in nych cho rych i ich ro dzin 

symbolem heroicznej walki o życie, 

do końca, do ostatniego tchu. W przypadku 

mukowiscydozy to określenie nabiera 

wyjątkowego znaczenia. Iga szła ze 

śmier cią ra mię w ra mię przez ca łe swo je 

niedługie życie wypełnione krótkimi 

okresami poprawy zdrowia, gdy żyła pełną 

piersią. A zaraz potem przychodziła 

„jazda w dół”, kiedy balansowała na granicy 

życia i śmierci. W okresach wytchnienia 

od choroby, realizowała swoje 

pasje i marzenia, spotykała się z przyjaciółmi. 

Kochała i była kochaną przez najbliższych: 

rodziców – Dorotę i Jarosława 

Hedwigów i rodzeństwo: Grzegorza, 

Macieja, Szymona i najmłodszą 8-letnia 

dziś Julkę, która także walczy z mukowiscydozą. 

FOT. ARCH. DOROTY HEDWIG 

Iga „odchodziła” dwa razy. Pierwszy 

raz w 2006 ro ku, kie dy jej bio lo gicz ne 

płuca zaczęły odmawiać posłuszeństwa. 

Wte dy w kli ni ce AKH w Wied niu, 

po przeszczepie płuc, wygrała walkę ze 

śmier cią. Po ope ra cji szyb ko wra ca ła 

do zdrowia, dając nadzieję wielu innym 

cho rym dzie ciom, któ re po dob nie, jak 

ona w tych trud nych okre sach po pra wy 

zdro wia śpią w fo te lach, bo tak jest im 

Iga „od cho dzi ła” dwa ra - 

zy. Pierw szy raz w 2006 

ro ku, kie dy jej bio lo gicz - 

ne płu ca za czę ły od ma - 

wiać po słu szeń stwa. 

ła twiej od dy chać, gdy cykl dnia wy zna - 

czają inhalacje. 

Dru gi raz – w tej sa mej wie deń skiej 

klinice, kiedy 6 lutego 2010 r. powtórnie 

przeszczepiono jej płuca – medycyna 

oka za ła się bez sil na. Iga prze gra ła 

wal kę ze śmier cią. Do ostat nich chwil 

była przy niej mama, wyjątkowa kobieta, 

sze fo wa Pol skie go To wa rzy stwa 

Wal ki z Mu ko wi scy do zą, któ ra bez 

reszty poświęciła się batalii o życie nie 

tyl ko swo jej cór ki, ale wszyst kich dzie - 

ci cierpiących na tą straszna chorobę. 

*** 

Dorota Hedwig nieprzypadkowo wybrała 

salę kameralna MOK w Nowym 

Sączu na promocję pamiętników swojej 

córki. Janusz Michalik, prowadzący ten 

wy jąt ko wy wie czór, przy po mniał, że 

pierwsze koncerty i aukcje na rzecz Igi 

od by wa ły się od 2002 ro ku wła śnie 

w tym miej scu. Wspo mniał o rów nież 

już nie ży ją cym Bo gu sła wie „Bob ku” 

Ciule, inicjatorze charytatywnego ruchu 

społecznego „Sądeczan dar serca”, któ-



ry or ga ni zo wał kon cer ty, de dy ko wa ne 

m.in. Idze. To by ło jesz cze przed jej 

pierwszym przeszczepem w 2006 r. 

– Wiedzieliśmy, że Iga pisze pamiętnik 

– mówiła na wieczorze promocyjnym 

Dorota Hedwig. – Chciała, byśmy 

go wydali, gdyby odeszła. Liczyła, że dotrze 

on do ludzi decyzyjnych, do tych, 

którzy mają jakikolwiek wpływ na system 

leczenia mukowiscydozy w Polsce, który, 

co tu ukry wać, jest prze sta rza ły. Są - 

dzę jed nak, że po przez swo je dzien ni ki 

Iga do tar ła nie tyl ko do nich, ale do bar - 

dzo wielu ludzi. W tej książce pokazała 

życie chorego na mukowiscydozę. 

*** 

Trudnego zadania zebrania zapisków 

Igi, wspo mnień jej naj bli ższych, przy ja - 

ciół i znajomych, a potem ich usystematy 

zo wa nia i re dak cji pod ję ła się, 

siedząca obok mamy Igi – Dorota Wolanin, 

przyjaciółka rodziny. 

– Początkowo, gdy zapoznawałam się 

z tą przejmującą lekturą miałam mieszane 

uczu cia, po nie waż wtar gnę łam 

w czy jeś pry wat ne ży cie – tłu ma czy ła 

Do ro ta Wo la nin. – Ale, gdy się co raz 

bardziej zagłębiałam w jej zapiski, stało 

się dla mnie ja sne, że Iga pi sa ła je 

po to, by po ka zać ży cie cho rych na mu - 

kowiscydozę. Bardzo szybko zaprzyjaźni 

łam się z nią. Iga by ła oso bą 

niesamowicie otwartą na świat i ludzi. 

Trud no mó wić o niej w cza sie prze szłym. 

Iga jest z na mi. Jest wśród nas, bo ma - 

my jej przepiękny pamiętnik. 

– Pra cu jąc nad tą ksią żką 

pła ka łam w wie lu mo - 

men tach. Spo tka łam się 

z bli ski mi Igi, jej przy ja - 

ciół mi. Nie spo tka łam się 

tyl ko z nią. Nie ste ty, nie 

by ło mi to da ne. 

DOROTA WOLANIN 

– Iga ży ła, bo wo kół niej by li wspa - 

niali ludzie, przyjaciele, znajomi – doda 

ła Do ro ta He dwig. – Wspa nia ły 

ksiądz Ra fał, któ ry ją za wsze wspie rał, 

w ka żdym mo men cie, rów nież wte dy, 

gdy jej cierpienie się nasilało. Drodzy 

Państwo moją życiową pasją był sport. 

Ni gdy nie są dzi łam, że bę dę mieć dzie ci 

chore na mukowiscydozę, że będę zajmować 

się maluchami i młodzieżą, cierpią 

cy mi na to scho rze nie. Tak w ży ciu 

bywa. Ja i moja rodzina mamy momenty 

trud ne, bo Igi już z na mi nie ma. Prze - 

peł nia nas to ogrom nym bó lem, ale tak 

na praw dę ona ży je w nas. O niej cią gle 

roz ma wia my. Wie rzę, że tam, gdzie ode - 

szła jest jej do brze i, że nas wspie ra. 

Do ro ta He dwig opo wia da ła o swo - 

ich wi zy tach w In sty tu cie Gruź li cy 

i Cho rób Płuc w Rab ce, gdzie le czy się 

większość chorych na mukowiscydozę, 

o dra ma tycz nych spo tka niach z wal - 

czą cy mi o ka żdy od dech mło dy mi 

FOT. ARCH. DOROTY HEDWIG




Sądeczanie na emigracji 

Pogoda, krany 

i inne angielskie 

wynalazki 

Chmury, deszcz, wiatr – niby jesienna pogoda, a nam przywodzi 

na myśl początek minionego lata… Jeszcze końcem wiosny, 

dziwnym zrządzeniem losu, po nieprzyjemnościach 

z krakowskim biurem pośrednictwa pracy za granicą znaleźliśmy 

się w An glii w Brad ford. 

Na ko niec obec ni usły - 

sze li frag men ty pa mięt - 

ni ków Igi. Na wiel kim 

ekra nie, z wie lu zdjęć 

spo glą da ła na nich mło da 

dziew czy na, uśmiech nię - 

ta, za ję ta co dzien ny mi 

obo wiąz ka mi, w gro nie 

naj bli ższych, przy ja ciół, 

zna jo mych. Ta ka by ła. 

Muzeum Przemysłu – zabytowe pojazdy 

FOT. ARCH. 

ludź mi, cze ka ją cy mi na prze szczep 

płuc i pu st ce, gdy przy cho dzi wia do - 

mość, że ktoś nie ste ty od szedł. Mó wi - 

ła rów nież o wi zy cie w in sty tu cie 

bie gacz ki Ju sty ny Ko wal czyk, któ ra 

od wie dzi ła cho rych. 

– Pracując nad tą książką płakałam 

w wielu momentach – przyznała Dorota 

Wolanin. – Spotkałam się z bliskimi Igi, 

jej przyjaciółmi. Nie spotkałam się tylko 

z nią. Nie ste ty, nie by ło mi to da ne. Ka - 

żdy, kto prze czy ta ksią żkę znaj dzie w niej 

ten naj bar dziej wzru sza ją cy frag ment, 

kiedy Iga dziękowała Panu Bogu za cud 

ży cia, któ ry był jej da ny. Ta ksią żka, mi - 

mo ogrom ne go ła dun ku bó lu, nie sie 

również nadzieję. 

Na koniec obecni usłyszeli fragmenty 

pamiętników Igi. Na wielkim ekranie, 

z wielu zdjęć spoglądała na nich młoda 

dziewczyna, uśmiechnięta, zajęta codziennymi 

obowiązkami, w gronie najbliższych, 

przyjaciół, znajomych. Taka była. 

Spotkanie promocyjne pamiętników 

Igi Hedwig uświetniły występy artystyczne: 

grupy „Young Voice”, działającej 

przy Miejskim Ośrodku Kultury 

w Nowym Sączu, oraz zespołu „Megro 

2” z Wielogłów, który działa 

przy tamtejszej parafii. „Megro 2” wielokrotnie 

dawało koncerty, z których dochód 

był przeznaczony na leczenie Igi. 

Ta kże te raz, po Jej śmier ci ze spół na dal 

wspiera cierpiących na mukowiscydozę. 

Ksią żkę wy dru ko wa ła ofi cy na wy - 

dawnicza Nova Sandec. Wyboru zdjęć 

do ko nał Ja nusz Choj nac ki. Mo żna ją 

ku pić w wy daw nic twie Nova Sandec 

oraz w księgarni Caritas przy ulicy Wyszyńskiego 

w Nowym Sączu. 

IGA MI CHA LEC 

Miasto położone jest w hrabstwie 

West York shi re, nie - 

całe 300 km na północ 

od Londynu. Niestety, 

nocna podróż autostopem uniemożliwiła 

wyrobienie opinii na temat krajobrazowych 

i architektonicznych walorów 

mijanych aglomeracji, ale pierwsze 

wrażenia z miasta, które miało stać się 

domem na kilka miesięcy były pesymistyczne 

– brud, zaniedbanie, nieład. 

Do te go ta po go da. Po kil ku dniach spę - 

dzo nych w sło necz nej już o tej po rze 

roku Francji była przykrą niespodzianką. 

Ale nie pod da wa li śmy się – od dłu - 

ższego czasu zastanawiał nas 

„fenomen” życia na Wyspach i dziwił 

fakt, że tak wielu Polaków zdecydowało 

się na sta łe tam osiąść. Wresz cie 

nada rzy ła się oka zja, by na wła snej



Ugo ścił nas An drzej 

– Są de cza nin, któ ry 

w Brad ford miesz ka już 

od po nad pię ciu lat. Nie - 

dawno zostało mu przyznane 

duże, trzypokojowe 

mieszkanie i mogliśmy 

się tam zakotwiczyć. 

Ko ściół na sprze daż – czę sty wi dok 

w An glii 

Biblioteka w dawnej synagodze 

skó rze prze ko nać się co, oprócz gra wi - 

ta cji, trzy ma tu taj tych lu dzi. 

*** 

Ugościł nas Andrzej – Sądeczanin, 

któ ry w Brad ford miesz ka już od po - 

nad pięciu lat. Niedawno zostało mu 

przyznane duże, trzypokojowe mieszkanie 

i mogliśmy się tam zakotwiczyć. 

I tak zaczęło się nasze angielskie 

bytowanie. Podczas pierwszej wyprawy 

do centrum miasta wręcz męczyły oczy 

wszędobylskie ogłoszenia, szyldy, tablice 

z napisami For sale (na sprzedaż). Jak 

się później dowiedzieliśmy – większość 

Anglików opuściła miasto z powodu zamieszek, 

które nasilały się w ciągu kilku 

ostat nich lat. Brad ford już od daw na cie - 

szy się popularnością wśród emigrantów 

– w XIX w. zaczęli przybywać Irlandczycy, 

pierwsza połowa XX w. to napływ 

ludności Wschodniej Europy 

(w dużej mierze naszych rodaków) dręczonej 

wojnami, natomiast druga połowa 

XX w. została zdominowana przez 

przybyszy z dalszych krain – zwłaszcza 

Południowej i Wschodniej Azji, w ponad 

60. procentach z Pakistanu. 

Ale po wróć my do cen trum mia sta 

– architektura nie jest zbyt oszałamiająca 

(choć mo że nie wy war ła na nas zbyt 

du że go wra że nia z ra cji wcze śniej szej 

wizyty w Paryżu i pod wpływem zaurocze 

nia tam tej szy mi „pe reł ka mi”), ale 

zna la zło się kil ka bu dyn ków god nych 

uwa gi. Do ta kich z pew no ścią mo żna 

zaliczyć katedrę, której najstarsze fragmenty 

pochodzą z połowy XV w., wcześniej 

– w XIII w. – w tym sa mym 

miejscu stał kościół zniszczony podczas 

najazdu Szkotów. Katedra była wielokrotnie 

przebudowywana. Znajdują się 

w niej ciekawe zabytki, chociażby jedne 

z pierwszych witraży Williama Morri 

sa, rzeź by Ala na Col lin sa 

i Joh na Sha wa. Oprócz na bo żeństw 

i spotkań religijnych odbywa się tu wiele 

recitali, koncertów. Wewnątrz znajduje 

się skle pik z pa miąt ka mi, a ta kże 

specjalne oddzielone miejsce do przygotowywania 

posiłków dla chórzystów 

i członków innych stowarzyszeń. 

In nym god nym uwa gi bu dyn kiem 

jest dawna synagoga. Co ciekawe została 

ona zaadaptowana na księgarnię z koją 

cą mu zy ką w tle, z ką ci kiem dla 

miłośników szachów, na piętrze znajduje 

się kawiarenka, a w przedsionku sklepik 

z ciast ka mi. Ta ki wi dok nie jest 

czymś nadzwyczajnym – kościoły, niegdyś 

miej sca kul tu, prze ra bia ne są 

na dyskoteki, restauracje, bądź wysta - 

wia ne są na sprze daż. Tu ni ko go to nie 

dziwi i jest na porządku dziennym. 

Swój złoty wiek miasto przeżywało 

w XIX w., kie dy za czął się roz wi jać 

przemysł tekstylny. Z pewnością przyczyniły 

się do tego bogate złoża węgla 

i żelaza, a także wzrost ludności. Wtedy 

w miejsce zniszczonych budowli postawiono 

nowe, okazałe wiktoriańskie budyn 

ki (np. Brad ford Ci ty Hall – ra tusz, 

Lockwood and Mawson’s St George’s 

Hall – sala koncertowa). Godny polecenia 

jest ta kże cmen tarz Un derc lif fe 

z cha rak te ry stycz ny mi dla tam te go 

okresu nagrobkami. 

Miej sca, któ re z pew no ścią war to 

zwie dzić to Na tio nal Me dia Mu seum 

i Bradford Industrial Museum and Horses 

At Work. Co cie ka we – wstęp 

do większości angielskich muzeów jest 

bezpłatny! Pierwsze to ogromny, ośmiopiętrowy 

budynek wypełniony eksponatami 

związanymi z rozwojem fotografii, 

kinematografii, radia, telewizji, ogólnie 

mó wiąc – sze ro ko poj mo wa nych me - 

diów. Zwie dza nie go jest wspa nia łą, co 

najmniej kilkugodzinną przygodą; można 

tu zobaczyć trójwymiarowe zdjęcia 

z wy praw w da le kie kra je, sta nąć 

za i przed ka me rą, prze ko nać się 

na czym polega praca realizatora, zabawić 

się w pogodynkę bądź prezentera. 

Można prześledzić ewolucję aparatów 

firmy kodak, podpatrzeć triki i techniki 

wykorzystywane przez filmowców, zanu 

rzyć się w świat ilu zji i fan ta zji, a ta - 

kże przyj rzeć się pra cy dzien ni ka rzy 

BBC, którego siedziba znajduje się wewnątrz, 

bądź obej rzeć film w jed nej 

z trzech sal ki no wych. Trze ba do dać, że 

muzeum przyczyniło się do przyznania 

mia stu Brad ford w 2009 r. mia na pierw - 

sze go Mia sta Fil mu UNE SCO. Prze - 

mysł fil mo wy za czął się tu roz wi jać




Miej sca, któ re z pew no - 

ścią war to zwie dzić to 

Na tio nal Me dia Mu seum 

i Brad ford In du strial Mu - 

seum and Hor ses At 

Work. Co cie ka we 

– wstęp do więk szo ści 

an giel skich mu ze ów jest 

bez płat ny! 

– po dob nie jak w Hol ly wo od – już 

w 1914 r.; organizowane są znane festiwale 

filmowe: Bradford Film Festival, 

Brad ford Ani ma tion Fe sti val czy Bi te 

the Man go. W tych wła śnie oko li cach 

by ły krę co ne ta kie pro duk cje jak Wi - 

chro we Wzgó rza, czy Sens ży cia. No - 

mi na cja by ła z pew no ścią za słu żo na, 

choć wielu zaskoczyła – miasta takie jak 

Los An ge les, Ber lin, Pa ryż czy Lon dyn 

mu sia ły obejść się ze sma kiem. 

Drugie wymienione miejsce to Muzeum 

Przemysłu powstałe w 1974 r. 

Dwupoziomowa galeria obfituje m.in. 

w wynalazki XIX-wiecznej Rewolucji 

Przemysłowej: wspaniałe maszyny drukarskie, 

koło wodne, silniki parowe, czy 

maszyny przędzalnicze. Przy odrobinie 

szczę ścia mo żna być świad kiem uru cha - 

mia nia owych ma szyn, gdyż więk szość 

jest sprawna, i kilka razy w tygodniu mili 

starsi panowie prezentują ich działanie. 

Z pew no ścią nie bę dą się tu nu dzić mi ło - 

śnicy motoryzacji, eksponaty są imponujące 

– od rowerów zaczynając, poprzez 

motocykle, samochody, na tramwajach 

i trolejbusach kończąc, w dużej mierze są 

to unikaty na skalę światowa. Chowane 

są tu także konie pociągowe, niestety, mimo 

ogrom nej sym pa tii dla zwie rząt żad - 

ne z nas nie od wa ży ło się zbli żyć do tych 

naprawdę gigantycznych stworzeń, 

zwłaszcza po przeczytaniu tabliczki, że 

gry zą i ko pią. Tu też na mo ment do pa dła 

nas nostalgia i tęsknota za krajem ojczystym 

– otóż nie za po mnia no o ro li, któ rą 

w rozwoju miasta odegrali imigranci – także 

z Polski i poświęcono im osobne 

miejsce – słoik po ogórkach kiszonych, 

butelki po piwie Żywiec czy ludowe stroje 

krakowiaków sprawiły, że łezka w oku 

się zakręciła. 

Opuszczona fabryka – jeden z wielu pustostanów w centrum Bradford 

*** 

Warto nieco bardziej przyjrzeć się 

zróżnicowaniu etnicznemu i kulturowemu 

owe go miej sca. Przez dwa la ta mia - 

sto ubie ga ło się o ty tuł Ci ty of Sanc tu ary 

(Miasta Schroniska), a wysiłki lokalnej 

ludności zostały docenione w 2010 roku. 

Ruch spo łecz ny Ci ty of Sanc tu ary 

po wstał w 2005 r. i je go ce lem jest pro - 

mocja życzliwych i gościnnych zachowań 

wo bec lu dzi spo za Wysp. Nie tyl ko 

trzeba szanować kulturę, czy odmienność 

przy by szy, ale ta kże sta rać się o ich 

aktywizację i integrację z lokalną ludnością. 

Aż 126 różnego typu organizacji 

przyczyniło się do uzyskania tego tytułu, 

któ ry jest do wo dem na to, że mo żna 

stanąć ponad podziałami: etnicznymi, religijnymi 

można czasem stworzyć coś 

pięknego, choć z pewnością trudno. Ale 

wiadomo – wspólny, szczytny cel łączy 

ludzi, choć w życiu codziennym jest 

znacz nie trud niej. Gdy pań stwo an giel - 

skie ulega stopniowej laicyzacji, zamiast 

miejsc kultu rodowitych mieszkańców 

wo kół – jak grzy by po desz czu – ro sną 

meczety. Wyznawcy islamu najczęściej 

tworzą zamknięte społeczności, mocno 

podkreślające swą odmienność, i nie 

chcą asymilować się z lokalną ludnością. 

Oczywiście jest także wielu naszych 

ro da ków – część to po tom ko wie emi - 

grantów z czasów wojen, którzy nigdy 

W ro li po go dyn ki –pod czas zwie - 

dza nia Na tio nal Me dia Mu seum 

nie byli w ojczyźnie, inni poszukują lepszych 

wa run ków ży cia, są tu na kil ka 

mie się cy, lat, al bo pra gną się osie dlić. 

Jedno jest pewne – społeczność polska 

jest do brze zor ga ni zo wa na, jest wie le 

polskich sklepów, Szkoła Sobotnia, fryzjerzy, 

kosmetyczki, kościół. Na chwilę 

staliśmy się częścią tego świata. 

*** 

Bradford jest miastem stosunkowo tanim. 

Wynajem pokoju waha się od 30 

do 100 funtów tygodniowo, w zależności 

od lokalizacji i wyposażenia. Ceny 

te są ni skie, bio rąc pod uwa gę fakt, że 

mi ni mal na pła ca za 1 go dzi nę wy no si 

pra wie 6 fun tów. Czy trud no jest zna leźć



FOT. ARCH. 

pra cę – to za le ży cze go się szu ka. By 

móc szu kać pra cy w Job Cen ter – coś 

na wzór urzędu pracy – należy wyrobić 

Insurance Number, numer ubezpieczenia, 

bez któ re go nic się nie wskó ra 

w żadnym urzędzie, placówce państwowej, 

przy chod ni czy szpi ta lu. Kar ta 

z tym numerem zastępuje dowód osobisty. 

Procedura trwa kilka tygodni, dlatego, 

je śli ktoś pil nie po trze bu je pra cy 

może skorzystać z bardzo popularnych 

biur po śred nic twa pra cy. Są to pry wat - 

ne agencje, które mają podpisane umowy 

z jedną bądź kilkoma fabrykami i ich 

za da niem jest za pew nie nie od po wied - 

niej ilo ści pra cow ni ków w mo men cie 

niedyspozycji zatrudnionego na etacie, 

bądź w miesiącach wytężonej pracy. My 

skorzystaliśmy z tej drugiej opcji, jako 

że mia ła to być pra ca tym cza so wa. Tra - 

fi li śmy w od po wied nim mo men cie 

– wła śnie roz po czy nał się se zon 

na owoce i warzywa, a firma w której 

podjęliśmy pracę produkowała plastikowe 

pojemniki na żywność. Warto w tym 

momencie wspomnieć, że Anglicy lubują 

się w za pa ko wy wa niu opa ko wań 

w opakowania. Co czasami przerażało, 

po sporządzeniu niezbyt wyszukanego 

obia du dla czte rech osób kosz na śmie - 

ci spo rej wiel ko ści sta wał się pe łen. 

Ale wróćmy do pracy – fabryka znajdowała 

się w miasteczku obok, pracowaliśmy 

w systemie zmianowym, po 12 

godzin. Początkowo denerwującym był 

fakt, że nie wie dzie li śmy kie dy i na któ - 

rą zmia nę pój dzie my, ale po dwóch ty - 

go dniach sy tu acja się unor mo wa ła 

i dostawaliśmy grafik na kilka kolejnych 

dni. Praca była mało rozwijająca, jednak 

cie ka wa z tej ra cji, ze da ła wgląd w ży - 

cie „tu tej szych”. Co by ło po cząt ko wo 

dziwne – większość pracowników stanowili 

Polacy. Na dodatek znaczna ich 

część nie po tra fi ła po ro zu mie wać się 

w języku angielskim, a nierzadko byli to 

ludzie już kilka lat pozostający w tym 

kraju. Po tym doświadczeniu, zrozumiałym 

jest fakt, że An gli cy wpro wa dza ją 

ustawę o obowiązkowej nauce ich języka 

dla osób bez ro bot nych ko rzy sta ją - 

cych z za sił ku. Po 6. mie sią cach 

przepracowanych – oczywiście legalnie 

– można otrzymać zasiłek pozwalający 

żyć na godnym poziomie. Niestety, emigranci 

wykorzystują tę możliwość i często 

za trud nia ją się na pół ro ku, by póź - 

niej móc korzystać z zapomogi, co nadwy 

rę ża bry tyj ski bu dżet. Za zwy czaj 

ła twiej jest zna leźć pra cę – zna jąc ję zyk. 

Choć często dochodzi do kuriozalnych 

sytuacji. Nie przypominam sobie, by np. 

we włoskich restauracjach w Polsce obsłu 

gi wa li wy łącz nie Wło si nie zna ją cy 

polskiego, a byłam świadkiem sytuacji, 

gdy An glik wszedł we wła snym kra ju 

do pol skie go skle pu i żad na z eks pe - 

Brad ford jest mia stem 

stosunkowo tanim. Wynajem 

po ko ju wa ha się od 30 

do 100 funtów tygodniowo, 

w zależności od lokalizacji 

i wyposażenia. 

dientek nie potrafiła się z nim porozumieć. 

Ci, któ rzy zna li ję zyk w „na szej” 

firmie mieli możliwość rozwoju i awansu, 

bez wzglę du na kraj po cho dze nia czy 

wyznanie. 

Wypłatę otrzymywaliśmy co tydzień, 

prze le wem na kon to ban ko we. 

Przed wyjazdem, gdy poszliśmy wybrać 

zarobek zadziwił nas gruby plik banknotów. 

Podobno istnieje banknot pięćdzie 

się cio fun to wy, ale chy ba to tyl ko 

legenda, ponieważ nikt z naszych znajo 

mych go nie wi dział i na wet w ban ku 

prawdopodobnie nie pokazaliby jak wyglą 

da, a w po wszech nym obie gu naj - 

więk szym no mi na łem jest bank not 

dwudziestofuntowy. 

Pracę zakończyliśmy znacznie wcześniej 

przed wy jaz dem, by móc po zwie - 

dzać oko licz ne atrak cje. Roz sta nie 

z An glią nie by ło zbyt bo le sne. Do brze 

było wzbogacić się o nowe doświadczenie, 

lecz już wte dy wie dzie li śmy, że ży - 

cie na Wy spach nie jest dla nas. Być 

na chwilę, przejazdem – owszem, ciekawie, 

i z pewnością pod względem ekono 

micz nym ła twiej niż w oj czyź nie. 

Lecz nie wy obra ża my so bie osiąść 

na stałe w tym kraju. Do lewostronnego 

ruchu, dwóch kranów – jednego z wrzącą, 

drugiego z lodowatą wodą – cienkich 

rur kanalizacyjnych, małej ilości słońca 

– ow szem mo żna się przy zwy cza ić. 

Nie któ rzy świet nie się tu od na leź li, 

prze cież pro ble my po dob ne jak gdzie 

in dziej. Ale jest w tym kra ju coś, co nas 

znie chę ca, choć mo że to tyl ko świa do - 

mość by cia nie u sie bie. 

BARBARA ŚWIĘS 

I KRZYSZTOF TRZESZCZOŃ 

Au to rzy są mi ło śni ka mi nie kon wen cjo nal ne - 

go pod ró żo wa nia, poznawania ludzi i kultur. 

Wik to riań skie dom ki w par ku Shi - 

pley in the blo om 

Krzysztof podczas pracy w fabryce


46 SĄDECZANIE 


Andrzej Buchman 

Tablica pamiątkowa FOT. KB. 

Bohater z Barcic 

Z początkiem roku Gimnazjum w Barcicach otrzymało imię 

swojego rodaka porucznika Andrzeja Buchmana, żołnierza Armii 

Krajowej o pseudonimie Korsak, poległego na wschodnich 

rubieżach przedwojennej Polski w czasie II wojny światowej. 

Podniosła uroczystość, podczas 

któ rej na stą pi ło prze ka za nia 

sztan da rów dla obu pla có wek 

wchodzących w skład Zespołu 

Szkół, od by ła się 14 stycz nia w sa li gim - 

nastycznej im. Jana Gryźlaka, a honorowy 

pa tro nat nad wy da rze niem 

sprawował Prezydent RP Bronisław Komo 

row ski. Je go de cy zją, po rucz nik 

„Korsak” został pośmiertnie odznaczony 

Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia 

Polski, który członków rodziny 

wręczył wicewojewoda małopolski Andrzej 

Harężlak. 

KIM BYŁ PATRON 

BARCICKIEGO 

GIMNAZJUM? 

Postać Andrzeja Buchmana od dawna 

jest obec na w na szym śro do wi sku, 

ale była dotąd mało znana – mówi Grzegorz 

Gar wol, dy rek tor Ze spo łu Szkół 

w Barcicach. – Początkowo zamierzaliśmy 

je go imie niem na zwać dru ży nę 

Związ ku Har cer stwa Pol skie go, ale 

do tego nie doszło, ponieważ przestała 

ona w pewnym momencie działać. 

– W 2007 ro ku w jej miej sce po wsta - 

ła drużyna Związku Harcerstwa Rzeczypo 

spo li tej, któ rej nada no imię księ dza 

Wła dy sła wa Gur ga cza, a spo łecz ność 

szkolna zaczęła zastanawiać się nad wyborem 

patrona gimnazjum i wybór padł 

na po rucz ni ka Buch ma na – do dał dy - 

rektor. 

Jak za wsze przy ta kich oka zjach dys - 

ku to wa no, czy szko ła po win na no sić 

imię osoby powszechnie znanej, wielkiego 

autorytetu, czy może wywodzącej 

się ze społeczności lokalnej. Pojawiały 

się różne propozycje: Jan Paweł II, św. 

Kinga, ks. Józef Tischner. – W przypadku 

Andrzeja Buchmana problemem był 

fakt, że po sia da li śmy o nim dość szcząt - 

ko we in for ma cje – tłu ma czy Grze gorz 

Garwol. – Z uporem jednak szukaliśmy 

materiałów historycznych, wysyłaliśmy 

pisma z zapytaniami do instytucji takich 

jak cho cia żby IPN, zbie ra li śmy ta kże 

przekazy ustne od mieszkańców Barcic. 

Z tego wszystkiego wyłoniła nam się postać 

bar dzo cie ka wa i wiel ce za słu żo - 

na dla na szej Oj czy zny. W 2010 ro ku 

zapadła ostateczna decyzja, aby to właśnie 

Andrzej Buchman został patronem 

gimnazjum. 

Cały rok 2011 dyrekcja i nauczyciele 

Ze spo łu Szkół w Bar ci cach po świę ci li 

na działania w ramach akcji „Bohater”. 

Prowadzono lekcje wychowawcze, wychowania 

patriotycznego i historii, dzięki 

któ rym ucznio wie mo gli po znać 

hi sto rię „Kor sa ka” i cza sy, w któ rych 

przy szło mu żyć i wal czyć. 

WIER NY OJ CZYŹ NIE 

DO KOŃ CA 

An drzej Buch man uro dził się 10 lu - 

te go 1913 ro ku. Miał trzy na ścio ro ro - 

dzeń stwa: pięć sióstr i ośmiu bra ci. Je go 

oj ciec – Piotr, był wój tem Bar cic; mat - 

ka – Anna z domu Ladenberger, zajmowała 

się domem i wychowaniem dzieci. 

Wszyscy ciężko pracowali na gospodarstwie. 

An drzej ukoń czył szko łę po - 

wszech ną w Bar ci cach i ko le gium 

na uczy ciel skie w Sta rym Są czu, 

a po od by ciu za sad ni czej słu żby woj - 

sko wej swój los zwią zał z ar mią. Słu żył 

w 1. Puł ku Strzel ców Pod ha lań skich 

w Nowym Sączu, w 2. Pułku Saperów


STYCZEŃ/LUTY 2012 SĄDECZANIE 47 

Andrzej Buchman z bratem Matka i siostry Buchmana Rodzice i siostra FOT. ARCH. 

Kolejowych w Jabłonnej pod Warszawą 

i 5. Batalionie Pancernym w Krakowie. 

Brak jest in for ma cji, co dzia ło się 

z nim w cza sie Woj ny Obron nej 1939 

ro ku. Ze wspo mnień je go sio stry, Ro za - 

lii Mo ritz, wy ni ka, że być mo że w tym 

okre sie do tarł do Lwo wa, gdzie bój 

o mia sto Po la cy to czy li naj pierw 

z Niem ca mi, a po tem z Ro sja na mi. 

W Barcicach Andrzej Buchman pojawił 

się do pie ro wio sną 1942 ro ku wraz ze 

swoim kolegą spadochroniarzem (stąd 

hi po te za, że być mo że był jed nym z ci - 

cho ciem nych), po czym udał się 

do Warszawy, gdzie władze Polskiego 

Pań stwa Pod ziem ne go, włą czy ły go 

do akcji pod kryptonimem „Wachlarz”. 

Jej ce lem by ło zwer bo wa nie z Pol ski 

centralnej około tysiąca młodych ludzi 

oraz dwustu podoficerów zawodowych 

z formacji saperskich, pionierskich i minerskich, 

którzy podejmą walkę dywersyjną 

z Niemcami. Po wstępnej selekcji, 

do specjalnego przeszkolenia, pozostawio 

no dzie więć set osób. Wśród nich 

zna lazł się też nasz bo ha ter z Bar cic. 

11 czerw ca 1942 ro ku An drzej Buch - 

man wszedł w skład czternastoosobowej 

Jak zawsze przy takich 

okazjach dyskutowano, 

czy szkoła powinna nosić 

imię osoby powszechnie 

znanej, wielkiego 

autorytetu, czy może 

wywodzącej się ze 

społeczności lokalnej. 

grupy dywersyjnej, której zadaniem było 

ob sa dze nie dru gie go od cin ka „Wa - 

chla rza”, obej mu ją ce go swym 

za się giem Wo łyń. To wte dy przy jął 

pseu do nim „Kor sak”, czy li lis, a je go 

zadaniem było założenie placówki AK 

w Szepietówce. Efektem działań grupy 

by ły trzy ak cje sa bo ta żo we, pod czas 

których dokonano zniszczenia, jadących 

na front wschodni niemieckich transportów 

ko le jo wych z wo za mi bo jo wy mi, 

działami pancernymi i amunicją. Świetnym 

kamuflażem do działań „Korsaka” 

była praca jaką podjął w firmie Derscheida 

– przed się bior stwie bu do wy dróg 

w Ło dzi, eks po zy tu ra w Sze pie tów ce. 

Członkowie „Wachlarza” stosowali bowiem 

zasadę „przeciwko Niemcom, ale 

wśród Niem ców”, co po zwa la ło im 

swobodnie poruszać się po niebezpiecznym 

terenie, a w odpowiednim momencie 

rozpocząć dywersję. 

W 1943 ro ku, kie dy na stą pi ło apo - 

geum rzezi wołyńskiej, kiedy Ukraińcy 

ru szy li z ka ra bi na mi i sie kie ra mi 

na swo ich pol skich są sia dów, nie 

oszczędzając nawet dzieci, kobiet i starców 

oraz zmia na sy tu acji na fron cie 

wschodnim, pociągnęła za sobą reorgani 

za cję pla có wek kon spi ra cyj nych. 

Do no wych za dań od dzia łu An drze ja 

Buch ma na na le ża ła obro na lud no ści 

polskiej przed ludobójczymi napadami 

UPA i przygotowanie grupy do powstania 

na ro do we go prze ciw Niem com 

w ra mach ak cji „Bu rza”. Od lu te - 

go 1944 ro ku po rucz nik „Kor sak” za - 

czął peł nić funk cję ofi ce ra in for ma cji 

i płatnika słynnej 27. Wołyńskiej Dywizji 

Pie cho ty AK. Od mar ca do kwiet - 

nia 1944 ro ku Buch man brał udział 

w wal kach z od dzia ła mi UPA oraz 

Niem ca mi. 21 kwiet nia je go dy wi zja, 

przedzierająca się do Polski centralnej, 

dotarła do wsi Sokół. Wejście partyzantów 

pol skich spo wo do wa ło po płoch 

wśród ukraińskich mieszkańców, którzy 

zawiadomili Niemców. Wkrótce na kolum 

nę ude rzy ły nie miec kie od dzia ły 

zmo to ry zo wa ne, a póź niej pan cer ne. 

Podczas tej nierównej walki zginął porucz 

nik An drzej Buch man. W chwi li




FOT. KB 

śmierci miał przy sobie plecak z dywizyjną 

gotówką oraz dokumenty wypłat. 

Podejmowane próby odbicia ciała barciczanina 

nie powiodły się. 

OCA LIĆ OD ZA PO MNIE NIA 

Dzięki zaangażowaniu prezesa Stowarzyszenia 

„Kresy – Pamięć – Przyszłość” 

z Chełmna, Krzysztofa Krzywińskiego, 

udało się ustalić miejsce pochówku porucznika 

Andrzeja Buchmana i po przeprowadzonej 

ekshumacji potwierdzić jego 

tożsamość. 30 lipca 2011 roku w Ostrówku 

na Wołyniu (obecnie Ukraina) odbyły 

się uroczystości pogrzebowe szczątków 

barciczanina, wydobytych z mogiły 

pod Sokołem. 

Czyny bojowe Armii Krajowej w ramach 

ak cji „Wa chlarz” w okre sie PRL nie 

znajdowały należytego uznania. O bohaterach 

tej formacji i 27. Dywizji Wołyńskiej 

AK nie mó wi ło się wca le, al bo przed sta - 

wiało się jej żołnierzy w nieprawdziwym 

świe tle. Na tych, co prze ży li, za miast awan - 

sów i odznaczeń, czekało poniżenie, więzienie, 

a nawet śmierć. 

Po 21. la tach od uwol nie nia się Pol ski 

z pęt komunizmu, uczniowie, rodzice, 

nauczyciele oraz władze samorządowe 

gminy Stary Sącz i mieszkańcy Barcic 

oddali hołd porucznikowi „Korsakowi” 

nadając jego imię szkole, do której 

uczęszczał. Można powiedzieć, że dokonał 

się akt dziejowej sprawiedliwości, 

z czego barciczanie mogą być dumni. 

Warto podkreślić, że postać Andrzeja 

Buch ma na do sko na le wpi su je się 

w ideę tej pla ców ki. Pa tro nem Szko ły 

11 czerw ca 1942 ro ku An - 

drzej Buch man wszedł 

w skład czter na sto oso - 

bo wej gru py dy wer syj - 

nej, któ rej za da niem by ło 

ob sa dze nie dru gie go od - 

cin ka „Wa chla rza”, obej - 

mu ją ce go swym 

za się giem Wo łyń. 

Podstawowej jest Franciszek Świebocki, 

jej dawny dyrektor, społecznik i patrio 

ta, za mor do wa ny przez Niem ców 

w obo zie w Oświę ci miu. No wej ha li 

sportowej nadano zaś imię Jana Gryźlaka, 

żołnierza Września 1939, więźnia jeniec 

kich obo zów w Niem czech, 

pio nie ra i or ga ni za to ra spor tu na te re - 

nach wiej skich. 

KIN GA BED NAR CZYK



Skonstruował 

największy 

kamienny most 

Jan Stach to czło wiek le gen da, któ ry do hi sto rii prze szedł ja ko 

konstruktor i jednoosobowy budowniczy kamiennego mostu, 

najprawdopodobniej największego takiego na świecie. Jego 

wznie sie nie za ję ło mu trzy la ta pra cy. Zmarł 25 grud nia ub. r. 

w wieku 93 lat, spoczął na cmentarzu w Tabaszowej. Non 

omnis mo riar... 

Sa ma kon struk cja, ja ko Most 

Sta cha, jest na wet ha słem 

w Wi ki pe dii, o bu dow ni czym 

na krę co no w 1971 ro ku film 

do ku men tal ny pt. „Wzno szę po mnik” 

(reż. Jerzy Jaraczewski), a turyści często 

do dziś odwiedzają okolice Tabaszowej 

nad Je zio rem Ro żnow skim, że by 

zo ba czyć ten ar chi tek to nicz ny ewe ne - 

ment, o któ rym prze czy tać mo żna 

w wielu przewodnikach. 

Most powstał w latach 70. zeszłego 

stulecia nad leśnym jarem, który okresowo 

zamieniał się w strumień, a w zasa 

dzie zo stał on w nie go 

wkomponowany. Rozmiary kamiennego 

mostu to około 16 metrów wysokości 

i 12 me trów dłu go ści, na to miast 

sze ro kość wy no si aż 6 me trów, tak że 

swo bod nie mo gą się na nim mi jać au ta. 

Stach wy bu do wał go, że by nie mu sieć 

korzystać z drogi sąsiada, którą wcześniej 

(ja ko je dy ną) mógł do cie rać 

do swojego gospodarstwa, a ten z niechę 

cią mu na to po zwa lał. Przez nie mal 

trzy lata własnoręcznie układał i murował 

kamienie, a całość idealnie wtopiła 

się w leśny krajobraz nieopodal Jeziora 

Ro żnow skie go. Do te go mę żczy zna 

zbudował pół kilometra drogi, później 

często doglądając i reperując swoją konstrukcję. 

Z zawodu rolnik i z zamiłowania 

weselny muzyk (grał na klarnecie) 

Stach zy skał wów czas swo je przy sło - 

wio we pięć mi nut sła wy, kie dy oprócz 

okolicznych mieszkańców jego upór doce 

ni li in ni Po la cy. Prze ci na nia wstę gi 

mo że nie by ło, ale nikt wte dy jesz cze 

nie wiedział, że, przypominający rzymską 

konstrukcję, most pod Znamirowicami 

to ewenement na skalę światową. 

Je śli ktoś chciał by zo ba czyć Most 

Sta cha, mu si w Tę go bo rzy skrę cić 

w bocz ną dro gę do Zna mi ro wic, tam 

z as fal to wej dro gi skrę cić i po dą żać 

w dół utwardzoną drogą szutrową, a następnie 

polną ścieżką kierować się w dół 

wzdłuż la su. Tak do trze my do Mo stu 

Sta cha, w oko li cę któ re go pro wa dzi 

również niebieski szlak turystyczny. 

(JB), FOT. PO GO RZA.PL




Jako ułan wileński w pełnym rynsztunku (pierwszy z prawej strony). Zdjęcie 

wykonano w zakładzie Modern w Nowo Wilejce 

Jan Świ der 1912-1942 

Historia 

zapomnianego ułana 

Ziemia Sądecka przez wieki wydawała kolejne pokolenia walczą 

cych o wol ność Pol ski. Ka żde mia sto i ka żda wio ska tej zie mi 

złożyła krwawą daninę ze swoich synów i córek. W małej wsi 

Zawadka koło Tęgoborzy II wojna światowa zebrała szczególnie 

tragiczne żniwo. 

Obok znanego szerzej Jana Józe 

fow skie go, do Za wad ki 

po woj nie nie wró cił też Jan 

Świ der, ostat ni ułan Rzecz po - 

spolitej z tej wioski. Tą zapomnianą postać 

należy przypomnieć w 70. rocznicę 

śmierci dzielnego kawalerzysty. 

W CIENIU WIELKIEJ WOJNY 

Zawadka to wieś rozrzucona między 

Chomranicami a Tęgoborzem. Rozciąga 

się u pod nó ża Gó ry Chełm (793 m 

n.p.m.), zwień czo nej od kil ku lat prze - 

kaź ni kiem te le ko mu ni ka cyj nym. We - 

dług ofi cjal nych da nych, we wsi 

w czasie dwóch spisów powszechnych 

w okre sie mię dzy wo jen nym (1921 r. 

i w 1931 r.) miesz ka ło 339 miesz kań - 

ców. 

Nieistniejący dziś dom rodzinny Świdrów 

nosił numer 12. W chwili zburzenia, 

u pro gu XXI wie ku, miał li czyć 

po nad 120 lat. Nie ró żnił się zbyt nio 

od in nych do mów z ga li cyj skich cza - 

FOT. ARCH. 

sów. Do chałupy krytej strzechą wchodziło 

się dwoma schodkami. Na wprost 

sieni była spiżarnia, po prawej ręce wejście 

do staj ni, zaś po le wej – do kuch ni. 

Du ża kuch nia mia ła sta ry piec, ja ki mo - 

żna jesz cze zo ba czyć w skan se nach. 

Z kuchni wchodziło się do pokoju. Było 

to miej sce uro czy ste, gdzie wi sia ły 

najpiękniejsze obrazy religijne i znajdowa 

ły się naj bar dziej oka za łe me ble. 

Z ogrodu przed domem w okresie międzywojennym 

roztaczał się widok Dunaj 

ca prze pły wa ją ce go przez 

Tęgoborze. Taki obrazek zapamiętał Jan 

Świ der. W rok po je go śmier ci utwo rzo - 

no Jezioro Rożnowskie, zaś w latach 70. 

ze szłe go stu le cia ukoń czo no bu do wę 

Po ukoń cze niu szko ły po - 

wszech nej w Ro jów ce Ja - 

siek po bie rał na uki 

sto lar skie w No wym Są - 

czu. Zo bo wią zy wa ła go 

do te go po nie kąd tra dy - 

cja ro dzin na, bo wiem 

sto la rzem był je go oj ciec. 

nowego kościoła. Dzisiejsza panorama 

to nie mniej uro czy ob ra zek. 

Wła śnie w tym do mu 2 sierp nia 1912 

r. uro dził się Jan Świ der. Był sy nem 

Wilhelma i Anny z Krawczyków. Miał 

trzy sio stry: Jó ze fę, Ja dwi gę i Anie lę. 

Już ja ko dziec ko prze żył tra ge dię ro - 

dzinną. Na froncie wielkiej wojny zginął 

je go oj ciec Wil helm. Z tym 

wydarzeniem wiąże się rodzinny przekaz. 

Ma ły Ja siek ba wił się w po ko ju, 

gdy na gle wy biegł do mat ki krzy cząc, 

że w po ko ju, za pie cem stoi ta tuś. Kil ka 

dni póź niej do do mu przy szła wia do - 

mość, że Wil helm zgi nął. Zo sta wił je - 

dy ne go sy na. W kil ka lat póź niej 

An na Świ der (1884 – 1972) wy szła po - 

wtór nie za mąż za Ja na Ko ściel nia ka 

(1895 – 1983). Z dru gim mę żem, któ ry 

również wojował na I wojnie światowej 

miała pięcioro dzieci: Marię, Kunegundę, 

Rozalię, Władysława i Janinę. 

Po ukończeniu szkoły powszechnej 

w Rojówce Jasiek pobierał nauki stolarskie 

w Nowym Sączu. Zobowiązywała 

go do tego poniekąd tradycja rodzinna,



bowiem stolarzem był jego ojciec. 

Po zdobyciu zawodu wrócił do Zawadki, 

gdzie pracował w zawodzie i pomagał 

w gospodarstwie. Wykonywał ludziom 

na zamówienia okna, ławki i inne meble. 

Aż do rozbiórki w starym domu rodzinnym 

znajdowały się wykonane przez niego 

okna i pięk ne, ozdob ne me ble. 

PÓŁ TATARÓW, PÓŁ 

POLANÓW, TO TRZYNASTY 

PUŁK UŁANÓW… 

W 1934 r. został powołany do wojska. 

Traf chciał, że do stał przy dział 

do ułanów wileńskich. Według danych 

z Centralnego Archiwum Wojskowego 

w Warszawie w 13. Pułku Ułanów Wileń 

skich słu żył od 2 li sto pa da 1934 r. 

do 19 wrze śnia 1936 r. War to za trzy mać 

się na chwilę nad tą niezwykłą formacją, 

w której przyszło służyć wielu Sądeczanom. 

Pułk po wstał pod ko niec 1918 r. 

w Wil nie z od dzia łów sa mo obro ny. 

W 1919 r. 13. Pułk Uła nów Wi leń skich 

otrzymał oficjalny numer i nazwę. Jednostka 

była kontynuatorem rozwiązanego 

w 1920 r. Ta tar skie go Puł ku Uła nów 

im. płk. Mustafy Achmatowicza. Stacjono 

wa ła od 1922 r. w No wej Wi lej ce. 

Żołnierze pułku chodzili w rogatywkach 

z różową obwolutą, zaś proporczyk jednostki 

był również różowy z biegnącym 

pośrodku chabrowym paskiem. Odznaka 

puł ku mia ła kształt krzy ża mal tań - 

skie go, któ re go ra mio na by ły po kry te 

różową emalią. W środku krzyża mieścił 

się złocony ryngraf z wizerunkiem 

Matki Boskiej Ostrobramskiej. Świętem 

jed nost ki był dzień 25 lip ca. Da ta ta 

upa mięt nia ła bi twę pod Ja no wem 

w cza sie woj ny pol sko – bol sze wic - 

kiej 1920 r. 

W czasie pobytu Jana Świdra w Nowo 

Wilejce, w ułanach wileńskich zaszły 

wiel kie zmia ny. W 1936 r. Mi ni ster 

Spraw Wojskowych nadał 1. szwadronowi 

ułanów wileńskich nazwę „Tatarskiego”. 

Od tego czasu zaczęto kierować 

do niego wszystkich poborowych polskich 

Tatarów. W czasie służby Świdra 

odbyły się w Wilnie dwie duże uroczystości 

związane z śmiercią Józefa Piłsudzkiego. 

30 maja 1935 r. wdowa 

po Marszałku, z liczną delegacją władz 

państwowych przywiozła do Wilna urnę 

z sercem swojego męża. Została ona 

tymczasowo umieszczona w specjalnie 

przygotowanej niszy, w prezbiterium kościo 

ła św. Te re sy. 12 ma ja 1936 r. Jan 

Świder z wileńskimi ułanami wziął 

udział w uroczystym złożeniu serca marszałka 

Józefa Piłsudskiego na cmentarzu 

wileńskim na Rossie. W czasie pełnienia 

przez Świdra służby dowódcą 13. Pułku 

Uła nów Wi leń skich był ppłk Cze sław 

Chmielewski. 

Jan Świ der wra cał do do mu na prze - 

pustki. Mógł wtedy opowiadać rodzinie 

o swo ich ułań skich przy go dach. 

W okre sie mię dzy wo jen nym żoł nierz 

na wet na prze pu st ce miał obo wią zek 

chodzić w pełnym umundurowaniu, także 

w do mu. Toteż Ja siek cho dził 

w swo im mun du rze i w ułań skich bu - 

tach z ostrogami. Kiedy odwiedzał swojego 

dziadka Gabriela Krawczyka, ten 

my ślał, że ktoś idzie z dzwon kiem. Ta - 

Po klę sce wrze śnio wej 

po wró cił w ro dzin ne 

stro ny. Szyb ko na wią zał 

kon takt z ro dzą cym się 

Związ kiem Wal ki Zbroj - 

nej. Już w li sto pa - 

dzie 1939 r. zo stał 

do wód cą gru py ope ra - 

cyj nej „Za wad ka”. 

ki charakterystyczny dźwięk wydawały 

ułańskie ostrogi. 

W wojsku spotkał go nieprzyjemny 

wypadek. Jednym z jego obowiązków 

było pielęgnowanie koni. Pewnego dnia 

koń kop nął go tak nie szczę śli wie, że tra - 

fił go w nos. Na szczęście uderzenie nie 

by ło groź ne dla zdro wia uła na. Od tej 

pory miał jednak wgnieciony fragment 

ko ści przy no sie, co wi dać na zdję ciach. 

Pro po no wa no mu, aby udał się do szpi - 

tala na operację i właściwe ułożenie kości, 

na co Ja siek się nie zgo dził. 

Po powrocie do domu w latach 1936 

– 1939 pracował jako stolarz, wykonując 

głów nie za mó wie nia dla lo kal nej 

społeczności. 

Jan Świ der na zdjęciach w obozie Auschwitz 

FOT. ARCH.




NIECH SIĘ POL SKA 

PRZY ŚNI TO BIE… 

Położenie geograficzne i ukształtowanie 

terenu wsi Zawadki doskonale nadawało 

się do walki partyzanckiej. 

W czasie II wojny światowej wykorzystano 

ten atut. W wio sce miesz ka li ta kże lu - 

dzie związani z służbą dla ojczyzny, którzy 

mogli być zapleczem dla konspiracji. 

Pośród nich dominującą rolę odgrywał 

star szy sie rżant WP Jan Jó ze fow ski, 

kawaler Orderu Virtuti Militari. W Zawadce 

wszyscy mówili na niego „sztabo 

wy”, gdyż w CK ar mii peł nił funk cję 

sie rżan ta szta bo we go. Uro dził się 

w 1890 r. ja ko syn Fe lik sa i Ma rii Po - 

Siostra Jana Świdra 

FOT. ARCH. 

łom skiej. W la tach 1911 – 1918 był żoł - 

nie rzem 20. puł ku pie cho ty „Księ cia 

Pruskiego Henryka” w Nowym Sączu, 

wal cząc z nim na wie lu fron tach Wiel - 

kiej Wojny. W listopadzie 1918 r. brał 

czyn ny udział w prze ję ciu wła dzy 

od Austriaków nad stolicą Sądecczyzny. 

W 1. Puł ku Strzel ców Pod ha lań skich 

walczył w wojnie z bolszewikami. Z sadec 

kim puł kiem zwią zał się na ca ły 

okres międzywojenny, a także w Wojnie 

Obron nej 1939 ro ku. Ura to wał się 

od niewoli sowieckiej i niemieckiej. 

Po klę sce wrze śnio wej po wró cił 

w ro dzin ne stro ny. Szyb ko na wią zał 

kontakt z rodzącym się Związkiem Walki 

Zbroj nej. Już w li sto pa dzie 1939 r. 

został dowódcą grupy operacyjnej „Zawadka”. 

Podlegała ona placówce „Stani 

sław”, któ ra obej mo wa ła swo im 

zasięgiem rejon Tęgoborzy i Łososiny 

Dolnej. 16 lipca 1941 r. Józefowski został 

aresz to wa ny przez ge sta po w No - 

wym Sączu. Torturowano go najpierw 

na uli cy Czar niec kie go, a na stęp nie 

w Tar no wie. Ja ko nu mer 22694 tra fił 

do Auschwitz. Został tam rozstrzelany 1 

kwietnia 1942 r. 

Aresztowania w rejonie Zawadki i Tęgoborzy 

przybrały szerszy krąg w marcu 

1941 r. Sta ło się to po wsy pie 

w sądeckim ZWZ. Oprócz Józefowskiego 

aresztowano m.in. Józefa Szkaradka i sędziego 

Karola Marchacza z Tęgoborzy. 

W tym okresie Niemcy upomnieli się 

też o Jana Świdra. Oficjalnie nie wiązał 

się z partyzantką, ale najwidoczniej znalazł 

się szybko w kręgu podejrzanych. 

Pierw szy raz, kie dy przy szli po nie go, 

Niemcy pobili ojczyma. On w tym czasie 

pracował w Zawadce u gospodarza 

Woj cie cha Paw li ka, gdzie wy ko ny wał 

prace stolarskie. Kiedy dowiedział się, 

że jest po szu ki wa ny, uciekł w oko li ce 

Tarnowa. Gestapo nie dawało za wygraną. 

Po now ne od wie dzi ny w do mu ro - 

dzin nym koń czy ły się naj czę ściej 

pobiciem matki bądź ojczyma. Siostry 

straszono wywiezieniem na roboty przymu 

so we do Re ichu, co zresz tą do szło 

do skutku tuż przed zakończeniem wojny. 

Ponadto Niemcy zabierali to co było 

w staj ni, a więc głów ne źró dło 

utrzymania rodziny. Kiedy Jan Świder 

się o tym do wie dział, zgło sił się sam 

do gestapo w Tarnowie. Zamknięto go 

Odznaka 

13 pułku 

ułanów 

wileńskich 

w tamtejszym więzieniu, gdzie oczekiwał 

swojej przyszłości. W tarnowskiej 

ce li od wie dzi ła go raz sio stra Jó ze fa, 

któ ra do mia sta nad Bia łą wy bra ła się 

piechotą. I tak cudem było, że zgodzono 

się na to wi dze nie. Trud no po wie - 

dzieć, dla cze go udał się aż do Tar no wa, 

aby zgło sić się do ge sta pow ców. Być 

może obawiał się szefa sądeckiego gestapo 

Heinricha Hamanna, który daleko 

słynął z okrucieństwa. 

Widzenie z siostrą Józefą było ostatnim 

spotkaniem z członkiem rodziny. 

Wkrótce przewieziono go do Krakowa. 

Przez la ta o Ja nie Świ - 

drze przy po mi nał je go 

por tret wi szą cy w do mu 

ro dzin nym oraz opo wie - 

ści mo jej bab ci Ma rii Gó - 

row skiej i jej sio stry 

Jó ze fy. Ze zdję cia pa trzył 

ułan, któ ry wi tał i że gnał 

prze ni kli wym wzro kiem 

do mow ni ków i go ści. 

Kolejny przystanek okazał się ostatnim. 

Bramę Auschwitz przekroczył 18 grudnia 

1941 r. Tam przy dzie lo no mu nu - 

mer 24718. Ulokowano go w bloku nr 20. 

Zakwalifikowano go jako więzienia politycznego. 

Zginął 14 lutego 1942 r. 

Nie spo sób wska zać oso bę, któ ra 

pod su nę ła oku pan to wi je go imię i na - 

zwi sko. Z pew no ścią nie był to osła wio - 

ny or ga ni sta i wójt z Tę go bo rzy Jó zef 

Gottfried – konfident niemiecki, zastrze-



lony przez polską partyzantkę w 1943 r. 

Według Marii Górowskiej, przyrodniej 

sio stry Świ dra, Got t fried miał wręcz po - 

magać rodzinie. Siostry Jana Świdra były 

bo wiem zwią za ne z pa ra fią św. 

Mi ko ła ja w Tę go bo rzu, po ma ga jąc 

w kościele i na plebani. Póki Gottfried 

żył, nie wy je cha ły na ro bo ty do Nie - 

miec, co sta ło się do pie ro po je go śmier - 

ci. Nie mo że my jed nak prze mil czeć 

fak tu, że to głów nie dzię ki swo je mu or - 

ganiście życie w obozie oświęcimskim 

zakończył ks. Franciszek Staszałek, proboszcz 

tęgoborski. Kontrowersje do dzisiaj 

budzi postać mieszkańca Zawadki 

Teo fi la Cheł mec kie go, za strze lo ne go 

w 1944 r. przez pol skich par ty zan tów. 

We dług eg ze ku to rów miał ak tyw nie 

współ pra co wać z oku pan tem. Spra wa 

jego kolaboracji z Niemcami wydaje się 

do syć zło żo na. W ka żdym bądź ra zie 

wielokrotnie składał „wizyty” w domu 

ro dzin nym Ja na Świ dra, pod czas któ - 

rych wykazywał się nadgorliwością. 

Ks. Władysław Piątek w książce poświęconej 

ks. prałatowi Julianowi Juzie 

(W. Piątek, Człowiek wielkiego serca. 

Ksiądz pra łat Ju lian Ju za, pro boszcz 

w Tę go bo rzy, Ło so si na Dol na 2001, 

s. 39) po dał in for ma cje, że Jan Świ der 

zgi nął w czasie uciecz ki, co mi ja się 

z faktami. Zmarł z wycieńczenia, a jak 

to Niem cy ład nie ubra li w sło wa: 

„na gruź li cę”. Do do mu ro dzin ne go 

przysłali zawiadomienie o śmierci. Żadnych 

rzeczy osobistych. W starym kościele 

tęgoborskim św. Mikołaja, kilka 

dni później odbyło się nabożeństwo żałobne 

za jego duszę. Na środku świątyni 

stał pu sty ka ta falk, pa lił się pas chał. 

Przez lata o Janie Świdrze przypominał 

jego portret wiszący w domu rodzinnym 

oraz opo wie ści mo jej bab ci Ma rii 

Górowskiej i jej siostry Józefy. Ze zdjęcia 

pa trzył ułan, któ ry wi tał i że gnał 

przenikliwym wzrokiem domowników 

i gości. Za tymi oczami kryła się bohaterska 

postawa człowieka, który mimo 

iż niewinny, poświęcił swoje życie ratując 

losy własnej rodziny. W 70. rocznicę 

je go śmier ci ni niej szy tekst jest 

jedynym upamiętnieniem tej niezwykłej 

postaci sądeckiego ułana. 

ŁU KASZ PO ŁOM SKI 

Au tor jest dok to ran tem na uk hi sto rycz nych 

Uni wer sy te tu Pe da go gicz ne go w Kra ko wie 

Modlitwa za Miasto Sącz 

Jakubowi 

Müllerowi 

– in memoriam 

Kiedy myślę – dziś rocznicowo – o Jakubie Müllerze – staram 

się go zestawić z dwoma innymi zasłużonymi dla naszego 

miasta sądeckim Żydami – jednymi z moich najbliższych i nielicznych 

przyjaciół. Młodsi od Jakuba o 5 lat Izak Goldfinger 

i Markus Lustig towarzyszyli mi od połowy lat 90. w fascynacjach 

izraelskich i podróżach po Ziemi Świętej wielokrotnie. 

Zostali moimi przewodnikami po nieznanym świecie kultury 

żydowskiej i wprowadzali mnie w nieznany wcześniej świat 

sąsiedzkich sądecko-żydowskich relacji. 

Ja kub Müller 

Ja kub Müller za czął się po ja wiać 

w tym mo im świe cie tro chę 

póź niej. Nie ja ko przy oka zji 

kontaktów z Izakiem i Markusem 

tu taj – w No wym Są czu. Zaw sze 

za dzi wia ła mnie je go od mien ność 

od nich obu. Izak – ma ją cy za so bą ba - 

gaż najokrutniejszych z możliwych doświad 

czeń, ka to wa ny przez 

gestapowców, ocalały spod stosu zabijanych 

na nim współtowarzyszy holocau 

stu, tra cą cy oko od pał ki 

esesmana i osłaniający zmaltretowane 

cia ło przed es es mań skim psem – ten 

Izak, odkąd go pamiętam, paradoksalnie 

zaskakiwał wymalowaną na twarzy 

do bro cią, ła god no ścią i życz li wo ścią 

dla każdego człowieka. Chwalił – zawsze 

i wszę dzie – w Izra elu, w Pol sce, 

w Niem czech do brych lu dzi, dzię ki 

któ rym on wła śnie oca lił swo je ży cie. 

Błogosławił, nie będąc nigdy ortodoksyjny, 

także tych, którzy – jako sąsiedzi 

– praw do po dob nie za mor do wa li 

je go ro dzi ców w ro dzin nym Tro piu, 

ale jemu akurat pozwolili się uratować. 

Markus – wiecznie uradowany, pogodny 

i ener gicz ny – obec ny (po Iza ku) 

szef Ziomkostwa Sądeczan w Izraelu, 

po wo jen nej ge hen nie ura to wał się 

z hitlerowskich obozów jako jeden z listy 

Schin dle ra, ale wcze śniej w cza sie




pa mięt nej no cy Ha man na w są dec kim 

getcie patrzył na okrutną rzeź rodziców 

i ro dzeń stwa. Scho wa ny pod po ście lą 

czuł na so bie krew dwu na sto let nie go 

brata. Dzisiaj – ocalały z Zagłady – krąży 

po świecie jak ambasador Sądecczyzny, 

pamięta o sądeckich przyjaciołach 

Mar ku sa i Iza ka – ich we - 

so łe, po god ne twa rze 

– ze sta wiam te raz 

w pa mię ci z twa rzą pa - 

na Ja ku ba. Wła ści wie 

z nim jed nym spo śród tej 

trój ki nie by łem ni gdy 

na ty. 

we wszystkie katolickie święta, dołącza 

dla nich po zdro wie nia dla ko lej ne go 

prezydenta swojego ukochanego miasta. 

Markusa i Izaka – ich wesołe, pogodne 

twa rze – ze sta wiam te raz w pa mię ci 

z twarzą pana Jakuba. Właściwie z nim 

jed nym spo śród tej trój ki nie by łem ni - 

gdy na ty. Nie dla te go, że spon ta nicz nie 

– jak z Iza kiem czy Mar ku sem – ta kiej 

for my nie przy ję li śmy, lecz – jak mi się 

dzi siaj wy da je – dla te go, że Ja kub 

Müller za wsze był in ny. Wzbu dzał ja kiś 

nieokreślony dystans, szacunek, podziw, 

Jakub Müller i Zbigniew Rybczyński, laureat Oskara 

Luba zatopiony w modlitwieFOT. P. DROŹDZIK 

właśnie inny niż dwaj pozostali. Otaczał 

się ta jem ni czą au rą. Za sta na wiam się, 

skąd pły ną cą. Z je go nie zwy kle su ge - 

stywnej – modelowej wręcz twarzy, która 

mo gła tyl ko i wy łącz nie bu dzić 

szacunek, z jego głębokich i właściwie 

zawsze smutnych oczu, z jego eleganckich, 

grzecznych, wyważonych zawsze 

– wypowiadanych z pewnym dostojeństwem 

i rozmysłem słów? 

*** 

Tą twa rzą za chwy cił się rów nież 

mistrz obrazu, obiektywu, kamery, specjalista 

od modelowania ludzkich wizerun 

ków i po szu ki wa nia głę bi 

w filmowanych obiektach – pracujący 

niedawno w Sączu Zbigniew Rybczyński. 

Patrzyłem na siedzącego przed kamerą 

arcymistrza Kubę i nie mogłem się 

nadziwić jego cierpliwości, wyrozumiałości 

i elegancji w zachowaniu. Długotrwa 

łe wspo mnie nia, wie lo go dzin ne 

zdjęcia, kręcone przez Rybczyńskiego 

do filmu o historii Żydów polskich nabierały 

wartości właśnie dzięki chary - 

zmie Ja ku ba Mülle ra. I chy ba wła śnie 

wte dy, gdy z ust au to ra osca ro we go 

„Tanga”, bywalca hollywoodzkich salonów 

i artysty z fabryki snów usłyszałem 

podziw dla kruchego, skromnego i pokor 

ne go są dec kie go Ży da – za czą łem 

bar dziej ana li zo wać je go fe no men. 

W ciągu kilkunastu ostatnich lat widywa 

łem Pa na Ja ku ba w ró żnych sy tu - 

acjach i różnym otoczeniu, ale właściwie 

za wsze przy je go miej scach 

uko cha nej pa mię ci. Przy pro wa dza łem 

młodzież i dorosłych z Izraela do jego 

bóżniczki przy Jagiellońskiej 12, prosiłem 

go o otwar cie ohe lu ca dy ka 

na cmentarzu żydowskim, zapraszałem 

na spo tka nia do IV Li ceum i Li ceum 

Aka de mic kie go. Ni gdy nie od ma wiał, 

nawet gdy zadzwoniłem w czasie jego 

drzemki lub poobiedniego odpoczynku. 

Tak niedawno – wydawałoby się – czeka 

łem krót ką chwi lę, że by się ubrał 

i otwo rzył bra mę, by set ny a mo że ty - 

sięczny raz, bez słowa zniecierpliwienia, 

zmę cze nia opo wie dział o lo sach spo - 

łeczności żydowskiej w Sączu, o ofiarach 

pomordowanych i spoczywających 

na cmentarzu, o życiu w getcie i życiu 

w rze czy wi sto ści ko mu ni stycz nej 

po woj nie. Wy da wa ło mi się, że jest za - 

wsze jed na ko wy, spo koj ny, po wstrzy - 

mu ją cy się od emo cji i przy na le żne go 

mu przecież po wojennej traumie rozchwiania 

emocjonalnego. Niewiele mówił 

o so bie, ale naj wię cej o po trze bie



Pogrzeb Kuby w Netanii, przy marach Markus Lustig 

ra to wa nia pa mią tek, o ko niecz no ści 

ocalenia czy uporządkowania cmentarza. 

Niedawno poznałem bliżej jego losy, 

oko licz no ści śmier ci ro dzi ców 

i rodzeństwa, ucieczki z getta, ukrywania 

się i wegetowania w podsądeckich 

wsiach. Zapalał się i emocjonował właściwie 

tylko w jednym przypadku: gdy 

ktoś go py tał o to, dla cze go – jak in ni 

Żydzi – nie wyjechał z Polski do Izraela 

i dla cze go od tam te go cza su, z naj bli - 

ższej Pol sce Szwe cji sta le chciał wró cić 

do Sącza. Ta reakcja i rozbłyskujące się 

z miłości – tak trudnej przecież i gorzkiej 

– ale mi ło ści do No we go Są cza 

oczy powinny być dzisiaj – uwiecznione 

w ka drach fil mu Jac ka Ku rzei – obo - 

wiązkową lekturą w sądeckich szkołach. 

Widziałem Jakuba Müllera w czasie nabo 

żnej mo dli twy, wi dzia łem go 

przy świecach, widziałem w rytualnych 

na kry ciach gło wy. Ogrom niał wte dy 

w mo ich oczach do po sta ci bi blij ne go 

pro ro ka, przy po mi nał mi przej mu ją cą 

postać starego Libermana z „Ulicy Granicznej” 

Aleksandra Forda, przypominał 

roz mo dlo nych i zbo la łych 

w tra gi zmie – wy pły wa ją cych z ru in 

Warszawy Żydów z obrazów Bronisława 

Linke. Wtedy właśnie – w zapamięta 

nych prze ze mnie sce nach 

– z najważniejszą Księgą przed swoimi 

głę bo ki mi i za sty gnię ty mi na za wsze 

w bó lu oczy ma Ja kub Müller śpie wał 

Wi dzia łem Ja ku ba Mülle - 

ra w cza sie na bo żnej mo - 

dli twy, wi dzia łem go 

przy świe cach, wi dzia - 

łem w ry tu al nych na kry - 

ciach gło wy. 

swój psalm i ka disz. Dla ro dzi ców, ro - 

dzeństwa, potomków cadyka i potomków 

wszyst kich – jak on sam 

– sądeckich Żydów z dziada pradziada. 

Ka disz, a mo że apo ka lip tycz ną pieśń 

o tym, co sta ło się ze świa tem je go dzie - 

ciń stwa. Ja kub Müller tę pieśń śpie wał 

nie tylko w ohelu i bóżnicy. On właściwie 

– jak dzisiaj odtwarzam z pamięci 

– tę pieśń śpie wał przy ka żdym 

spotkaniu. On traktował swoje życie jak 

psalm. 

*** 

Izak Goldfinger i Markus Lustig próbo 

wa li „oży wić” pod czas wspól nych 

spotkań starszego kolegę. Jakub pozostawał 

w swej godności i temperamencie 

nie złom ny. Sta le wy ci szo ny, 

po wol ny, bar dziej opa no wa ny. In ny. 

Ukazujące się dzisiaj o nim wspomnienia 

i książki pozwoliły mi bardziej zrozu 

mieć tę ory gi nal ność i od mien ność 

Jakuba. Jakub Müller przyjął na siebie 

mi sję SA MOT NE GO trwa nia i oca la - 

nia. Od dwu dzie stu lat, gdy je go pierw - 

sza oj czy zna po zwo li ła mu po wra cać, 

po śmierci przywiezionej z Nowego Sącza 

i pochowanej w Szwecji żony katolicz 

ki, ostat ni przed roz wią za niem 

przewodniczący Kongregacji Wyznania 

Mojżeszowego w Nowym Sączu stał się 

teraz strażnikiem żydowskiej PAMIĘCI, 

z roku na rok coraz bardziej wyobcowanym 

i osamotnionym w tej misji. Funkcjo 

no wał – jak pi sa ła Ewa 

Andrzejewska – „obok”, w wydawałoby 

się „in nym” niż nor mal ny cza sie. Sa - 

mot ność wśród gro bów pa ra dok sal nie 

do da wa ła Ja ku bo wi sił i sa mot ność 

wśród swo ich uszczu pla ła mu si ły. An - 

dzie Rottenberg skarżył się na samotne 

miesiące w Szwecji, na okazjonalne tylko 

kon tak ty z dzieć mi, na to, że nie ma 

do ko go się w do mu ode zwać, a chciał - 

by – po za są dec kim odży wa niem 

od kwietnia do września – wyżalić się 

po pol sku ta kże zi mą, gdy wra ca 

do swo je go Ha de su po dru giej stro nie 

Bałtyku. Przemierzając jedną od dwudzie 

stu lat tra sę, w No wym Są czu też 

zo stał już sam: jak strach na wró ble. Czy 

czuł się już za bar dzo i wbrew stwa rza - 

nym pozorom samotny, czy może zaczął 

zauważać coraz więcej strachów do odpędzania? 

Kie dy so bie uświa da miam, że już 

rok, podczas moich odwiedzin na cmentarzu 

przy Rybackiej, nie spotykam pana 

Ja ku ba, uświa da miam so bie ta kże 

nie odwo łal ny kres pod trzy my wa ne go 

jego życiem świata. Widzę oblicze Jakuba 

Müllera w jednym z najpiękniejszych 

ob ra zów Cha gal la: w twa rzy 

samotnego Żyda w rytualnych szatach, 

przy ci ska ją ce go wiel ką To rę do ser - 

ca. I widzę czarne mgły wokoło niego




Wi dzę ob li cze Ja ku ba Mülle ra w jed nym z naj pięk niej szych ob ra zów Cha - 

gal la: w twa rzy sa mot ne go Ży da w ry tu al nych sza tach, przy ci ska ją ce go 

wiel ką To rę do ser ca 

i nad miastem w oddali i widzę wzlatującego 

wśród mgieł – jak z zasępionych 

myśli Jakuba – bajkowego anioła, i widzę 

równie osamotnione – być może porzu 

co ne nie odwo łal nie i na za wsze 

– czarodziejskie skrzypce. 

Ja kub Müller chciał być po cho wa ny 

w Nowym Sączu. Upatrzył sobie miejsce 

na swoim najukochańszym skrawku 

sądeckiej ojczyzny, wśród układanych 

własnoręcznie i chronionych przez kilka 

dzie siąt lat ży cia ma cew. Zmarł we 

śnie, 18 grudnia 2010 roku, w zimowym 

od osob nie niu ro dzin ne go sa mot ne go 

po ko ju w Malmö, przy od święt nym 

ubra niu przy go to wa nym na po ran ną 

modlitwę w synagodze. Córka i syn zdecydowali 

się go pochować w Szwecji, 

ale ostatecznie zgodzili się na pogrzeb 

re li gij ny zor ga ni zo wa ny przez cha sy - 

dów w Zie mi Świę tej. Ja kub Müller nie 

powróci już do Nowego Sącza, by samot 

nie śpie wać swój ka disz dla bli skich, 

dla zmar łych i ży wych. Wy je chał 

– chcąc nie chcąc – po 90 la tach tu łacz - 

ki, do Ziemi Obiecanej. Leży w Kiriat 

Sanz – Osie dlu Sącz w Ne ta nii. Na ob - 

cej dla sie bie zie mi, bez ro dzi ny, bez od - 

wiedzających jego ukochane żydowskie 

groby wycieczek. Ale leży trochę też… 

wśród zakładających izraelskie osiedle 

Sącz po tom ków są dec kie go ca dy ka. 

Czy tam bę dzie mniej – czy jesz cze bar - 

dziej niż w No wym Są czu – sa mot ny? 

Całun pogrzebowy Jakuba Müllera otoczony 

wianuszkiem ortodoksyjnych Żydów 

na ka mien nej pu sty ni gro bów 

w Netanii porywa za serce. Leżał znów 

sam. Nie by ło przy nim – przy naj mniej 

w tej chwi li – wdzięcz nych za wier ność 

dla Mia sta tłu mów są de czan, nie od da - 

Ja kub Müller nie po wró - 

ci już do No we go Są cza, 

by sa mot nie śpie wać 

swój ka disz dla bli skich, 

dla zmar łych i ży wych. 

wał mu – skrom ne mu, wy trwa łe mu 

w swej pracy – Wielkiemu Żydowi – zasłużonego 

hołdu prezydent Nowego Sącza, 

nie za brzmia ły woj sko we wer ble 

i religijne sądeckie śpiewy. Był sam. Nawet 

bez garstki najwierniejszych przy - 

ja ciół z Mia sta. Ta kże beze mnie. 

Do Ne ta nii, by od dać cześć do zgon - 

nemu i pozgonnemu samotnikowi dojechał 

z je go Mia sta je den. To wa rzysz 

Jakuba z czasów zagłady. 85-letni Markus 

Mordechaj Lustig. 

Kiedy dziś patrzę na Pana posągową 

i dobrą twarz, Panie Jakubie, kiedy słyszę 

po raz któryś Pana przejmujące credo: 

„Ja prze cież je stem stąd z dzia da 

pra dzia da, a No wy Sącz to mo je uko - 

chane miasto!”, wierzę, że Pana kadisz 

te raz tam w Izra elu bę dzie się na dal roz - 

legał. Że zwielokrotniona w tęsknocie 

i samotności w Ziemi Świętej, z tej naszej 

Ziemi Świętej popłynie z Pana ust 

modlitwa za Miasto Sącz. 

Nie masz, już nie masz w Pol sce ży - 

dowskich miasteczek. Nie usłyszę więcej 

śpie wu z drew nia nej bó żni cy. Nie 

zobaczę starego Żyda pod cieniem kaszta 

na. I nie uj rzę już ni gdy w oczach Ja - 

kuba dwu złotych księżyców Chagalla. 

BO GU SŁAW KOŁCZ 

Autor, profesor oświaty, jest założycielem 

i dyrektorem Akademickiego Liceum 

i Gimnazjum im. Króla Bolesława 

Chrobrego w Nowym Sączu 

FOT. ARCH. BO GU SŁAWA KOŁCZA



OJasi 

Smydzie 

z Młodowa 

Pew nie ktoś po wie że się cze piam, roz li czam 

i w ogóle niepotrzebnie grzebię w zaszłościach, 

zamiast, jak chcieliby niektórzy, skierować 

wzrok ku świetlanej przyszłości. 

Niedawne obchody 30. rocznicy wprowadzenia stanu 

wo jen ne go wy wo ła ły w mej pa mię ci ob ra zy 

tam tych po nu rych dni, a wśród wie lu odży ło wspo - 

mnienie jednej dziewczyny z liceum. Swą kobieco 

ścią mo gła by za ra zić po ło wę szko ły; od wa gą wpra wić 

w za że no wa nie wie lu twar dzie li. Przez dłu gi czas by ła to 

po trosze zapomniana, a po trosze niedopowiedziana kiedyś 

historia mej koleżanki z klasy – Janiny Smydówny. 

Jaśka pochodziła z Młodowa, przysiółek Głębokie. Codziennie 

pokonywała szmat drogi piechotą i autobusem, by 

dotrzeć do sądeckiej „drugiej budy”. Pewnie bardzo chciała 

chodzić do tej szkoły, skoro nie zdecydowała się wysiadać 

z autobusu w Starym Sączu. Urzekała urodą rudo – złotych 

włosów i niegasnącym uśmiechem. Ciepła, miła, uczynna. Ujmowała 

wrażliwością i delikatną barwą głosu, którym potrafi 

ła za uro czyć wszyst kich fa nów jej wo kal no -gi ta ro we go 

talentu. Przy tym niezwykle skromna i głęboko religijna. 

Był rok 1983. By li śmy wów czas w pierw szej kla sie, mie - 

li śmy po 16 lat. Jaś ka na gle za czę ła mieć pro ble my wy cho - 

wawcze, pojawiły się kłopoty w nauce, jakieś nietypowe dla 

tamtego czasu nieobecności. Po wakacjach jej miejsce w ławce 

by ło pu ste. W wol nej Pol sce spo tka łem ją tyl ko raz. Przy - 

pad kiem, gdy na chwi lę wró ci ła z Włoch. Nic się nie zmie ni ła. 

Mia ła ten sam szcze ry i ser decz ny uśmiech. Te sa me nie sfor - 

ne loki. Ja nie zapytałem, a ona nie wracała do tamtego podłego 

cza su. Jak by uzna ła go za prze szły do ko na ny. Był i mi nął. 

Prawdę poznałem później, kiedy w którymś z wywiadów Andrzej 

Szkaradek przypomniał sylwetki zapomnianych bohaterów 

ja ru zel sko – pol skiej woj ny. Prze szył mnie dreszcz, gdy 

wśród tych cichych patriotów usłyszałem nazwisko mojej koleżanki 

i to, z jak wielką atencją lider sądeckiej „Solidarności” 

mówił o Janinie Smydównie, dziewczynie, która za swoją pomoc 

więzionym i prześladowanym działaczom podziemnej 

„Solidarności” zapłaciła bardzo wysoką cenę (sprawę opisuje 

na swojej stronie Instytut Pamięci Narodowej wraz z nazwiskami 

sędziów i prokuratorów – www.ipn.gov.pl). Zapewne 

dzięki usłużności jakiegoś esbeckiego kapusia wraz z całą grupą, 

w któ rej by ła ta kże jej star sza sio stra An na, zo sta ła aresz - 

towana. Tylko młodemu wiekowi zawdzięczała, że nie 

sadzono ją jak dorosłą i uniknęła więzienia. 

Upo ko rzo no ją w ty po wy dla tam tych cza sów spo sób. 

Wszak karząca ręka sprawiedliwości ludowej nie mogła zbagatelizować 

tak groźnego i niebezpiecznego dla trwałości fundamentu 

komunistycznego państwa oraz polsko – radzieckiej 

przyjaźni wroga klasowego. Sądowo – esbecka machina z całą 

bezwzględnością ukazała prymitywną siłę wobec tej subtelnej, 

szesnastoletniej dziewczyny. Krzywdy jakich doznała, 

przyjęła z godnością. A przecież ktoś wydawał polecenia, ktoś 

poruszał drążkami sterowniczymi „czerwonego” terroru, ktoś 

odgrywał rolę kół zamachowych, które miały zemleć niepokornych 

na miazgę. Niestety, większości z tych ludzi do dziś 

nie spadł na wet włos z gło wy. Pew nie nie któ rzy wciąż funk - 

cjonują w życiu publicznym z poczuciem dobrze spełnionego 

obowiązku. Jeszcze do niedawna korzystali z dodatkowych 

apanaży za umacnianie socjalistycznej „praworządności” oraz 

tresowanie narodu w duchu marksizmu – leninizmu. 

Ot i cała historia, pewnie jedna z wielu jakże charakterystycznych 

dla tamtych dni i tamtego pokolenia. Warto jednak 

czasem dokonać remanentu w zakamarkach pamięci i odsłonić 

przyprószone kurzem czasu wydarzenia, choćby po to, by 

zepsuć dobre samopoczucie tym, którzy twierdzą, że pomimo 

swego uwikłania nigdy nikogo nie skrzywdzili i nie mają 

sobie nic do zarzucenia. 

JA RO SŁAW RO LA 

Au tor jest na uczy cie lem hi sto rii w Ze spo le Szkół Sa mo cho do wych 

w No wym Są czu i Pre ze sem Są dec kiej Ro dzi ny Ka tyń skiej 

Fo to gra fia mo jej kla sy z 1982 ro ku. Wła śnie za czę li śmy 

na ukę w II LO, a zdję cie wy ko na no na wy ciecz ce we 

wrze śniu, w re jo nie Ska łek nad Ka mie ni cą. Jaś ka to jest 

ta dziew czy na z gi ta rą




Partyzant bez gro bu 

Czy mo żna cie szyć się z otrzy - 

mania aktu zgonu? Można. 

Rodzina śp. Staszka Widła jest 

te go przy kła dem. Dla nich ten 

dokument, to krok milowy 

do celu jakim jest odszukanie 

grobu partyzanta i urządzenie 

mu pogrzebu katolickiego. 

Ale i po czą tek no wych kło po - 

tów. Bo oto po ja wia ją się no - 

we roz bie żno ści. Jak choć by 

da ta uro dze nia Stasz ka. We - 

dług są dec kie go USC Sta szek uro dził 

się 22.01.1923 r. We dle ro dzi ny 

– 02.05.1925 r. Aku rat kart ka za wie ra - 

ją ca te da ne jest spa lo na w księ gach 

pa ra fial nych. Trud no więc skon fron to - 

wać da ne. 

*** 

Sta szek Wi deł to był chłop. Przy stoj - 

ny, barczysty, fajny. Wszyscy go lubili. 

FOT. ARCH. 

O śmier ci par ty zan ta 

nikt ni gdy ro dzi ny nie po - 

in for mo wał ofi cjal nie. 

Sta szek nie był am ba sa - 

do rem, nie nie śli mu or - 

de rów na po dusz kach 

w dniu po grze bu. 

Miał zło te rę ce, a to ptasz ka z drew - 

na wystrugał, a to chodaki zrobił. Nawet 

zegar potrafił naprawić. 

Je go tu łacz ka za czy na się pod czas 

oku pa cji hi tle row skiej, kie dy uni ka jąc 

wy wo zu na przy mu so we ro bo ty 

do III Rze szy ukry wa się w Uja no wi - 

cach. Za czy na dzia łać w AK, pseu do - 

nim: Fio łek, Pra wy. Po zmia nie ustro ju, 

jak wielu jemu podobnych, zostaje w lesie. 

Walczy z komunizmem. 

W do mu nikt Stasz ka nie śmiał wspo - 

minać, tylko zawsze jeden więcej chleb 

się piekło, tylko ręka na szybie dawała 

znać, że to on. Ksiądz z Chom ra nic wia - 

domości przekazywał, że Staszek cały, 

że wyspowiadany, że w sakramenty zaopatrzony. 

Ludzie przychodzili i pytali, 

pytało UB, pytała rodzina. Nikomu się 

nie wierzyło. 

– Rewizje to była codzienność. Przychodzili 

byle kiedy. Krzyczeli: „Bezpieka, 

otwie rać!” – pamięta z dzieciństwa 

młodszy brat naszego partyzanta Władysław 

Wideł z Pisarzowej. Podczas wizyt 

ube ków nie wol no się by ło ru szać. 

Tylko siedzieć i czekać. 

Przychodzili w zimie i w lecie, w nocy 

i za dnia. – Przy szli raz w je sie ni, 

chcieli słomę wyrzucać. Matka się postawiła 

ubekom, powiedziała, że jak wyrzucicie, 

to macie po sobie posprzątać. 

Skończyło się na dźganiu widłami – kontynuuje 

pan Władysław. 

Przy szli raz w zi mie, by ła Wi gi lia. 

Po wy cią ga li sło my na śro dek izby 

i z karabinami wycelowanymi w drzwi 

czekali na „niespodziewanego gościa”. 

Mat ce obie cy wa no go spo dar kę 

w Chełmcu. „Weźmiemy was do Warszawy, 

będziecie spać na pierzynach, ino 

go wydajcie” – tak ją namawiali. 

Ona wierzyła pasierbowi. – Jak namówią 

więcej ludzi to będzie inna, nowa 

Pol ska – zwy kła mó wić. Oj ca nie 

było, zmarł po przesłuchaniach, ciężko 

pobity. Staszek uczestniczył w życiu rodzi 

ny na ty le na ile mógł. Nie mógł za - 

pła kać nad gro bem oj ca, ale je go 

pogrzeb oglądał z drzewa. 

W tej hi sto rii jest też wą tek ro man - 

tyczny – dziewczyna Jadwiga, matka jego 

syn ka. Nie da ne im by ło żyć ra zem. 

Miał jej po wie dzieć: „Nie ma szan sy, że - 

by z te go wyjść”. Zwol nił z da ne go sło - 

wa. Matka małego Staszka ułożyła sobie 

życie jeszcze raz, a jemu o ojcu bohaterze 

opowiadała babcia – matka Jadwigi. 

*** 

Kto wydał bezpiece Widła – wiedzieli 

wszy scy. Zgi nął w pierw szy pią tek 

miesiąca, 2 stycznia 1953 roku. Ukry-



Wła dy sław Wi deł z Pi sa rzo wej 

wał się wtedy w stodole w Klęczanach 

z kolegą z oddziału, poniżej kamienioło 

mów. Cho dził w po dziu ra wio nym 

od kul płasz czu ale tym ra zem się nie 

udało. Puszczono za nim psy, dwukrotnie 

postrzelono. Zmarł w samochodzie 

ube ków w dro dze do No we go Są cza. 

Miał 28 lat. 

Wieść o jego śmierci natychmiast dociera 

do rodziny. O szczegółach opowiadają 

pracownicy kamieniołomu, którzy 

całą akcję oglądali z góry. 

Zdrajca kupuje gospodarkę. Jest bezkarny. 

Ksiądz z ambony wytyka: „Cóż 

z te go, że masz, je że li to po le krwi.” 

O śmier ci par ty zan ta nikt ni gdy ro - 

dziny nie poinformował oficjalnie. 

Sta szek nie był am ba sa do rem, nie 

nie śli mu or de rów na po dusz kach 

w dniu po grze bu. Po nim zo sta ły dwa 

morgi ojcowizny i mały Stasiek, co ojca 

ni gdy nie po znał. 

– Nie roz wa la ło się, ale mat ka za - 

wsze o jego duszy pamiętała i na msze i 

wypominki dawała. Mi kazała śpiewać: 

„Bra cisz ku, bra cisz ku a ty o tym nie 

wiesz, że ja kro wy pa sę a ty w gro bie le - 

żysz” – wspomina Władysław Wideł. 

*** 

Dzię ki kra kow skie mu od dzia ło wi 

In sty tu tu Pa mię ci Na ro do wej ro dzi - 

na jest w po sia da niu je dy nych zdjęć 

Staszka. Dopiero w 2011 roku ustalono 

miej sce je go po chow ku na są dec kim 

cmentarzu komunalnym przy ul. Rejtana, 

lecz mi mo, że zna ją nu mer gro bu, 

nie mo gą zna leźć kwa te ry. Zbyt wie le 

cza su upły nę ło. 

– Chcemy znaleźć tę mogiłę i zapalić 

znicz, wu jek nie miał po grze bu – mówi 

siostrzenica Anna Połomska z Podhełmia. 

– Pochówek, zagrzebany, jak to na - 

zwać – dodała. Jednocześnie jest lekko 

zadowolona, że leży w poświęconej ziemi. 

Historię wujka zna z opowiadań mamy, 

star szej sio stry Stasz ka: „Ona 

do koń ca wspo mi na ła bra ta. By ła by 

szczęśliwa wiedząc, że leży w poświęconej 

ziemi”. 

– Ja się czę sto za nie go mo dlę bo 

wiem, że nie bar dzo ma się kto mo dlić 

– wyznaje brat. 

Dopiero w 2011 roku wystąpili o oficjalny 

akt zgonu Stanisława Widła. Jak 

mó wi pan Wła dy sław „wcze śniej nikt 

nie śmiał się do py ty wać”. 

Kto wy dał bez pie ce Wi - 

dła – wie dzie li wszy scy. 

Zgi nął w pierw szy pią tek 

mie sią ca, 2 stycz nia 1953 

ro ku. Ukry wał się wte dy 

w sto do le w Klę cza nach. 

Dwu krot nie po strze lo no. 

Zmarł w sa mo cho dzie 

ube ków w dro dze do No - 

we go Są cza. Miał 28 lat. 

Dla tej ro dzi ny po ty lu la tach stra chu 

i nie do mó wień ten akt zgo nu i fakt, że 

Staszek leży w poświeconej ziemi, to już 

powód do radości. Rodzina ma nadzieje 

i nie ustaje w poszukiwaniach grobu partyzanta. 

Nieśmiało planuje pogrzeb. 

JO LAN TA OGO RZA ŁY


60 KULTURA 


KA LEJ DO SKOP KUL TU RAL NY 

Jacek Kleyf FOT. JANUSZ BOBREK 

HI PIS NA SA LO NACH 

Re ci tal Jac ka Kleyf fa za koń czył XIX Fe sti wal 

Małych Form Artystycznych w Małej Galerii w Nowym 

Sączu. Artysta, niegdyś twórcy Salonu Niezale 

żnych, dziś li der Or kie stry Na Zdro wie, to świet ny 

obserwator przemian we współczesności, zwłaszcza 

dominacji kultury masowej i poszukiwacz alternatywy 

dla wielkomiejskiego życia. Swojej arkadii nie 

poszukuje wyłącznie w konkretnych miejscach (np. 

Bieszczady), ale buduje niejako w swoim wewnętrznym 

świe cie. Kleyff wy ko nał wie le zna nych, a ta kże 

i nowych piosenek, a każdą z nich okrasił zabawną 

bądź refleksyjną historią. 

AU STE RIA W MIA STECZ KU 

GA LI CYJ SKIM 

Wieczór wspominkowy w 95. rocznicę śmierci cesarza 

Franciszka Józefa zorganizowało Muzeum Okręgowe, 

a poprowadziły go legendy krakowskiego 

dziennikarstwa: Leszek Mazan i Mieczysław Czuma. 

„Austeria w Miasteczku Galicyjskim” nawiązywała 

do filmu Jerzego Kawalerowicza, gdzie akcję osadzono 

w galicyjskiej gospodzie. Na spotkaniu nie zbrakło 

żartów, anegdot i galicyjskich przysmaków, w tym 

ulubionego dania Franciszka Józefa, czyli sztuki mięsa 

w rosole z kluseczkami z wątróbki. 

ZEJ ŚCIE DO PIE KŁA 

W ramach projektu „Verba et Voces” Capelli Cracoviensis 

sądeczanie mogli podziwiać w Małopolskim 

Cen trum Kul tu ry SO KÓŁ ope rę Chri sto pha 

Willibalda Glucka „Orfeo ed Euridice”. Historia trackiego 

śpiewaka, który dzięki sile swej sztuki potrafił 

ubła gać wład cę pod zie mi Ha de sa, by zwró cił mu 

zmarłą narzeczoną, jest największym mitem muzyki. 

Utwór Gluc ka to ar cy dzie ło re for my te atral nej, 

wy pro wa dza ją cej ope rę z za sty głej już kon wen cji 

późnobarokowej i dążącej do oddania na scenie akcji 

dramatycznej. 

Do Nowego Sącza Capella Cracoviensis przyjechała 

z koncertową wersją muzycznego przedstawienia. 

Ope ra wy ko na na zo sta ła przez zna ną 

z występów w wirtuozowskim repertuarze belcantowym 

młodą sopranistkę Marzenę Lubaszkę oraz znako 

mi te go i sław ne go kon tra te no ra Ka ia We sse la, 

a także orkiestrę instrumentów dawnych Capella Cracoviensis 

pod batutą Jana Tomasza Adamusa, dyrektora 

zespołu. 

ER GO: IN NA RA SA PO LA CY 

Są dec ki ka ba ret za pre zen to wał swo ją trze cią 

(po „Krucjacie do Europy” i „Z życia Sarmatów”) 

w do rob ku pły tę z au tor ski mi na gra nia mi. Le szek 

Bolanowski, Paweł Ferenc, Andrzej Józefowski, Olga 

Bo la now ska, Ewa Du biń ska, Mał go rza ta 

i Krzysztof Bielowie dali niemal dwugodzinny koncert, 

któ ry był przede wszyst kim pre zen ta cją utwo - 

rów, jakie znalazły się na płycie „Inna rasa Polacy”. 

Na scenie MCK SOKÓŁ wraz z ERGO wystąpili zarówno 

muzycy, którzy brali udział w nagraniach, ale 

także Piotr Bolanowski – piano, Marcin Ferenc – gitara, 

Paulina Kaczmarczyk oraz debiutujący w kabare 

cie: Ma rek Cze chow ski (kon tra bas) i chó rek 

złożony ze studentek PWSZ w Nowym Sączu. 

PIĘ CIO LAT KA 

Szko le Mu zycz nej ze Sta re go Są cza przy padł 

pierw szy, ma ły ju bi le usz pię cio le cia. Z tej oka zji 

przygotowano warsztaty oraz występy pianistyczne. 

Wiel ką atrak cją był kon cert „Mistrz i uczeń”, pod - 

czas którego V koncert fortepianowy Es-dur op. 73 L. 

van Beethovena wykonali Konrad Góra i jego uczeń 

– Adam Piórkowski. Następnego dnia recital fortepia 

no wy dał już sam Piór kow ski. Pia ni sta za grał 

trudny nie tylko technicznie, ale też interpretacyjnie 

repertuar od Bacha, przez Beethovena, Liszta, Szymanowskiego 

do Chopina. 

Au ste ria w Mia stecz ku Ga li cyj skim


STYCZEŃ/LUTY 2012 KULTURA 61 

Kabaret Ergo FOT. JANUSZ BOBREK 

Wie deń w Kry ni cy -Zdro ju 

SA LON 2011 NA STU LE CIE ZPAP 

Salon jest najważniejszą wystawą artystów zrzeszonych 

w Oddziale Związku Polskich Artystów Plastyków w Nowym 

Sączu. W Małej Galerii swoje prace zaprezentowali: Barbara 

Adamowicz, Urszula Gawron, Anna Horoszko, Robert Hubner, 

Wacław Jagielski, Magdalena Jaksa-Raczek, Joanna Kubica, 

Witold Kubicha, Krzysztof Kuliś, Mieczysław Magiera, 

Ryszard Miłek, Barbara Paluch, Józef Pogwizd, Józef Stec, 

Ka zi mierz Twar dow ski, Ali na Za cha riasz -Ku cia kow ska, 

Elżbieta Zając-Zbrożek, Michał Załuski, Piotr Brożek, a także 

artyści z Presova – Jan Batko, Ivan Safranko, Edita Voloscukova. 

Salon jest wystawą konkursową, podczas, której przyznawane 

są nagrody za dokonania twórcze. Głównym, prestiżowym 

wyróżnieniem jest Nagroda im. Bolesława Barbackiego. 

W tym roku jury przyznało ją rzeźbiarce z Krynicy-Zdroju, 

Annie Horoszko. 

Ponadto „Złotą ramą” – nagrodą Zarządu ZPAP Okręgu 

Kra kow skie go uho no ro wa no Ur szu lę Gaw ron, a Jó zef Po - 

gwizd otrzymał Medal Pamięci Bolesława Barbackiego. 

SLAM LI TE RAC KI 

Stowarzyszenie kulturalne Szklanka zorganizowało drugą 

edycję nowosądeckiego slamu pod świątecznym hasłem „Połam 

się słowem”. Taka nieskrępowana prezentacja własnej 

twórczości jest alternatywą dla patetycznych wieczorków poetyckich, 

odbywających się najczęściej w domach kultury czy 

bi blio te kach. Uczest ni cy im pre zy mo gli za pre zen to wać 

wiersz, frag ment pro zy czy choć by ko men tarz, wa żne że by 

były to teksty autorskie i nie przekraczały trzech minut. Konkurs 

głosami publiczności po trzech rundach wygrał 19-letni 

Michał Dziurzyński. 

DO TRZECH RA ZY SZTU KA 

Nagroda im. dra Jerzego Masiora powędrowała do Mateusza 

Bieryta. Uczeń III klasy liceum o wyróżnienie ubiegał 

się już po raz trze ci. Laur ten przy zna wa ny jest za kon kret ne 

dokonania indywidualne lub zespołowe w zakresie muzyki, 

plastyki, twórczości literackiej, teatralnej, filmowej albo innej 

dziedziny sztuki, która zdaniem wnioskodawców zasługuje 

na to szczególne wyróżnienie. Fundacja im. dra Jerzego 

Masiora w ten sposób honoruje osoby mające szczególny talent, 

a ich sukcesy pozytywnie wpływają na promocję Nowego 

Sącza i regionu. 

W 2011 roku nominowanych było pięć osób: Mateusz Bieryt, 

Radosław Szary, Julia Wilczek, Jędrzej Bigosiński i Tomasz 

Więcek. Każdy z młodych artystów zaprezentował swój 

talent publiczności podczas koncertu galowego, którego specjal 

nym go ściem był Ma ciej Adam czyk, so li sta ope ro wy 

i chórzysta, niegdyś związany z Jerzym Masiorem. 

Zdobywca nagrody, a wcześniej laureat wielu ogólnopolskich 

kon kur sów wo kal nych, Ma te usz Bie ryt, za śpie wał 

do akompaniamentu Tomasza Gargasa: poetyckie „Mury Jery 

cha” (sł. Jo nasz Ko fta, muz. Ro bert Ja now ski) oraz ka ba re - 

towe „Jadę do Ciebie tramwajem” (sł. Janusz Odrowąż, muz. 

Zbigniew Kurtycz). 

WIE DEŃ W KRY NI CY -ZDRO JU 

W Pi jal ni wy stą pi li wy bit ni so li ści pol scy: Alek san dra 

Ku bas (so pran), An drzej Wi śniew ski (te nor), Alek san der 

Ła dysz (bas) i go ścin nie z Ka na dy – Lau ra Są sia dek, a za - 

gra ła Or kie stra Zdro jo wa pod ba tu tą Mie czy sła wa Smy dy. 

Kry nic ka ga la na wią zy wa ła for mą do kon cer tów no wo rocz - 

nych or ga ni zo wa nych przez fil har mo ni ków wie deń skich. 

W trakcie imprezy nie zabrakło utworów z repertuaru rodziny 

Straus sów. Był „Fest Marsz”, „Ka iser Walt zer” i „Elien 

a Ma gy ar”, „We so ły po ciąg”, „Na po lo wa niu”, „Nad pięk - 

nym mo drym Du na jem” Straus sów i wie le jesz cze in nych 

utwo rów. 

Opr. JA NUSZ BO BREK


62 KULTURA 


Święto Jordana w obiektywie Jerzego Żaka



Jordan to święto chrześcijańskie obchodzone w kościołach obrządku prawosławnego i greckokatolickiego: obrzęd święcenia wody 

w dniu 6 stycznia wg kalendarza juliańskiego, a19 stycznia wg kalendarza gregoriańskiego, na pamiątkę Chrztu Pańskiego, Jezusa 

Chrystusa, w Jordanie. Potoczna nazwa świąt Epifanii (Objawienia Pańskiego) i Chrztu Pańskiego obchodzonych w tym dniu. 

Jerzy Żak – krynicki fotografik, od 40 lat członek Związku Polskich Artystów Fotografików, 

mający eksponowane miejsce w szwajcarskiej „Encyclopedie Internationale 

des Photographes”, określany przez fachowców z branży „reżyserem 

i psychologiem fotografii”. 

Rodem spod Tarnopola, rocznik 1937, przywędrował na Sądecczyznę wraz z rodzicami. 

W Zborowie widział płonące getto, zastrzelone kobiety i dzieci. Koniec wojny z Hitlerem 

zastał go w pałacu Stadnickich w Nawojowej, gdzie wraz z rodziną znalazł 

schronienie u kresu wojennej tułaczki. 

Absolwent pedagogiki i psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, od 1973 r. zamieszkały 

w Krynicy, gdzie był m. in. dyrektorem Liceum Ogólnokształcącego im. majora Henryka 

Sucharskiego. 

Fotografuje od dziecka. Pierwszym aparatem, jaki wziął do ręki był Voigtlander (6x9). 

Prace Żaka były wystawiane na ponad stu wystawach w kraju i zagranicą, w prestiżowych 

salonach i galeriach m. in. w warszawskiej „Zachęcie”. Publikował i publikuje zdjęcia 

w licznych pismach, folderach, albumach. Stale współpracuje z renomowanymi 

wydawnictwami. Autor albumów m.in. „Krynica i okolice”, „Perły doliny Popradu”, „Ule i pasieki 

w Polsce”, „Łemkowskie cerkwie”. 

Jest autorem pięknych pocztówek i kalendarzy. Posiada – kto wie czy nie najbogatszy 

w regionie – własny zbiór klasycznego krajobrazu i architektury z Sądecczyzny, Podhala 

i Beskidu Niskiego. Duży wpływ wywarła na niego fotografia amerykańska, z którą zetknął 

się podczas podróży artystycznej po kraju Jerzego Waszyngtona i Marilyn Monroe. (S)


64 KULTURA 


Nowe książki – sandecjana 

Kto czy ta, nie błą dzi 

wszystko co nojpiykniejse 

a Ty sercami Przewodników 

nom to od da jes. 

Na ten Wielgi Jubileus 

Scęś Wom Bo ze 

GÓR SKI MO DLI TEW NIK 

WAN DY ŁOM NIC KIEJ 

-DU LAK 

Go ściem Ko ła Prze wod ni ków 

przy Od dzia le PTTK „Be skid” w No - 

wym Sączu, była na początku stycznia 

br. znana piwniczańska poetka Wanda 

Łomnicka -Dulak. 

Poetka, autorka felietonów i wierszy 

gwarowych, laureatka licznych nagród, 

m. in.: Na gro dy im. Ję drze ja Cier nia - 

ka II stopnia (1989), Odznaki „Zasłużone 

go Dzia ła cza Kul tu ry” (1996), 

Nagrody Ministra Kultury i Sztuki im. 

Oskara Kolberga za zasługi dla kultury 

lu do wej (1999), za pre zen to wa ła swój 

najnowszy tomik wierszy zatytułowany 

„Z Bi blii gór”. – To mik ten na zy wam 

górskim modlitewnikiem – mówiła poet 

ka. – Po wstał on w cią gu 40 dni Wiel - 

kiego Postu i pięciu Adwentu. 

To było pierwsze spotkanie promujące 

nowy tomik. Autorka nie bez powodu wybra 

ła wła śnie to miej sce i tych lu dzi, w koń - 

cu to prze wod ni cy są bli sko gór, któ re są 

dla nich świętością. Poetka rozpoczęła je 

od bardzo przez nią lubianych pastorałek, 

poświęconych siostrze Zosi i Henrykowi 

Cyganikowi. Następnie zaprezentowała 

przewodnikom śpiewne „Godzinki tatrzańskie” 

– I i VII. Posłuchajmy: 

Witaj Matko trwająca na Zawratu skale 

ku której ludzkie serca wędrują wytrwale 

a łańcuchów nadziei uczepione dłonie 

wzno szą się przed Ju trzen ką ku świa ta 

koronie (...) 

Wiersze zamieszczone w najnowszym 

tomiku Łomnickiej-Dulak generalnie nie 

maja tytułów, ale posiadają liczne dedykacje: 

siostrom Marysi i Zosi, bratu Antoniemu, 

mężowi, koleżankom Krysi 

i Danucie, Wojciechowi Kudybie. Jednym 

z najcieplejszych jest utwór zatytułowany 

„Bieszczady z matką”: 

Mo ja Mat ka mó wi/nie by łam ni gdy 

w Bieszczadach/ chciałabym tylko/ dłonią 

Two jej opo wie ści/ do tknąć/ ru dej 

trawy pod Tarnicą (...) wędruję na Tarnicę/ 

z mgłą/ i zielonym Aniołem mojej 

Mat ki/ na opuch nię tych no gach (...) 

na szczycie/ pod krzyżem/ czeka. Ona/ 

Madonna Bolesna/ wpisana w ikonostas 

połonin/ Moja Matka. 

Tomik ukazał się dzięki „Piwniczance”, 

którą pani Wanda nazwała „dobrym 

du chem lu dzi kul tu ry z Piw nicz - 

nej”.”Spo tka nie za koń czy ła od czy ta - 

niem wiersza napisanego gwarą w 2004 

roku z okazji 50- lecia Koła Przewodników 

„Be skid” w No wym Są czu. 

Dałaś mi 

Sądecko Ziemio 

tyle miłości 

ze ni jak je ni mo ge 

zamknąć w malućki 

piąsteczce mojego serca. 

Dałaś mi 


tyle ślicoty 

ze ni jak je ni mo ge 

pod powiekami 

na wienoś schować 

Dałaś mi 


tyle kolorów, zapachów i posumów 

ze ni jak ich ni mo ge 

ostawić 

ino dlo sie bie. 

Dałaś mi 


takich Przyjaciół 

co w du sy 

Twoje błogosławieństwo 

juz bez 50 ro ków no są. 

Zie mio Są dec ko doł Ci Pan Bóg 

Przewodnicy podziękowali sympatycznej 

poetce gromkimi brawami, a następnie 

ustawili się w kolejce po autografy 

na zakupionych tomikach. 

SĄDECCY KSIĘŻA W WALCE 

Z HITLEROWCAMI 

„Kościół na Sądecczyźnie w godzinie 

próby” to tytuł książki ks. Jana Kudelki, 

w której można przeczytać o sytuacji sądeckich 

kapłanów podczas II wojny światowej. 

Autor opisuje w jaki sposób księża 

walczyli z hitlerowskim okupantem. Publikacja 

zawiera też biografie kapłanów 

– męczenników, zamordowanych przez 

Niemców w egzekucjach i obozach koncentracyjnych. 

– W myśl tej prawdy ewangelicznej: 

nie bój cie się tych, któ rzy za bi ja ją cia ło, 

ale bój cie się tych, któ rzy za bi ja ją du cha 

narodziła się ogromna odwaga młodych 

lu dzi, któ rzy nie li czy li so bie zbyt wie le 

lat, nie robili jakiś nadzwyczajnych planów, 

ale przede wszyst kim ko cha li swo ją 

Ojczyznę – rekomenduje książkę ks. prałat 

Jan Piotrowski, proboszcz parafii św. 

Małgorzaty w Nowym Sączu. – I to dla 

niej oddali to co najcenniejsze – własne 

życie – dodał kustosz sądeckiej bazyliki. 

Książka ks. Jana Kudelki została wydana 

tylko w niewielkim nakładzie, zale 

d wie stu eg zem pla rzach. Pu bli ka cję 

mo żna wy po ży czyć w pa ra fial nej bi - 

bliotece przy parafii św. Małgorzaty. Będzie 

też dostępna w Sądeckiej Biblioteki 

Pu blicz nej im. J. Szuj skie go i jej fi liach. 

(KB)



Koncert Noworoczny 

Na klasyczną, 

filmową 

i góralską nutę 

Pod patronatem prezydenta 

Ryszarda Nowaka w sali widowiskowej 

Miejskiego Ośrodka 

Kultury odbył się Koncert Noworoczny. 

Dla licznie zgromadzonych sądeczan 

zagrała Sądecka Orkiestra 

Symfoniczna pod dyrekcją 

Lesz ka Miecz kow skie go, ze - 

społy Credo i EKG, a zaśpiewali soliści: 

Na ta lia Za brze ska -Nieć, Alek san dra 

Maślanka, Romuald Spychalski, Wiktor 

Scha ida, To masz Ja rosz oraz Adam 

Jarzmik. W ich wykonaniu nie zabrakło 

operowych szlagierów, przebojów muzy 

ki fil mo wej i roz ryw ko wej, a ta kże 

ko lęd, zwłasz cza na re gio nal ną nu tę. 

Konferansjerkę prowadził po mistrzowsku 

kie row nik ar ty stycz ny MOK, Ja - 

nusz Michalik. 

FOT. JB 

NA TA LIA ZA BRZE SKA -NIEĆ 

(SO PRAN) 

Ab sol went ka Pań stwo wej Szko ły 

Mu zycz nej im. Fry de ry ka Cho pi - 

na w Nowym Sączu – w klasie śpiewu 

solowego Małgorzaty Miecznikowskiej 

– Gurgul oraz studiów I i II stopnia Akade 

mii Mu zycz nej im. Ka ro la Szy ma - 

now skie go w Ka to wi cach, w kla sie 

śpiewu solowego prof. Michaliny Growiec. 

Uczest nicz ka wie lu kon kur sów 

wokalnych, m.in. Konkursu Wokalnego 

im. Ludomira Różyckiego w Gliwicach 

(Na gro da Spe cjal na za wy ko na nie 

utworu Różyckiego) oraz Międzyuczelnia 

ne go Kon kur su „W Krę gu Mu zy ki 

Sło wiań skiej” w Ka to wi cach (2006) 

– wyróżnienie. Od 2006 roku jest solistką 

Or kie stry Re pre zen ta cyj nej Stra ży 

Granicznej w Nowym Sączu. 

RO MU ALD SPY CHAL SKI 

(TE NOR) 

Absolwent Akademii Muzycznej 

w Łodzi w klasie śpiewu solowego Jana 

Kunerta oraz solista Teatru Wielkiego 

w Poznaniu, gdzie debiutował rolą Tamina 

w „Czarodziejskim Flecie”. Obecnie 

współpracuje z agencjami artystycznymi, 

koncertując w Polsce, Niemczech, Francji. 

Kilkakrotnie koncertował również 

w Stanach Zjednoczonych. Jego repertuar 

obejmuje wszystkie gatunki muzyki 

klasycznej – od liryki wokalnej, przez 

dzieła oratoryjno-kantatowe, arie i duety 

operowe i operetkowe, pieśni neapolitańskie, 

szlagierowe utwory z repertuaru Jana 

Kiepury, aż do pieśni i piosenek 

wykonywanych m.in. przez Andrea Bocellego 

czy Franka Sinatrę. 

WIK TOR SZAJ DA 

Artysta, piosenkarz. Laureat wielu 

konkursów i festiwali wokalnych, m.in. 

Czerwona Ruta, Młodość Nadzbrucza, 

Morze przyjaciół. W 2000 roku został 

laureatem II nagrody Międzynarodowego 

Festiwalu Sztuki Europy Wschodniej 

Słowiański bazar. Od 2001 jest solistą 

Reprezentacyjnej Orkiestry Dętej Policji 

Województwa Chmielnickiego, z którą 

koncertował w wielu krajach Europy. 

ZE SPÓŁ CRE DO 

Je go za ło ży cie lem (2001) jest To - 

masz Jarosz. Muzycy początkowo działa 

li przy pa ra fii Mat ki Bo skiej 

Nie usta ją cej Po mo cy w Ka mion ce 

Wielkiej, a później przenieśli się do parafii 

św. Heleny w Nowym Sączu. Grają 

mło dzie żo wą mu zy kę re li gij ną, 

co ve ry we wła snych ara nżach, jak i au - 

tor skie kom po zy cje. Cre do włą cza się


66 KULTURA 


FOT. JB 

FOT. HSZ 

także w oprawę muzyczną różnych nabożeństw 

religijnych, jak msze święte, 

różaniec, Droga Krzyżowa czy Apel Jasno 

gór ski; wy stę pu je ta kże pod czas 

koncertów ewangelizacyjnych. 

Skład zespołu: Aleksandra Maślanka 

– wokal; Adrian Marczyk – gitara elektryczna, 

akustyczna, klasyczna; Damian 

Borkowski – instrumenty klawiszowe; 

Da riusz Ka puł ka – gi ta ra ba so wa; To - 

masz Jarosz – wokal, saksofon, instrumen 

ty lu do we; Woj tek Szczy gieł 

– saksofon sopranowy, altowy, tenorowy; 

Grzegorz Strączek – perkusja, instrumenty 

perkusyjne. 

ZE SPÓŁ EKG 

Zespół powstał w 2008 r. z inicjatywy 

kilku przyjaciół – studentów akademii 

muzycznych. Muzyka EKG to fuzja wielu 

stylistyk- rock, pop, jazz, soul – scalanych 

ze sobą chwytliwymi liniami 

melodycznymi, wirtuozerią i niebanalną 

harmonią. Grupę tworzą: Adam Jarzmik 

– śpiew i instrumenty klawiszowe; Wojciech 

Zwierniak – saksofon i syntezatory; 

Michał Zwierniak – gitara 

elektryczna; Maciej Nieć – gitara basowa; 

Pa weł Święs – per ku sja. 

(JB)



KALENDARIUM Styczeń/Luty 2012 

MUZEUM OKRĘGOWEGO W NOWYM SĄCZU 

NO WY SĄCZ 

Dom Go tyc ki, ul. Lwowska 3 

Kontynuacja wystawy: do 5 lutego 2012 

Z NAJ LEPS ZY MI ŻYC ZE NIA MI 

Wystawa przygotowana na okres bożonarodzeniowy: 

dawne pocztówki, rekwizyty kolędnicze. 

10 lu te go – 15 kwiet nia 2012 

BIŻUTERIA ARTYSTYCZNA ANNYMÁRII 

MIKULÍKOVEJ 

Wystawa prezentująca wyroby o oryginalnych kształtach, 

wzorowanych na naturze: kwiatach i owadach. 

Ga le ria Daw na Sy na go ga, ul. B. Joselewicza 12 


STULECIE ZPAP 1911-2011. 

WSPOMNIENIE O SĄDECKICH 

ARTYSTACH 

Wystawa przypominająca sylwetki artystów już 

nieżyjących, którzy byli związani z Sądecczyzną, poprzez 

przynależność do Związku Polskich Artystów 

Plastyków lub poprzez miejsce urodzenia, czy miejsce 

czasowego zamieszkania. Równolegle trwać będzie 

do rocz ny SA LON 2011- pra ce współ cze śnie 

tworzących sądeczan. Na ekspozycji w galerii „Dawna 

Synagoga” prezentowane będą w większości zbiory 

wła sne no wo są dec kie go mu zeum, uzu peł nio ne 

dziełami z kolekcji prywatnych. 

Sądecki Park Etnograficzny i Miasteczko Galicyjskie, 

ul. Lwow ska 226 

Do 29.02.2012 

PO LE MI KI AR TY STYCZ NE 

Wystawa prac plastycznych powstałych podczas 

I MIĘ DZY NA RO DO WE GO SYM POZ JUM AR - 

Ewelina Wiśniewska 

FOT. ARCH. 

TY STYCZ NE GO AKA DE MII I KIE RUN KÓW 

ARTYSTYCZNYCH SZKÓŁ WYŻSZYCH 

Ce lem te go sym po zjum i pla no wa nych wy staw 

/między innymi w Szymbarku koło Gorlic, Nowym 

Sączu, Nowym Targu, Bytomiu, Częstochowie, Krakowie 

oraz w Rzeszowie była i jest konfrontacja różnych 

śro do wisk aka de mic kich i po rów na nie ich 

sys te mów dy dak tycz nych oraz ana li za efek tów 

kształcenia artystycznego w zakresie plastyki. Jednym 

z elementów tego projektu jest prezentacja prac 

z wybranych pracowni plastycznych, polskich i amerykańskich 

studentów oraz prowadzących ich pedago 

gów – w Pol sce (mię dzy in ny mi w Kra ko wie 

i Rzeszowie). Cykl wystaw odbędzie się w ośrodkach 

biorących udział w sympozjum oraz w placówkach 

zainteresowanych tym międzynarodowym projektem 

– galeriach i muzeach. 

Planowana jest również przez wymienionych niżej 

organizatorów sympozjum recenzowana publikacja 

za wie ra ją ca re pro duk cje prac po wsta łych 

w czasie jego trwania oraz teksty teoretyczne i wypowiedzi 

pedagogów, studentów i krytyków sztuki. 

Galeria Marii Ritter i Stare Wnętrza Mieszczańskie 

Kontynuacja wystawy: do 31 stycznia 2012 

SZOP KI BO ŻO NA RO DZE NIO WE 

Wystawa pokonkursowa prac dzieci i młodzieży. 

KRYNICA-ZDRÓJ 

Muzeum Nikifora, ul. Bulwary Dietla 19 


KONCERT NA TAFLI SZKŁA. MALARSTWO 

KRZYSZTOFA OKONIA 

Wystawa malarstwa na szkle wybitnego artysty 

Krzysztofa Okonia 

Anna Polańska


68 KULTURA 


27 stycz nia 2012 

ZI MA NA ŁEM KOWSZ CZYŹ NIE 

Spotkanie z etnografem Marią Brylak- Załuską , poświęcone 

omówieniu obrzędów związanych z okresem Bożego Narodzenia 

na Łemkowszczyźnie, połączone z prezentacją zdjęć 

dokumentalnych i rekwizytów obrzędowych. 

24 lu te go - 3 czerw ca 2012 

ZBI GNIEW ABRAM – MA LAR STWO 

Wystawa ilustrująca pradzieje regionu. 

SZCZAWNICA 

Muzeum Pienińskie, ul. Plac Dietla 7 


KARDYNAŁ ADAM STEFAN SAPIEHA: CZŁOWIEK, 

DUSZPASTERZ, MĄŻ STANU 

Wystawa przygotowana przez krakowski Oddział IPN, prezentuje 

zdjęcia oraz dokumenty związane z osobą księcia metro 

po li ty kra kow skie go Ada ma Sa pie hy. Przed sta wio no na 

niej różne aspekty jego biografii m.in. działalność społeczną 

i polityczną, aktywność duszpasterską w latach 1912-1951. 

Ponadto część ekspozycji ukazuje postać kardynała w życiu 

prywatnym, w jego kontaktach z rodziną i bliskimi. 

PODEGRODZIE 

Muzeum Lachów Sądeckich im. Zofii i Stanisława Chrząstowskich 

w Podegrodziu 

TRA DY CYJ NA KUL TU RA MA TE RIAL NA 

LA CHÓW SĄ DEC KICH: 

• współczesna sztuka ludowa, 

• plastyka obrzędowa, 

• podegrodzkie stroje ludowe. 

FO TO GRA FIE WOJ CIE CHA MI GAC ZA 

Prezentacja prac wiejskiego fotografa z Gostwicy, dokumen 

tu ją ce go kul tu rę i zwy cza je re gio nu la chow skie go 

na przełomie XIX i XX w. 

AR CHE OLO GIA PO DE GRO DZIA I OKO LIC 

NO WE GO SĄC ZA 

Wystawa ilustrująca pradzieje regionu. 

Anna Zagórowska 

Konkurs Muzeum Okręgowego 

Odwiedź muzeum 

i wygraj zestaw 

upominków 

Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu zaprasza 

do udziału w noworocznym konkursie 

z nagrodami. Na szczęśliwców czekają atrakcyjne 

zestawy upominków. 

Zasady są bardzo proste – wystarczy przynieść 

do Działu Promocji i Marketingu Muzeum Okręgowego 

(ul. Lwowska 3, wejście od strony Bazyliki 

św. Małgorzaty) dwa bilety wstępu (paragony) 

do dwóch różnych oddziałów sądeckiego muzeum, zakupione 

w ter mi nie od 8 grud nia 2011 do 31 stycz nia 2012 ro ku. 

Upominki dostanie pierwszych 15 osób, które przedstawią 

bi le ty w dniach od 1 do 3 lu te go 2012 r. w godz. 9-15. 

Nazwiska osób, które otrzymają upominki opublikowane 

będą na stronie internetowej muzeum (www. muzeum. 

sacz. pl) w zakładce „Aktualności” oraz w portalu Sadeczanin.info. 

Zapraszamy do odwiedzenia oddziałów Muzeum Okręgo 

we go w No wym Są czu: Do mu Go tyc kie go, Ga le rii 

„Dawna Synagoga”, Galerii Marii Ritter, Sądeckiego Parku 

Etnograficznego, Miasteczka Galicyjskiego (wszystkie 

wspomniane znajdują się w Nowym Sączu), Muzeum Nikifora 

w Krynicy-Zdroju, Muzeum Pienińskiego im. J. Szalaya 

w Szczaw ni cy i Mu zeum La chów Są dec kich im. Z. 

i St. Chrząstowskich w Podegrodziu, i do wzięcia udziału 

w świątecznym konkursie. (S) 

FOT. ARCH.


STYCZEŃ/LUTY 2012 HISTORIA 69 

Na ratunek 

zabełeckiej nekropolii 

Zapomniany i zniszczony. Mały cmentarz na Zabełczu ma już 98 lat, ale okoliczności jego powstania 

są wciąż tajemnicze. Na jednym z forów internetowych padają pytania: był tutaj szpital, a może 

la za ret? Nie wia do mo. Ja sne jest tyl ko to, że jest to je den z cmen ta rzy I woj ny świa to wej. –To 

niespotykana w historii ludzkości idea chowania razem żołnierzy wrogich armii. Spoczywają tu 

ofiary I wojny światowej z trzech zaborów: austrowęgierskiego, niemieckiego i rosyjskiego – mówi 

Barbara Polak z Fundacji Hortus, która chce przywrócić blask tej nekropolii. 

K 

toś, pew no zło miarz, w le - 

cie 2008 ro ku skradł wszyst kie 

krzy że, pew nie na złom. By ło 

chy ba do cho dze nie, ale o ile 

wiem to nie wy kry to spraw cy – ubo le wa 

Wiesław Piprek, przewodnik Polskiego 

To wa rzy stwa Tu ry stycz no -Kra jo znaw - 

czego, któremu udało się uwiecznić zabe 

łec ki cmen tarz na zdję ciach jesz cze 

przed dewastacją. 

– Dopiero zaczynamy renowację. 

Cmentarzem opiekuje się na co dzień 

szkoła w Zabełczu: sprzątają, zanoszą 

kwiaty i zapalają znicze na nagrobkach. 

Ale konserwacja cmentarza to zbyt duże 

dla nich przedsięwzięcie, nekropolia jest 

w złym sta nie i chce my ją z nie go wy pro - 

wadzić – podkreśla Barbara Polak. 

Fundacja Wyrównywania Szans Edukacyjnych, 

Kulturalnych i Społecznych 

„Hortus” już zaczęła prace. Od naprawy 

zniszczonego ogrodzenia nekropolii. 

Wspiera ich znany sądecki wytwórca 

bram, ogro dzeń i drzwi – fir ma Wi - 

śniowski, która współfinansuje około 10 

procent kosztów. Jeśli zima będzie nadal 

łagodna, do wiosny tę część remontu 

skończą. Ale na renowację całości potrzeba 

o wiele więcej środków i wciąż 

nie wia do mo, czy znaj dą się dar czyń cy. 

– Tam są strasz ne dziu ry. Na ca łym 

cmentarzu jest dużo do zrobienia, a prace 

są kosz tow ne. Ostat ni bu dżet tej re no - 

wacji opiewał na około 30 tysięcy złotych. 

Prosimy o wsparcie sądeckich 

przedsiębiorców – apeluje Barbara Polak. 

Zespół do przeprowadzenia prac jest 

już przygotowany, będzie w nim co najmniej 

dwóch konserwatorów, z Krakowa 

i No we go Są cza. – Po nie waż brak 

środków, będziemy remontować etapami 

– dodaje przedstawicielka fundacji. 

Fundacji pomaga Urząd Miasta – jest 

dys po nen tem te re nu i dał po zwo le nie 

na wykonanie prac. Na razie tyle. Barbara 

Polak przypomina, że dysponentem 

cmentarzy jest wojewoda i ma nadzieję 

także na jego zaangażowanie. 

FOT. ARCH. 

ZA PO MNIA NA HI STO RIA 

– Miejsce jest niezwykłe: na uboczu, 

ro sną tam dę by, obok stru mień. Są de cza - 

nie nie wie dzą na wet, że ten cmen tarz 

jest. Kwatera na cmentarzu komunalnym 

jest wszystkim doskonale znana, ale tamten 

cmen tarz nie – podkreśla Polak. 

Oba miej sca upa mięt nia ją ce ofia - 

ry I wojny światowej zaprojektował jeden 

ar chi tekt: Gu stav Lu dwig. 

– Interesujemy się cmentarzami I wojny 

ze względu na niespotykana, w historii 

ludzkości ideę chowania razem żołnierzy 

wrogich armii. No i jesteśmy sądeczanami 

– dodaje.


70 HISTORIA 


Jaka historia wiąże się z zabełeckim 

cmentarzem, nie wiadomo. Na temat nekro 

po lii od 2007 ro ku to czy się dys ku - 

sja na in ter ne to wym fo rum 

Austro-Węgry. Padają różne przypuszczenia: 

„Amator: – Od dwudziestu paru lat 

nurtuje mnie pytanie na temat przyczyny 

powstania tego cmentarza. O ile przyczyny 

powstania okolicznych, jak Marcinkowice, 

czy choćby groby na cmentarzu 

miej skim w No wym Są czu, są ja sne, 

o tyle w Zabełczu nie widzę żadnego racjonalnego 

wytłumaczenia. Datowanie 

1914 i tyl ko ty le. Jesz cze ja ko mło dy 

Ze spół do prze pro wa dze - 

nia prac jest już przy go - 

to wa ny, bę dzie w nim co 

naj mniej dwóch kon ser - 

wa to rów, z Kra ko wa i No - 

we go Są cza. 

chłopak słyszałem, że na gór ce Sa ta rek 

(miej sco wa na zwa), pod któ rą jest 

cmentarz, było gniazdo CKM-u, który 

blokował drogę do Nowego Sącza. Jako 

kilkunastolatek wielokrotnie zjeżdżałem 

w zi mie na san kach z tej gór ki 

i za wsze drę czy ło mnie py ta nie, co tu się 

sta ło. Ja ko cie ka wost kę po dam, że 

na tym cmentarzu jest pochowany żołnierz 

niemiecki, który został zastrzelony 

w niewyjaśnionych okolicznościach 

w styczniu 1945 roku, w majątku Wielopole. 

W budynku dworskim ciało jego 

leżało około dwóch tygodni, zanim 

pochowano go w Zabełczu. Słyszałem 

też opo wieść trak to rzy sty z PGR - 

-u w Za beł czu, że kil ka lat wstecz (mu - 

sia ły to być la ta sześć dzie sią te) 

z polecenia dyrektora PGR zerwano kilkadziesiąt 

płyt nagrobkowych z miejsca 

po pra wej stro nie dro gi pro wa dzą cej 

dzisiaj na wysypisko śmieci, około 20 

arów, i zaorano to miejsce pod zasiewy. 

Z tego co mi wiadomo, jedynymi żołnie 

rza mi CK ar mii, któ rzy mo gli się tu 

po ja wić bio rąc udział w bo ju, był zwiad 

uła nów Be li ny pod czas po tycz ki 

pod Marcinkowicami. Co się tyczy samego 

Satarka, to moje badania terenowe 

nie po twier dza ją ja kich kol wiek 

śladów walki w okolicy tego cmentarza. 

Jeżeli ktoś potrafi rozwiązać tą zagadkę 

lub wy su nie re al ną hi po te zę, to bę dę 

bardzo wdzięczny. 

Airacobra: – Według Frodymy i Drogo 

mi ra na cmen ta rzu po cho wa nych 

jest 21 żołnierzy w pojedynczych grobach, 

15 zna nych z imie nia i na zwi - 

ska, 6 bezimiennych (18AW, 3R). Daty 

śmierci raczej nie pokrywają się z operacją 

limanowsko – łapanowską: 

1. Pion. Karl Stuermer P. B. 2 6.10.1914 

2. Ut. Kan. Fedor Leszczuk Ldst. Art. 

Abt. IV 2.10.1914 

3. Fahr. Kan. Janos Bartucz R. H. 

A. D. 1 1.(2). 03.1915 

FOT. ARCH. 

4. Res. Kan. Alois Schwab F. H. R. 6 1.04.1915 

5. Inf. Vorsp. Wasil Kirasz Verpfl. Mag. 7 

Staff. 2.02.1915 

6. Inf. Josef Nikolajewicz Ldst. Ers. S. 

Bat. 14.10.1914 

7. Kan. Josef Elsner F. H. R. 42 12.10.1914 

8. Inf. tit. Gft. Leopold Muennich-Debus I. 

R. 4 9.10.1914 

9. Gft. Josef Malik I. R. 4 9.10.1914 

10. Res. Sch. Karl Jesenberger Sch. 

R. 24 9.10.1914 

11. Ob. F. Kan. Franz Dobos F. K. 

R. 12 12.10.1914 

12. Drag. Josef Prenninger D. R. 4 24.10.1914 

13. Tr. Sold. Josef Richter Tr. B. 

Esk. 2/9 3.01.1915 

14. Kan. Theodor Benzar F. K. R. 16 1.10.1914 

15. Honv. Istvan Fabian H. I. R. 29 23.12.1914 

Li sta po cho wa nych za J. Dro go mir „Po le gli 

w Ga li cji Za chod niej 1914-1915„(1918) t. 3 

Patrząc na powyższą listę poległych 

i wiedząc o tym majątku, optowałbym 

za ja kimś ma łym szpi ta li kiem tam 

umiejscowionym, gdyż daty nie pasują 

mi ani do walk ko ło Li ma no wej, ani 

żad nych in nych w tej oko li cy. Ostat ni 

Ho nved być mo że miał coś wspól ne go 

z wal ka mi w oko li cy, ale ZTCP 

to 23.12.1914 to czy ły się wal ki na li nii 

Du naj ca (24.12.1914 – Łow czó wek), 

więc to ra czej nie to, o czym my ślisz. 

Reasumując: jakiś mały lazaret, szpital 

lub coś po dob ne go. 

Amator: – Dzięki za zainteresowanie. 

Nie zda wa łem so bie spra wy, że po - 

le gli są zna ni z na zwi ska, jak rów nież 

daty śmierci. W tej sytuacji ta hipoteza 

wydaje się słuszna. W samym Zabełczu 

był duży majątek, własność jezuitów. 

Do tego dochodzi mała odległość od Nowego 

Sącza, około 4 km. Jak wiadomo, 

wszyscy pochowani na cmentarzu w Nowym 

Są czu to oso by, któ re zmar ły 

w szpitalach nowosądeckich. Można 

więc są dzić, że z bra ku miejsc ran ni mo - 

gli być przeniesieni do majątku jezuickiego 

w Zabełczu. Wydaje się to dość 

logiczne.” 

Człon ko wie fo rum ob ser wo wa li też 

kolejne, ogromne zniszczenia na cmentarzu: 

vonPlettenberg: – Jakim zwierzętom 

udało się dokonać aż tak dużej dewastacji. 

Większość słupów kamiennych i betonowych 

rozwalona, bo jacyś złodzieje



wpadli na pomysł skradnięcia żeliwnego 

łańcucha rozpiętego między słupami... 

Amator: – Te raz jest tam za kaz wjaz - 

du, droga tylko dla pojazdów z wysypiska 

śmieci. Generalnie głucho i ciemno. 

To sprzyja takim wandalom. Z tego co 

wiem to miejscowa szkoła opiekuje się 

tym obiek tem. 

FOT. ARCH. 

du ca ti 996: – Miesz kam nie da le ko 

od tego miejsca, zawsze mnie zastana - 

wiało, a dzięki temu forum dowiedziałem 

się o nim wie le po ży tecz nych 

in for ma cji. Co fakt to fakt – to smut ne co 

z nim zro bi li ja cyś idio ci dla pa ru ki lo 

zło mu... Co ja kiś czas wi dzę tam mło - 

dzież ze szkoły podstawowej, która się 

tym cmen ta rzem opie ku je – sprzą ta ją, 

palą znicze, ale do naprawy słupów nikt 

się nie kwa pi. Je śli się tyl ko coś zmie ni 

to na pewno napiszę!!! 

du ca ti 996: – Wczo raj by łem 

na cmentarzyku i... szok kolejny... jakiś 

idiota bez czci i szacunku poodrywał żeliw 

ne krzy że z na grob ków... pa rę dni 

wcze śniej wi dzia łem ta kie na punk cie 

sku pu zło mu i dla te go mój wczo raj szy 

pa trol... Mo że ktoś chce na mia ry na ten 

punkt, mo że coś z tym mo żna zro bić, bo 

to już jest łaj dac two naj wy ższych lo tów! 

Pal li cho łań cuch, ale krzy że, praw do - 

podobnie zabytkowe? 

Airacobra: – Na konferencji w Gorlicach 

P. Schubert pokazał slajdy z okolic 

Mie cho wa, gdzie CK cmen ta rze 

nazwano grobami powstańców styczniowych, 

żoł nie rzy pol skich, le gio ni stów 

(tam na stukilkudziesięciu pochowanych 

był jeden legionista). Oprócz dewastacji 

fizycznej cmentarzy postępuje też akcja 

destrukcji pamięci… 

Art.: – Na ha sło AK – re ak cja, 

a na hasło żołnierze zaborców – tumiwisizm... 

A my się od ruskich domagamy 

usza no wa nia cmen ta rza Or ląt, jak 

sami olewamy takie historyczne cmentarze. 

Ech... 

du ca ti 996: – Pa no wie są ru chy 

na „moim” cmentarzu... ktoś podwiesił 

łańcuchy do słupów na drutach... Było 

pa rę zni czy choć mniej niż za wsze…” 

PER ŁY MA JO RA BRO CHA 

Bar ba ra Po lak przy po mi na hi sto rię 

powstania nekropolii z I wojny światowej 

na oko licz nych zie miach: w 1915 

roku po bitwie gorlickiej – największej 

i przełomowej operacji militarnej frontu 

wschod nie go, na zy wa nej „Ma łym 

Ver dun” – w Ga li cji Za chod niej by ło 

prawie milion poległych, pogrzebanych 

gdzie pa dli. Za czę ło się ro bić nie bez - 

piecznie. Powołano więc Wydział Grobów 

Wojennych, którym kierował oficer 

armii austro-węgierskiej Rudolf Broch, 

który służył m.in. w Wadowicach, Tarno 

wie i No wym Są czu. Ma jor miał 

ogrom ne upraw nie nia, dzię ki któ rym 

mógł ścią gać z ca łych Au stro -Wę gier 

najlepszych architektów, malarzy, rzeźbiarzy 

a nawet poetów piszących epitafia. 

I sko rzy stał z upraw nień. 

– Zachodnią Galicję podzielono na 10 

okręgów, na czele każdego stał jeden archi 

tekt, któ ry re ali zo wał wła sną wi zje 

nekropolii, dlatego są tak różne: u nas, 

w okręgu X był Gustav Ludwig, jeden 

Według Frodymy i Drogomira 

na cmentarzu pochowanych 

jest 21 

żołnierzy w pojedynczych 

grobach, 15 znanych 

z imienia i nazwiska, 6 

bezimiennych. 

z naj cie kaw szych, rzeź bę ry ce rza 

na cmentarzu komunalnym, tak zwanego 

Rolanda, wykonał artysta o nazwisku 

Ma zur, au striac ki Po lak. Na to miast 

w Gorlickiem architektem był Słowak 

Duśan Jurković, lubujący się w drewnie, 

stąd taka różnica w wyglądzie nieodległych 

nekropolii – tłumaczy Barbara Polak. 

I do da je: – Od po cząt ku przy ję to 

założenie, że każdy jest pochowany jako 

bohater wojenny, w warunkach godnych, 

wszy scy na jed nej ne kro po lii, 

tylko my tutaj w Galicji Zachodniej takie 

ma my. U nas po sta ra no się, że by nikt 

nie był pochowany anonimowo, rozpoznawano 

ich, inaczej wyglądają krzyże 

na grobach Rosjan, żołnierzy armii austro 

-wę gier skiej, a jesz cze ina czej 

na niemieckich. 

Opi sał to m.in. Pa weł Pen ca kow ski 

w materiale „Zapomniane pomniki niczyich 

bohaterów”: „Wydział krakowski 

obej mo wał si ły woj sko we (w tym 

jeńców) i cywilne, a liczba pracujących 

prze kra cza ła 3000 lu dzi. By li wśród 

Na renowację nekropolii potrzeba co najmniej 

30 tys. zł. Fundacja Hortus apeluje 

o wsparcie tej inicjatywy. Konto fundacji: 

62 19401076 30987126 00000000.


72 HISTORIA 


nich kamieniarze (głównie Włosi) i cieśle 

(przede wszyst kim Ro sja nie), rze - 

mieśl ni cy roz ma itych spe cjal no ści, 

ogrod ni cy oraz szcze gól nie sta ran nie 

dobierani projektanci: architekci, rzeźbiarze. 

Jak też malarze, rysownicy, fotogra 

fo wie, kre śla rze, sta no wią cy 

po moc ni czy per so nel ar ty stycz ny. 

Na wzmian kę za słu gu ją nie wąt pli wie 

architekci i rzeźbiarze: Duśan-Jurković 

(Sło wak), Gu stav Lu dwig, Emil La de - 

wig, Franz Stark, Ro bert Mot ka, Hans 

Mayr, Gu stav Ros smann, Jo hann Ja ger, 

Heinrich Scholz, Franz Mazura, Johann 

Watzal (Austriacy), Jan Szczepkowski 

(Polak). Wśród przedstawicieli innych 

dziedzin sztuki wymienić można tytułem 

przykładu malarzy: polskich – Wojcie 

cha Kos sa ka, Hen ry ka Uziem błę, 

Al fon sa Kar piń skie go, au striac kich 

– Franza Polednego, Reinholda Volkela, 

Leo Perlbergera, i czeskiego grafika 

Adolfa Kaspara. W twierdzy Przemyśl 

projektantem był węgierski architekt Ferenc 

Sza bolcs, rzeź bił Jó zef Wilk, a ma - 

lował Wendel Schwarz. 

Wszyscy wymienieni byli obywatela 

mi pań stwa Habs bur gów zmo bi li zo - 

wanymi na czas wojny, ale odwołanymi 

z pierwszej linii walki, często byli inwali¬dami 

wojennymi. Architekci i rzeźbiarze 

pełnili funkcję kierowników rejonów 

artystycznych. Zorganizowano ich 

dziesięć; w każdym powstało od kilkunastu 

do kilkudziesięciu nekropolii. Kierownicy 

artystyczni, cieszący się dużą 

swobodą twórczą, nadawali podległym 

Za chod nią Ga li cję po - 

dzie lo no na 10 okrę gów, 

na cze le ka żde go stał je - 

den ar chi tekt, któ ry re - 

ali zo wał wła sną wi zje 

ne kro po lii. 

FOT. ARCH. I BW 

sobie rejonom piętno własnej indywidual 

no ści. Ta kie za ło że nia przy ję to, aby 

uniknąć monotonii i sztampy. 

Na cze le Kra kow skie go Wy dzia łu 

Gro bów Wo jen nych (na zy wał się Od - 

dział Gro bów Wo jen nych C. i K. Ko - 

men dan tu ry Woj sko wej w Kra ko wie, 

po nie miec ku Kriegsgräber -Ab te ilung 

K. u. K. Mi litär -Kom man do Kra kau 

– red.) sta nę li ma jor Ru dolf Broch (nie - 

miec ki Żyd z Mo raw) i ka pi tan Hans 

Haupt mann. Broch, któ ry rzu cił w swo - 

im czasie studia architektury (na Politech 

ni ce i Aka de mii Sztuk Pięk nych 

w Wiedniu) dla służby wojskowej pełnionej 

głównie w Galicji, wniósł do grobow 

nic twa wo jen ne go wra żli wość 

na sprawy sztuki, znajomość budownictwa 

oraz ewidentne talenty organizacyjne. 

Hauptmann, z wykształcenia kupiec, 

był literatem i poetą. Jego wkładem były 

m.in. wier szo wa ne in skryp cje 

na cmen ta rzach oraz przy go to wa nie 

i luk su so we wy da nie po mni ko we go 

dzieła Die westgalizischen Heldengraeber 

aus den Jah ren des We lt kriegs 1914 

– 1915 (Wien 1918). 

Można powiedzieć, że w pracy 

nad budową grobów dla poległych spotka 

li się lu dzie wszyst kich naro dów 

i wyznań, obywatele walczących państw, 

żołnierze na służbie i jeńcy. Historia nie 

dała im wiele czasu. Jednak architekci 

i rzeźbiarze otrzymali od niej wyjątkową 

szan sę: przez trzy la ta mo gli się po świę - 

cić projektowaniu i realizacji jednego typu 

architektoniczno-funkcjonalnego.” 

Barbara Polak wspomina też owe odle 

głe cza sy sprzed pra wie wie ku: – Zi - 

mę 1914 na 1915 spę dza li tu na li nii 

frontu, w górach. Potyczki były już nieliczne, 

front się ustabilizował. Żołnierze 

scho dzi li więc do wsi, w mroź ne wie - 

czo ry, do karcz my ogrzać się, zjeść 

i wypić. Zdarzało się, że z armii rosyjskiej, 

au stro -wę gier skiej i nie miec kiej 

sia da li ra zem i roz ma wia li ze so bą 

po polsku. Polacy byli w każdej z trzech 

armii. 

Za dwa lata, w setną rocznicę wybuchu 

wojny, po której Polska odzyskała 

niepodległość, ma zostać otwarty Szlak 

Frontu Wschodniego I Wojny Światowej. 

W Małopolsce, jednym z ośmiu regio 

nów na szla ku, do bie ga ją koń ca 

prace nad jego przygotowaniem. Ziemie 

od Gor lic do Li ma no wej zna la zły się 

na tej po nadre gio nal nej tra sie pa mię ci 

i atrak cji tu ry stycz nej za ra zem. Szlak 

ma przypominać o miejscach i ludziach, 

którzy na Froncie Wschodnim wsławili 

się po przez swo je bo ha ter skie czy ny. 

Łączyć muzea, pola bitew, twierdze i zachowane 

okopy, a także cmentarze wojen 

ne. Czy do te go cza su ne kro po lii 

w Zabełczu zostanie przywrócony wygląd, 

któ ry bę dzie do wo dził sza cun ku 

i pa mię ci dla ofiar sprzed wie ku? 

BER NA DE TA WASZ KIE LE WICZ



Tajemnice 

Tylicza 

pod wpły wem jej spoj rze nia sta ło się 

bez mlecz ne. Po wy słu cha niu re la cji 

świadków sąd wezwał mistrza ceremonii, 

w celu wydobycia zeznań od oskarżo 

nej. Po mi mo tor tur Ory na nie 

przyznała się do winy, jednak tylicki sąd 

uznał Paw li szan kę za win ną bał wo - 

chwal stwa i cza ro stwa, i ska zał 

na śmierć przez spa le nie na sto sie. 

W drodze łaski zamieniono karę na ścięcie 

– tak w skró cie hi sto rię Ory ny Paw - 

li szan ki, ty lic kiej cza row ni cy, po da je 

„Księga Miasta Tylicza.” Dokument odnaleziony 

w Krakowie to skarbnica obycza 

jo wych sce nek z ży cia daw ne go 

Tylicza. 

Księga pewnie spoczywałaby nadal 

zakurzona w krakowskim archiwum, 

gdyby nie aktywność członków Stowarzyszenia 

na Rzecz Rozwoju Tylicza. Historia 

poszukiwań wiązała się 

z przypadającymi wkrótce jubileuszami 

lokacyjnymi: W 2012 r. 400-lecia ponowie 

nia praw miej skich, a 2013 r. ju bi le - 

usz 650-lecia lokacji miasta. – Chcieliśmy 

by te jubileusze były poparte dokumentami, 

dlatego rozpoczęliśmy poszukiwania 

Po mi mo tor tur Ory na nie 

przy zna ła się do wi ny, 

jed nak ty lic ki sąd uznał 

Paw li szan kę za win ną 

bał wo chwal stwa i cza ro - 

stwa, i ska zał na śmierć 

przez spa le nie na sto sie. 

Ośrodek badań kosmicznych i księgę dokumentującą procesy 

o czarostwo – nieznane dotąd historie wydobyli z mroków przeszłości 

członkowie Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Tylicza. 

Dwunastego kwietnia 1763 roku 

na Ratuszu miejskim w Tyli 

czu z roz ka zu sta ro sty 

muszyńskiego Idziego Fihausera 

rozpoczyna się proces oskarżonej 

o czary Oryny Pawliszanki. O jej winie 

mia ły świad czyć po ran ne spa ce ry 

po trawie, widziano bowiem jak zbiera 

rosę do magicznych receptur. Świadkowie 

ze zna li rów nież, że pod czas mszy 

w ty lic kim ko ście le ukry ła ko mu nię 

świę tą w dło niach, a by dło są sia da 

we wszelkich możliwych archiwach m.in. 

w Bardejowie, Muszynie i Krakowie. 

W efekcie udało się zgromadzić całkiem 

sporo dokumentów – opowiada Janusz 

Cisek, prezes Stowarzyszenia na Rzecz 

Rozwoju Tylicza. – W archiwum w Krakowie 

przy ul. Siennej odnaleźliśmy 

„Księgę Miasta Tylicza”, wielu autorów, 

która dokumentuje wydarzenia 

od XVI do końca XVIII wieku – dodaje. 

Dla odkrywców księgi zaskoczeniem 

okazała się być przytoczona wyżej dokumentacja 

procesu Oryny Pawliszanki, 

która dotychczas żyła w wyobrażeniach 

tylickich jako postać baśniowa. – Historia 

Oryny przekazywana była z pokolenia 

na pokolenie., Ale była znana jedynie


74 HISTORIA 


w formie legendy. Teraz okazuje się, że 

tylicka czarownica żyła naprawdę – doda 

je Jan Ci sek. 

*** 

Oka zu je się, że nie tyl ko cza row ni - 

ce, ale i badacze kosmosu stąpali po tylickiej 

ziemi. Tylicka mofeta, czyli 

miejsce naturalnego wyziewu dwutlenku 

wę gla, wią że się z erą ko smicz nych 

podbojów – kolejną niezwykłą historię, 

tym ra zem ro dem z fil mów scien ce fic - 

tion, odkrywają przed nami członkowie 

tylickiego stowarzyszenia. W latach 60. 

na terenie mofety hodowano algi. Nie 

służyły jednak, jak dotychczas sądzono, 

do produkcji pasz, lecz do pozyskiwania 

skumulowanego białka dla kosmonautów. 

– Naszym założeniem było udostępnie 

nie mo fe ty, ja ko cie ka wost ki przy - 

rodniczej, w trakcie prac poznaliśmy 

jednak prawdziwą historię tego miejsca. 

W 1962 roku Instytut Zootechniki 

z Krakowa dostał zlecenie przeprowadze 

nia prac nad po zy ska niem pa szy 

na bazie alg, badania były prowadzone 

przez trzy la ta i nie za koń czy ły się 

suk ce sem. Oka za ło się, że al gi nie by ły 

rewelacyjną paszą – taka była oficjalna 

wersja. Tymczasem, warzono tu zupę 

Tie resz ko wej – to oczy wi ście 

prze no śnia, trwa ły bo wiem pra ce 

nad mo dy fi ko wa ną żyw no ścią dla 

astronautów – opowiada Janusz Cisek. 

Z kosmicznych badań prowadzonych 

tu przed pół wie czem nie za cho - 

wa ły się żad ne do ku men ty, bo był to 

projekt ścisłe tajny. – Ta tajemniczość 

przyciąga. Przyjeżdżają ludzie, którzy 

przemierzyli cały świat i przyznają, że 

z ta ka atrak cją nie mie li jesz cze do czy - 

nienia – mówi Janusz Kieblesz, przewodnik 

beskidzki. 

EDY TA ZA JĄC 

Tylicz przygotowuje się 

do podwójnego 

jubileuszu 

Pomnik 

króla 

i biskupa 

Monumenty zostały przygotowane 

dzięki staraniom Stowarzyszenia 

na Rzecz Rozwoju 

Tylicza i proboszcza parafii 

pod wezwaniem Świętych 

Apostołów Piotra i Pawła 

w Tyliczu ks. Mariana Stacha. 

FOT. ARCH. 

Oba po mni ki są czę ścią przy - 

go to wań zwią za nych ze 

świę to wa niem ob cho - 

dów 400-le cia po no wie nia 

praw miejskich przez biskupa krakowskiego 

– Piotra Tylickiego, która przypa 

da w tym ro ku oraz 650 – le cia lo ka cji 

Tylicza przez króla Kazimierza Wielkiego, 

przypadająca na 2013 rok. 

– Od pra wie dwóch lat ja ko sto wa - 

rzy sze nie czy ni my przy go to wa nia 

do tych obchodów. Zaczęliśmy od wystawy 

zatytułowanej „Tylicz na starej fotogra 

fii” – mó wi Ja nusz Ci sek, pre zes 

Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Tylicza. 

– Chcieliśmy też uczcić tylickich 

darczyńców i po konsultacjach z prałatem 

Stachem powstał pomysł pomników 

– dodaje. 

Starania o monumenty rozpoczęły się 

już w 2010 r. Wte dy to sto wa rzy sze nie 

wystąpiło do Rady Miasta i Gminy Krynica-Zdrój 

o wyrażenie zgody na wybudowanie 

pomników. Stosowną uchwałę 

rad ni pod ję li 27 paź dzier ni ka 2010 r., 

a sfinansowania projektu podjął się tylicki 

proboszcz. 

– Oba po mni ki mo żna już oglą dać, 

mimo że data ich oficjalnego odsłonięcia



jeszcze nie została wyznaczona – informuje 

prezes Cisek. – Myśleliśmy, żeby 

obchody Dni Tylicza rozpocząć odsłonięciem 

oblicza biskupa krakowskiego, 

a zakończyć je odsłonięciem króla Kazimierza, 

ale z przyczyn technicznych będzie 

to trud ne – przyznaje. 

Postać biskupa Piotra Tylickiego wzorowana 

była na portrecie duchownego, 

który wisi w krużganku kościoła Franciszkanów 

w Krakowie. Natomiast Kazimierz 

Wielki został przedstawiany tak, jak prezentuje 

go „Poczet Królów Polskich”. 

FOT. ARCH. 

Monumenty stoją bowiem obok siebie 

niedaleko wejścia na Tylicką Golgotę 

w otoczeniu kapliczek różańcowych, 

w pan te onie naj wy bit niej szych Po la - 

ków. Wśród nich jest ta kże bł. Jan Pa - 

weł II. Bi skup Ty lic ki zwró co ny jest 

twa rzą w stro nę uli cy no szą cej je go 

imię, zaś Ka zi mierz Wiel ki spo glą da 

na swoje Miastko, które prawie 650-lat 

te mu za ło żył. 250 lat póź niej Miast ko 

otrzymało prawa miejskie z rąk krakowskiego 

biskupa i od jego nazwiska nową 

nazwę – Tylicz. 

FOT. ARCH. 

Akt lo ka cyj ny z 26 lip ca 1612 r. 

okre ślił pra wa i obo wiąz ki miesz czan 

ty lic kich na wzór Mu szy ny. Mia stu 

nada no ta kże herb, któ ry przed sta wiał 

dwie gło wy pa tro nów mia sta – św. Pio - 

tra i Paw ła. Obec nie Ty licz, któ ry pra - 

wa miej skie utra cił w 1935 r. (nie któ re 

źró dła mó wią o 1914 lub 1930 r.) uży - 

wa herbu, na którym widnieją insygnia 

biskupie z Ewangelią. 

Sto wa rzy sze nie na rzecz Roz wo ju 

Ty li cza za swój głów ny cel przy ję ło 

pro mo cję po ło żo nej na gra ni cy Be ski - 

du Są dec kie go i Ni skie go miej sco wo - 

ści oraz po zy ski wa nie środ ków na jej 

roz wój. Czyn nie włą czy ło się w or ga - 

ni za cję ob cho dów 400-le cia po no wie - 

nia praw miej skich oraz 650-le cia 

lo ka cji Ty li cza. 

Po stać bi sku pa Pio tra 

Ty lic kie go wzo ro wa - 

na by ła na por tre cie 

du chow ne go, któ ry wi - 

si w kru żgan ku ko ścio - 

ła Fran cisz ka nów 

w Kra ko wie. 

W grud niu ze szłe go ro ku po wsta ły 

rzeźbione „witacze”, które ustawione są 

przy czte rech dro gach do jaz do wych 

do miejscowości. Stowarzyszenie kończy 

przygotowywać monografię na temat 

Ty li cza, któ ra uzu peł nio na bę dzie 

o około 150 fotografii prezentujących tą 

miejscowość. 

(ALF) 

R E K L A M A

76 


REKLAMA STYCZEŃ/LUTY 2012 

Sport to zdro wie. To stwier dze nie jest już zna ne chy ba wszyst kim. W zi mie 

idealną propozycją na aktywne spędzanie czasu są... narty i snowboard. Malownicze 

tereny, świeże powietrze i cudowne krajobrazy to Stacja Narciarska 

Dwie Doliny Muszyna – Wierchomla. Stok zaliczany jest do czołówki najnowocześniejszych 

ośrodków narciarskich w całej Polsce i jest jednym z najbardziej 

lubianych stoków przez Sądeczan. 

Dynamicznie rozwijająca się stacja gwarantuje 

najwyższą jakość oferowanych 

usług. Dwie Dolny zajmują powierzchnię 

ponad 100 hektarów i jako pierwsza stacja 

narciarska w Polsce zapewniła połączenie 

dwóch miejscowości, Wierchomli i Muszyny, 

systemem wyciągów! Śnieg utrzymuje 

się od listopada aż do kwietnia, co w połączeniu 

z systemem sztucznego zaśnieżania, 

gwarantuje narciarzom pewność 

szusowania. Miłośnicy białego szaleństwa 

mają do dyspozycji urozmaicone trasy oraz 

szerokie stoki. Świetna infrastruktura w postaci 

nowoczesnego hotelu ze SPA, dwóch 

kolei linowych, krzesełkowych, kilkunastu 

wyciągów orczykowych, oświetlonych tras, 

wypożyczalni sprzętu, a także szkółki narciarskiej 

przyciąga turystów jak magnez. 

Restauracja Subway Drive Thru w Nowym 

Są czu to pysz ne i za wsze świe że san - 

dwicze, uwielbiane przez osoby aktywnie 

spędzające czas. Wszędzie na świecie gdzie 

pojawiła się sieć restauracji Subway, jej oferta 

natychmiast stała się obiektem zainteresowania 

osób jeżdżących na nartach, 

biegających, ćwiczących intensywnie na siłowni 

i pływających. Dlaczego? Najwyższa 

jakość produktów, wspaniały smak, wysokie 

walory odżywcze sandwiczy, miła i sympatyczna 

obsługa, wszystko to daje 

niesamowitą przyjemność z jedzenia i jest 

znakomitą alternatywą dla klasycznych „tłustych 

fast- food`ów”. Produkty restauracji 

Subway doskonale pasują do zmieniającego 

się stylu życia mieszkańców naszego regionu. 

Co jest niezaprzeczalnym atutem 

re stau ra cji Sub way? To, że przez ca ły dzień 

pracownicy pieką świeże pieczywo i to w kilku 

rodzajach. To że połączenie szerokiej gamy 

produktów takich jak wędliny, mięsa, sery, 

pasty, zawsze świeże warzywa oraz 

oryginalne sosy daje niepowtarzalną, świeżą 

i sycącą kanapkę, która zaspokoi oczekiwania 

nawet najwybredniejszych. Jednak 

to nie wszystko co restauracja oferuje swoim 

klientom. Świeże i pożywne sałatki jak 

również pieczone na miejscu wyśmienite 

amerykańskie ciasteczka kuszą smakiem 

i wyglądem. Każde zamówienie realizowane 

jest zgod nie z ży cze niem klien ta i co naj - 

ważniejsze, na jego oczach. 

Na zimę, dla miłośników białego szaleństwa 

Dwie Doliny Muszyna Wierchomla 

oraz restauracja Subway Drive Thru w Nowym 

Sączu przygotowały specjalną i niepowtarzalną 

ofertę! Kupując dowolny 

zestaw w restauracji Subway w Nowym 

Sączu i zachowując paragon otrzymasz 

aż 20 % zniżkę na czterogodzinny karnet 

w stacji narciarskiej Dwie Doliny Muszyna 

– Wierchomla. Amatorzy zimowych 

sportów kupując bilet w stacji Dwie Doliny 

również otrzymują zniżkę. Wystarczy okazać 

paragon ze stacji narciarskiej Dwie Doliny 

w restauracji Subway w Nowym Sączu, 

aby otrzymać 20% rabat na produkty oferowane 

24 godziny na dobę. 

Aktywnie spędzony czas na nartach 

i świeży posiłek przygotowany indywidualnie 

dla każdego klienta to idealna propozycja 

na zimowe dni!


78 HISTORIA 


Ostatni uczeń Matejki 

Edmund Cieczkiewicz z Ziemią Sądecką związał się dopiero 

w ostat nim okre sie ży cia. Uro dził się 1 stycz nia 1872 r. w Barsz - 

czowicach nieopodal Lwowa i już od dzieciństwa przejawiał wybitne 

zdolności artystyczne. 

ówczesnych 

szkół „podstawowej” i „średniej”, 

wbrew wo li ro dzi ców, Poukończeniu 

wstąpił do krakowskiej Szkoły Sztuk 

Pięknych. Było to w roku 1888. Dyrekto 

rem szko ły był wów czas nie by le kto, 

bo sam Jan Matejko, a starszymi kolegami 

Edmunda – Stanisław Wyspiański 

i Józef Mehoffer. 

Nauczyciele też nie byli przypadkowi: 

ma la rze Flo rian Cynk i Fe liks Szy - 

na lew ski oraz rzeź biarz Al fred Daun. 

W mię dzy cza sie SSP uzy ska ła sta tus 

szkoły wyższej. Jej rektorem został Julian 

Fałat, a jako wykładowców zatrudniono 

m.in. Jacka Malczewskiego, Teodora 

Axentowicza i Leona Wyczółkowskie 

go. Nic dziw ne go więc, że 

pod okiem takich mistrzów kształcący 

się tam ucznio wie w więk szo ści sa mi 

stali się mistrzami. 

Nie wszy scy jed nak, co jest rze czą 

oczywistą. Należał do nich także niemal 

kom plet nie za po mnia ny dziś Ed mund 

Cieczkiewicz. 

Po ukoń cze niu stu diów za miesz kał 

w Bochni. Pracował wówczas na kolei, 

stąd właśnie c. k. ministerstwo wystąpiło 

jako pierwszy, poważny sponsor młode 

go ma la rza. Nie przy pad ko wo, aż 

Ed mund Ciecz kie wicz 

FOT. ARCH. 

R E K L A M A 

Firma „CIEPŁOWNIK” sp. jawna 

ul. Węgierska 188, 33-300 Nowy Sącz 

tel./fax: 18 442-54-30 

tel: 18 442-90-74 

e-mail: biuro@cieplownik.com.pl 

NA RYNKU OD 20 LAT! 

Przedstawiciel kotłów BUDERUS i VIESSMANN 

Wykonawstwo: 

– instalacje CO, wod-kan, gaz 

– kotłownie CO 

– kolektory słoneczne 

– pompy ciepła 

SERWIS 24h 

WWW.CIEPLOWNIK.COM.PL 

Nasza firma posiada certyfikat ISO 9001:2009 

Posiadamy uprawnienia UDT do urządzeń ciśnieniowych 

PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO 

Rekrutacja 

uczestników 

od 30.01.2012 

do 10.02.2012 

„Czas na Twój biz nes – na bis!” 

UDA -POKL. 06.02.00-12-034/10-00 

Do ta cje do 40 000 zł 

Na roz po czę cie dzia łal no ści go spo dar czej dla bez ro bot nych 

miesz kań ców po wia tu no wo są dec kie go i li ma now skie go 

Biuro Projektu: 

Fundacja na rzecz Rozwoju 

Polskiego Rolnictwa 

ul. Tarnowska 28, 33-300 Nowy Sącz 

tel./faks 18 441 35 66 

czynne: 08.00-16.00 

Zapraszamy do wzięcia udziału w projekcie realizowanym przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa 

Dokumenty rekrutacyjne będą dostępne w Biurze Projektu oraz na stronie internetowej: 

www.malopolskaczasnatwojbiznesnabis.pl



Droga 

FOT. ARCH. 

do re mon tu no wo są dec kie go dwor ca 

kolejowego, w jego hallu wisiały cztery 

potężne, tatrzańskie pejzaże Cieczkiewicza. 

Obec nie mo żna je oglą dać w Miej - 

skicm Ośrod ku Kul tu ry. Do daj my, że 

podobne prace wykonał dla ozdobienia 

dworca w Tarnowie. Miał wymalować 

Nieprzypadkowo, aż do remontu 

nowosądeckiego 

dworca kolejowego, w jego 

hallu wisiały cztery potężne, 

tatrzańskie pejzaże 

Cieczkiewicza. 

także obrazy dla Salzburga. Przeszkodził 

w tym wybuch I wojny światowej. 

Po jej zakończeniu spotykamy artystę 

już w niedaleko od Nowego Sącza 

położonej Wierchomli. Był tam w swoim 

ży wio le, ma lu jąc pej za że, kwia ty, 

zwie rzę ta, ar chi tek tu rę. Ale już wte dy 

każdy ze swoich obrazów znaczył jakąś 

czer wo ną, ma lar ską „pla mą”: mu cho - 

morem, chusteczką na dziewczęcej głowie, 

ko gu cim grze bie niem, krwa wym 

zachodem słońca. Tematyka jego dzieł 

by wa ła ró żna, ale „czer wo na pla ma” 

musiała być. 

Ciecz kie wicz brał udział w wie lu wy - 

stawach, zarówno jako twórca, jak i scenograf. 

Zyskał też w międzywojennych 

latach dość dużą popularność, głównie 

dzięki pocztówkom, których wydawcy 

chętnie sięgali do jego twórczości. Wydano 

ich chyba kilkaset, także za granicą. 

Ówczesne jego adresy zmieniały się, 

choć gór nie po rzu cił już do koń ca. 

Pejzaż leśny 

W bukowym lesie 

Miesz kał w Ka mion ce Wiel kiej, Piw - 

nicz nej, w koń cu w Ry trze. Tam za czął 

tra cić wzrok. Umarł 31 stycz nia 1958 

ro ku, okre śla ny ja ko ostat ni uczeń Ja - 

na Matejki. Pochowano go na miejscowym 

cmen ta rzu w Ry trze. Pierw szą 

pośmiertną wystawę malarza zorganizowało 

zawiązane dwa lata wcześniej Towa 

rzy stwo Przy ja ciół Sztuk Pięk nych 

w No wym Są czu. I choć nie by ła to 

ostat nia wy sta wa au to ra „czer wo nych 

plam” na są dec kiej zie mi, to jed nak po - 

zostaje on twórcą mało znanym. Do tego 

stop nia, że na wet spo ty ka się 

oboczną pisownię jego nazwiska „Ciećkiewicz”. 

Wie le je go dzieł znaj du je się w rę - 

kach prywatnych, inne przechowywane 

są w muzeach, także w nowosądeckim 

Mu zeum Okrę go wym. Nie ma jed nak 

chyba nadziei na publikację albumu poświęconego 

twórczości artysty, którego 

uczyli malować Matejko i Malczewski. 

Jest w Nowym Sączu ulica nosząca 

jego nazwisko. Ale nawet niektórzy zamiesz 

ka li tam lu dzie nie wie dzą, kim 

był Edmund Cieczkiewicz. 

JA CEK ZA REM BA 

FOT. ARCH. FOT. ARCH.


80 HISTORIA 


Dekomunizacja alei zasłużonych pod Pietą Sądecką 

Długo na tą 

chwilę czekałem 

Oczywiście, „z rozdzielnika” 

w prasie i w internecie 

ode zwa ły się licz ne 

głosy świętego oburzenia. 

Jednak w tym przypadku 

prezydent Ryszard Nowak 

wykazał się dobrą wolą 

i efekt został osiągnięty! 

W niedzielę 18 grudnia zeszłego roku wracając ze spaceru, 

przechodziłem obok Starego Cmentarza przy al. Wolności 

w Nowym Sączu i ze zdumieniem zauważyłem, że po lewej stronie 

alejki zasłużonych, prowadzącej do pomnika „Sądeckiej Piety”, 

nie ma płyty nagrobnej komunisty Józefa Zemanka. 

Nareszcie! – westchnąłem z ulgą. Długo na tą chwilę czekałem. 

Miejsce po płycie wyrównano, 

za gra bio no. Naj wi - 

docz niej uczy nił to Urząd 

Miasta siłami swoich służb 

w po ro zu mie niu z ro dzi ną Ze man ka. 

Sprawa, którą nagłośniłem 29 kwietnia 

ub. r. została załatwiona – o dziwo! 

*** 

Przypomnijmy, że komuniści kreujący 

nowych „bohaterów” walki o Polskę 

Ludową, urządzili w alejce ofiar II wojny 

świa to wej na Sta rym Cmen ta rzu 

swoistą „aleję zasłużonych”. 

Z lewej strony pochowali Józefa Marcelego 

Zemanka, ps. „Nowina” (działacza 

krakowskiej komórki komunistycznej 

Polskiej Partii Robotniczej, oddelegowanego 

na teren rodzinnej Sądecczyzny celem 

organizowania komórek PPR i AL, 

zabitego przez gestapo 27 listopada 1943 

r. w obławie w Naszacowicach), ekshumowanego 

z Naszacowic i położyli płytę 

na grob ną ku je go czci. Dla ko mu ny był 

jedną z lokalnych legend (jak ogólnopolscy: 

Ja nek Kra sic ki, Ber ling czy też No - 

wot ko z For nal ską). Stał się na wet 

FOT. ARCH. 

patronem Szkoły Podstawowej nr 6 

w Nowym Sączu – Zabełczu przy ul. Tarnow 

skiej 109 (24 stycz nia 1990 r. Ra da 

Pedagogiczna szkoły podjęła decyzję 

o zmianie patrona szkoły. Obecnie jest 

nim bł. ksiądz Je rzy Po pie łusz ko). 

Przed płytą nagrobną zainstalowano 

tablicę opatrzoną inskrypcją: 

Bohaterom poległym w walce o wolność. 

Józef Marceli Zemanek, działacz 

Polskiej Partii Robotniczej, zginął z rąk 

okupanta 27 listopada 1943 r. w Naszacowicach. 

Tablicę wmurowano w XXX 

rocznicę powstania PPR 

Na interwencję ówczesnego radnego 

Rady Miasta Nowego Sącza, pana Rober 

ta So bo la, w ro ku 2007 ta bli cę tę 

i Order Krzyża Grunwaldu z płyty nagrobnej 

usunięto. Pozostała sama płyta 

z opisem „Bohaterom walki o wolność”. 

Na wio snę ub. r. ro dzi na Ze man ka 

(jak twier dzi li w wy po wie dziach dla 

prasy), bez uzgodnień z administratorem 

cmentarza dokonała zmiany w wystroju 

płyty nagrobnej: napis „Bohaterom walki 

o wolność” został zastąpiony granitową 

tablicą: 

„Tu spo czy wa ś. p. JÓ ZEF ZE MA NEK 

PS. „NOWINA”, UCZESTNIK WOJNY 

OBRONNEJ 1939 ROKU. ŻARLIWY PA- 

TRIOTA. KRZEWICIEL OŚWIATY NA 

WSI SĄDECKIEJ, WSPÓŁTWÓRCA SIŁ 

ZBROJNYCH POLSKI WALCZĄCEJ. ZGI- 

NĄŁ W 1943 ROKU W NASZACOWI- 

CACH ZASTRZELONY PRZEZ 

HITLEROWCÓW. MIAŁ 29 LAT” 

Na moją interwencję w formie protestu 

(ro ze sła ne go pocz tą elek tro nicz - 

ną 29.04.2011 r. – do prezydenta miasta 

i jego zastępców, redakcji lokalnych mediów, 

który nagłośniono, władze miasta



FOT. ARCH. 

ustaliły po pewnym czasie, kto dokonał 

zmian i na wnio sek ro dzi ny zmar łe go 

wyraziły chęć pomocy w przeniesieniu 

szcząt ków J. Ze man ka do ro dzin ne go 

grobowca i likwidację grobu na Starym 

Cmentarzu. 

Oczywiście, „z rozdzielnika” w prasie 

i w in ter ne cie ode zwa ły się licz ne 

głosy świętego oburzenia. Jednak w tym 

przy pad ku pre zy dent Ry szard No wak 

wy ka zał się do brą wo lą i efekt zo stał 

osią gnię ty! Z do brym skut kiem – dla 

odkłamania pamięci narodowej jak i dla 

ro dzi ny za bi te go dzia ła cza ko mu ni - 

stycznych struktur. 

Do rozwiązania pozostała sprawa pocho 

wa ne go vis -a -vis Ze man ka por. 

Edwarda Solarskiego (1925-1955), zastęp 

cy sze fa PUBP w No wym Są czu, 

któ ry zgi nął „w wal ce z re ak cyj nym 

pod zie miem” – czy li pod czas ob ła wy 

na grupę „Perełki” pod Przehybą w lipcu 

1955 ro ku. 

Do ro ku 2007 pły ta by ła opa trzo - 

na mo się żny mi li te ra mi „BO HA TE - 

ROM W WAL CE O SO CJA LIZM” 

i tablicą „Por. Edward Solarski, funkcjona 

riusz UB w No wym Są czu, 

ur. 10.12.1925 zgi nął w dniu 10.07.1955 

w wal ce z re ak cyj nym pod zie miem. 

Cześć jego pamięci. Tablicę wmurowano 

w rocznicę 35-lecia PRL”. 

Przy okazji robienia porządku z tablicami 

ku czci Zemanka, usunięto także 

i tą tablicę i litery z płyty nagrobnej ubeka. 

Pozostała płyta ze śladem pierwotne 

go na pi su i po chó wek w alei 

zasłużonych. 

Może „zasłużony utrwalacz władzy 

ludowej” ma rodzinę, która zdecydowałaby 

się przyjąć jego doczesne szczątki 

do swojego grobowca? 

LE SZEK ZA KRZEW SKI 

Au tor jest pre ze sem Pol skie go To wa rzy stwa 

Hi sto rycz ne go, od dział w No wym Są czu 

ILE MAMY W POLSCE 

POMNIKÓW ARMII 

CZERWONEJ? 

Ponad tysiąc pozycji liczy wykaz zawierający 

między innymi spis pomników upamiętniających 

sowieckich żołnierzy 

w Polsce – podał portal wpolityce. pl 

Na 1007 pozycji, 618 stanowią pomniki 

i tablice pamiątkowe, wynika z wykazu 

sporządzonego w 1996 roku. Rady gmin, 

burmistrzowie i prezydenci miast nie 

chcą pożegnać się z symbolami sowieckiego 

panowania nad Polską. 

Wykaz opublikował Leszek Zakrzewski, 

prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego 

w Nowym Sączu, który zwrócił 

się do sekretarza Rady Ochrony Pamięci 

Walk i Męczeństwa Andrzeja Kunerta 

z pytaniem: „Ile mamy jeszcze pomników 

ku czci Ar mii Czer wo nej?”. 

Leszek Zakrzewski, wspomagany 

przez środowiska patriotyczne i niepodległościowe 

Nowego Sącza i Krakowa 

próbuje jak na razie bezskutecznie usunąć 

symbol chwały Armii Czerwonej 

z centrum Nowego Sącza. „To zjawisko 

w skali masowej, co nie wystawia dobrego 

świadectwa władzom samorządowym, 

w któ rych ge stii jest usu nię cie 

monumentów z centrów miast” – donosi 

portal polityce. pl 

(S), źró dło: nie za le żna.pl


82 HISTORIA 


Rejs sądeczan 

do morza 

6 lipca 1934 roku, tuż przed wielką powodzią, wypłynęła z Nowego 

Sącza Dunajcem 5-osobowa załoga łodzi wiosłowo-żaglowej 

o nazwie ZEW do Gdańska w ramach ogólnopolskiego 

spływu „Cała Polska do Morza”. 

Załogę stanowili: Alfred Wiśniowski 

– komendant, Henryk 

Zgłobicki, Stanisław Pennar, Tadeusz 

Małota, Stanisław Płonka. 

Opis ca łej wy pra wy za war ty jest 

w al bu mie z wy pra wy za wie ra ją cym 

kil ka dzie siąt stron z opi sem ka żde go 

dnia. Al bum ten znaj du je się w Ar chi - 

wum Państwowym w Nowym Sączu. 

Trasa rejsu biegła: Dunajcem, Wisłą, 

Pry pe cią przez Pińsk, Wie przem, Krzną, 

Muchawcem, następnie Bugiem i Wisłą 

do Gdańska, gdzie dopłynięto 17 sierpnia, 

zgodnie z planem. Trasa łączna wynio 

sła ok. 2000 km. Z Gdań ska 

do Gdyni uczestnicy spływu przewiezieni 

zostali statkami „Gdynia” i „Gdańsk” 

w celu wzięcia udziału w uroczystości 

za koń cze nia ogól no pol skie go spły wu. 

Uroczystość odbyła się w dniu 18 sierpnia 

1934 r. 

W spływie uczestniczyło kilkadziesiąt 

ło dzi z ca łej Pol ski. Są de cza nie 

za przebycie najdłuższej trasy otrzymali 

pierwszą nagrodę w postaci ogromnego 

pu cha ru ze sre bra wy so ko ści 50 cm 

od ministra przemysłu i handlu p. Henryka 

Froyer-Rajchmana. 

Bu do wę ło dzi i kosz ty zwią za ne ze 

spływem pokryli sami uczestnicy. Ten 

wy czyn są de czan na le ży uznać 

za pierwsze wybitne osiągnięcie żeglarstwa 

sądeckiego! 

*** 

W opisanym ogólnopolskim spływie 

wzię ło udział po nad 2 tys. osób na bli - 

sko tysiącu kajakach, łodziach i innym 

sprzęcie pływającym. Wszystkimi wodami 

z całej Polski, Dunajcem, Sanem, 

Bu giem, Pry pe cią, Za sioł dą, Ka na łem 

Ogińskiego, Szczarną, Niemnem, Kanałem 

Au gu stow skim, Bie brzą, Na rwią, 

Drwęcą, Pilicą, Bzurą, Kanałem Bydgoskim, 

a najczęściej Wisłą popłynęli kaja 

ka rze, wio śla rze i że gla rze przez 

Gdańsk do polskiego morza do Gdyni. 

Spływ był im po nu ją cym prze ja wem 

hartu ducha i tężyzny fizycznej polskiej 

młodzieży i dorosłych. 

Wię cej ory gi nal nych wia do mo ści 

o Li dze Mor skiej i Ko lo nial nej 

z lat 1930–1939 po sia dam w swo ich 

zbiorach. 

TA DE USZ ŻY GŁO WICZ 

TA DE USZ ŻY GŁO WICZ 

Ur. w 1931 r., je den z pio nie rów że glar stwa 

na Sądecczyźnie, od 1956 r. kierownik wyszkolenia 

żeglarskiego w klubach LOK, 

Start, YC PTTK „Beskid”. Współorganizator 

wielu imprez i regat żeglarskich, komandor 

i wicekomandor YC PTTK 

„Beskid”, wiceprezes NOZŻ.



Władysław Sapalski z Krużlowej Niżnej w styczniu 2012 r. ukończył 90 lat. 

Z trudem chodzi. W czasie okupacji niemieckiej należał do Batalionów 

Chłopskich, podobnie jak jego starszy brat Stanisław (ur. 1919), który 

dokonywał egzekucji na zdrajcach. 

Ślady na piśmie 

FOT. ARCH. 

Stanisław Sapalski wykonywał wyroki sądów podziemnych nakładane 

na kolaborantów, np. na reichsdeutschu ze Stróż. Nazywało 

się to likwidacją. Dziś już Władysław Sapalski nie 

pamięta, ale żona mu przypomina, że kiedyś twierdził, iż jego 

brat Staszek ps. Gwóźdź był uczestnikiem egzekucji na Wojciechu 

Krzeszowskim z Wyskitnej. To był policjant granatowy z posterunku 

w Grybowie, którego złowrogą postać (oraz jego 

szefa Bronisława Kubali) przypomnieliśmy już kiedyś w „Panoramie 

wsi sądeckich”, akurat jej pierwszym wydaniu – poświęconym 

Gródkowi w gm. Grybów. 

BRAT KAT 

Żona Władysława Sapalskiego przypo 

mi na mę żo wi, jak przy ta czał opo - 

wieść bra ta o tym, że Krze szow ski 

uciekł im w zbo że, bo to zbli ża ły się żni - 

wa. A kiedy tylko wystawił głowę, wtedy 

eg ze ku to rzy wy ro ku go zła pa li, 

odczytali mu postanowienie sądu podziemnego 

i natychmiast wykonali. Historia 

zresztą potwierdza, że koło domu 

w Wyskitnej Krzeszowskiego zastrzelili 

partyzanci z BCh. 

Ta ka tow ska spe cjal ność Gwoź dzia 

nie cie szy ła się po wszech nym uzna - 

niem. Kie dyś szedł so bie na bo sa ka 

do żo ny i w no cy ktoś do nie go strze lił. 

Kula drasnęła go, popłynęła krew. Udał 

się zatem po pomoc do krużlowskiego 

pro bosz cza ks. Fran cisz ka Ja ni ka. Ale 

ten – z oba wy przed Niem ca mi – nie 

chciał go opa trzyć. Do pie ro gdy par ty - 

zant Gwóźdź za gro ził bro nią, ksiądz 

zrobił mu opatrunek. Sytuacja proboszcza 

nie by ła jed nak ła twa, gdyż na ple - 

banii mieścił się posterunek niemieckiej 

żandarmerii, którego dowódcą był Austriak. 

FOT. IRP 

Stanisław Sapalski należał do oddziału 

„Sępa”. W książce „Partyzancka idzie 

wia ra…” (Lu do wa Spół dziel nia Wy - 

daw ni cza 1972) Eu ge niu sza Ka pust ki 

„Marka” i Bolesława Ptaszka „Rożka” 

jego nazwisko pojawia się w wielu miejscach. 

Po woj nie wo lał znik nąć z ro - 

dzin nych stron i prze niósł się na Zie mie 

Za chod nie, gdzie zmarł w Ka mien nej 

Górze. 

ŚWIA DEK EG ZE KU CJI 

Wła dy sław ps. Sza ry nie był z ra cji 

młodocianego wieku tak zaawansowany 

w kon spi ra cji jak je go brat Gwóźdź. 

Był tylko łącznikiem, do jego zadań należał 

m.in. kolportaż konspiracyjnej prasy. 

Ale uzbro jo ny był – miał pi sto let, 

chyba typu Walther. Jednak w oddziale 

le śnym nie wal czył, po cią gów nie wy - 

sadzał i nie uczestniczył w potyczkach 

z Niem ca mi z bro nią w rę ku, choć 

Krzyż Par ty zanc ki po tem do stał. Jest 

za to świadkiem historii. 

Widział np. egzekucję na Władysławie 

Na le pie. Ten ry marz, bo to ry marz 

był, wyszedł sobie w lipcową niedzielę 

1944 r. z mszy w ko ście le w Kru żlo - 

wej Wy żnej, ktoś ze wsi dys kret nie 

wystawił palec przez dziurkę w kapocie 

i w ten sposób wskazał delikwenta obcym 

mężczyznom, którzy czekali na zewnątrz. 

I ci przy by sze za strze li li 

ry ma rza Na le pę pod ko ścio łem 

na oczach wie lu świad ków – za to, że 

służył Niemcom i donosił na Polaków. 

Nalepa był podsołtysim w Krużlowej 

Wy żnej, na to miast soł ty sem – Fran ci - 

szek Olech. I jego zabito wcześniej za to 

sa mo. Z tym, że nie pod ko ścio łem, lecz 

w mleczarni, bo pełnił także funkcję pre-


84 HISTORIA 


ze sa Okrę go wej Spół dziel ni Mle czar - 

skiej w Krużlowej. 11 września 1943 r. 

odczytano mu wyrok sądu podziemnego 

i za strze lo no w piw ni cy -lo dow ni. 

Tak twierdzą bardziej wiarygodni Władysław 

Sapalski i jego żona Józefa, choć 

są mieszkańcy Krużlowej, którzy podają, 

że nie za strze lo no, lecz uto pio no 

w kadzi. Wykonawcy wyroku zniszczyli 

dodatkowo urządzenia mleczarni. 

Żo na Wła dy sła wa Sa pal - 

skie go przy po mi na mę - 

żo wi, jak przy ta czał 

opo wieść bra ta o tym, że 

Krze szow ski uciekł im 

w zbo że, bo to zbli ża ły 

się żni wa. 

FOT. IRP 

Władysław Sapalski pamięta jeszcze, 

że jego ojciec Wincenty (ludowiec, już 

przed I wojną światową współpracował 

z Win cen tym Wi to sem, po wo ła ny 

do armii austrowęgierskiej stacjonował 

w Ołomuńcu, uczestnik wojen bałkańskich 

i I wojny światowej na froncie rosyj 

skim, na któ rym stra cił dwa pal ce 

prawej ręki, potem prezes przedwojennego 

Stronnictwa Ludowego w Krużlowej, 

or ga ni za tor straj ków chłop skich, 

współorganizator i prezes krużlowskiej 

spół dziel ni mle czar skiej oraz w la - 

tach 1926-35 zastępca naczelnika wsi, 

czy li soł ty sa) ostrze gał Ole cha 

przed wysługiwaniem się Niemcom, ale 

tamten nie zmienił postępowania i przypła 

cił to gło wą… 

Na jed nej z za cho wa nych kar tek, 

w pi śmie do Po wia to we go Ko mi te tu 

ZSL w No wym Są czu z 2 ma ja 1971 r., 

Sapalski tak napisał o przyczynach egzekucji 

sołtysów: „Powodem wyroków 

było wysłanie dużej liczby osób do obozu 

zagłady, duża liczba ludzi przemocą 

wysyłanych do Niemiec, nieludzkie obcho 

dze nie się pod czas ła pa nek i in ne 

drobniejsze przestępstwa przeciwko narodowi 

polskiemu”. 

Z kolei już po wojnie Władysław Sapalski 

przebywał akurat w Krakowie 

na zjeździe Związku Młodzieży Wiejskiej 

„Wici”, gdy ubecy zabili na Plantach jego 

kolegę z Stróż – Narcyza Wiatra ps. 

Zawojna, przed wojną prezesa Zarządu 

Powiatowego ZMW „Wici” w Nowym 

Sączu. 

Po wojnie Sapalskiego przesłuchiwano, 

ale represjonowany nie był. Zrozumiał 

jed nak, że ma sie dzieć ci cho jak 

mysz pod mio tłą. Nie do koń ca jed nak 

wy peł nił to nie me przy ka za nie, gdyż 

zajmował m.in. stanowisko wiceprezesa 

GS „Samopomoc Chłopska” w Grybowie. 

KRZYŻ SPOD MON TE 

CAS SI NO 

W kraju trwała okupacja hitlerowska, 

tymczasem w Iraku Józef Grybel usłyszał 

w radiu londyńskim komunikat, że 

wy ko na no wy rok są du pod ziem ne go 

na sołtysie Krużlowej Wyżnej Franciszku 

Ole chu. A prze cież on znał te go Ole - 

cha, bo trze ba wie dzieć, że Jó zef Gry bel 

to ojciec Józefy – żony Władysława Sapalskiego. 

Kiedy żonie Władysława Sapalskiego 

mó wi my, że wą sik jej oj ca ko goś 

nam przy po mi na, to bab cia Sa pal ska 

bez krępacji przyznaje, że Hitlera. I rzeczy 

wi ście Jó zef Gry bel wy glą da 

na zdję ciu jak wy ka pa ny Adolf! Ale to 

kwe stia ów cze snej mo dy, a nie po glą - 

dów, bo Jó zef Gry bel prze ciw ko fűhre - 

rowi III Rzeszy walczył z bronią w ręku. 

W 1920 r. ukoń czył w Kra ko wie 

szkołę podoficerską w stopniu kaprala, 

ale I woj na świa to wa i woj na pol sko - 

-bol sze wic ka go omi nę ły. We wrze - 

śniu 1939 r. zo stał zmo bi li zo wa ny 

do 45. pułku piechoty. 19 września trafił 

do niewoli sowieckiej – internowano 

go w Brzeżanach, rodzinnej miejscowości 

marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego. 

Naj pierw trzy ma no go w Krzy wym 

Ro gu na Ukra inie, gdzie mu siał ty rać 

w ko pal ni ru dy że la za, a w czerw - 

cu 1940 r. przez Ko tłas, gdzie póź niej 

miał umrzeć z wycieńczenia przedwojenny 

gwiazdor filmowy Eugeniusz Bodo, 

wywieziono go nad syberyjską rzekę 

Pieczorę. Tam skierowano go do wyrębu 

tajgi i budowy torów. 

W 1941 r. tra fił do two rzo nej 

w ZSRR Armii Polskiej gen. Władysława 

Andersa i razem z nią ewakuował się 

przez Per sję (Iran), Irak, Pa le sty nę 

i Egipt. W cią gu tych wszyst kich przejść 

chorował na szkorbut, tyfus i malarię. 

Słu żył w 15. Wi leń skim Ba onie 

Strzelców 5. Kresowej Dywizji Piechoty 

do wo dzo nej przez gen. Ni ko de ma 

Sulika, ojca Bolesława, znanego dokumentalisty 

oraz byłego przewodniczące-



go Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. 

Wziął udział w kam pa nii na Pół wy - 

spie Apenińskim – w stopniu starszego 

sierżanta zajmował stanowisko zastępcy 

dowódcy plutonu moździerzy, które 

trans por to wa no na osioł kach. Wal czył 

pod Mon te Cas si no, był lek ko ran ny 

i od zna czo ny Krzy żem Wa lecz nych 

oraz brązowym Krzyżem Zasługi z Miecza 

mi. Od 1946 r. prze by wał w W. Bry - 

tanii. 

Do żo ny i sze ścior ga dzie ci wró cił 

w ma ju 1947 r., po po nad 7 la tach nie - 

obecności w Polsce. Jego córka pamięta, 

że przy wiózł du żo za gra nicz nych 

pa pie ro sów, więc chło pi scho dzi li się, 

że by po pa lić i po słu chać opo wie ści 

o dalekich krainach. Nie był represjonowa 

ny, ale pieśń o czer wo nych ma kach 

pod Monte Cassino zawsze nucił tylko 

pod nosem. Zapisał się do ZSL i zasiadał 

w ra dach nad zor czych: 10 lat w GS 

„Sa mo po moc Chłop ska” w Gry bo wie 

i PZGS w No wym Są czu, 15 lat w Spół - 

dziel ni Ogrod ni czo -Wa rzyw nej w N. 

Są czu oraz w Spół dziel ni Zdro wia 

w Kru żlo wej Wy żnej. Zmarł w 1985 r. 

FOT. IRP 

To on zaprotegował do GS w Grybowie 

zięcia – Władysława Sapalskiego. 

NA ŁÓG CZY TA NIA 

Zapytany o to, czemu nie napisał regularnych 

wspomnień, Władysław Sapal 

ski od po wia da, że uni kał 

pozostawiania śladów na piśmie. Odpowiada 

tak z rozpędu, z wrytego w świadomość 

nawyku konspiratora, bo potem 

oka zu je się, że jed nak spi sał co nie co. 

Do ty czy to jed nak ra czej dzie jów wsi 

i lokalnego ruchu ludowego, jakie próbował 

po amatorsku odtwarzać. 

W któ rejś z no ta tek na zy wa sie bie 

„jedynym żywym świadkiem historii”. 

Jego notatki znajdują się na dziesiątkach 

kar tek i kar te lusz ków ró żnych for ma - 

tów: wy rwa nych z ze szy tów, przedar - 

tych po łów kach, na od wro tach pism 

urzędowych. Wielokrotnie rozpoczynał 

pi sać te wspo mnie nia, bo na wie lu kart - 

kach znaj du je się zna jo my po czą tek 

„W dniu 23 stycz nia” (tu pa da da ta rocz - 

na) „ukoń czę” (tu po ja wia się ko lej - 

na licz ba) „lat”, ale po za ogól nym 

wstępem nie ma wyraźnej kontynuacji, 

lecz tyl ko luź ne i roz pro szo ne za pi ski 

i uwa gi na ró żne te ma ty, roz rzu co ne 

zresztą w różnych teczkach, w których 

au tor gro ma dził ster ty do ku men tów, 

druków i protokołów z mnogości instytucji 

i organizacji, w których pracował 

lub do któ rych na le żał. Spo ro ze spraw 

opisanych jest po wielekroć – jakby autor 

nie pa mię tał, że kie dyś da ną hi sto rię 

już ujął. W nie któ rych za war ta jest już 

za bu rzo na chro no lo gia wy da rzeń, ale 

za war tość póź niej szych za pi sków nie 

kłóci się z wcześniejszymi, bo przytacza 

ne wy da rze nia ma ją ten sam prze - 

bieg i tych samych bohaterów, czasem 

tylko różnią się datami. 

Na jed nym z kar te lusz ków za no to - 

wał: „Moje relacje i być może subiektyw 

ne uwa gi spo rzą dzi łem z my ślą 

o ułatwieniu przyszłemu autorowi mono 

gra fii wsi Kru żlo wa”. No i trze ba 

przy znać, że uła twił, bo spo ro wia do mo - 

ści z nieco chaotycznych zapisków Sapal 

skie go na luź nych kart kach 

wykorzystaliśmy w paru miejscach dodatku 

„Sądeczanina” pt. „Panorama wsi 

sądeckich” z grudnia 2011 r. 

Ze sporządzenia pisemnego świadectwa 

Sa pal ski tak się tłu ma czy na kart ce 

datowanej na 24 października 1995 r.*: 

„po przejściu na emeryturę, w czasach 

radykalnych wręcz rewolucyjnych przemian 

ustrojowych spotykam się w nowych 

warunkach z ocenami minionego 

czasu w sposób dziwnie przeinaczony. 

(…) Sąd nad prze szło ścią prze ję li lu - 

dzie, którzy z tchórzostwa przed choćby 

naj mniej szym kło po tem ze stro ny 

tych co mie li wpły wy na wszyst kie dzie - 

dzi ny ży cia w kra ju, aby w ni czym ich 

nie ura zić i sko rzy stać jak naj wię cej, 

wszyst ko zło któ re ist nia ło przy pi su ją 

innym. Za największą zasługę (…) poczytują 

sobie bierność. Dziś mówią głośno 

co by ło złe i wska zu ją win nych, 

naj czę ściej wten czas kie dy oska rżo ny 

nie ży je i nie mo że do wieść praw dy lub 

jest nieobecny”. 

„Za de cy do wał na łóg czy ta nia ksią - 

żek i wszyst kie go, co na da je się do czy - 

tania” – pisze o sobie. W wieku 16 lat 

za pi sem ną zgo dą oj ca za pi sał się 

do ZMW „Wici” i został bibliotekarzem 

w je go ko le w Kru żlo wej. „Ja co 2-3 ty - 

godnie szedłem z plecakiem do naszego 

sekretariatu w Nowym Sączu, przynosiłem 

ok. 20 książek, pożyczałem, oddawa 

łem i tak w ko ło. (…) Cza sem 

korzystałem z furmanki jeśli jechał jaki 

życzliwy nam sąsiad”. 

Wła dy sław Sa pal ski pa - 

mię ta jesz cze, że je go oj - 

ciec Win cen ty ostrze gał 

Ole cha przed wy słu gi wa - 

niem się Niem com, ale 

tam ten nie zmie nił po - 

stę po wa nia i przy pła cił 

to gło wą… 

A w innym miejscu: „Książki będące 

na in dek sie jak np. »Hi sto ria chło pów 

polskich« A. Świętochowskiego i »Mroki 

Średniowiecza« J. Putka czytano zespołowo 

wieczorami”. 

KSIĄDZ IN SPI RA TO REM 

„WI CI” 

Sapalski na wielu kartkach wraca 

do dziejów ruchu ludowego na Ziemi 

Grybowskiej. Relacjonuje np., że


86 HISTORIA 


w okresie międzywojennym zaogniła się 

w Krużlowej rywalizacja o rząd dusz pomiędzy 

Katolickim Stowarzyszeniem 

Młodzieży a Związkiem Młodzieży 

Wiejskiej „Wici”. Sapalski, sam działacz 

ZMW, na zy wa KSM „ob cym ide owo” 

i wspomina: „miejscowy proboszcz ks. 

Fr. Janik w bardzo krytyczny sposób napiętnował 

uczestników uroczystości [poświęcenia 

sztandaru ludowego 

w Lipnicy Wlk. – przyp. IrP], jednocześnie 

mocno zaatakował wiciarzy i całą 

organizację jako komunistyczną”. 

Za py ta ny o to, cze mu nie 

na pi sał re gu lar nych 

wspo mnień, Wła dy sław 

Sa pal ski od po wia da, że 

uni kał po zo sta wia nia 

śla dów na pi śmie. 

Tym sa mym tyl ko przy spie szył po - 

wsta nie we wsi ko ła ZMW „Wi ci”, któ - 

re założono w lutym 1936 r. dosłownie 

kilka tygodni po filipice księdza. I dalej 

Sapalski: „Z chwilą powstania koła pono 

wio no ata ki ze stro ny KSM, lecz ko - 

ło za miast słab nąć wzmoc ni ło swo ją 

spo istość or ga ni za cyj ną”. W ta ki oto 

sposób proboszcz-dobrodziej przyczynił 

się do roz kwi tu zwal cza nej przez sie - 

bie organizacji… 

W innym miejscu Sapalski pisze: 

„Po zbudowaniu sali parafialnej tj. 

w 1936 r., po stwo rze niu tzw. Ak cji Ka - 

tolickiej, mimo iż salę budowali wszyscy, 

nie wpuszczano tam ludowców”. Przeto 

zebrania organizowane były najczęściej 

w domach jego ojca Wincentego, „zagorzałego 

ludowca i zauroczonego zwolennika 

W. Witosa”, i u zbiega z niewoli 

w Krasnojarsku, gdzie znalazł się w czasie 

wojny polsko-bolszewickiej – Wojciecha 

Kosteckiego. Wincenty Sapalski 

do 1937 r. był zresz tą pre ze sem kru żlow - 

skiego koła Stronnictwa Ludowego, 

a po nim wybrano Kosteckiego. 

I pamiętnikarz dodaje: „Kiedy indywi 

du al ne ata ki sfa na ty zo wa nych star - 

szych ma tek i cio tek nie od nio sły skut ku 

i koło nadal istniało, rozgrzmiały ambony 

w sąsiednich parafiach w Ptaszkowej 

i Grybowie o szerzącej się zarazie komunistycznej”. 

Te „sfanatyzowane starsze 

mat ki i ciot ki” – na po do bień stwo 

dzi siej szych „mo he ro wych be re tów” 

– nazywano zapewne wtedy „wełnianymi 

chustkami”… 

SZTAN DAR 

Mimo kanonady od strony ambony, 

to jed nak nie kto in ny, jak wła śnie oso - 

biście ks. proboszcz Janik poświęcił w 

1937 r. sztan dar ko ła Stron nic twa Lu do - 

we go w Kru żlo wej Wy żnej. Ze skła dek 

członków i sympatyków SL z Krużlowych 

Wy żnej i Ni żnej oraz Sta rej Wsi 

uzbie ra no 280 zł. Ha fty (Orzeł Bia ły) i 

ma lun ki (olej na Mat ka Bo ska Czę sto - 

chowska) na sztandarze z ciemno-zielonego 

sukna wykonała artystka ludowa 

nie zna ne go na zwi ska z Przy szo wej, 

drze wiec – Jó zef Śmi gacz ze Sta rej Wsi, 

a części metalowe – kolejarze z Ptaszkowej, 

w tym gwoździe pamiątkowe jeden 

z nich na zwi skiem Ośli zło. 

Sztandar trzymano u Wojciecha Kostec 

kie go – aż do mar ca 1940 r. Po nie - 

waż ten strażnik sztandaru zaangażował 

się w kon spi ra cję (ROCh – Ruch Obro - 

ny Chłopów), przekazał ludowy skarb 

Pawłowi Baranowi, a ten z kolei synowi 

- kościelnemu Janowi, który ukrył go w 

kościele. Od 1941 r. chorągiew znajdowa 

ła się u Fran cisz ka Szar ka i w do brym 

stanie przetrwała do końca okupacji. Po 

wojnie uświetniła m.in. pogrzeby marszałka 

Sejmu Macieja Rataja i Wincentego 

Witosa, na które udawały się 

delegacje z Krużlowej. W latach 1947- 

68 sztan dar nie był ofi cjal nie uży wa ny, 

a przechowywał go znowu Wojciech 

Kostecki. Potem służył na pogrzebach 

dawnych działaczy ludowych i członków 

kół, któ re go ufun do wa ły. Po śmier - 

ci W. Kosteckiego znajdował się w 

do mu soł ty sa z lat 70. XX w. Wła dy sła - 

wa Ta ra ska, a obec nie w do mu sy na soł - 

tysa – Jana Taraska, aktualnego prezesa 

miejscowego koła PSL. 

Na uroczystości poświęcenia sztanda 

ru w 1937 r. uchwa lo no też re zo lu cję 

i prze sła no „pod ad re sem władz rzą do - 

wych”. Do ma ga no się w niej „od czyn - 

ni ków rzą do wych zmia ny po li ty ki 

zagranicznej, przeprowadzenia reformy 

rolnej bez odszkodowania, ograniczenia 

karteli i prowadzenia sprawiedliwej poli 

ty ki cen, upo wszech nie nia oświa ty i 

po wro tu do kra ju po cof nię ciu ka ry 

więźniów brzeskich”. Prawie wszystkie 

te postulaty zrealizowano po ok. 10 latach, 

ale do te go po trze ba by ło ra dy kal - 

nej zmia ny ustro ju… 

Poświęcenie sztandaru zgromadziło 

ok. 3,5 tys. lu dzi. Nie był to ża den re - 

kord, bo jak wspo mi na Sa pal ski, na in ne 

imprezy ludowe też rutynowo stawiało 

się po kil ka ty się cy osób, a w Zie lo ne 

Świąt ki w 1936 r. na Ryn ku w Gry bo - 

wie zebrało się kilkanaście tysięcy manifestantów, 

zaś krużlowskie koło ZMW 

odpowiedzialne było wtedy za dekorację 

pochodu, demonstracji i Rynku. 

NO ŻEM W KO MI SA RZA 

Oprócz pre sji mo ral nej do cho dzi ło 

ta kże do in cy den tów, któ re ja ko ży wo 

przy po mi na ją nam póź niej sze cza sy: 

„Od chwili powstania organizacji poli-



FOT. IRP 

cja z Grybowa pilnie śledziła poczynania 

mło dzie ży wi cio wej, co mia ło na ce - 

lu jej roz bi cie przez utrud nia nie 

organizowania zebrań. W 1936 nieznani 

do tąd spraw cy no cą z dnia 2 na 3 ma - 

ja na fladze państwowej wywieszonej na 

lo ka lu szko ły pod sta wo wej w Kru żlo - 

wej umieścili napis >Witaj przeklęta sana 

cja, cześć Wam krwio żer cy chło pa 

polskiegoWici< Jan Sapalski [prawdopodobnie 

był to uro dzo ny w 1911 r. star szy brat 

au to ra tych słów – przyp. IrP], któ ry mi - 

mo dwóch sprzecz nych ze so bą eks per - 

tyz zo stał ska za ny na 6 mie się cy aresz tu. 

Następnym prezesem koła został Stanisław 

Kostecki, któremu za pomocą fałszy 

wie ze zna ją cych pod przy się gą 

świad ków, a to An ny Kmak z Sioł ko wej 

i Mi kul skie go Ka zi mie rza z Gry bo wa 

udowodniono, że pierwszy uderzył nożem 

ko mi sa rza po wia to we go po li cji z 

Nowego Sącza Gawlika w czasie zajść 

po manifestacji w czasie święta ludowego 

w Gry bo wie”. 

Wy da rzy ło się to na wspo mnia nej, 

kilkunastotysięcznej manifestacji w Zielo 

ne Świąt ki w 1936 r. na Ryn ku w Gry - 

bo wie. Sa pal ski pi sze: „Po li cja 

no wo są dec ka na cze le z ko mi sa rzem 

Gawlikiem sprowokowała manifestantów 

uro czy sto ści tym, że przed roz po - 

czę ciem na ude ko ro wa nej try bu nie na 

czołowym miejscu umieszczono portret 

Win cen te go Wi to sa, któ ry był ów cze - 

śnie na emi gra cji w Cze cho sło wa cji z 

wy ro kiem po tzw. pro ce sie brze skim. 

Lu do wcy przy ka żdej oka zji pro te sto - 

wa li prze ciw dyk ta tor skim rzą dom, 

przeciw niesprawiedliwemu wyrokowi, 

domagając się uwolnienia W. Witosa i 

po zo sta łych ska za nych. Na roz kaz 

wspo mnia ne go ko mi sa rza Gaw li ka w 

czasie uroczystości w kościele – portret 

usu nię to, co wzbu dzi ło obu rze nie 

uczestników. Napięcie udało się nieco 

uspokoić przez prowadzącego Ludwika 

Wia tra i je go bra ta Nar cy za [ten dru gi 

był pre ze sem za rzą du po wia to we go 

ZMW „Wi ci”, a w cza sie oku pa cji nie - 

mieckiej lokalnym organizatorem BCh 

ps. Za woj na – przyp. IrP] (…) za dra po - 

została, bowiem blisko trybuny drażniła 

osoba komisarza Gawlika. Doszło do 

zamętu. Komisarz został ranny nożem, 

ale działacze z trybuny osłonili rannego 

wciągając go do pobliskiej apteki. O zamach 

przez pobicie i zranienie komisarza 

oska rżo no S. Ko stec kie go (…). 

Oskarżenie było zupełnie bezpodstawne, 

bo wiem w cza sie zaj ścia S. Ko stec - 

ki był kil ka dzie siąt me trów da lej. 

Świadkowie konfidenci Anna Kmak z 

Sioł ko wej i K. Mi kul ski ze zna li pod 

W 1936 nie zna ni do tąd 

spraw cy no cą z dnia 2 

na 3 ma ja na fla dze pań - 

stwo wej wy wie szo nej 

na lo ka lu szko ły pod sta - 

wo wej w Kru żlo wej 

umie ści li na pis „Wi taj 

prze klę ta sa na cja, cześć 

Wam krwio żer cy chło pa 

pol skie go”. 

przysięgą, iż rozpoznali oskarżonego jako 

spraw cę. Sąd nie uznał ze znań 

świadków obrony i takim sposobem w 

dniu 4 lip ca 1936 r. za padł wy rok 2 la ta 

(…). Dzię ki do brze zor ga ni zo wa nej 

obro nie przez N. Wia tra i po mo cy ma - 

terjalnej składkowej, wyrokiem sądu kasacyjnego 

karę zniżono do 1 roku, którą 

S. Ko stec ki od był w wię zie niach w N. 

Sączu i Sanoku”. 

NIE ZNA NI SPRAW CY 

Na okres uwięzienia Kosteckiego na 

stanowisko prezesa wrócił Jan Sapalski, 

któ ry zdą żył od sie dzieć swo ją 6-mie - 

sięcz ną ka rę w cza sie śledz twa i za raz 

po ogłoszeniu wyroku wypuszczono go 

na wol ność. Z ko lei do wrze śnia 1939 r. 

prezesem był wymieniony na początku 

brat autora tych notatek – Stanisław. 

Kiedy indziej: „Na uroczystość poświęcenia 

sztandaru w Mystkowie 

[praw do po dob nie w 1937 r. – przyp. IrP] 

udało się z Krużlowej kilkadziesiąt ludzi 

(…). Szliśmy piechotą. Doszliśmy na 

miejsce uroczystości dużo wcześniej i 

tam zastaliśmy gorączkowo pracujących 

chłopów nad udekorowaniem na nowo 

placu, trybuny, postawieniem zepsutej 

bramy. Dowiedzieliśmy się, że nocą nieznani 

sprawcy zniszczyli dekoracje i bramę 

oraz trybunę. Podejrzanymi o 

złośliwe zniszczenie byli działający tam 

członkowie Stronnictwa Narodowego”. 

Ruch lu do wy sta wał się jed nak po pu - 

lar ny: „W ko le w Kru żlo wej Wy żnej by - 

ło ok. 50 człon ków, ale na ka żdym 

zebraniu, które odbywały się w domach 

pry wat nych by ło 100 i wię cej osób, w 

tym tzw. sym pa ty cy, któ rzy nie mie li le - 

gi ty ma cji człon kow skich, bo wiem 

skład ka rocz na wy no si ła 1 zł, a to dla 

niektórych było dużo pieniędzy, bo za 

ta ką ce nę mo żna by ło ku pić ka le so ny 

lub 1 kg cu kru. Jak zwy kle by wa w ka -


88 HISTORIA 


żdej wsi by li tzw. kon fi den ci po li cji 

(…) pra wie za wsze [na ze bra niach] 

mo żna by ło spo dzie wać się po li cji, 

która miała prawo stwierdzać jego legalność. 

(…) Policję na zebraniach lekce 

wa żo no, ro bio no umyśl nie ścisk, 

dow cip ni sie po wo do wa li pla mie nie 

mundurów, deptanie butów i różne psiku 

sy tak dla śmie chu”. 

Życie polityczno-społeczne było 

kiedyś bardziej barwne i toczyło się 

bardziej spontanicznie niż obecnie, obfitowało 

też w procesy sądowe: „Podam, 

że ta ki pro ces wy grał w 

długotrwałym i kosztownym procesie 

mój ojciec Wincenty Sapalski z Adamem 

Ka łu ziń skim ze Sta rej Wsi. Cho - 

dziło o to, że na zorganizowanym przez 

Kałuzińskiego wiecu przedwyborczym 

na wol nym po wie trzu przed szko łą w 

Kru żlo wej, po sło wach »Niech ży je Jó - 

zef Piłsudski marszałek Polski«, z tłumu 

ze bra nych padł okrzyk »Precz z 

nim, po krwi chłop skiej do stał się do 

rządu«. Korzystny, bo uniewinniający 

[ojca] wyrok naraził Kałuzińskiego na 

koszty procesu, następnie zajęcie egzekucyjne 

majątku ruchomego. Z kolei 

prezesem koła został Piotr Kostecki. 

Ten zamieszany został w procesie jako 

jeden z pierwszych zajścia pobicia jedne 

go z człon ków szaj ki zło dziei z Po - 

sadowej, tzw. jachymiaków, a prawie 

całą społecznością krużlowską na czele 

z soł ty sem wsi Fran cisz kiem Ole - 

chem jako drugim oskarżonym. W 

wyniku bójki, w której wzięły udział 

setki mężczyzn, po otoczeniu domu, 

gdzie schro ni ło się kil ku człon ków 

szajki, zdemolowano doszczętnie dom 

Franciszka Jachowicza. Proces był długi 

i kosz tow ny, obaj oska rże ni by li 

uniewinnieni, lecz P. Kostecki z racji 

zarzutu popełnienia przestępstwa zrezygnował 

z pełnionej funkcji”. 

ZA DY MY Z PO LI CJĄ 

Sapalski opisuje też strajk chłopski 

w sierp niu 1937 r.: „Gru pa ok. 200 

chłopów z Krużlowej Niżnej, Wyżnej 

i Sta rej Wsi ob sta wi ła dro gę głów ną 

Gry bów -No wy Sącz (…) star ła się z 

policją na szosie koło browaru w Grybo 

wie. Po li cjan ci w licz bie ok. 20 we - 

zwa li do wy stą pie nia de le ga cji. 

Wystąpili Wojciech Frączek ze Starej 

Wsi, Franciszek Frączek z Krużlowej 

Wy żnej (…). Woj ciech Frą czek przed - 

sta wił po li cjan tom, że jest strajk i chło - 

pi spo koj nie chcą za ma ni fe sto wać 

swoje poparcie strajku. Policjanci rzucili 

się na niego. Pozostali chłopi starli 

się z po li cją, jed nak po krót kiej wal ce 

wobec groźby strzelaniny wycofali się 

do pobliskiego lasu. W czasie starcia 

zostali dotkliwie pobici: Wojciech Frączek, 

Fran ci szek Frą czek ów cze sny 

prezes koła w Krużlowej Wyżnej Franci 

szek Sza rek i wie lu in nych”. 

Zapewne jednak obrażenia odnieśli 

także policjanci, ale autor nie wspomina 

o tym, lecz kon ty nu uje: „Dru ga gru - 

pa zło żo na z ok. 20 mło dych lu dzi 

przeważnie »wiciarzy« na czele z Włady 

sła wem Ho tlo siem i Sta ni sła wem 

Sapalskim [starszym bratem autora – 

przyp. IrP] uda ła się do Bia łej Wy żnej 

na skrzyżowanie dróg Grybów-Krynica. 

(…) po po łą cze niu się z mło dzie żą 

Bukowca i Lipnicy skutecznie odparła 

kamieniami pierwszy atak policji, lecz 

po na dej ściu wspar cia po li cji, któ ra 

nadjechała od strony Gorlic wycofano 

się. No cą z po nie dział ku na wto rek ła - 

mistrajkom wybito szyby, a niektórym 

odgrażającym się potłuczono kieraty”. 

Niejako tłumacząc się z powojennego 

za an ga żo wa nia, Sa pal ski pi sze 

m.in.: „jed nym z naj wa żniej szych 

czynnikiem utrzymania się indywidual 

nej wła sno ści rol nic twa pol skie go 

był sprzeciw zorganizowanych dołów 

chłop skich w ZSL, Kół kach Rol ni - 

czych, związkach branżowych”. 

Władysław Sapalski przed wojną 

wal czył z wła dzą, po woj nie ją po nie kąd 

wspierał i wychował syna Wiesława, 

któ ry w III RP był asy sten tem po cho - 

dzącego z Krużlowej senatora Andrzeja 

Chronowskiego. Obecnie ten z wykształcenia 

psycholog jest wicewójtem 

w podkrakowskiej gminie Mogilany. 

IRE NE USZ PAW LIK 

PS. Przypomnijmy, że w „Panoramie wsi sądeckich”, 

dodatku „Sądeczanina” poświęconym 

Krużlowej Wyżnej zamieściliśmy 

omówienie notatek Władysława Sapalskiego 

o I wojnie światowej, wojnie polsko-bolszewickiej, 

20-leciu międzywojennym, 

wrze śniu 1939 r. oraz o ofia rach wo jen nych 

poniesionych przez mieszkańców Krużlowej. 

* uwa ga: pi sow nia ory gi nal na. 

Studenci z Zygmuntem 

Berdychowskim po 

górskich szczytach 

W życiu 

trzeba 

mieć 

pasję 

Przewodniczący Rady Programowej 

Forum Ekonomicznego 

i radny Sejmiku Województwa 

Małopolskiego spotkał się 21 

grudnia ub.r. ze studentami 

Państwowej Wyższej Szkoły 

Zawodowej w Nowym Sączu. 

Zyg munt Ber dy chow ski opo - 

wia dał o swo jej wie lo let niej 

pa sji cho dze nia po gó rach, 

wspi nacz ce po wy so kich 

szczytach i pomyśle zdobycia tzw. Koro 

ny Zie mi, co nie uda ło się do tąd żad - 

nemu Sądeczaninowi. 

– Li czę, że dziś za ra zi nas pan swo - 

ją pa sją – po wie dzia ła na po wi ta nie 

go ścia Ho no ra ta Trzciń ska, wi ce dy - 

rektor Instytutu Ekonomicznego. 

Zygmunt Berdychowski, z zamiłowania 

maratończyk i alpinista, swoją 

przygodę ze wspinaczką wysokogórską 

roz po czął w 2007 ro ku, kie dy tra - 

pio ny kon tu zją no gi nie mógł 

startować w biegach i dał się namówić 

ko le dze na wy pra wę na naj wy ższy 

szczyt Alp, Mont Blanc. Stu den ci, za - 

chęceni wcześniej do trenowania biegów 

dłu go dy stan so wych, usły sze li 

pokrótce o przygotowaniach debiutującego 

w wysokich górach Zygmunta 

Berdychowskiego oraz o samym przebiegu 

wyprawy, w której nie obyło się


STYCZEŃ/LUTY 2012 ROZMAITOŚCI 89 

bez dyletanctwa i kilku błędów. Zresztą 

gość In sty tu tu Eko no micz ne go w za - 

bawny sposób przedstawił swoje roztargnie 

nie pod czas ko lej nej wy pra wy 

– na Elbrus. Wspinając się na najwyższy 

szczyt Kau ka zu, za po mniał ter mo su 

z herbatą. – Zygmunt, napij się gorącej 

herbaty, bo kiepsko mi wyglądasz – napomniał 

w drodze pod górę przewodnik, 

ale w ple ca ku na sze go bo ha te ra po - 

za ubra nia mi, zmro żo nym ba to nem 

i izo to ni kiem, nic już nie by ło. Wspo - 

mniany przewodnik był mało wyrozumia 

ły dla adep ta wspi nacz ki, ale 

gorącym naparem się podzielił. Po powro 

cie nic tak nie sma ko wa ło jak... 

oczywiście gorąca herbata. 

Po europejskich szczytach (czy Elbrus 

na le ży do Eu ro py nie jest do koń ca 

rozstrzygnięte) przyszła pora na wędrówkę 

przez Czarny Ląd na Kilimandżaro. 

Najwyższy szczyt Afryki mocno 

dał się we znaki Berdychowskiemu, 

a zwłaszcza jego towarzyszowi, który 

wspinaczki nie ukończył. – Wtedy przeko 

na łem się, że nie ma gór dla eme ry tów. 

Nie w przypadku takich wysokich – powiedział 

prelegent studentom. Po udanej 

afrykańskiej wyprawie musiał jednak 

uznać wyższość potęgi natury, bo „przysta 

nek Ala ska” oka zał się dla nie go ma - 

ło gościnny. McKinley, którego 4200 

me trów wy so ko ści (z 6194 m n. p. m.) 

trzeba przebyć na własnych nogach, pozostał 

niezdobyty. Berdychowskiego dopadło 

wycieńczenie i gorączka, a za tym 

ewakuacja w niziny. 

FOT. JB. 

– Każda wyprawa to, 

oprócz rzecz jasna 

wspinaczki, poznawanie 

nieznanej mi dotąd 

kultury i obyczajów. 

ZYGMUNT BERDYCHOWSKI 

– Ka żda wy pra wa to, oprócz rzecz ja - 

sna wspinaczki, poznawanie nieznanej 

mi dotąd kultury i obyczajów – mówił 

twór ca Fo rum Eko no micz ne go. Opo - 

wiadał o ubóstwie w Afryce i Indonezji, 

zwyczajach tubylców, do których przez 

te kil ka czy kil ka na ście dni trze ba by ło 

przywyknąć. 

Stu den tów roz ba wi ły wy ma ga nia 

pod wzglę dem ochro ny śro do wi ska 

na Antarktydzie, na której Berdychowski 

zdobywał Mount Wilson. Specjalne 

pojemniki na mocz i worki na odchody, 

a przede wszyst kim ich kon tro la 

przy wej ściu do ba zy (kto nie przy niósł 

ich ze so bą, miał spo ry pro blem). 

– Na biegunie południowym towarzyszy 

człowiekowi niepowtarzalne uczucie, że 

stoi się na naj ni ższym frag men cie ku li 

ziem skiej. Tak jak by mia ło się za raz ode - 

rwać od globusa i spaść – podzielił się 

refleksją, która towarzyszy ludziom będą 

cym tam po raz pierw szy. 

Mont Winson zdo by ty, ale z od mro - 

żonym czołem. Inna góra, Piramida Carsten 

sza (Pun cak Jaya) przy nio sła in ne 

doświadczenia, bo arktyczny śnieg, lód 

i wiatr zastąpiła gęsta, pełna błota dżun- 

FOT. ARCH. Z. BERDYCHOWSKIEGO 

gla Nowej Gwinei. Studenci mieli okazję 

zobaczyć krótki film, w którym prele 

gent prze cho dzi po li nach 

nad kilkusetmetrową przepaścią, a także 

dowiedzieć się o trudnościach z powrotem 

do cywilizacji. Z każdą zresztą wypra 

wą wią za ły się ja kieś mniej sze lub 

większe trudności, ale każda czegoś nowego 

uczyła, wskazał. 

– W drodze na Aconcagua w Argenty 

nie do wie dzia łem się, że cho ru ję 

na nadciśnienie, o którym wcześniej nie 

mia łem po ję cia. Mia łem w związ ku 

z tym pro ble my, bo, że by wejść na naj - 

wy ższy szczyt An dów, trze ba w ka żdej 

sta cji prze cho dzić kon tro lę le kar ską 

– wska zał, ale szczyt zdo był. 

„W ży ciu trze ba mieć pa sje. Wszyst - 

ko, co chcia ło by się zro bić, trze ba ro bić 

z pasją” – napisał w Księdze pamiątkowej 

gość LXV Sądeckiego Konwersatorium 

Naukowego. 

JA NUSZ BO BREK


90 ROZMAITOŚCI 


350 gołębi 

na wystawie 

Prawie 350 gołębi pocztowych pokazano na wystawie w Korzennej, 

zorganizowanej na początku grudnia zeszłego roku. 

Z tego grona 37 pojedzie na 62. Ogólnopolską Wystawę Gołębi 

Pocz to wych w So snow cu. – Bar dzo się cie szę, że wśród nich 

będą także reprezentanci gminy Korzenna – mówił Stanisław 

Radzik, radny Korzennej i prezes Oddziału Beskid Sądecki Polskiego 

Związku Hodowców Gołębi Pocztowych. 

Sądecki oddział związku debiuto 

wał w ro li or ga ni za to ra wy - 

sta wy i był to de biut uda ny. 

Go łę bie pocz to we przy szło 

obejrzeć prawie tysiąc osób. 

Ptaki przywiozło ponad 100 hodowców 

z pięciu powiatów: nowosądeckiego, 

gor lic kie go, li ma now skie go, 

nowotarskiego i tatrzańskiego. Rywalizo 

wa li w 19 kla sach wy sta wo wych, 

w dwóch kategoriach: standard (wygląd 

go łę bi) i sport (wy ni ki pta ków w lo - 

tach). Punktację za wygląd przyznawał 

sędzia Mariusz Bobrowicz z Rzeszowa, 

a kla sy fi ka cję spor to wą usta lo no 

na pod sta wie osią gnięć z ostat nich 

FOT. ARCH. 

dwóch lat. Go łę bie ści ga ją się na dłu - 

gich dy stan sach. Wy pusz cza ne są 

na przy kład na te re nie Nie miec i stąd 

wra ca ją do swo ich go łęb ni ków. Czas 

po wro tu re je stru ją spe cjal ne ze ga ry, 

przy po mo cy chi pów umiesz czo nych 

na nogach gołębi. Najszybsze ptaki poko 

nu ję dy stans 700 – 800 ki lo me trów 

w 10 -11 go dzin, uzy sku jąc śred nią 

prędkość 80 km/h. 

– Przy sprzyjających warunkach ptaki 

mo gą le cieć na wet 130 ki lo me trów 

na go dzi nę – re la cjo no wał Krzysz tof 

Ogo rza łek, któ ry ja ko je den z dwóch 

ho dow ców z Ko rzen nej po je dzie 

na ogólnopolską wystawę do Sosnowca. 

Jego gołębie wystartują w kategorii 

sport. W kategorii standard gminę reprezentować 

będzie Wiesław Kubiak. 

Naj pięk niej sze go łę bie przy wiózł 

na wy sta wę Jan Da dał z Li ma no wej. 

Ho do wa ne przez nie go pta ki wy gra ły 

za rów no w ka te go rii sam czy ków, jak 

i samiczek. 

*** 

Hodowanie gołębi pocztowych to nie 

jest tanie hobby. Na roczne utrzymanie 

ptaków potrzeba nawet 10 tysięcy złotych. 

Koszt zakupu gołębi to kolejne tysią 

ce. Naj cen niej sze pta ki ho dow cy 

ubez pie cza ją nie kie dy na ol brzy mie 

kwo ty: 100, a na wet 500 tys. eu ro. 

Od dział Be skid Są dec ki Pol skie go 

Związ ku Ho dow ców Go łę bi Pocz to - 

wych zrze sza oko ło 150 człon ków, do - 

rosłych i dzieci. Jest nowym oddziałem, 

zatwierdzonym przez Prezydium Zarządu 

Głów ne go Pol skie go Związ ku Ho - 

dow ców Go łę bi Pocz to wych 16 

stycz nia 2010 ro ku. Wy wo dzi się 

z dwóch potężnych sekcji: Wojnarowa 

i Grybów, działających w ramach największego 

jak dotąd oddziału – PZHGP 

Od dział No wy Sącz, któ ry w ro ku 2009 

liczył ponad 300 członków. W związku 

ze zbyt dużym zasięgiem terytorialnym 

wspomnianego oddziału podjęto decyzję 

o je go po dzia le na 3 mniej sze, w tym 

na oddział Beskid Sądecki. W jego w ramach 

dzia ła ją dziś czte ry sek cje: Woj - 

narowa, Krużlowa, Grybów i Bobowa. 

Z gminy Korzenna pochodzi około 40 

ho dow ców, po zo sta li są w więk szo ści 

z gminy i miasta Grybów oraz z Bobowej. 

Są też pojedynczy hodowcy z Krakowa 

i Tarnowa. 

Opr. (BW) 

Źró dło: Urząd Gmi ny Ko rzen na, 

www.ko rzen na. pl i Od dział Be skid PZHGP 

FOT. ARCH.

FOT. ARCH. 



Poczet pszczelarzy sądeckich 

Symfonia pasieczna 

Władysława 

Ptaszkowskiego 

Takiej pasieki jak Władka Ptaszkowskiego ze świecą możecie 

szukać po najdalszych rubieżach Rzeczpospolitej i nie znajdziecie. 

A wiem, co mówię, bo niejedno gospodarstwo pasieczne 

odwiedziłem w swoim życiu na wschodnich i zachodnich kresach, 

w Wielkopolsce, na Pomorzu, na Mazurach, czy na Roztoczu. 

A spacerując po pasiece Władka nie muszę przymykać 

oczu, że by ma rzyć, bo wiem, że jej wła ści ciel stwo rzył dla swo - 

ich pszczół świat jak z naj pięk niej szej ba śni. 

Władek Ptaszkowski, trzeba 

po wie dzieć, bo już 

nazwisko na to wskazuje, 

jest rodowitym ptaszko 

wia ni nem. Uro dził się na tej zie mi 

ledwie 40 lat temu i chyba o niczym innym 

nie ma rzył od dziec ka tyl ko 

o pszczelarstwie. A nauczycieli rzemiosła 

spotkał znakomitych. W tym czasie, 

pod ko niec 70. i na po cząt ku 

lat 80. XX wieku ptaszkowskim pszczelarstwem 

dowodzili Józef Szpakowski, 

hoł du ją cy jesz cze bart nej tra dy cji, bo 

pszczoły swoje trzymał we własnoręcznie 

wy dłu ba nych ulach kło do wych 

i młod szy o po ko le nie Mi chał Ry sie - 

wicz, na owe cza sy pszcze larz już no - 

wo cze sny, bo upra wia ją cy swo je 

pa siecz ne rze mio sło we dług naj now - 

szych wzor ców. 

Ktoś po wie, że Wła dek miał szczę - 

ście trafić pod skrzydła tak znakomitych 

pszcze la rzy. Ale On prze cież te mu 

szczęściu musiał pomagać. I jako mały 

chło pak sa mo dziel nie i bez przy mu su 

zapisał się do pszczelarskiego terminu. 

Najczęściej odwiedzał Michała Rysiewi 

cza, któ ry z cza sem stał się dla nie go 

wyrocznią i pszczelarskim autorytetem. 

Wuj Mi chał, nie bę dę ukry wał mo ich 

związ ków ro dzin nych z pro mo to rem 

pszczelarskim Władka Ptaszkowskiego, 

Uro dził się na tej zie mi 

le d wie 40 lat te mu i chy - 

ba o ni czym in nym nie 

ma rzył od dziec ka tyl ko 

o pszcze lar stwie. 

bo du ma wię zów krwi mnie roz pie ra, 

oka zał się na uczy cie lem wy bit nym 

i wymagającym. Pewnego dnia, a było 

to w 1987, a mo że w 1988 ro ku (Wła - 

dek miał wów czas 15 -16 lat) do opusz - 

czonego ula, stojącego na posesji ojca 

Wład ka Ptasz kow skie go, przy le cia ła 

rójka i nie pytając nikogo o zdanie, znala 

zła so bie miej sce na no we gniaz do. 

Rój ka by ła praw do po dob nie z pa sie ki 

Michała Rysiewicza, który dowiedziawszy 

się o wydarzeniu, spojrzał na młode 

go Wład ka i po wie dział: – No, to, 

chłopcze, zostałeś pszczelarzem. Pamiętaj, 

że od tej chwi li nie bę dę ci już po - 

magał. Błędy będą twoimi błędami, ale 

ka żdy suk ces ta kże bę dzie wy łącz nie 

twoim sukcesem. Taka legenda zapisała 

się w an na łach ptasz kow skie go 

pszczelarstwa. I niech tak pozostanie! 

Wygląda na to, że błędów właściwie 

nie było w pasiece Władka. Michał Rysiewicz 

dotrzymał słowa, a Władek jął 

rozwijać własna pasiekę. Długie lata sąsiadowali 

przez miedzę i wirowali te same 

mio dy, aż do 2009 ro ku, kie dy to 

Wszechmogący wezwał wuja Michała 

do sie bie, bo znu dzi ły mu się już nie - 

biańskie pastwiska bez dobrze poprowadzonej 

pasieki. Nie było na całej ziemi 

speca, który mógłby sprostać oczekiwaniom 

Wszech mo gą ce go. Cóż by ło ro - 

bić… I wuj Mi chał za brał swo je 

pszczoły do Nieba! 

*** 

W pszczelarskim rzemiośle dorosłemu 

już Władkowi Ptaszkowskiemu pomo 

gły sto lar skie umie jęt no ści. Bo 

wszystko, co możecie zobaczyć w pasie 

ce Wład ka jest wy two rem je go rąk 

i dziełem jego wyobraźni. Dzisiaj na pasieczysku 

w Ptaszkowej, na Muchówce, 

ży je 140 ro dzin pszcze lich. Dla wie lu 

z nich Wła dek zbu do wał praw dzi we, 

choć w miniaturze, domy, jakie od wieków 

górale budowali na Podhalu. Obok 

tych architektonicznych uli figuralnych 

Władek postawił kilka kłód (barci) – jestem 

pe wien, że w hoł dzie nie tyl ko pol - 

skim, pszczelarskim tradycjom bartnym, 

ale że by nie za po mnieć o ś. p. Jó ze fie 

Szpa kow skim. W pa sie ce Wład ka 

Ptaszkowskiego stoją także współczesne 

ule. I 140 Władkowych rodzin pszczelich 

po ko nu je od wie lu lat tę sa mą nie -




daleką drogę na spadziowe zbocza Jawo 

rza. Kli mat w Ptasz ko wej su ro wy, 

wio sny tu taj krót kie i póź ne, stąd mio - 

du kwiatowego czasem jak na przysłowio 

we le kar stwo, ale spa dzi ma ją ci 

tu taj do sta tek. By wa, że i 50 kg z ula. 

Wła dek ka żde mu go ścio - 

wi cier pli wie opo wia da 

o swo ich pszczo łach 

i o pol skich tra dy cjach 

bart ni czych. A jest fa - 

chow cem, co się zo wie. 

Chy lę czo ła! 

Pa sie ka Wład ka Ptasz kow skie go 

za ję ła I miej sce w 2011 ro ku, w ka te - 

go rii tzw. pa siek du żych, w kon kur sie 

pa siek or ga ni zo wa nym, co ro ku przez 

nasz Kar pac ki Zwią zek Pszcze la rzy 

w No wym Są czu. Pod czas spo tka nia 

opłat ko we go, do któ re go do szło jesz - 

cze w grud niu 2011 ro ku w Karcz mie 

Bart nej u Ja nu sza Kasz te le wi cza (Są - 

dec kie go Bart ni ka), ko le dzy z Kar pac - 

kie go Związ ku na gro dzi li Wład ka 

rzę si sty mi okla ska mi. Sie dzia łem 

obok Wład ka i wiem, że by ło mu bar - 

dzo mi ło. 

Nikogo od dawna nie dziwi fakt, że 

ptasz kow ską pa sie kę na Mu chów ce 

Władysława Ptaszkowskiego odwiedziły 

już wy ciecz ki z Au stra lii, Ame ry ki 

Południowej, Ameryki Północnej i nieomal 

z całej Europy. A Władek każdemu 

go ścio wi cier pli wie opo wia da 

o swoich pszczołach i o polskich tradycjach 

bartniczych. A jest fachowcem, co 

się zo wie. Chy lę czo ła! 

Ale, moi Drodzy Czytelnicy, symfonia 

pasieczna Władysława Ptaszkowskiego 

dopiero się rozpoczęła. I to jest dobra 

wiadomość! Ta jedna z najpiękniejszych 

polskich pasiek, jak arka przymierza pomiędzy 

starymi i nowymi laty, będzie 

trwać – poprzez skromność i przeczucie 

swojego właściciela. Bo wieść gminna, 

wiara, ludowa klechda, tradycja, obyczaj 

i prawdziwe rzemiosło, tworzą świat, 

któ re go nie da się pod ro bić… 

Cudze chwalicie, swojego nie znacie 

– jak mówi stare przysłowie. Jeśli Brazylijczyk, 

Niemiec, Australijczyk, Kanadyjczyk, 

Amerykanin odwiedzili pasiekę 

Władysława Ptaszkowskiego w Ptaszkowej, 

jedź i Ty, Drogi Sądeczaninie. 

Sym fo nię pa siecz ną Wła dy sła wa 

Ptaszkowskiego czas zacząć! 

MA CIEJ RY SIE WICZ 

Je żów, 8 stycz nia 2012 r. 

FOT. ARCH.



Basen jak no wy 

Po trzech miesiącach intensywnego 

i nietaniego remontu, 

oddano do użytku basen 

przy ulicy Nadbrzeżnej w Nowym 

Są czu. Obiekt wy glą da 

jak no wy. 

Cie szę się, że uda ło się wy ko nać 

ten re mont, bo już dłu żej, 

po blisko 14-letniej eksploatacji, 

nie mo żna by ło dłu żej 

z nim zwle kać – mó wi pre zes MO SiR 

Pa weł Ba du ra. – Obec nie jest to in ny 

obiekt. Gruntownie została wyremontowana 

niecka głównego basenu, a tak napraw 

dę to jest to no wy ele ment. Do je go 

modernizacji zastosowano nowoczesną 

tech no lo gię, któ ra znacz nie zwięk szy 

kom fort użyt ko wa nia. Po więk szo ny 

o 25 m zo stał od pływ wo dy wo kół ba sen, 

a przez to bę dzie obec nie czę ściej fil tro - 

wana. Mamy nowe jakuzzi, również z filtrowaniem. 

To także inny mostek, który 

za stą pił drew nia ny. Jest no wa szat nia 

dla osób niepełnosprawnych, którzy teraz 

będą mieli komfort pełnej intymności. 

Wie le prac wy ko na li śmy sa mi, co 

pozwoliło obniżyć koszty robocizny. Podziękowania 

należą się władzom miasta, 

że znalazły pieniądze na ten remont. Słowa 

uzna nia na le żą się pra cow ni kom 

MOSiR, którzy bardzo ciężko pracowali 

przez minione trzy miesiące. 

Oto nie któ re z prac re mon to wych 

pływalni przy ul. Nadbrzeżnej. 

BA SEN SPOR TO WY 

Całkowita przebudowa niecki basenu 

sportowego. Folię zastąpiła ceramika. 

Ściany wykonano ze szlachetnej stali 

nierdzewnej łącznie z rynnami przelewowymi 

wokół całego basenu, co wpłynie 

na szybsze uzdatnianie i filtrowanie 

wody. Ponadto doposażono basen w nowe 

słupki startowe, liny torowe, słupki 

do lin nawrotowych. 

BA SEN RE KRE ACYJ NY 

Jak w przypadku niecki sportowej, 

folię została zastąpiona wysokiej klasy 

mozaiką basenową o dużej odporności 

na działanie wody i środków do uzdatniania 

wody. Obniżono murki brzegowe 

dla poprawienia bezpieczeństwa pływaków. 

Drewniany mostek, wymagający 

co rocz nej kosz tow nej na pra wy, za stą - 

piono betonowym z poręczami ze stali 

FOT. JEC 

nierdzewnej. Starą wannę hydromasażu 

wymieniono na nową. 

PLA ŻE HA LI BA SE NO WEJ 

Skuto wszystkie płytki plaż basenowych, 

które utraciły swoje właściwości 

antypoślizgowe. Wykonano nową izolację 

podłoża i ułożono nowe płytki. Zasto 

so wa no tzw. li nio wy od biór wo dy 

z plaż basenów, w starym systemie funkcjonował 

mało skuteczny odbiór punktowy 

– nieskuteczny. 

ZJE ŻDŻAL NIA 

Renowacja ślizgu oraz wymiana podpór. 

Pomalowano rynny oraz schody 

i poręcze. W strefie prysznicowej szatni 

damskiej i męskiej zastosowano fugę 

epoksydową na ścianach i podłodze. Odmalowano 

pomieszczenia. 

SZATNIA DLA OSÓB 

NIEPEŁNOSPRAWNYCH 

Wymiana posadzki na antypoślizgową, 

wymiana płytek w części prysznicowej 

na ścianach. Wymiana drzwi 

wewnętrznych z drewnianych na PCV. 

Częściowa wymiana armatury. Wybudowanie 

nowego, intymnego pomieszczenia, 

w pełni doposażonego i wyposażonego 

w armaturę dla osób niepełnosprawnych 

„Bez barier”: prysznic, umywalka, WC, 

pochwyty ścienne, siedzisko, leżanka. Pomieszczenie 

jest zamykane i odizolowane 

od innych, w pełni dostosowane do potrzeb 

osób poruszających się na wózku inwalidzkim. 

IN NE PRA CE 

Malowanie barierek i siedzisk na trybunach. 

Malowanie holu górnego i dolnego. 

(JEC) 

FOT. JEC




Łyżka strawy (32) 

Bukiet w przesmyku 

W młodszych leciech dość zajadle 

peregrynowałam po obcych 

krainach w towarzystwie dwóch 

słynnych z telewizji mężów. 

Igdziekolwiek się zjawiliśmy, w Atenach 

czy Helsinkach, Goeteborgu 

czy Budapeszcie, Stuttgarcie czy 

Sewilli, ci moi sławni koledzy maniakalnie 

kierowali się wyłącznie do restauracji 

chińskich. O ile mnie nęciła 

kuchnia lokalna i z ciekawością degustowałam 

miejscowe potrawy, moi monotonni 

towarzysze podróży niezmiennie 

pałaszowali kaczkę po pekińsku. 

Aż źle się to skoń czy ło. Oto bo wiem 

w Sewilli zamiast sycić się paellą, tortillą 

de patatas czy jamon serrano znów 

zasiedli u miejscowego Chińczyka. Zanim 

do cze ka li się kacz ki po pe kiń sku 

za mó wi li won ton ki, czy li pie ro żki 

z mię sem. A wia do mo, ja kie pie ro żki 

z mielonym mięsem potrafią być zdradliwe. 

I rzeczywiście zatruli się nimi hanieb 

nie! Ty dzień na sze go po by tu 

w pięk nej sto li cy An da lu zji spę dzi li 

w bo le ściach, głów nie prze sia du jąc 

w ustronnym miejscu na tronie z porceli 

tu, a do pie ro w ostat nich dniach ży - 

wiąc się skrom nie su char ka mi 

popijanymi niesłodzoną herbatą. 

Niepomna tych cudzych doświadczeń 

wybrałam się w Nowym Sączu do prezentującego 

się jako lokal z kuchnią 

azjatycką baru „Manila” przy zaułku 

Wazów, wiecie, tym wąskim przesmyku 

łączącym ul. Jagiellońską z Dunajewskiego. 

Pocieszające, że w karcie dań nie 

dostrzegłam pechowych wontonków, nato 

miast spo ry bu kiet dań z ró żnych kra - 

jów Azji. Nie bez po wo du bar no si 

nazwę stolicy Filipin, bo w ofercie przeważały 

dania właśnie z tego państwa. 

Ale występują także potrawy tajskie, japońskie, 

chińskie i wietnamskie. 

Z filipińskich połakomiłam się na rybę 

na gorącym półmisku w sosie curry 

(18 zł). Tą fi li piń ską ry bą oka za ła się po - 

ławiana akurat w wodach afrykańskich 

tilapia okryta całunem ze smażonych jarzyn. 

Tak umie jęt nie usma żo nych, że za - 

chowały jeszcze jędrność świeżych, 

natomiast smakiem i aromatem już zdążyły 

podzielić się z rybim, z natury 

mdłym jak ryż – mię sem. 

Na gorącym półmisku podano także 

kurczaka po wietnamsku (17 zł). Zamary 

no wa ne wcze śniej ką ski mię sa spo - 

Z fi li piń skich po ła ko mi - 

łam się na ry bę na go rą - 

cym pół mi sku w so sie 

cur ry (18 zł). Tą fi li piń ską 

ry bą oka za ła się po ła wia - 

na aku rat w wo dach 

afry kań skich ti la pia 

okry ta ca łu nem ze sma - 

żo nych ja rzyn. 

czy wa ły na ma te ra cu ze skwier czą cej 

jeszcze cebuli. Były aromatyczne i sprężyście 

miękkie. 

Zu pa kra bo wa (6 zł) ró żni ła się 

znacz nie od tych zup kra bo wych, ja kie 

jadałam w innych restauracjach orientalnych, 

przeważnie rosołowatych z makaronem, 

ale była z nich najlepsza, gdyż 

nadzwyczaj ubogacona jarzynami o nieznacznie 

wyczuwalnym posmaku kapuśnia 

ku. Zresz tą kra bo wą mo żna 

za pew ne po rów nać np. z ryb ną, któ ra 

też jest ra dy kal nie in na w za le żno ści 

od re gio nu, w ja kim się ją wa rzy. Ta ka 

– po wiedz my – mar syl ska zu pa ryb - 

na bo uil la ba is se w ogó le prze cież nie 

przypomina rosyjskiej uchy. 

Potrawy rozmyślnie podaję w kolejności 

odwrotnej od pochłanianych, aby 

stopniować wrażenia. Bo podniebne doprawdy 

wyrazy uznania wzbudziła już 

przystawka, od jakiej rozpoczęła się ta 

uczta: sajgonki z warzywami i mięsem 

sztuk 4 (8 zł). Ba jecz nie sma ko wi ty 

farsz otoczony był łamliwym i przezroczystym 

ciastem ryżowym, przez które 

widać było zawartość. 

Schrupałam także miseczkę chipsów 

krabowych (6 zł), zapewne ryżowych, ale 

oprócz odro bi nę sło nej nu ty nie wy czu - 

łam w nich żad nej in nej. Tę aku rat atrak - 

cję można było swobodnie pominąć. 

W sumie jednak należy odnotować, 

że w Nowym Sączu pojawiła się następna 

– oprócz Kupieckiej, Bohemy, Ratuszo 

wej i Karcz my nad Ka mie ni cą 

– restauracja, jaką z czystym sumieniem 

można polecić. Nareszcie mamy do czynienia 

z prawidłowością, zaprzeczającą 

pra wu Ko per ni ka. Otóż ten nasz przy - 

szywany rodak niemieckiego pochodzenia 

sfor mu ło wał re gu łę ty czą cą się 

pie nią dza, w myśl któ rej ten gor szy wy - 

pie ra lep szy. W przy pad ku re stau ra cji 

sądeckich szczęśliwie jest przeciwnie: 

w miejsce zamykanych gorszych otwiera 

ne są lep sze! Tak oto dzia ła pra wo 

rynku, a może nawet ulicy… 

ŻY WI SŁA WA ŁY ŻKA 

W punktacji od 1 do 10 „Manili” przyznaję maksymalną 

notę (w tym miejscu rozlegają się 

fanfary na dołączonej przez redakcję płycie!). 

Ma ni la przy Wa zów FOT. ŻY ŁY



Nie pożegnali się z Czytelnikami 

Podzwonne 

dla „Dziennika Polskiego” 

W wydaniu „Dziennika Polskiego” z 29 grudnia ub. r. zniknęły lokalne 

wkładki w tym „Dziennika Nowosądeckiego” z charakterystyczną, 

niebieską winietką. Zastąpiła je wkładka z nagłówkiem 

„Kronika Małopolska”, w której jedną stronę poświęcono sprawom 

sadeckim. Tym samym zakończył żywot oddział „DzP” 

w Nowym Sączu. Redakcja nie pożegnała się z Czytelnikami. 

zmian właścicielskich 

w „DzP” i perturbacji na rynku 

pra so wym, co do ty ka Toskutek 

wszystkie tytuły, a związane jest– zdaniem 

pra so znaw ców – ze spad kiem 

sprzedaży prasy i gwałtownym rozwojem 

internetu. 

30 czerw ca ub. r. wła ści cie lem Pol - 

skiego Domu Medialnego, wydawcy 

„DzP”, stała się spółka Polskapresse, polska 

odnoga niemieckiego koncernu medialnego 

Passauer Neue Presse, wydawcy 

m.in. „Gazety Krakowskiej„(dotychczas 

największego konkurenta „DzP” w Małopolsce) 

i ośmiu innych gazet regionalnych, 

wcho dzą cych w skład tzw. pro jek tu 

„Pol ska The Ti mes”. Dzien ni ka rze no - 

wo są dec kie go od dzia łu „DzP” oraz 

pra cow ni cy mar ke tin gu opu ści li wy - 

naj mo wa ny od mia sta lo kal w bu dyn - 

ku przy ul. Na ru to wi cza 6 i prze nie śli 

się do sie dzi by „Kra kow skiej” na ul. 

Ko cha now skie go 14. 

*** 

Oddział „Dziennika Polskiego” w Nowym 

Sączu, ukazującego się w Krakowie 

od 25 stycz nia 1945 ro ku, po wstał w 1966 

r. Początkowo sądecka redakcja mieściła 

się przy ul. Jagiellońskiej 25, następnie Jagiellońska 

33, a potem już Narutowicza 6 

(w przedwojennym budynku b. hotelu 

Polonia”, zbudowanym w 1931 r.). 

Kolejno oddziałem kierowali: Leszek 

Ma zan, Je rzy Pie śnia kie wicz, Le szek 

Szewczyk, Jan Szkaradek, Tadeusz Golec, 

Jolanta Antecka, Sławomir Sikora, 

Piotr Gryź lak (od 1992 r.), Woj ciech 

Ostatni „Dziennik Nowosądecki” 

Nowy produkt – Kronika Małopolska 

Molendowicz (od 2001 r.), Monika Kowal 

czyk (od 2010 r.), a ostat nio – ja ko 

„koordynator projektu” Paweł Szeliga. 

(W stopce redakcyjnej figurowało siedmiu 

dzien ni ka rzy, w tym zna ny spec 

od sądeckiego sportu Daniel Weimer). 

„DzP” w No wym Są czu miał w prze - 

szłości szczęście do wybitnych współpracowników, 

dość wymienić Antoniego 

Sitka, Ryszarda Cybulskiego, Jana Erlicha, 

Kazimierza Strachanowskiego (nikt 

z nich już nie ży je). W cza sach PRL 

„Dzien nik Pol ski” nie był wol ny od cen - 

zu ry ale za wsze ró żnił się od ga zet re gio - 

nalnych opatrzonych nagłówkiem 

„Proletariusze wszystkich krajów łączcie 

się” i stem plem KW PZPR, i to czy - 

telnicy doceniali. 

W najlepszych latach (końcówka poprzedniej 

dekady) wydanie codzienne 

„DzP” (zahaczał wtedy o Podkarpacie) 

wynosiła 80-95 tys. egz. (wydanie codzien 

ne) i 185 tys. egz. (wyd. ma ga zy - 

nowe). W ostatnim okresie nakład 

kontrolowany „DzP” spadł do niecałych 

33 tys. egz., a tam gdzie uka zy wa ła 

się ośmiokolumnowa wkładka nowosądecka 

z osobną paginacją (Nowy Sącz 

oraz powiaty: nowosądecki, gorlicki, limanowski) 

sprzedawało się dziennie kilka 

tysięcy egzemplarzy. Największe 

wzięcie miało piątkowe wydanie „DzP” 

z rozbudowanym działem reportaży 

(najlepsze krakowskie pióra) i świetnymi 

felietonami. Ostatnie, historyczne już 

wydanie wkładki „Dziennika Nowosądeckiego” 

z 28 grudnia 2011 roku ukazało 

się z czołówkowym artykułem red. 

Wojciecha Chmury o obwodnicy północnej 

Nowego Sącza czekającej na decyzję 

środowiskową. Na „podwale” 

widzimy zdjęcie kolędników misyjnych. 

Do cza su zmian wła ści ciel skich 

w po ło wie ub.r. w Wy daw nic twie Ja - 

giellonia SA, właściciel Polskiego Domu 

Medialnego, „Dziennik Polski” był 

naj po wa żniej szą ga ze tą re gio nal ną 

z przewagą polskiego kapitału, w którym 

szcząt ko we udzia ły po sia dał ZR 

Małopolska NSZZ „Solidarność”. 

(S), źró dło: „En cy klo pe dia Są dec ka” 

Au gu sty na i Je rze go Le śnia ków




Wolna trybuna 

W obronie 

Telewizji 

Nieprzyznanie przez Krajową Radę 

Radiofonii i Telewizji miejsca 

na publicznym, cyfrowym multipleksie 

dla Telewizji Trwam, co 

znacząco zawęzi jej widownię, to 

jawne, bezczelne draństwo, wołające 

o pomstę do Nieba! 

Ten kto bro ni de cy zji ra dy, niech 

się przejdzie do jakiegoś szpitala, 

ho spi cjum, czy do mu star - 

ców (zwanych dzisiaj domami 

po mo cy spo łecz nej). Niech zaj rzy 

do mieszkań emerytek i wdowców, zapomnianych 

przez wnuki dziadków, porzu 

co nych przez dzie ci sta rych 

ro dzi ców, ale ta kże lu dzi mło dych, 

uwięzionych z powodu choroby w czterech 

ścia nach. Sło wem – niech od wie - 

dzi ludzi samotnych i cierpiących. Tam 

wszę dzie roz brzmie wa Ra dio Ma ry ja, 

albo leci Telewizja Trwam. Chcecie im 

odebrać jedyną pociechę: Godzinki, Koron 

kę do Mi ło sier dzia Bo że go, Ró ża - 

niec i wreszcie Rodzinę Radia Maryja, 

bo dla nich ta ra dio wa i te le wi zyj - 

na wspólnota to rodzina, skoro prawdziwej 

nie ma ją, al bo krew ni o nich nie 

pamiętają? 

Teraz z innej beczki. Uwielbiam kolędy 

i pastorałki, najbardziej starosądeczanina, 

Jana Joachima Czecha. Polskie 

kolędy nie mają sobie równych w świecie 

(w narodziny Bożej Dzieciny wpleciona 

jest tkliwość, serdeczność i polski 

los). Komercyjne i publiczne stacje radiowe 

nadawanie kolęd kończą w Szczepana, 

diecezjalne RDN w Trzech Króli, 

a w Radiu Maryja kolędy puszczają, jak 

Pan Bóg przy ka zał, do Mat ki Bo skiej 

Gromnicznej, 2 lutego. Podobnie w Telewizji 

Trwam. Można sprawdzić, mamy 

dopiero połowę stycznia. 

Jeszcze inaczej. Lubię posłuchać opinii 

różnych ludzi, lubię mieć informacje 

z wielu źródeł, aby wyrobić sobie własny 

pogląd na sprawy tego świata. Przestałem 

oglądać dziennik telewizji publicznej, 

bo ni czym się nie ró żni 

od dzienników telewizji komercyjnych, 

a „Wydarzenia” i „Fakty” są wcześniej 

od „Wiadomości”. Nie kupuję już 

„Rzeczpospolitej”, której byłem wierny 

przez ćwierć wie cze, bo prze sta ła się wy - 

ró żniać na tle in nych ga zet. Ja ko od trut - 

ka od tzw. me diów głów ne go nur tu, 

hołdujących współczesnej cenzurze zwanej 

poprawnością polityczną, pozostał mi 

Internet oraz… „Imperium Rydzyka”. 

W Radiu Maryja i Telewizji Trwam 

mo żna po słu chać tych, któ rzy gdzie in - 

dziej nie ma ją gło su. A dla tych, któ rych 

ten głos mier zi, mam pro stą ra dę: w ka - 

żdym pilocie jest guzik do zmieniania kanałów 

telewizyjnych lub stacji 

radiowych. Nic łatwiejszego, jak wyłączyć 

„Ry dzy ka”. Nie ma obo wiąz ku słu - 

chania toruńskiego radia i oglądania 

toruńskiej telewizji. Co więcej – nie grożą 

za to żad ne ka ry fi nan so we, ani ko - 

ścielne. Czy faceci z Krajowej Rada 

Radiofonii i Telewizji o tym nie wiedzą, 

że przy uzyciu administracyjnych, haniebnych 

metod zabierają się za kneblowa 

nie ust wol nym lu dziom, w wol nym 

kra ju? Naj gor sze, że w tym gre mium za - 

siadają ludzie z solidarnościowym rodowodem! 

*** 

Sprawa jest arcypoważna, dotyka jądra 

demokracji. Ojciec Dyrektor, którego 

ka zań, ja ko stu dent UJ, słu cha łem 

w la tach 80. w ko ście le „na Gór ce” 

na Podgórzu w Krakowie, zwany przez 

źle wy cho wa nych ro da ków „Ry dzy - 

kiem” (w Polsce zawsze się szanowało 

kapłanów), ma rację mówiąc o „pełzającym 

totalitaryzmie”. Tolerancja i plura 

lizm na tym bo wiem po le ga, że dam 

się posiekać za prawo do głoszenia swoich 

poglądów przez… Palikota. Póki nie 

narusza praw innych obywateli RP, zapisanych 

w konstytucji – państwu wara 

od nie go! Niech Pa li kot ga da, co mu śli - 

na na ję zyk przy nie sie. Niech słu cha, 

oglą da i czy ta, co mu pa su je – gu zik mi 

do tego. I przez analogię – niech palikotowcy 

oryginalni i palikotowcy zakamuflo 

wa ni z ko ali cji rzą dzą cej (oni gra ją 

pierw sze skrzyp ce w KRRiT) nie od ma - 

wia ją mi pra wa do nu rza niu się w „za - 

tru tych” opa rach to ruń skich me diów, 

na któ re skła dam przez ni ko go nie przy - 

mu sza ny swój gro sik. Je stem wszak 

wolnym człowiekiem, w wolnym kraju, 

tak jak Pa li kot?! 

Uczci wi sym pa ty cy ja kiej kol wiek 

partii, nawet ci najdalsi od utożsamiania 

się z poglądami o. Tadeusza Rydzyka, 

nie powinni mieć problemu z poparciem 

protestu przeciwko dyskryminacji Telewi 

zji Trwam. Tu cho dzi o obro nę kar dy - 

nalnej zasady demokracji, samej źrenicy 

wolności – swobody wypowiedzi. (Moja 

rodzina już się podpisała.) Pomyślcie: 

dziś za mkną te le wi zję Szew czy ków, 

a ju tro No wa ków, Ma li now skich etc. 

i na ko niec zo sta nie my sam na sam 

z przy jem niacz ka mi z „za przy jaź nio - 

nych sta cji”, jak to ujął pe wien „au to ry - 

tet moralny”. 

Wtedy wezmą się za Internet (Putin 

prze cie ra szlak), ale za nim się „sys tem do - 

mknie”, ów pseudoautorytet moralny zdąży 

wcze śniej umrzeć i nie bę dzie ko mu 

roz dzie rać szat. Już te raz słu cha się Ra dia 

Maryja jak Wolnej Europy 30 lat temu. 

HEN RYK SZEW CZYK



W sprawie 

Majerzanki 

Szanowna Redakcjo, 

W grudniowym numerze „Sądeczani 

na” uka zał się – jak co mie siąc zresz - 

tą – artykuł znawczyni kuchni i żarcia 

wsze la kie go Pa ni Ży wi sła wy Ły żki. 

W artykule mało niestety o odwiedzanym 

lokalu i podawanym tamże jedzonku 

– wię cej na to miast o prze je cha nej 

tra sie i emo cjach z tym zwią za nych. 

A emo cje są ogrom ne! Otóż w wi gi lię 

Dnia Nie pod le gło ści (na co dzień jest 

pewnie inaczej...) od ul. Starowiejskiej 

w Nowym Sączu odchodzi w stronę Dunajca 

ulica Pod Sosenki. 

Co za hań ba! Co za nie zgu ły te są - 

deckie rajce! A Łyżka była kiedy w wojsku?! 

Acha! Nie by ła... To i mo że 

do brze! Ale wie dzieć po win na, że pod - 

puł kow nik, to nie „Pod” tyl ko „ppłk”, 

pod po rucz nik, to nie „pod por” tyl ko 

„ppor” – tak jak ma gi ster to nie „mag” 

tyl ko „mgr”, a dok tor to nie „dok” tyl ko 

„dr”. A mo że to ulicz ka pro wa dzą ca 

po pro stu pod so sen ki, co?! Obok wszak 

jest ulica Jesionowa, Klonowa, Pastwiska. 

Wszędzie podejrzewać zdradę naro 

do wą? Coś mi to przy po mi na... To 

i ty le na ten te mat! 

Mając od czterdziestu lat chatkę letnią 

nad Popradem, często bywam z rodzi 

ną i przy ja ciół mi na pie ro gach 

w Ma je rzan ce. Nie wiem co ja dła Pa ni 

Ły żka, ale pie ro gi w tej re stau ra cji są 

doskonałe i kosztują 6,00 zł. Ze skwarecz 

ka mi, z tłusz czy kiem a i wiel kość 

porcji słuszna! Przydrożna ta restauracja 

nie pretenduje do klasy Wierzynka, 

ale speł nia swe za da nie. In ne da nia też 

są bardzo smaczne, świeże i niedrogie! 

Miałaś widocznie pecha Żywisławo, ale 

kondycji zazdroszczę!! Z Sącza do Piwnicznej 

z rozdartą spódnicą i bez grzechu 

na ro we rze – no, no, no... 

Z poważaniem 

STA RY WI DE LEC 

*** 

Odpisane Łyżką 

Dziękuję Staremu Widelcowi za czujność. 

Właściwie odczytał moje prześmiewcze 

intencje, a mimo tego dał się 

nabrać na żart… Jako osoba pochodząca 

z rodziny o wojskowych tradycjach, 

rodziny, w której nie brakowało oficerów 

wyższych stopniem od podpułkownika 

Iwana Iljicza Sosenki, znam się na skrótach 

rang wojskowych doskonale. Stary 

Wi de lec my li się też, twier dząc, iż ja ko 

niewiasta zapewne nie byłam w wojsku. 

Otóż, służyłam w infanteryi, choć jako 

fizylierce uzbrojonej w kałasznikowa nigdy 

nie uda ło mi się tra fić w tar czę 

strzelniczą zarówno ogniem pojedynczym, 

jak i serią. A na poligonie wyrzucałam 

wszystkie pudełka ze ślepakami 

do ro wów, że by po tem nie tru dzić się 

czyszczeniem broni. 

Introdukcja do recenzji z „Majerzanki” 

by ła dal szym cią giem mo ich nie wy - 

bred nych żar tów ulicz nych: wszak ja kiś 

czas te mu wma wia łam Sza now nym 

Czytelnikom, że ul. Limanowskiego nosi 

nazwę ku czci powiatu limanowskiego, 

a ul. Dunajewskiego honoruje postać 

radzieckiego kompozytora Izaaka Dunajewskiego, 

autora m.in. muzyki do filmu 

„Świat się śmie je”. Gdy by by ło mi 

da ne pi sać da lej, si ła jesz cze no we go 

byście się dowiedzieli o nowosądeckich 

uli cach… Np., że Ko le jo wa ma upa - 

mięt niać mę czeń stwo pol skich ko biet, 

tracących czas w kolejkach. 

ŻY WI SŁA WA ŁY ŻKA 

Błędy w nazwiskach 

zasłużonych działaczy 

sądeckiego harcerstwa 

Szanowny Panie Redaktorze, 

W grudniowym „Sądeczaninie” 

(nr 48) zamieszczony został artykuł o obchodach 

100-lecia harcerstwa sądeckiego, 

skorzystano w nim z fragmentów katalogu 

wystawy, lecz niestety nie 

poproszono nas o wersję elektroniczną. 

Przy przepisywaniu tekstu popełnione 

zostały błędy w nazwiskach i to niestety 

bar dzo przy kre – str. 84, gdyż na zwi sko 

STAIN zamieniono na Stalin. 

Sam Pan rozumie skojarzenia i niestosowność 

pomyłki. W dwóch kolejnych 

nazwiskach błędy literowe powodują ich 

zniekształcenie. Bardzo proszę o sprostowanie 

– ze względu na pamięć i szacunek 

dla działaczy harcerskich. 

Poniżej odpowiedni fragment tekstu 

we właściwej wersji: 

„Odpowiedzialną funkcję hufcowego 

po 1956 ro ku peł ni li: Eu ge niusz Paw - 

łow ski, Je rzy Sta in, Ta de usz Ry chlak, 

Grze gorz Nie wójt, An drzej Głuc, Bar - 

bara Wójcik, Andrzej Orchel, Jerzy Majoch, 

Maria Wiejaczka, Janusz Pietrzak, 

Kry sty na Pie li chow ska i – obec nie 

– Robert Kubiczek. 

Z poważaniem 

HM UR SZU LA GRZE GOR CZYK 

Ko mi sarz wy sta wy 

*** 

Od redakcji: Nie pozostaje nam nic innego, 

jak tylko przeprosić za karygodne 

niedopatrzenie podczas korekty tekstu.

98 



„Sądeczanin” co miesiąc w Twojej skrzynce pocztowej 

Zamów prenumeratę na 2012 rok 

PRENUMERATA ROCZNA (10 NUMERÓW + 2 GRATIS) 

(prenumerata obejmuje okres – II 2012 – I 2013) 

1 egzemplarz: 69,00 zł (w tym koszt przesyłki 1,90 zł) 

2 egzemplarze: 123,00 zł (w tym koszt przesyłki 2,30 zł) 

PRENUMERATA PÓŁROCZNA (5 NUMERÓW + 1 GRATIS) 

(prenumerata obejmuje okres – II 2012 – VII 2012) 

1 egzemplarz: 34,50 zł (w tym koszt przesyłki 1,90 zł) 

2 egzemplarze: 61,50 zł (w tym koszt przesyłki 2,30 zł) 

PŁATNOŚĆ: 

– przelew bankowy na poniższym druku 

– wpłata gotówką w siedzibie Fundacji Sądeckiej, 

ul. Barbackiego 57, 33-300 Nowy Sącz w godz. 8-15. 

ODBIÓR: 

– za pośrednictwem Poczty Polskiej 

– w siedzibie Fundacji Sądeckiej, ul. Barbackiego 57, 

33-300 Nowy Sącz w godz. 8-16. 

UWAGA: Posiadamy w sprzedaży archiwalne numery: 

2010: czerwiec, lipiec, sierpień, październik, listopad, grudzień 

2011: od lutego do numeru bieżącego 

Wpływ opłaty za prenumeratę jest równoznaczne 

z zamówieniem prenumeraty. 

Zamówienie można zgłosić także przed dokonaniem wpłaty: 

telefonicznie – Kamila Jeleń-Kumor (18) 475 16 22 

e-mail: k.jelen@sadeczanin.info, listownie – Fundacja Sądecka, 

ul. Barbackiego 57, 33-300 Nowy Sącz. 

F u n d a c j a S d e c k a 

u l . B a r b a c k i e g o 5 7 N o w y S c z 

7 3 1 0 2 0 1 0 9 7 0 0 0 0 7 0 0 2 0 2 0 9 9 0 1 8 

Prenumerata miesicznika "Sdeczanin" 

na okres: liczba egz.: 

F u n d a c j a S d e c k a 

u l . B a r b a c k i e g o 5 7 N o w y S c z 

7 3 1 0 2 0 1 0 9 7 0 0 0 0 7 0 0 2 0 2 0 9 9 0 1 8 

Prenumerata miesicznika "Sdeczanin" 

na okres: liczba egz.:

Pływalnia MOSiR 

w Nowym Sączu 

zaprasza 

MIEJSKI OŚRODEK SPORTU i REKREACJI 

Nowy Sącz, ul. Nadbrzeżna 34 

Tel/fax: 18 441-06-67 

www.mosir-ns.pl 

POLECAMY: 

- kryta pływalnia 

- hala sportowa 

- sauna SPA 

- korty tenisowe 

- lodowisko 

- stadion 

- siłownia 

- fitness 

- ściana wspinaczkowa 

PRACE REMONTOWO-MODERNIZACYJNE WYKONAŁY FIRMY: 

BASENY | FONTANNY | SPA

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin