Zobacz pełne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

WWW.SADECZANIN.INFO
STYCZEŃ/LUTY 2012 HISTORIA 85
go Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
Wziął udział w kam pa nii na Pół wy -
spie Apenińskim – w stopniu starszego
sierżanta zajmował stanowisko zastępcy
dowódcy plutonu moździerzy, które
trans por to wa no na osioł kach. Wal czył
pod Mon te Cas si no, był lek ko ran ny
i od zna czo ny Krzy żem Wa lecz nych
oraz brązowym Krzyżem Zasługi z Miecza
mi. Od 1946 r. prze by wał w W. Bry -
tanii.
Do żo ny i sze ścior ga dzie ci wró cił
w ma ju 1947 r., po po nad 7 la tach nie -
obecności w Polsce. Jego córka pamięta,
że przy wiózł du żo za gra nicz nych
pa pie ro sów, więc chło pi scho dzi li się,
że by po pa lić i po słu chać opo wie ści
o dalekich krainach. Nie był represjonowa
ny, ale pieśń o czer wo nych ma kach
pod Monte Cassino zawsze nucił tylko
pod nosem. Zapisał się do ZSL i zasiadał
w ra dach nad zor czych: 10 lat w GS
„Sa mo po moc Chłop ska” w Gry bo wie
i PZGS w No wym Są czu, 15 lat w Spół -
dziel ni Ogrod ni czo -Wa rzyw nej w N.
Są czu oraz w Spół dziel ni Zdro wia
w Kru żlo wej Wy żnej. Zmarł w 1985 r.
FOT. IRP
To on zaprotegował do GS w Grybowie
zięcia – Władysława Sapalskiego.
NA ŁÓG CZY TA NIA
Zapytany o to, czemu nie napisał regularnych
wspomnień, Władysław Sapal
ski od po wia da, że uni kał
pozostawiania śladów na piśmie. Odpowiada
tak z rozpędu, z wrytego w świadomość
nawyku konspiratora, bo potem
oka zu je się, że jed nak spi sał co nie co.
Do ty czy to jed nak ra czej dzie jów wsi
i lokalnego ruchu ludowego, jakie próbował
po amatorsku odtwarzać.
W któ rejś z no ta tek na zy wa sie bie
„jedynym żywym świadkiem historii”.
Jego notatki znajdują się na dziesiątkach
kar tek i kar te lusz ków ró żnych for ma -
tów: wy rwa nych z ze szy tów, przedar -
tych po łów kach, na od wro tach pism
urzędowych. Wielokrotnie rozpoczynał
pi sać te wspo mnie nia, bo na wie lu kart -
kach znaj du je się zna jo my po czą tek
„W dniu 23 stycz nia” (tu pa da da ta rocz -
na) „ukoń czę” (tu po ja wia się ko lej -
na licz ba) „lat”, ale po za ogól nym
wstępem nie ma wyraźnej kontynuacji,
lecz tyl ko luź ne i roz pro szo ne za pi ski
i uwa gi na ró żne te ma ty, roz rzu co ne
zresztą w różnych teczkach, w których
au tor gro ma dził ster ty do ku men tów,
druków i protokołów z mnogości instytucji
i organizacji, w których pracował
lub do któ rych na le żał. Spo ro ze spraw
opisanych jest po wielekroć – jakby autor
nie pa mię tał, że kie dyś da ną hi sto rię
już ujął. W nie któ rych za war ta jest już
za bu rzo na chro no lo gia wy da rzeń, ale
za war tość póź niej szych za pi sków nie
kłóci się z wcześniejszymi, bo przytacza
ne wy da rze nia ma ją ten sam prze -
bieg i tych samych bohaterów, czasem
tylko różnią się datami.
Na jed nym z kar te lusz ków za no to -
wał: „Moje relacje i być może subiektyw
ne uwa gi spo rzą dzi łem z my ślą
o ułatwieniu przyszłemu autorowi mono
gra fii wsi Kru żlo wa”. No i trze ba
przy znać, że uła twił, bo spo ro wia do mo -
ści z nieco chaotycznych zapisków Sapal
skie go na luź nych kart kach
wykorzystaliśmy w paru miejscach dodatku
„Sądeczanina” pt. „Panorama wsi
sądeckich” z grudnia 2011 r.
Ze sporządzenia pisemnego świadectwa
Sa pal ski tak się tłu ma czy na kart ce
datowanej na 24 października 1995 r.*:
„po przejściu na emeryturę, w czasach
radykalnych wręcz rewolucyjnych przemian
ustrojowych spotykam się w nowych
warunkach z ocenami minionego
czasu w sposób dziwnie przeinaczony.
(…) Sąd nad prze szło ścią prze ję li lu -
dzie, którzy z tchórzostwa przed choćby
naj mniej szym kło po tem ze stro ny
tych co mie li wpły wy na wszyst kie dzie -
dzi ny ży cia w kra ju, aby w ni czym ich
nie ura zić i sko rzy stać jak naj wię cej,
wszyst ko zło któ re ist nia ło przy pi su ją
innym. Za największą zasługę (…) poczytują
sobie bierność. Dziś mówią głośno
co by ło złe i wska zu ją win nych,
naj czę ściej wten czas kie dy oska rżo ny
nie ży je i nie mo że do wieść praw dy lub
jest nieobecny”.
„Za de cy do wał na łóg czy ta nia ksią -
żek i wszyst kie go, co na da je się do czy -
tania” – pisze o sobie. W wieku 16 lat
za pi sem ną zgo dą oj ca za pi sał się
do ZMW „Wici” i został bibliotekarzem
w je go ko le w Kru żlo wej. „Ja co 2-3 ty -
godnie szedłem z plecakiem do naszego
sekretariatu w Nowym Sączu, przynosiłem
ok. 20 książek, pożyczałem, oddawa
łem i tak w ko ło. (…) Cza sem
korzystałem z furmanki jeśli jechał jaki
życzliwy nam sąsiad”.
Wła dy sław Sa pal ski pa -
mię ta jesz cze, że je go oj -
ciec Win cen ty ostrze gał
Ole cha przed wy słu gi wa -
niem się Niem com, ale
tam ten nie zmie nił po -
stę po wa nia i przy pła cił
to gło wą…
A w innym miejscu: „Książki będące
na in dek sie jak np. »Hi sto ria chło pów
polskich« A. Świętochowskiego i »Mroki
Średniowiecza« J. Putka czytano zespołowo
wieczorami”.
KSIĄDZ IN SPI RA TO REM
„WI CI”
Sapalski na wielu kartkach wraca
do dziejów ruchu ludowego na Ziemi
Grybowskiej. Relacjonuje np., że