Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin

More documents

Recommendations

Info

WWW.SADECZANIN.INFO 50 SĄDECZANIE STYCZEŃ/LUTY 2012 Jako ułan wileński w pełnym rynsztunku (pierwszy z prawej strony). Zdjęcie wykonano w zakładzie Modern w Nowo Wilejce Jan Świ der 1912-1942 Historia zapomnianego ułana Ziemia Sądecka przez wieki wydawała kolejne pokolenia walczą cych o wol ność Pol ski. Ka żde mia sto i ka żda wio ska tej zie mi złożyła krwawą daninę ze swoich synów i córek. W małej wsi Zawadka koło Tęgoborzy II wojna światowa zebrała szczególnie tragiczne żniwo. Obok znanego szerzej Jana Józe fow skie go, do Za wad ki po woj nie nie wró cił też Jan Świ der, ostat ni ułan Rzecz po - spolitej z tej wioski. Tą zapomnianą postać należy przypomnieć w 70. rocznicę śmierci dzielnego kawalerzysty. W CIENIU WIELKIEJ WOJNY Zawadka to wieś rozrzucona między Chomranicami a Tęgoborzem. Rozciąga się u pod nó ża Gó ry Chełm (793 m n.p.m.), zwień czo nej od kil ku lat prze - kaź ni kiem te le ko mu ni ka cyj nym. We - dług ofi cjal nych da nych, we wsi w czasie dwóch spisów powszechnych w okre sie mię dzy wo jen nym (1921 r. i w 1931 r.) miesz ka ło 339 miesz kań - ców. Nieistniejący dziś dom rodzinny Świdrów nosił numer 12. W chwili zburzenia, u pro gu XXI wie ku, miał li czyć po nad 120 lat. Nie ró żnił się zbyt nio od in nych do mów z ga li cyj skich cza - FOT. ARCH. sów. Do chałupy krytej strzechą wchodziło się dwoma schodkami. Na wprost sieni była spiżarnia, po prawej ręce wejście do staj ni, zaś po le wej – do kuch ni. Du ża kuch nia mia ła sta ry piec, ja ki mo - żna jesz cze zo ba czyć w skan se nach. Z kuchni wchodziło się do pokoju. Było to miej sce uro czy ste, gdzie wi sia ły najpiękniejsze obrazy religijne i znajdowa ły się naj bar dziej oka za łe me ble. Z ogrodu przed domem w okresie międzywojennym roztaczał się widok Dunaj ca prze pły wa ją ce go przez Tęgoborze. Taki obrazek zapamiętał Jan Świ der. W rok po je go śmier ci utwo rzo - no Jezioro Rożnowskie, zaś w latach 70. ze szłe go stu le cia ukoń czo no bu do wę Po ukoń cze niu szko ły po - wszech nej w Ro jów ce Ja - siek po bie rał na uki sto lar skie w No wym Są - czu. Zo bo wią zy wa ła go do te go po nie kąd tra dy - cja ro dzin na, bo wiem sto la rzem był je go oj ciec. nowego kościoła. Dzisiejsza panorama to nie mniej uro czy ob ra zek. Wła śnie w tym do mu 2 sierp nia 1912 r. uro dził się Jan Świ der. Był sy nem Wilhelma i Anny z Krawczyków. Miał trzy sio stry: Jó ze fę, Ja dwi gę i Anie lę. Już ja ko dziec ko prze żył tra ge dię ro - dzinną. Na froncie wielkiej wojny zginął je go oj ciec Wil helm. Z tym wydarzeniem wiąże się rodzinny przekaz. Ma ły Ja siek ba wił się w po ko ju, gdy na gle wy biegł do mat ki krzy cząc, że w po ko ju, za pie cem stoi ta tuś. Kil ka dni póź niej do do mu przy szła wia do - mość, że Wil helm zgi nął. Zo sta wił je - dy ne go sy na. W kil ka lat póź niej An na Świ der (1884 – 1972) wy szła po - wtór nie za mąż za Ja na Ko ściel nia ka (1895 – 1983). Z dru gim mę żem, któ ry również wojował na I wojnie światowej miała pięcioro dzieci: Marię, Kunegundę, Rozalię, Władysława i Janinę. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Rojówce Jasiek pobierał nauki stolarskie w Nowym Sączu. Zobowiązywała go do tego poniekąd tradycja rodzinna,
WWW.SADECZANIN.INFO STYCZEŃ/LUTY 2012 SĄDECZANIE 51 bowiem stolarzem był jego ojciec. Po zdobyciu zawodu wrócił do Zawadki, gdzie pracował w zawodzie i pomagał w gospodarstwie. Wykonywał ludziom na zamówienia okna, ławki i inne meble. Aż do rozbiórki w starym domu rodzinnym znajdowały się wykonane przez niego okna i pięk ne, ozdob ne me ble. PÓŁ TATARÓW, PÓŁ POLANÓW, TO TRZYNASTY PUŁK UŁANÓW… W 1934 r. został powołany do wojska. Traf chciał, że do stał przy dział do ułanów wileńskich. Według danych z Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie w 13. Pułku Ułanów Wileń skich słu żył od 2 li sto pa da 1934 r. do 19 wrze śnia 1936 r. War to za trzy mać się na chwilę nad tą niezwykłą formacją, w której przyszło służyć wielu Sądeczanom. Pułk po wstał pod ko niec 1918 r. w Wil nie z od dzia łów sa mo obro ny. W 1919 r. 13. Pułk Uła nów Wi leń skich otrzymał oficjalny numer i nazwę. Jednostka była kontynuatorem rozwiązanego w 1920 r. Ta tar skie go Puł ku Uła nów im. płk. Mustafy Achmatowicza. Stacjono wa ła od 1922 r. w No wej Wi lej ce. Żołnierze pułku chodzili w rogatywkach z różową obwolutą, zaś proporczyk jednostki był również różowy z biegnącym pośrodku chabrowym paskiem. Odznaka puł ku mia ła kształt krzy ża mal tań - skie go, któ re go ra mio na by ły po kry te różową emalią. W środku krzyża mieścił się złocony ryngraf z wizerunkiem Matki Boskiej Ostrobramskiej. Świętem jed nost ki był dzień 25 lip ca. Da ta ta upa mięt nia ła bi twę pod Ja no wem w cza sie woj ny pol sko – bol sze wic - kiej 1920 r. W czasie pobytu Jana Świdra w Nowo Wilejce, w ułanach wileńskich zaszły wiel kie zmia ny. W 1936 r. Mi ni ster Spraw Wojskowych nadał 1. szwadronowi ułanów wileńskich nazwę „Tatarskiego”. Od tego czasu zaczęto kierować do niego wszystkich poborowych polskich Tatarów. W czasie służby Świdra odbyły się w Wilnie dwie duże uroczystości związane z śmiercią Józefa Piłsudzkiego. 30 maja 1935 r. wdowa po Marszałku, z liczną delegacją władz państwowych przywiozła do Wilna urnę z sercem swojego męża. Została ona tymczasowo umieszczona w specjalnie przygotowanej niszy, w prezbiterium kościo ła św. Te re sy. 12 ma ja 1936 r. Jan Świder z wileńskimi ułanami wziął udział w uroczystym złożeniu serca marszałka Józefa Piłsudskiego na cmentarzu wileńskim na Rossie. W czasie pełnienia przez Świdra służby dowódcą 13. Pułku Uła nów Wi leń skich był ppłk Cze sław Chmielewski. Jan Świ der wra cał do do mu na prze - pustki. Mógł wtedy opowiadać rodzinie o swo ich ułań skich przy go dach. W okre sie mię dzy wo jen nym żoł nierz na wet na prze pu st ce miał obo wią zek chodzić w pełnym umundurowaniu, także w do mu. Toteż Ja siek cho dził w swo im mun du rze i w ułań skich bu - tach z ostrogami. Kiedy odwiedzał swojego dziadka Gabriela Krawczyka, ten my ślał, że ktoś idzie z dzwon kiem. Ta - Po klę sce wrze śnio wej po wró cił w ro dzin ne stro ny. Szyb ko na wią zał kon takt z ro dzą cym się Związ kiem Wal ki Zbroj - nej. Już w li sto pa - dzie 1939 r. zo stał do wód cą gru py ope ra - cyj nej „Za wad ka”. ki charakterystyczny dźwięk wydawały ułańskie ostrogi. W wojsku spotkał go nieprzyjemny wypadek. Jednym z jego obowiązków było pielęgnowanie koni. Pewnego dnia koń kop nął go tak nie szczę śli wie, że tra - fił go w nos. Na szczęście uderzenie nie by ło groź ne dla zdro wia uła na. Od tej pory miał jednak wgnieciony fragment ko ści przy no sie, co wi dać na zdję ciach. Pro po no wa no mu, aby udał się do szpi - tala na operację i właściwe ułożenie kości, na co Ja siek się nie zgo dził. Po powrocie do domu w latach 1936 – 1939 pracował jako stolarz, wykonując głów nie za mó wie nia dla lo kal nej społeczności. Jan Świ der na zdjęciach w obozie Auschwitz FOT. ARCH.
Page 1 and 2: v Sądecczyzna w budowie v PANORAMA
Page 3 and 4: 1-2.2012 | w numerze: WWW.SADECZANI
Page 5 and 6: WWW.SADECZANIN.INFO STYCZEŃ/LUTY 2
Page 11 and 12: W Starym Sączu przygotowali 46 pac
Page 25: WWW.SADECZANIN.INFO STYCZEŃ/LUTY 2
Page 28 and 29: WWW.SADECZANIN.INFO 28 WOKÓŁ NAS
Page 46 and 47: WWW.SADECZANIN.INFO 46 SĄDECZANIE
Page 60 and 61: WWW.SADECZANIN.INFO 60 KULTURA STYC
Page 70 and 71: WWW.SADECZANIN.INFO 70 HISTORIA STY
Page 76: 76 WWW.SADECZANIN.INFO REKLAMA STYC
Page 91 and 92: FOT. ARCH. WWW.SADECZANIN.INFO STYC
Page 100:
Pływalnia MOSiR w Nowym Sączu zap
show all

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin