TRANSPORT ODPADÓW ZGODNIE Z PRZEPISAMI ADR I USTAWY ...

Grzegorz Hejnar
doradca do spraw bezpieczeństwa w zakresie transportu towarów niebezpiecznych
TRANSPORT ODPADÓW ZGODNIE Z PRZEPISAMI ADR I USTAWY
O ODPADACH. ROZRÓŻNIANIE TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH
WG ADR I ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH W PRAKTYCE
TRANSPORTOWEJ
0. Spis treści.
1. Wstęp.
2. Definicje i transport odpadów w przepisach o odpadach.
3. Transport odpadów wg przepisów ADR.
4. Problem z klasyfikacją.
5. Jak rozstrzygać wątpliwości?
6. Kontrole i konsekwencje.
7. Podsumowanie.
8. Literatura.
9. Streszczenie i słowa kluczowe.
1. Wstęp
Mimo wszelkich ograniczeń nakładanych przez przepisy na swobodę przemieszczania
odpadów i ustawowego obowiązku zagospodarowania ich przede wszystkim w miejscu
powstawania (art. 9. Ust. o Odpadach) [2]), względy społeczne, techniczne i ekologiczne
powodują, że transport odpadów jest w wielu wypadkach nieuchronny. Uzasadnia go
konieczność dostarczenia odpadów z miejsca powstania do miejsc, gdzie mogą być
zastosowane, przetworzone, zneutralizowane, czy wreszcie składowane w sposób
bezpieczny dla ludzi i środowiska. Jednak niektóre odpady w procesie przemieszczania
wywołują dodatkowe zagrożenia dla otoczenia, nawet, jeśli transport ten dotyczy
„miejsc najbliżej położonych” (art. 9. ust. 2.). Te muszą, zatem, być poddane
procedurom oceny ich własności niebezpiecznych wg kryteriów sformułowanych dla
stosowanego środka transportu.
1

Dochodzi do współdziałania przepisów regulujących postępowanie z odpadami i
przepisów stanowiących zasady bezpiecznego transportu. Wynik tego współdziałania to
kompromis potrzeb gospodarczych i reguł bezpiecznego manipulowania odpadami /w
tym transportowania/. W efekcie ma zapewnić bezpieczeństwo i ograniczyć zagrożenia,
jakie stwarzają właściwości odpadów traktowanych również jako /potencjalnie/
materiały niebezpieczne w transporcie. Równoczesne stosowanie przepisów o odpadach
i przepisów o transporcie materiałów niebezpiecznych pozwala do minimum ograniczyć
negatywne skutki zagrożeń, jakie odpady stwarzają dla ludzi i środowiska. Zagrożeń
wynikających również z realizacji procesu transportowego: od miejsca powstawania
odpadu – przez załadunek – transport – odbiór w miejscu przetwarzania/składowania
odpadu, z uwzględnieniem ewentualnego zagrożenia wypadkiem lub awariom pojazdu.
Oczywiście z zachowaniem możliwości skutecznego realizowania celów gospodarczych
w sposób ekonomicznie uzasadniony.
Problem jednak w tym, że w/w przepisy opierają się na różnych kryteriach oceny
zagrożeń, ale używają tej samej terminologii dla określenia zupełnie różnych zjawisk.
„Niebezpieczny” /odpad/ wg ustawy o odpadach [2 i pochodne akty prawne] oznacza
zupełnie coś innego niż „niebezpieczny”/towar/ wg Umowy ADR [3] i Ustawy o
transporcie drogowym towarów niebezpiecznych [4, 5, 6]. Dla zupełnego pojęć
pomieszania, jeszcze inaczej przymiotnik ten jest rozumiany w przepisach Ustawy o
substancjach i preparatach chemicznych [8], która stanowi podstawę do bezpiecznego i
zgodnego z prawem postępowania z chemikaliami, także, gdy są one już odpadem lub
składnikiem odpadu /często najistotniejszym dla bezpieczeństwa/, bo dostarcza na
temat chemikaliów wyczerpującej wiedzy o ich właściwościach i zagrożeniach, jakie ze
sobą niosą.
Rezultat tak beztrosko artykułowanych przepisów to chaos pojęciowy i problemy
interpretacyjne wśród wszystkich obowiązanych omawiane przepisy stosować:
wytwórców odpadów, przewoźników, kontrolerów licznych uprawnionych instytucji i
służb, wreszcie części Kolegów Doradców DGSA, którzy wówczas muszą zejść z
twardego gruntu ADR w grzęzawisko spekulacji, hipotez i sprzecznych ocen.
Trzeba rzetelnej znajomości szerokiego spektrum zagadnień: od przepisów o ochronie
środowiska, o odpadach, przez chemię, czasem bakteriologię, do wymagań
konstrukcyjnych w odniesieniu do opakowań i pojazdów, by odpowiedzialnie
zdecydować o warunkach bezpiecznego transportu niektórych odpadów.
Zwykle trzeba też dodatkowych badań, by ekspediowany ładunek został dokładnie
poznany, co do jego niebezpiecznych właściwości. Odpowiednio do zagrożeń, jakie one
wywołują, właściwie opakowany i opisany, załadowany do pojazdu gwarantującego
bezpieczny przewóz, a wreszcie zaopatrzony w procedury i narzędzia do skutecznego
prowadzenia akcji ratowniczej, gdy mimo całej przezorności dojdzie do awarii lub
wypadku.
Przedstawiony tu w maksymalnym skrócie schemat myślowy jest fundamentalną zasadą
bezpiecznej realizacji transportu towarów/materiałów 1 niebezpiecznych: „niebezpieczne
zidentyfikować, opakować,
1 Autor w odniesieniu do transportowanego ładunku używa zasadniczo określenia „materiał/materiały”, mimo,
że w przywoływanych przepisach (Ustawa Europejska ADR [3], Ustawa o przewozie drogowym towarów
niebezpiecznych [4] używane jest określenie „towar/towary”. W tekście pojawiać się będą one jako synonimy,
zamiennie - w cytatach przepisów i niektórych kontekstach znaczeniowych: towar/towary”, ale w potocznym
znaczeniu transportowany ładunek określany będzie: „materiał/materiały”.
2

oznakować, opisać i przewozić tak, by ryzyko było określone i minimalne”. Zgodnie z
naczelną regułą ADR [3] - jeśli zasada ta nie może być spełniona towar/materiał -
również odpad – nie może być transportowany po drogach publicznych.
Podmioty gospodarcze obowiązane do stosowania w praktyce przepisów o odpadach i
transporcie towarów niebezpiecznych często nie są w stanie ogarnąć i na bieżąco
aktualizować wiedzy tak rozległej, jak omawiana tu materia. W praktyce zwykle mają
do czynienia z wąskim wycinkiem zagadnień zdeterminowanych przez właściwości ich
odpadów i środki transportu będące w ich dyspozycji. I dla takiego ograniczonego
wycinka powinni umieć znaleźć metodę osiągania kompromisu pomiędzy przepisami,
bezpieczeństwem, logiką i ekonomią.
Zadaniem autora jest wysupłać z gąszczu szczegółowych przepisów te ogólne reguły,
które przesądzają o bezpieczeństwie i o zgodnym z prawem działaniu oraz wskazać
źródła literaturowe i ludzi (organizacje), które mogą pomóc tam, gdzie specyfika
konkretnego przypadku nie poddaje się już prostej interpretacji.
Omawiane regulacje prawne wiążą ze sobą trzy obszary działalności gospodarczej:
gospodarkę chemikaliami, odpadami i transport. W ostatnich latach, w ramach
unifikacji polskiego prawa z prawem UE, obszary te przeszły prawdziwą rewolucję
zmian. Firmy zobowiązane do wprowadzenia tych zmian w swojej działalności, do
podporządkowania się nowym rygorom, często nie nadążały za kolejnymi
nowelizacjami. Obecnie można stwierdzić, że większość prezentowanych tu przepisów
związanych z transportem i z obrotem chemikaliami osiągnęło postać ostateczną i
przyszłe zmiany będą miały charakter kosmetycznych poprawek, / o przepisach
dotyczących postępowania z odpadami chyba nie można tego na razie powiedzieć/.
Pozostaje wdrożyć wszystkie nowości do praktycznego stosowania. Nie jest to proces
łatwy, pociąga za sobą dodatkowe koszty, zmusza do zmiany starych metod działania.
Jednak to, co obecnie jest nowe i niezrozumiałe, stopniowo stanie się rutynowe i
powszechnie spotykane. Pytanie tylko: kiedy i za ile?
2. Definicje i transport odpadów w przepisach o odpadach.
Pomijając wyłączenia i wyjątki, a pozostając przy pojęciach najbardziej ogólnych
Ustawa o odpadach [2] określa w art. 1. pkt. 1.:
Art. 1.
1. ….. zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia
ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w
szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości
odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub
unieszkodliwiania odpadów.
W Art. 3. zdefiniowano:
Pochodzące z tłumaczenia angielskich dokumentów słowo - towary (goods), podstawowe w przepisach
transportowych, wg autora ma w języku polskim tak silną konotację znaczeniową z pojęciem „towar handlowy
/dobro materialne”, że w zastosowaniu do odpadów razi swoim niedopasowaniem.
3

1. Odpady oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii,
określonych w załączniku nr 1 do ustawy, których posiadacz pozbywa się,
zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany.
I dalej w Art. 3. podano niezmiernie pogmatwaną definicję:
2. Odpady niebezpieczne są to odpady:
1) należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2
do ustawy oraz posiadające, co najmniej jedną z właściwości wymienionych w
załączniku nr 4 do ustawy lub
2) należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2
do ustawy i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr
3 do ustawy oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w
załączniku nr 4 do ustawy.
Są w tej definicji tak precyzyjne, czysto inżynierskie pojęcia jak, cytuję za załącznikiem
Nr 4. do Ustawy:
H3-A "wysoce łatwopalne":
1) ciekłe substancje mające temperaturę zapłonu poniżej 21°C (w tym nadzwyczaj
łatwopalne ciecze),
Wszak wszyscy wiemy, co to są „nadzwyczaj łatwopalne ciecze” i czym się różnią od
„nienadzwyczaj łatwopalnych cieczy”. To mniej więcej to samo, co napalm, w tym
napalm na palmy. W krakowskim „Przekroju” by tego nie wymyślili.
Mimo takich definicji problem z odpadami niebezpiecznymi byłby może mniejszy,
gdyby w całości została zrealizowana delegacja dla Ministra Ochrony Środowiska dana
w art. 4.:
Art. 4.
1. Minister właściwy do spraw środowiska, kierując się kategoriami oraz rodzajami
odpadów wymienionymi w załącznikach nr 1 i 2, składnikami odpadów wymienionymi
w załączniku nr 3 oraz właściwościami odpadów wymienionymi w załączniku nr 4,
określi w drodze rozporządzenia:
4

1) katalog odpadów z podziałem na grupy, podgrupy i rodzaje, uwzględniający źródła
powstawania odpadów, wraz z listą odpadów niebezpiecznych oraz ze sposobem
klasyfikowania odpadów,
2) metodykę referencyjną badań odpadów wymienionych na liście odpadów
niebezpiecznych pozwalającą na stwierdzenie, że nie posiadają one właściwości lub
składników i właściwości, które powodują, że odpady te stanowią odpady niebezpieczne.
Niestety, do dziś wykonany jest tylko jej punkt 1. Nadal nie ma opisanej w punkcie 2.
metodyki referencyjnej dla klasyfikacji odpadów, w szczególności zaś odpadów
niebezpiecznych. Wytwórcy odpadów i inni zaangażowani w obrót nimi, są więc skazani
na własną pomysłowość i posługują się takimi metodami klasyfikacji, jakie są im
wygodne lub dostępne. O Globalnie Zharmonizowanym Systemie Klasyfikacji i
Oznakowania Produktów Chemicznych omawianym w publikacji B. Hancyka [14]
możemy myśleć za kilka lat, choć ten - mądrze zaprojektowany i wprowadzony do
istniejącego prawa - rozwiązałby wiele obecnych problemów.
Logika nakazywałaby, zatem, stosować procedury klasyfikacyjne podawane na
podstawie Ustawie o substancjach i preparatach chemicznych [8, 8a], mimo, że ta
odżegnuje się od odpadów już na wstępie:
„Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1. Przedmiot uregulowania ustawowego
1. Ustawa [o subst. i preparatach chemicznych - 8] określa warunki, zakazy lub
ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i
preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych
substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko.
2. Ustawa nie dotyczy warunków transportu substancji i preparatów chemicznych, w
tym również warunków transportu w tranzycie, jeżeli nie są w trakcie tranzytu
przetwarzane lub przepakowywane.
3. Przepisów ustawy nie stosuje się do:
……………….
2) substancji chemicznych i ich mieszanin w formie odpadów, z wyjątkiem przepisów art.
25-28 ……….”
5

Nie wiadomo zresztą, dlaczego pozostawia swoje kompetencje Ustawie o odpadach,
która żadnych kompetencji w tym zakresie nie przejawia. Czy cyjanek odpadowy mniej
szkodzi niż czysty?
Wygodne i skuteczne byłoby klasyfikowanie odpadów np. wg ADR i cytowanego tam
„Podręcznika badań i kryteriów”, ale nie ma na to prawnego umocowania, więc to tylko
domysł. Ciągle rozsądek nie jest jeszcze w randze obowiązującego prawa. Każdy robi
jak uważa.
Oczywiście rozbieżności w takich klasyfikacjach można się spodziewać gigantycznych.
A ich wpływ na bezpieczeństwo? Jest nieprzewidywalny.
Byleby było taniej, a ADR do tanich nie należy. Oczywiste jest to zwłaszcza w świetle
kolejnych zapisów:
3. Ilekroć w ustawie [2] jest mowa o:
1) gospodarowaniu odpadami - rozumie się przez to zbieranie, transport, odzysk i
unieszkodliwianie odpadów, w tym również nadzór nad takimi działaniami oraz nad
miejscami unieszkodliwiania odpadów,
i dalej:
4. Transport odpadów niebezpiecznych z miejsc ich powstawania do miejsc odzysku lub
unieszkodliwiania odpadów odbywa się z zachowaniem przepisów obowiązujących przy
transporcie materiałów niebezpiecznych.
5. Minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z ministrem właściwym do
spraw gospodarki, kierując się koniecznością ograniczania negatywnego
oddziaływania na środowisko wynikającego z transportowania odpadów
niebezpiecznych, określi w drodze rozporządzenia, zakres i sposób stosowania
przepisów o transporcie materiałów niebezpiecznych do transportu odpadów
niebezpiecznych.
Młodsza od Ustawy o Odpadach [2] Ustawa o transporcie drogowym towarów
niebezpiecznych [4] powtarza to dodatkowo /słowo w słowo/:
Art. 35. W ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 oraz z
2002 r. Nr 41, poz. 365 i Nr 113, poz. 984) w art. 11 ust. 4 i 5 otrzymują brzmienie:
6

"4. Transport odpadów niebezpiecznych z miejsc ich powstawania do miejsc odzysku lub
unieszkodliwiania odpadów odbywa się z zachowaniem przepisów obowiązujących przy
transporcie towarów niebezpiecznych.
5. Minister właściwy do spraw transportu, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
gospodarki, kierując się koniecznością ograniczania negatywnego oddziaływania na
środowisko wynikającego z transportowania odpadów
niebezpiecznych, określi, w drodze rozporządzenia, zakres i sposób stosowania przepisów o
przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych."
Minister Infrastruktury delegację swoją zrealizował lapidarnym rozporządzeniem z
dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie
drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych.[5].
Stwierdza ono jednak najistotniejsze:
„§ 1. Przepisy o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych stosuje się
odpowiednio do transportu odpadów niebezpiecznych spełniających określone w tych
przepisach kryteria klasyfikacyjne dla zaliczenia ich do jednej z następujących klas
towarów niebezpiecznych:…..”
Tu wymieniono 12 klas ADR, /klasa 7. – materiały radioaktywne - wyłączone są do
odrębnych regulacji prawnych/. A dla transportowców taki zapis jest wystarczającą
przesłanką do tego, by całe mnóstwo „odpadów niebezpiecznych” transportować bez
stosowania przepisów ADR, jeśli tylko kryteria zaliczenia do klas zagrożeń ADR nie są
spełnione. Na podstawie tego rozporządzenie możemy spokojnie opuścić niepewny grunt
Ustawy o odpadach i powrócić do znanej, solidnej podstawy przepisów ADR.
Jeżeli konsekwentnie je zastosować, na pewno nie popełnimy w transporcie żadnego błędu.
Taka też była chyba intencja prawodawcy. Widać ją w poniższym uzasadnieniu
wprowadzenia cytowanego rozporządzenia, na etapie dyskutowania projektu, choć
trzeba się dobrze wczytać, by ten sens wyłowić:
Projekt 13.11.2002 r.
…O zakresie stosowania przepisów o przewozie towarów niebezpiecznych do transportu
odpadów niebezpiecznych stanowi przyjęcie klasyfikacji transportowej do klasyfikacji
odpadów, natomiast sposób stosowania tych przepisów powinien być odpowiedni, tj. taki,
7

jaki obowiązuje w stosunku do towarów o tych samych właściwościach niebezpiecznych,
lecz nie będących odpadami.
Niestety, radość przewoźników odpadów może być przedwczesna – ADR w wersji 2005
dostarczy nam sporo problemów wynikających z niejednoznacznych kryteriów
klasyfikacji, o czym dalej / rozdz. 4./ [12].
3. Transport odpadów wg przepisów ADR.
Cytuję...
W rozumieniu ADR:
„Odpady” oznaczają materiały, roztwory, mieszaniny lub przedmioty, które nie
są przewidziane do bezpośredniego zastosowania, ale są przewożone w celu ich
utylizacji, składowania lub zniszczenia przez spalenie lub w inny sposób;
Definicja bardzo podobna do przyjętej w Ustawie o odpadach [2], podanej w rozdz. 2.
Różnica polega na tym, że w ADR dodane są precyzyjne metody oceny zagrożeń, jakie
odpad stwarza.
2.1.3 Klasyfikacja materiałów, włącznie z roztworami i mieszaninami (takimi jak
preparaty i odpady), nie wymienionych z nazwy
2.1.3.1 Materiały, włącznie z roztworami i mieszaninami, nie wymienione z nazwy,
powinny być klasyfikowane zgodnie ze stopniem stwarzanego przez nie
zagrożenia, na podstawie kryteriów wymienionych w podrozdziale 2.2.x.1
różnych klas. Zagrożenie(a) stwarzane przez materiał powinno być określane na
podstawie jego charakterystyki fizycznej i chemicznej oraz właściwości
fizjologicznych. Takie charakterystyki i właściwości powinny być również brane
pod uwagę w przypadku, gdy wyniki doświadczeń wskazują na ostrzejszą
klasyfikację.
I dalej:
2.1.3.5.2 Jeżeli takie ustalenie nie jest możliwe bez poniesienia nadmiernych kosztów lub
obciążeń (np. dla niektórych rodzajów odpadów), to materiały, roztwory lub
mieszaniny, powinny być klasyfikowane do klasy składnika stwarzającego
największe zagrożenie.
2.1.3.5.3 Jeżeli charakterystyki zagrożeń materiałów, roztworów lub mieszanin
odpowiadają więcej niż jednej klasie lub grupie materiałów wymienionych
poniżej, to te materiały, roztwory lub mieszaniny powinny być klasyfikowane do
klas lub grup materiałów odpowiednich dla stwarzanego przez nie zagrożenia
głównego na podstawie następującego uszeregowania pierwszeństwa:
Niestety, nie wszystko da się określić precyzyjnie:
8

2.1.3.8 W rozumieniu ADR, materiały, roztwory i mieszaniny (takie jak preparaty i
odpady), które nie mogą być zaklasyfikowane do klas 1 do 8 lub do klasy 9 do
pozycji o numerach innych niż UN 3077 i UN 3082, ale które mogą być
zaklasyfikowane do UN 3077 lub UN 3082 na podstawie metod badań
i kryteriów zawartych w rozdziale 2.3.5, powinny być uważane za
zanieczyszczające środowisko wodne. Roztwory i mieszaniny (takie jak preparaty
i odpady), dla których brak jest danych odpowiadających stosowanym kryteriom,
powinny być uważane za zanieczyszczające środowisko wodne, jeżeli LC 50 (patrz
definicja pod 2.3.4.7) obliczone zgodnie z następującym wzorem:
LC 50 materiału zanieczyszczającego środowisko × 100
LC 50 =
zawartość w % masowych materiałów zanieczyszczających środowisko
(b)
jest równe lub mniejsze niż:
(a) 1 mg/l, lub
10 mg/l, jeżeli materiał zanieczyszczający środowisko nie ulega łatwo rozkładowi,
lub będąc materiałem ulegającym rozkładowi, ma wartość log P ow ≥ 3,0 (patrz
również 2.3.5.6).
Ale i tak sytuacja jest klarowna:
Transport odpadów niebezpiecznych musi odbywać się z zachowaniem przepisów
obowiązujących przy transporcie towarów/materiałów niebezpiecznych ([2] art. 11 ust.
4). Zakres i sposób stosowania przepisów o transporcie towarów/materiałów
niebezpiecznych do transportu odpadów jest przedmiotem rozporządzenia Min.
Infrastruktury z dn. 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania
przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów
niebezpiecznych [5]. Minister Infrastruktury wykorzystał tę delegację tylko do regulacji
w zakresie transportu drogowego odpadów niebezpiecznych. Nie ma obecnie
analogicznych aktów prawnych, dotyczących innych rodzajów transportu /kolejowego,
śródlądowego i innych – tam problemów będzie dużo więcej./.
Dwukrotnie użyte w tym rozporządzeniu określenie „niebezpiecznych” ma dwa,
zasadniczo różne znaczenia. Ponownego podkreślenia wymaga fakt różnych kryteriów
klasyfikacji stosowanych w przepisach do uznania odpadu za niebezpieczny i do
określenia stopnia zagrożenia /niebezpieczeństwa/ stwarzanego przez towary
niebezpieczne w transporcie. W Ustawie o odpadach [2] stosowane są kryteria uznające
odpady za niebezpieczne z punktu widzenia racjonalnej gospodarki odpadami i
ograniczenia ich potencjalnie negatywnych oddziaływań na ludzi i środowisko [2 - art.
3. ust. 2.]. Natomiast w przepisach dotyczących transportu towarów/materiałów
niebezpiecznych, przyjęto kryteria doraźnego zapewnienia bezpieczeństwa w procesie
transportowym, podane w formie tabel klasyfikacyjnych i reguł oceny
właściwości materiału, powodujących zagrożenie /palność, wybuchowość, toksyczność i
inne/. Reguły te zawarte są w „Zaleceniach ONZ dotyczących transportu towarów
niebezpiecznych - Podręcznik badań i
kryteriów”, („United Nations Recommendations on the Transport of Dangerous Goods.
Manual of Tests and Criteria”), trzecie poprawione wydanie, opublikowane przez ONZ
(ST/SG/AC.10/11/Rev.3).
9

Ponieważ kryteria i metody oceny „niebezpieczeństwa” dla omawianych dwu sfer
działalności – gospodarki odpadami i transportu - istotnie różnią się one od siebie,
rozbieżne są też wyniki klasyfikacji: wiele odpadów uznawanych za niebezpieczne wg
klasyfikacji Ustawy o odpadach [2] nie spełnia ostrych warunków uznania je za
niebezpieczne w transporcie [3, 4].
Najczęściej nie można zastosować żadnych uproszczonych algorytmów porównania
właściwości odpadów wg tych dwu odmiennych regulacji i nie opracowano dotychczas
prostych metod oceny: czy odpad niebezpieczny jest materiałem niebezpiecznym w
transporcie. Nie mniej pokuszę się /rozdz. 4./o próbę przedstawienia podstawowych
zasad postępowania z odpadami niebezpiecznymi, tak, by ich transport odbywał się z
poszanowaniem odpowiednich przepisów przewozowych.
Relacja odwrotna najczęściej jest spełniona: odpady zaklasyfikowane jako
niebezpieczne wg kryteriów transportowych zwykle spełniają kryteria klasyfikacyjne
podane w [2. art. 3. ust. 2. pt. 1 i 2.], tzn. najczęściej posiadają właściwości wymienione
w załączniku Nr 4. do Ustawy o Odpadach [2].
Trzeba zaznaczyć, że w praktyce niektóre odpady nie zaklasyfikowane jako
niebezpieczne wg kryteriów Ustawy o odpadach, spełniają kryteria klasyfikacji
transportowej. Zazwyczaj przyczyną tego jest zbyt łagodna ocena ich właściwości
niebezpiecznych wymienionych w załączniku 4. [2]
4. Problem z klasyfikacją.
5. Jak rozstrzygać wątpliwości.
6. Kontrole i konsekwencje.
Skutki nieprzestrzegania przepisów prawa regulującego transport odpadów
niebezpiecznych to najbardziej kosztowna i stresująca strona działalności gospodarczej
związanej z gospodarką odpadami i ich transportem. Nowe prawo powołało do życia
Instytucje uprawnione i dobrze wyszkolone do egzekwowania przepisów w tym
zakresie. Stosownie do przypisanych obowiązków, przewidziane są kontrole nie tylko
realizujących przewozy, tj. przewoźników i kierowców, ale też przedsiębiorstw
wytwarzających, nadających odpady do przewozu i pośredniczących w obrocie nimi. Ze
względu na skalę zagrożeń w przypadku awarii, wypadków, przedostania się odpadów
do środowiska naturalnego, zagrożenia przez nie zdrowia i życia ludzi, podmioty
gospodarcze realizujące ich transport powinny również liczyć się z odpowiedzialnością
cywilna, a w pewnych przypadkach z odpowiedzialnością karną.
Skalę zagrożeń dobrze ilustruje cytat z rozp. M. I z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie
wysokości kar pieniężnych w transporcie drogowym ze zmianami z dn. 12. maja 2003 r.
[7]:
7.65 - przewóz towarów niebezpiecznych bez wymaganego zezwolenia – 8 000 zł,
7.66 – przewóz towarów innych niż niebezpieczne bez wymaganego zezwolenia – 3 000 zł
7.67 - przewóz towarów niebezpiecznych bez wymaganego zezwolenia – w tranzycie przez
terytorium RP
- 6 000 zł,
Samo zezwolenie kosztuje u Starostów ca 700 zł, ale wielu przewoźników świadczących
usługi nie wie o tych przepisach. Nawet, jeśli pracują w prominentnych firmach i nawet,
10

jeśli te firmy doskonale o tym wiedzą. Nie powiem jeszcze tym razem, które mam na
myśli.
7. Podsumowanie.
Często Firmy wdrażające nowe przepisy do swej działalności, ponoszące znaczne tego
koszty, wymuszające na swych kontrahentach dostosowanie ich działalności do nowych
reguł, ryzykujące utratę klientów nakładając na nich „irracjonalne” obowiązki,
stawiają pytanie:
Po co to? Przecież konkurencja nic nie robi i ma się lepiej niż my.
Rzeczywiście – dziś tak jest. Świadomość obowiązywania nowych zasad jest znikoma.
Szacuje się ją na 30 – 50% obowiązanych podmiotów. Spośród świadomych tylko
niektóre zdecydowały się podjąć trud i koszty przystosowania swej działalności do
obowiązującego prawa. Pozostali czekają na lepsze czasy i oszczędzają. Liczą, że jakoś
to będzie lub z premedytacją liczą na bezkarność.
Zostaje nadzieja, że nowe prawo zostanie jednak powszechnie zaakceptowane, mimo
jego zawiłości, uciążliwości i wysokich kosztów wdrożenia. Nadzieja, że egzekwowanie
go nie stanie się kolejnym instrumentem fiskalnym pazernego Państwa, lecz skutecznym
instrumentem korygowania błędów tych, którzy błądzą i nawracania tych, którzy
postanowili je ignorować, „bo to się bardziej opłaca”. I wiara, że poprawią się i
porządek, i środowisko naturalne, i bezpieczeństwo. Bo taka jest intencja i końcowy
skutek działania tych przepisów w ujęciu idealistycznym. Optymistycznym przykładem
na to, że wiara ta ma uzasadnienie jest środowisko przewoźników drogowych towarów
niebezpiecznych, gdzie świadomość zagrożenia, jakie stwarza ich codzienna działalność
jest bardzo duża, stosunek do przepisów bardzo rzetelny, a w efekcie przy rosnącej
liczbie przewozów, poziom wypadków i awarii pozostaje do kilku lat na podobnym,
stosunkowo niskim poziomie 100 do 200/ rok. W tym groźnych w skutkach kilkanaście
rocznie w okresie od 1998 r. do 2002 r.
W prezentowanej publikacji całkowicie pominie zostały zagadnienia „transgraniczne” –
importu, eksportu i tranzytu odpadów, jakkolwiek warte są one szczególnej uwagi, bo
nieuchronne są znaczące przemieszczenia odpadów przez granice Polski i UE. Ustawa o
odpadach jeszcze chyba nie zauważyła /czujnymi oczętami posłów /, że już jesteśmy w
UE.
8. Literatura.
1) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 Nr 62 poz.
627) ze zmianami.
2) USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. (Dz. U. z dnia 20 czerwca 2001 r.) ze
zmianami.
3) Umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów
niebezpiecznych (ADR), sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U.
z 1975 r. Nr 35, poz. 189 i 190, z 1977 r. Nr 36, poz. 157, z 1978 r. Nr 31, poz. 134,
z 1981 r. Nr 32, poz. 180, z 1982 r. Nr 38, poz. 249, z 1986 r. Nr 14, poz. 81, z 1990 r.
11

Nr 84, poz. 490, z 1993 r. Nr 61, poz. 293, z 1995 r. Nr 50, poz. 270, z 1997 r. Nr 59,
poz. 367 i z 1999 r. Nr 30, poz. 287),
tekst jednolity wg stanu prawnego na dzień 1. stycznia 2001r., Dz. U. Nr 194, poz. 1629, z
roku 2002,
zmiany wprowadzone w roku 2003 Dz. U. Nr 207, poz. 2013 i 2014. z roku 2003,
zmiany w 2005 r. dokumenty EKG ONZ nr: TRANS/WP.15/AC.1/94/Add.1-7, TRANS/
WP.15/170, TRANS/WP.15/172, TRANS/WP.15/174/Add.1. – dostępne na:
http://www.tdt.pl/start.php?id=stacje_kontroli_pojazdow&sub=adr&nr=1
4) USTAWA z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów
niebezpiecznych. (Dz. U. Nr 199, poz. 1671)
5) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie
zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów
niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych..(Dz. U. Nr 236, poz. 1986).
6) Ustawa z dnia 30 lipca 2004 r. międzynarodowym obrocie odpadami. (Dz. U. z dnia 20
czerwca 2001 r.).
7) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA Infrastruktury z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie
wysokości kar pieniężnych w transporcie drogowym (Dz. U. Nr 115, poz. 999, Dz. U.
Nr 236, poz.1985. ), ze zmianami z dn. 12. maja 2003 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 834).
8) USTAWA z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych. ( Dz.
U. z dnia 14 lutego 2001 r. )
a) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie
kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych.(Dz. U. Nr
140, poz. 1172)
b) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie
oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych.
(Dz. U. Nr 140, poz. 1173)
c) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty
charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. (Dz. U. Nr
140, poz. 1171)
9) Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. Nr 125, poz. 1371
oraz z 2002 r. Nr 25, poz. 253 i Nr 89, poz. 804);
10) Wydawnictwo FORUM „Odpady i opakowania – nowe regulacje prawne” pod red.
Wł. Urbaniaka, Poznań 2001 – 2005.
12

11) Malicka Monika, „Odpady niebezpieczne, czyli nikt nic nie wie” – referat na
Seminarium Stowarzyszenia Doradców DGSA – Gdańsk 2003.
12) Hancyk Bolesław, KLASYFIKACJA ODPADÓW JAKO TOWARÓW
NIEBEZPIECZNYCH, referat na stronie www Stowarzyszenia Doradców DGSA –
Kraków 2004, www.dgsa.krakow.pl/.
13) Hancyk Bolesław, Instytut Przemysłu Organicznego, Warszawa 2005, „ADR 2005 –
wszechstronny system bezpieczeństwa w przewozach towarów niebezpiecznych”.
referat na stronie www Stowarzyszenia Doradców DGSA – Kraków 2005,
www.dgsa.krakow.pl/.
14) Hancyk Bolesław, Instytut Przemysłu Organicznego, Warszawa 2005, „ GLOBALNIE
ZHARMONIZOWANY SYSTEM KLASYFIKACJI I ZNAKOWANIA
CHEMIKALIÓW (GHS). Cz. I i II „referat na stronie www Stowarzyszenia Doradców
DGSA – Kraków 2005, www.dgsa.krakow.pl/.
15)
Kraków, 8. 06. 2005 r.
Grzegorz Hejnar
DGSA 370/02
gregorh@wp.pl
Pełny tekst referatu na:
http://um.wrotamalopolski.pl/Gospodarka/ADR/
13