€1 Kujdes nga mashtrimet me llotarinë - Tribuna News

More documents

Recommendations

Info

18 TRIBUNA • E premte, 25.02. 2011 - e enjte, 03.03. 2011 Kulturë Triumf shqiptar në Berlinale Ngadhënjim mbi fatin Joshua Marston dhe Andamion Murataj Si kurrë më parë në Festivalin Ndërkombëtar të Filmit në Berlin merrnin pjesë shqiptarët. Dhe ata të gjithë u larguan nga kjo ngjarje me nga një çmim. Çmimin më të madh, Ariun e Argjendtë, e morën kineasti amerikan Joshua Marston dhe ai shqiptar Andamion Murataj për skenarin e filmit “Falja e Gjakut. “Fakti që këtë çmim po e ndaj me Andamionin më gëzon veçanërisht. Sepse ai pasqyron më së miri bashkëpunimin e mrekullueshëm mes nesh. Për mua ky i dedikohet Shqipërisë, ndërsa Andamioni ua dedikon shkodranëve, pa të cilët ky skenar nuk do të ishte realizuar”, tha regjisori Joshua Marston. Filmi, për prodhimin e të cilit, përveç ShBA-së dhe Shqipërisë, kanë dhënë ndihmesën edhe Danimarka dhe Italia, trajton pasojat komplekse të gjakmarrjes në Shqipërinë e sotme. Skenari i filmit është ndërtuar në bazë të intervistave të shumta që dy skenaristët zhvilluan gjatë një udhëtimi njëmujor në Shkodër e rrethina. Alimani merr çmimin e CICAE Por edhe debutimi i Bujar Alimanit në metrazhin e gjatë, Amnistia, që u shfaq në serinë e filmave autorialë “Forum” nuk mbeti pa gjë. Ai jo vetëm që u lavdërua nga gazetarët e akredituar, por fitoi edhe çmimin e pavarur të Confédération Internationale des Cinémas D´Art et Essai (CICAE), Juria e justifikoi dhënien e çmimit sidomos për skenarin origjinal, montazhin, kamerës, ngjyrat, lojën e aktorëve dhe intensitetin me të cilin ishin krijuar portretet e tyre. “Amnistia” është një prodhim shqiptaro-greko-francez që tregon copëza nga jeta e njerëzve të periferisë në Shqipërinë e sotme. Fillin e kuq të filmit e ruan historia e dashurisë ndërmjet një gruaje dhe një burri që shkojnë të vizitojnë bashkëshortët e tyre në burg. Shooting Star Nik Xhelilaj Një triumf tjetër për kinematografinë shqiptare ishte prezantimi Nik Xhelilajt në programin Shooting Stars 2011. Programi i Agjencisë për Promovimin e Filmit Evropian (EFP) zgjedh dhjetë aktorët më shpresëdhënës të kinematografisë evropiane dhe organizon një program promovues në mbarë botën. Xheililaj e fiitoi këtë çmim për lojën e tij në prodhimin gjermano-shqiptar “Shqiptari”. Një portret për Eglantina Kumen Nga Odhise GORO pashë kalimthi. Kishte hedhur E pelerinën e muzgut, mbi supet e saj të brishtë. Mes shiut athinas. Pas turra-vrapit të ditës së lodhshme. Sytë e zmadhuan më tepër bebëzën, aty te xhami i autobusit, të mbuluar me avuj. Nuk më vuri re. As kur e përshëndeta me dorë. Nën çadër, priste te stacioni “Kalimarmaro”, ku rruga bën bërrylin dhe merr përpjetë “Pankratit”, ku banon prej shumë vitesh me familjen e saj. Kush e di ç’mendim i bukur ia rëndon kokën, që e mbante të përkulur pakëz majtas. Edhe fytyrat engjëllore i mbulon trishtimi... Si ky shi i dendur, binte edhe në atë muzg të shkuar, në atë dimër verior. Ne, ushtarët, dolëm nga kaparoni me mure-trungjesh të trashë, të mbushur nga brenda me baltë. Shiu godiste llamarinat, siç donte ai. Ne veç dëgjonim... Gëzimin e ndjenim që larg, se na duhej gëzimi, më shumë aty, ku edhe natyra na e egërsonte më tepër jetën. Ngritëm jakat e kapotave të murrme të ushtarit dhe u ulëm në fund të koçekut, të pa zënë nga kallinjtë e misrit. Para nesh: autokinemaja e korpusit. Te bezja e bardhë, do të shfaqej filmi. Nuk e dinim titullin. Edhe komisari, që na moralizoi për rolin edukues të filmit, nuk e përmendi titullin. Sytë tanë ishin të mbërthyer te ekrani. “Ngadhënjim mbi vdekjen”. E ndjeva veten sikur të isha brenda lëvizjes së personazheve të filmit. Vetëm kryeaktorin njihja. E kush nuk e njihte të madhin Naim Frashëri?! Një histori e tërë, shfaqej aty para nesh. Dy heroina, vajza trup-njoma, përballë torturave të gjermanit. “Bravo Egla!”- u dëgjua zëri i shokut tim që kisha në krah. Atëherë e pashë veten se nuk isha mes atyre personazheve, por aty i ulur mbi kallamishtet e misrit, me jakën e kapotës së ushtarit të ngritur, për t’u mbrojtur nga të ftohtit. “Bravo, Egla!”, foli edhe një herë shoku im, që kisha në krah dhe, pastaj heshti. Dy heroinat e filmit ishin Bule Naipi nga Gjirokastra dhe Persefoni Kokëdhima, nga Himara ime. Heroizmi i tyre ishte i pashembullt. Edhe Çerçiz Topulli, u drodh nga bronzi, kur pa të vareshin ato sorkadhe në degët e rrapit, duke thënë fjalët e fundit për lirinë e Shqipërisë. Edhe rrapi i moçëm, kërciti, si të çahej nga rrufeja, kur ndjeu litarin e vdekjes së dy vajzave, që do të jetonin nëpër vite, bashkë me kohën... Aktoret-heroina ishin, me moshë të njëjtë: Bulja - Eglantina Kume dhe Persefoni - Edi Luarasi. “Bravo, Egla!”, foli përsëri shoku im nga Durrësi, sa mbaroi filmi. I kam akoma të freskëta ato orë diskutimi, kur shoku im, ushtar, më tregoi për shoqen e klasës së shkollës “Naim Frashëri”, që ishte bërë artiste. Egla, vajza e një oficeri, të pasionuar për letërsinë e artin. Ishte ai, që ia rrënjosi dashurinë për skenën, duke e lejuar dhe inkurajuar vajzën e talentuar. Veç Durrësit të bukur bregdetar, vajza-artiste, kishte dashuri edhe për Peshtanin e Tepelenës, nga ku vinte i ati... dhe, akoma më larg, nga Suli i Marko Boçarit. Në shkollë recitonte poezi. Sikur ishte e prerë për t’u marrë me artin. Shkëlqente në veprimtaritë që organizonte shkolla. Në vitin 1966, regjisori Pirro Milkani, po xhironte në Durrës filmin “Dueli i heshtur”. I duhej një vajzë e re për një rol episodik, si të fejuarin e një marinari. Erdhi në gjimnazin tonë dhe, syri i tij i pagabueshëm, zgjodhi Eglën. Kështu u hap shtegu i artit. Nuk do të vononte shumë dhe i erdhi ftesa për kinoprovë. Po përgatitej filmi “Ngadhënjim mbi vdekjen”, me regjisorët Pirro Milkani e Gëzim Erebara. Ishte mes pesëmbëdhjetë vajzave. Roli ishte i vështirë. E thirrën përsëri pas një muaji. Fitoi për të luajtur rolin kryesor të Mirës-heroinë (Bule Naipit). Ishte 18 vjeçe kur mori rrugën për në Gjirokastër, në sheshet e xhirimit. Aty ishte edhe Edi Luarasi, gati dyfishi i moshës së saj. Bashkë flinin në dhomën e hotelit, bashkë xhironin dhe së bashku kalonin edhe kohën e lirë. Edi ishte si motër e madhe e Eglës. “Oficeri gjerman”-Naim Frashëri, ligështohej, kur e “torturonte” atë trup të njomë, por njëherësh i jepte nga arti i tij i madh. Pas suksesit të padiskutueshëm te filmi “Ngadhënjim mbi vdekjen” erdhi suksesi tjetër, konkursi për Institutin e Lartë të Arteve, në degën e dramës. Kujtim Spahivogli, pedagogu madhor i Institutit, tepër i kënaqur nga konkurrentja durrsake u shpreh: “S’kishte notë më të lartë, se po të kishte do t’ia dhuroja Eglës, me shumë bujari!” Kursi, në të cilin ndoqi studimet vajza e talentuar Eglantina Kume, ka mbetur në historinë e Institutit, një kurs i veçantë, se në atë brez shkëlqyen artistët Agim Qirjaqi, Justina Aliaj, Josif Papagjoni, Bujar Lako, Klaudeta Llogori (Riza), Astrit Çerma, Fatos Sela, Olimbi Kondo, Pandi Siku, etj., që lanë gjurmë të pashlyera në skenë e në ekranin shqiptar. E mbaj mend, Eglantinën, studente të vitit të fundit, duke interpretuar në mbrojtje diplome “Madamë Hi-hi”, te drama “Moshe e bardhë” e Dritëro Agollit, kurse te komedia e Shekspirit “Shumë zhurmë për asgjë”, ajo realizoi, me shumë finesë, rolin e Eros. Më pas, Eglantina, u aktivizua te filmi “Yjet e netëve të gjata”, “Lugina e pushkatarëve”, “Zemra që nuk plaken”. Eglantina Kume, e diplomuar aktore në vitin 1972, i takon brezit të parë të TVSH, si drejtuese e programeve artistike dhe regjisore e emisioneve për fëmijë. Pas Plenumit të 4-t të KQ të PPSH, ku u dënuan Todi Lubonja, Mihallaq Luarasi etj., Eglantina Kumen, në kulmin e krijimtarisë, e larguan nga TVSH, me motivacionin “për shkurtime në organikë”. Pas shumë vështirësive, gjeti punë si regjisore montazhi, në Kinostudion “Shqipëria e Re”. Aty mori fund edhe ëndrra e saj, për të ecur në udhën e bukur të artit, që e kishte nisur aq suksesshëm, qysh kur ishte nxënëse gjimnazi. Krahas vështirësive në punë dhe lëndimeve shpirtërore, lodhjeve dhe angazhimeve si bashkëshorte e nënë, i ra një goditje e rëndë: iku nga jeta, babai, njeriu i saj, që e kishte mbështetje dhe adhurim. Me pikëllim e qëndresë, vazhdoi luftën me fatin, duke u rropatur, sa nga puna në shtëpi, ku e prisnin me padurim, dy fëmijët e mitur. Ndryshimet shoqërore në Shqipëri, nuk i mbajtën ndezur shpresat e intelektualëve dhe artistëve. Dëshpërimi u bashkua edhe me pamundësitë ekonomike. Papunësia, nuk të linte të jetoje, pa le të ëndërroje e të bëje art. Shpirtrat e artistëve ishin vrarë. Fatmiri, i shoqi, muzikant i diplomuar në Akademinë e Arteve, se nga e mori vesh se në Athinë do të ngrihej një orkestër me emigrantë. Me mundime siguroi një vizë dhe, me trompën në dorë, u nis për në Greqi. Por nisi shpejt zhgënjimi: Nuk kishte nevojë për vegla fryme, donin harqe. I duhej të kthehej. “Mos u kthe, Fatmir, se Helio, nuk ka asnjë pikë qumësht për të pirë. Po ha përshesh me çaj!”. Nuk jetohej më në vendin e ëndrrave të vrara. Në pasaportën e vjetër të Eglës, mund të gjesh datën 27. 3. 1991, kur ka kaluar kufirin për në “Tokën e premtuar”. Ato ditë e takova, rastësisht, të veshur me rroba të zeza. Pak kohë kishte që i kishte vdekur i ati. Udhëtonim të dy, për herë të parë, për “jashtë shtetit”, në të njëjtin autobus të linjës Janinë-Athinë. Në ndenjësen e përparme, ngjitur me derën, isha unë, gruaja dhe djali ynë pesë vjeç. Në ndenjësen, pas nesh, Eglantina me Helion, djalin pesë vjeç dhe me Migenin, vajzën gjashtëmbëdhjetë vjeçe, që mbante kokën mbështetur te supi i së ëmës. Me vete mbante edhe violinën. E gjithë familja u bashkua në njërën nga dhomat e hotelit “Eksarqia”. Aty, pronari qipriot, tregoi zemërgjerësi e mikpritje, duke i mbajtur për katër muaj, familjen e artistëve shqiptarë. Por emri i emigrantit e errësonte emrin e artistit. Punët e rëndomta të mbijetesës u bënë të detyrueshme edhe për Eglantinën. Pa asnjë mundësi rikthimi në art, ajo e derdhi shpirtin në vargjet poetikë. Të shumta janë prurjet e saj në poezi e në prozë, me disa libra të botuar, ku mund të përmenden: “Dy pika qiell”, “Lajtmotiv”, “Mos”, “Poezi”, “Rrëfimet e Athinës”. Si një ylber shprese në shi, ishte roli që realizoi te filmi seria televiziv grek “Dashuria erdhi nga larg”, i regjisorit me emër, Manuso Manusaqi. E veçanta e Eglantinës është se në gjithë krijimtarinë e saj modeste, siç është dhe ajo vetë, është mirësia, që di ta rrezatojë mirë. Ajo mori pjesë në veprimtaritë letrare-artistike, në emigracion. Ajo “Mira”-heroinë, që ecte kalldrëmeve të Gjirokastrës, me hapat e rinisë, fluturoi nga Athina në Pekinin e largët. Filmi “Ngadhënjim mbi vdekjen”, i përkthyer në gjuhën kineze, ishte më i kërkuari nga spektatori. Artistja shqiptare, ishte e ftuar nderi, për rolin e saj të përkryer. Eglantina, një artiste në familje artistësh, vazhdon të jetojë, në Athinë për njëzetë vjet, duke mbushur mushkëritë e shpirtit me aromën e mimozave të Durrësit, aty anës detit, ku kanë edhe shtëpinë e kthimit. Dhe, poetja shkruan: “Thellë, Në kaltërsinë e detit pashë një yll Dhe u zhyta më thellë Në kaltërsinë-gri të rinisë së largët, Mbytur me yje pesëcepësh të kuq...” Artistja-Poete, njerëzit dhe natyrën e mban gjithmonë brenda shpirtit. Ditën që lindi djalë, shkëlqeu një diell i bukur. Me zërin e shenjtë të nënës, e thirri Helio, të birin. Dhe Helio, ashtu si e motra, u rrit me dashurinë për njeriun dhe Artin... Filmi “Ngadhënjim mbi vdekjen”, i prodhuar në vitin 1967, vjen deri në ditët tona, me mesazhet e heroizmit, qëndresës e të dashurisë për jetën. Edhe aktorja protagoniste Eglantina Kume, gjithë vitet jeton ngadhënjimin mbi fatin...
TRIBUNA • E premte, 25.02. 2011 - e enjte, 03.03. 2011 19 Kulturë JANIS RICOS Nga cikli “Ditar internimi” 15) *** Fjalët dhe një lëvozhgë tjetër kanë Pak më brenda, Ashtu si bajamet Edhe durimi. 1) 24 NËNTOR 1948 Çdo gjë u harrua para se të thuhet Dhe heshtja nuk është mburojë. 2) -26 NËNTOR Të ftohtit na mundon. Ujët i ngrirë. Gjella e ngrirë. Diell i bardhë ngjitur në xhamat, Një diell prej bore dhe pullash të vjetra. Vetëm kotruvet mbartin Nga shtëpia dhe kujtimi diçka. 3) 29 NËNTOR Letra të çensuruara. Borë. Një palë këpucë me qafa mbaj mend Të mbushura me borë. Dua t’u jap gjërave kuptimin Që u mungon. Një burrë mjekërosh Një tryezë, jo lis. E ngrohtë ishte doreza e portës Dikur Si një dorë. Por edhe ajo edhe tjetra natë Kishte po atë hënë gjuhëpërtace. 4) 2 DHJETOR Një vrimë është qielli. Nuk na nxë. 5) 4 DHJETOR Dele. Dele e ngricës- Vjershë e shkurtër Më jep dorën. Agimi ka gjëmbin Dhe fronin e vet. Gjer në mbrëmje le të besojmë. 7) 4 JANAR 1949 Dhe befas Një kujtim nga zogjtë në të panjohurën zhytur. 6) 8 DHJETOR Molla një pemë. Do ta rrit. Çdo gjë që të ndodhë kthim prapa nuk ka. 8) 15 JANAR Hap pas hapi të rrethuar e mbaj nishanin, Jeshillëkun e gjethes dyfishoj Ndjenjën e qetësisë shumfishoj, Lëviz, shkoj Në kohë tjetër, diku asgjëkundi. Dhe befas gjendem Nga nishani i zi rrethuar. 9) 24 JANAR Mbështeta buzët në kujtimin tënd. Dhembja dhe kënaqësia s’ më lanë të flija Midis katër qirinjsh Vargjesh të shuara. 10) 31 JANAR Nënë natë, - tha- Më mbështill në të tutë flokë të zinj Përshkueshëm nga yjet e tua Duke jetuar poshtërimin I vdekur të mos jem. (I fliste në vetmi murit Me bindjen Se mundet dikush ta dëgjojë). 11) DRITË Një degë bajame Dritaren ka zënë. Vetëm një degëz Gjysmën e fshatit e fsheh. Me pëllëmbën dashuria Botën të tërë mbulon. Mbetet drita. 12) *** Këtë dritë Të vetme Lartë në mal Të vdekurit e ngjitën. Mend nuk e mban? 13) *** Të bardhën mbi të bardhën Dhentë mbi borë Nuk i dallon. Ashtu dhe më të saktat fjalë tona Mbi letrën e bardhë. 14) *** Ato që humbën, Ato që s’ erdhën Mos i qaj. Ato që kishe Dhe nuk i dhe Po, qaji. 16) *** Fjala më kishte Më gjeti Më tha. Dhe unë “Faleminderit” vetëm. Te fjala Një fjalë. Bota. 17) *** Vjersha është Negativja e heshtjes. Një ditë Në thartësin’ e fjalëve shfaqet Fytyra e saj. Aspak të përlotura sytë. Diamantet të tre Shndrijnë verbueshëm Mbërthyer në gjoksin e saj. 18) EPIGRAM Trimi që ra me kokën ngritur lart Zemërim’ i tokës atë nuk e mbulon Krimbi nuk e ngacmon. Në shpinë kryqi i bëhet krah Dhe sulet për në majë Shqiponjat të takojë Dhe engjëjt e artë. 19) *** Popull i vogël dhe lufton Pa shpata pa fishekë Për buk’ të njerëzimit Për dritën dhe për këngën. Nën gjuhë mban të ndrydhura Rënkimin edhe fjalën “rroftë”. Dhe po vendosi t’ i këndojë Krisin gurët. Përzgjodhi e përktheu nga origjinali EVRIVIADHI GORO Biblioteka e humbur e Eqerem bej Vlorës Mes pasurive të Eqerem Bej Vlorës studiues dhe i mjaft momenteve të rëndësishme në historinë e Shqipërisë, ishte biblioteka e famshme, e cila u grabit dhe u shkatërrua menjëherë pas ardhjes në fuqi të komunizmit. Biblioteka e vendosur në sarajet e familjes Vlora, e njohur ndryshe me emrin “Shtëpia e Beut” (foto), në qendër të qytetit, ishte e krijuar nga pinjollët e familjes më të njohur në historinë e qytetit si dhe në Shqipëri. Studjuesi vlonjat, Fahri Shaska thotë se, biblioteka ishte ndër më të mëdhatë në Ballkan, në dekadat e para të shekullit XX, por, pavarësisht, regjimi komunist i shkatërroi vlerat e saj. “Prej saj u zhdukën vlera të jashtëzakonshme”, sqaron Shaska, sipas të cilit, përveç një numri të jashtëzakonshëm titujsh, në këtë bibliotekë përfshiheshin dokumente të rralla. Mes tyre, një ditar të shënimeve të Hoxhës të fshatit Armen, Sali Efendiut e vitit 1757; shënimet e Hafës Zenel Efendiut nga Armeni, që përkojnë me vitin 1768; përmbledhje e kopjeve të letërkëmbimit të Ismail Pashë Velebishtit me njerëzit më të shquar të Vlorës; letërkëmbimin e Çelo Picarit me Ismail Beun; shënimet historike “Mbi “oxhaqet” e Shqipërisë e Azem Bej Janinës e vitit 1889; dy libra të shtypura në shtypshkronjën e Voskopojës, në vitet 1720-1769, korrespondencë e pinjollëve të kësaj familjeje me shkrimtarin Dyma etj. Në vitin 1914 në bibliotekën e Eqerem Bej Vlorës ndodhej një fond prej 14.640 vëllime në gjuhët arabisht, turqisht, gjermanisht, italisht, greqisht, shqip, mes të cilave, edhe dorëshkrime të rralla arabe, libra fetarë si Kurani, Bibla etj. U shkatërrua në 1944 Çlirimi i qytetit të Vlorës në 15 tetor të vitit 1944 shënoi fillimin e shkatërrimit të bibliotekës së njohur të familjes Vlora. Pinjolli i saj, Eqerem Bej Vlora u largua jashtë vendit, ndërsa banesa dy katëshe ku ndodhej biblioteka, në qendër të qytetit, u bastis. “Gjithçka shkelej me këmbë dhe askush nuk pyeste për ata libra të rrallë që griseshin e shkatërroheshin”, thotë Shaska. Por, mes atyre që ndodheshin gjatë bastisjeve në mjediset e banesës së Vlorajve, që sot njihet me emrin Shtëpia e Beut, kishte edhe nga ata që mendonin se ata libra kishin një vlerë të madhe dhe mund të duheshin një ditë. Mes tyre ndodhej edhe një oficer i shërbimit të sigurimit i cili tërhoqi një numër të konsiderueshëm titujsh të vjetër. Ai i ruajti ata në banesën e tij për vite me rradhë, ndërsa pas vdekjes, ja la vëllait të vet. “Sot këta libra ndodhen në fshatin Vuno, në banesën e vëllait të ish-oficerit, që është në emigracion”, tregon Shaska, ndërsa për arsye etike, nuk përmend emra. Ai thotë se, rastësisht ka rënë në gjurmë të këtyre librave të cilët janë botime të rralla të dy shekujve më parë. Megjithatë, pavarësisht atyre që ndodhën, një fond prej rreth 2000 librash e dorëshkrimesh të fushës së albanologjisë nga biblioteka e Vlorajve u shpëtuan dhe u përfshinë në fondin e bibliotekës publike “Shevqet Musaraj” ku ndodhen edhe sot. Ato u vendosën në këtë bibliotekë në 22 gusht 1946, datë që shënon themelimin zyrtar të saj. Duke filluar nga viti 1974, gjatë 10 vjetëve, banesa e Eqerem Bej Vlorës, shërbeu edhe si bibliotekë duke krijuar kështu një lidhje simbolike mes dy periudhave të ndryshme, në fakt, të pangjashme me njera-tjetrën. Harilla Koçi
Page 1 and 2: Gazeta e vetme shqiptare që botohe
Page 4 and 5: 4 TRIBUNA • E premte, 25.02. 2011

€1 Kujdes nga mashtrimet me llotarinë - Tribuna News

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?