Aktualności Nr 50 plik do pobrania (format pdf) - bioMérieux

50 

wrzesień 

2009 

aktualności 

bioMérieux 

Diagnostyka 

źródłem dobrego zdrowia

Spis treści 

2 od wydawcy 

3 Postępowanie w przypadku nieprawidłowego 

wyniku badania cytologicznego 

8 Identyfikacja mRNA genów E6/E7 ludzkiego 

wirusa brodawczaka w wymazach z szyjki macicy 

kobiet z nieprawidłowym wynikiem 

cytologicznym – badania wstępne 

11 Profilaktyka zakażeń paciokowcowych w ciąży – 

„Co jeszcze możemy dla Pani zrobić?” 

16 Zapobieganie przenoszeniu zakażeń HIV z matki 

na dziecko 

20 Udział Ureaplasma parvum i Ureaplasma 

urealyticum w zakażeniach kobiet, noworodków 

i mężczyzn 

19 Diagnostyka Strepto B 

24 QuickVue - szybki test do wykrywania antygenu 

Chlamydii 

25 Zapobieganie zakazeniom Streptococcus 

agalactiae (paciorkowcem grupy B, GBS) 

u noworodków 

27 www.biomerieux.pl 

wydawca: bioMérieux Polska Sp. z o.o. 

Osoba odpowiedzialna: Elżbieta Wójcik 

Osoby biorące udział w przygotowaniu nr 50: 

Piotr Czajka 

Marcin Iszkuło 

Barbara Krawczyńska 

Ireneusz Popławski 

Piotr Szczegłow 

Aneta Tarnowska (korekta) 

Adres redakcji i wydawcy: 

bioMérieux Polska 

01-882 Warszawa, ul. Żeromskiego 17 

tel. (22) 569 85 00 • fax (22) 569 85 54 

www.biomerieux.pl 

opracowanie graficzne i druk: 

Agencja Wydawnicza SOWA 

www.agencja-sowa.com.pl 

od wydawcy 

Szanowni Państwo, 

Przekazujemy kolejny numer Aktualności, już trzeci w roku 

2009, ale co istotne i znaczące to już 50. numer w działalności 

firmy bioMérieux Polska. Jak zwykle adresowany jest 

on do naszych Czytelników i Użytkowników produktów firmy 

bioMérieux oraz do tych Wszystkich którym bliska jest tematyka 

diagnostyki laboratoryjnej. 

Pierwszy numer Aktualności 

został oddany w Państwa 

ręce w maju 1997 roku. Dzisiaj 

po 12. latach mamy satysfakcję, 

że udało nam się 

zaistnieć i przetrwać w Państwa 

pamięci. 

Sukcesem naszym jest brak 

przerw w cyklu wydawniczym, 

mimo różnych zawirowań 

w diagnostyce i służbie 

zdrowia, co nie zdarza się tak 

często w środowisku diagnostycznym. 

Staraliśmy się 

ułatwić Państwu systematyczny 

dostęp do informacji o naszych produktach i firmie 

oraz o trendach w diagnostyce laboratoryjnej. 

Dla nas najważniejsze jest to, że chcą Państwo wciąż czytać 

nasze Aktualności i pytają o następne numery. 

Bardzo prosimy Państwa o przesyłanie opinii na temat naszych 

Aktualności na nastepujący adres poczty internetowej: 

barbara.krawczynska@eu.biomerieux.com 

Jesteśmy również zainteresowani nowymi propozycjami tematów, 

które Państwa interesują i o których chcielibyście 

Państwo znaleźć informacje na łamach naszego pisma. 

Prosimy o informacje pod naszym adresem internetowym: 

barbara.krawczynska@eu.biomerieux.com 

Dr Elżbieta Wójcik 

Dyrektor Generalny 

bioMérieux Polska

wirusologia 

Postępowanie w przypadku nieprawidłowego 

wyniku badania cytologicznego 

dr hab. n. med. Ewa Nowak-Markwitz 

Klinika Onkologii Ginekologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu 

Celem dalszego postępowania diagnostycznego 

u kobiet, u których uzyskano nieprawidłowy 

wynik rozmazu cytologicznego jest potwierdzenie 

lub wykluczenie wewnątrznabłonkowej neoplazji 

(CIN, AIS) i wczesnych postaci raka szyjki 

macicy. W statystykach podawanych w różnych 

krajach nieprawidłowe wyniki badania cytologicznego 

stanowią od 1% do 8% wszystkich ocenionych 

rozmazów. W Populacyjnym Programie 

Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki 

Macicy w 2008 roku wśród 685 759 wykonanych 

badań cytologicznych było 16 981 (2, 47%) nieprawidłowych 

wyników cytologii, a wyniki ASCUS 

i LSIL stanowiły 75% z nich. 

Nieprawidłowe wyniki cytologii 

W klasyfikacji Bethesda 2001 (The Bethesda System 

- TBS), która jest uznana za obowiązującą w Polsce 

do oceny rozmazów, za nieprawidłowe uznaje 

się następujące wyniki cytologiczne: 

ASC (atypical squamous cells) – atypowe komórki 

nabłonkowe; grupa ta została podzielona na 

dwie podgrupy: 

ASC-US (atypical squamous cells of undetermined 

significance) – atypowe komórki 

nabłonkowe o nieokreślonym 

znaczeniu 

ASC-H 

(atypical squamous cells, cannot 

exclude HSIL) – atypowe komórki 

nabłonkowe, nie można wykluczyć 

obecności zmian HSIL 

LSIL (low-grade squamous intraepithelian lesion) 

– małego stopnia zmiany w komórkach nabłonka 

płaskiego 

HSIL(high-grade squamous intraepithelial lesion) 

– dużego stopnia zmiany w komórkach nabłonka 

płaskiego 

AGC (atypical glandular lesion) – atypowe zmiany 

w komórkach gruczołowych 

Wyniki cytologiczne w systemie TBS mogą ponadto 

zawierać bezpośrednie wskazanie obecności komórek 

raka płaskonabłonkowego lub gruczołowego. 

Badanie cytologiczne jest testem przesiewowym i 

nie służy do rozpoznawania wewnątrznabłonkowej 

neoplazji i raka. Jedynie wskazuje kobiety, u których 

może być obecna taka patologia. Jest badaniem 

obarczonym dużym ryzykiem błędów, które mogą 

wynikać z nieprawidłowego przygotowania kobiety 

do badania, z nieprawidłowego pobrania i utrwalenia 

komórek, z błędnego odczytania rozmazu i wreszcie 

istnieje możliwość pomyłki danych osobowych pacjentki. 

Wyniki cytologii mogą być, zatem zarówno fałszywie 

pozytywne jak i fałszywie negatywne. Wyniki 

fałszywie negatywne mogą zostać zweryfikowane, 

niestety, dopiero po kolejnym pobraniu rozmazu i 

jego ocenie. Wyniki fałszywie pozytywne zostają zweryfikowane, 

a prawdziwie pozytywne potwierdzone 

w toku prowadzenia dalszej diagnostyki szyjki macicy. 

Wybór postępowania w weryfikacji nieprawidłowych 

wyników jest niezmiernie ważny, ponieważ 

zastosowanie właściwej metody lub metod pozwala 

na szybkie wykluczenie bądż potwierdzenie obecności 

CIN, AIS lub raka, co umożliwia niezwłoczne 

podjęcie leczenia. Jednocześnie u kobiet, u których 

wynik cytologii był fałszywie pozytywny, szybka jego 

weryfikacja ma duże znacznie w ograniczeniu nadmiernego 

stresu i innych niekorzystnych reakcji psychologicznych. 

Metody stosowane w weryfikacji 

nieprawidłowych wyników cytologii 

Zgodnie z Rekomendacjami Centralnego Ośrodka 

Koordynującego Populacyjny Program Profilaktyki 

i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy, Polskiego 

Towarzystwa Ginekologicznego, Polskiego Towarzystwa 

Patologów i Polskiego Towarzystwa Kolposkopii 

i Patofizjologii Szyjki Macicy zastosowanie znalazły następujące 

metody: 

• powtórne badanie cytologiczne 

• molekularny test HPV (test DNA HR HPV i test 

mRNA HR HPV) 

• badanie kolposkopowe z wykonaniem biopsji 

• diagnostyczno-terapeutyczne wycięcie zmiany na 

szyjce macicy z oceną histologiczną uzyskanego 

materiału. 

Wymienione badania mają różną czułość i swoistość 

oraz dodatnią i ujemną wartość predykcyjną 

w wykrywaniu wewnątrznabłonkiwej neoplazji i raka. 

Wykonanie każdego z powyższych badań dostarcza 

też innego typu informacji o stanie szyjki macicy. 

Rozpoznanie CIN lub raka jest możliwe tylko na 

podstawie badania histopatologicznego. Jednak wykonanie 

biopsji szyjki i jej kanału nie jest konieczne 

3

4 

w weryfikacji każdego nieprawidłowego wyniku 

cytologii. 

Powtórzone badanie cytologiczne może być wykonane 

jedynie jako weryfikacja wyników ASCUS 

oraz LSIL i dostarcza takich samych informacji jak badanie 

pierwotne. Wynik testu molekularnego DNA HR 

(high risk) HPV stwierdza fakt, że w pobranej próbce 

jest obecne lub nie jest obecne DNA wysokoonkogennych 

wirusów. Ujemny wynik testu świadczy o 

braku obecności zakażenia wysokoonkogennymi HPV 

i u badanej kobiety nie istnieje ryzyko rozwoju neoplazji 

szyjki macicy w krótkim czasie (wg różnych 

badań w czasie od 3 do 6 lat). Dodatni wynik testu 

stwierdza fakt obecności w badanej próbce DNA wysokoonkogennych 

wirusów. Jednokrotnie wykonując 

test DNA HR HPV nie uzyskujemy jednak informacji 

od jak dawna trwa zakażenie. Możliwe jest, że infekcja 

jest obecna od bardzo krótkiego czasu i w krótkim 

czasie ulegnie regresji (zakażenie przygodne) lub zakażenie 

trwa od kilku lat, jest już zakażeniem przetrwałym, 

a kobieta jest w grupie dużego ryzyka 

rozwoju CIN. Takie informacje są możliwe do uzyskania 

dopiero po powtórnym wykonaniu testu DNA 

HR HPV, za co najmniej 12 miesięcy i wynik ma 

wtedy pewne znaczenie prognostyczne. Dodatni 

wynik testu nie mówi także, czy w nabłonku szyjki jest 

obecna neoplazja. Inaczej sytuacja przedstawia się, 

jeżeli wykonamy test mRNA HR HPV. Pozytywny 

wynik testu mRNA HR HPV oznacza, że w próbce komórek 

są obecne transkrypty E6 i E7 onkogennych 

wirusów, co świadczy o tym, że zakażenie wysokoonkogennymi 

wirusami trwa od dłuższego czasu i 

proces karcinogenezy już się rozpoczął. Badanie nie 

określi jednak, gdzie jest obecna neoplazja na szyjce 

macicy. Oba testy mają dużą wartość prognostyczną 

u kobiet z nieprawidłowymi wynikami cytologii pod 

warunkiem, że zgodnie z zaleceniami wspomnianych 

Rekomendacji badania są prowadzone przy użyciu 

testów posiadających właściwe certyfikaty. Rekomendowane 

testy DNA HPV wykrywają obecność 

znanych wysokoonkogennych typów wirusa brodawczaka, 

a test mRNA proces transkrypcji pięciu, najczęściej 

występujących wirusów (HPV: 16, 18, 31, 33 i 45). 

Biopsja szyjki macicy i jej kanału wykonana po przeprowadzeniu 

badania kolposkopowego jest najbardziej 

adekwatnym narzędziem w rozpoznawaniu CIN, 

AIS i raka. Kolposkopia wskazuje miejsca, z jakich należy 

pobrać tkankę do badania histopatologicznego, 

które z kolei jest niezbędne do rozpoznania neoplazji. 

Diagnostyczno-terapeutyczne wycięcie zmiany na 

szyjce macicy z oceną histologiczną uzyskanego materiału 

posiada taką samą wartość w rozpoznawaniu 

CIN i raka, jak biopsja. Zgodnie z Rekomendacjami 

niedopuszczalne jest stosowanie w tym celu metod 

destrukcji tkankowej, po wykonaniu których nie ma 

materiału do badania histologicznego. 

Wybór metody 

Wybór metody diagnostycznej zależny przede 

wszystkim od rodzaju zmian obecnych w rozmazie, 

wieku badanej oraz od dostępności dla kobiety i lekarza 

proponowanego kolejnego badania. Wybierając 

metodę do weryfikacji wyniku cytologii należy 

przede wszystkim zwrócić uwagę, że ryzyko istnienia 

zmian CIN lub raka jest różne dla poszczególnych 

nieprawidłowych wyników rozmazów, czyli inaczej 

mówiąc, różna jest „waga” poszczególnych nieprawidłowych 

wyników. Lekarz konsultujący powinien 

znać ryzyko CIN oraz raka związane z danym nieprawidłowym 

wynikiem i zaproponować odpowiednie 

do sytuacji dalsze postępowanie. Wybór metody 

zależy także od wieku kobiety. Zakażenie HPV jest 

powszechnie spotykane u kobiet młodych, a częstość 

jego maleje wraz z wiekiem. Nie wykonuje się 

testów molekularnych u kobiet młodych, ponieważ 

wynik będzie często dodatni i nie wniesie istotnych 

informacji o rzeczywistym stanie szyjki macicy. Nie 

wszystkie omówione metody są jednakowo dostępne 

na terenie naszego kraju. Proponując badanie 

należy wziąć zatem pod uwagę możliwości 

danej kobiety dotarcia do często odległego ośrodka 

na badanie. 

Postępowanie 

ASC 

U kobiet z rozpoznaniem ASC ryzyko obecności raka 

szyjki macicy jest małe i wynosi od 0,1 do 0,2%. CIN2+ 

(czyli CIN2 i CIN3) występuje znamiennie częściej u 

kobiet z ASC-H w porównaniu do ASC-US. W związku 

z tym kobiety z rozpoznaniem ASC-H powinny zostać 

poddane dalszemu postępowaniu diagnostycznemu 

zgodnie z algorytmem stosowanym dla wyników HSIL. 

ASC-US 

Dalsze postępowanie obejmuje wykonanie: 

1. dwóch badań cytologicznych w odstępach sześciomiesięcznych, 

2. testu na obecność DNA HPV. 

Wykonanie każdego z tych badań oddzielnie jest wystarczające 

dla poszerzenia diagnostyki nieprawidłowego 

wyniku cytologii. Negatywne wyniki testu

pozwalają na skierowanie kobiety do dalszego prowadzenia 

rutynowych badań przesiewowych. Dodatni 

wynik testu molekularnego lub nieprawidłowa powtórna 

cytologia jest wskazaniem do skierowania kobiety do 

badania kolposkopowego z wykonaniem biopsji szyjki 

macicy. U kobiet po 30 roku życia test DNA HR HPV ma 

większą wartość prognostyczną niż powtórzona ocena 

rozmazu. U kobiet z ASC-US, szczególnie nastolatek i 

tuż po 20 roku życia, u których nie ma możliwości dokonania 

weryfikacji kolposkopowej, wystarczające jest 

dwukrotne pobranie rozmazu, a obecność ASC-US w 

ciągu 24 miesięcy należy potraktować, jako wskazanie 

do wykonania kolposkopii i biopsji. 

U kobiet z wynikiem ASC-US nie powinno się wykonywać 

konizacji szyjki macicy jako postępowania diagnostyczno-terapeutycznego. 

LSIL 

Dalsze postępowanie powinno obejmować wykonanie: 

• dwóch badań cytologicznych w odstępach sześciomiesięcznych 

lub 

• badania kolposkopowego z zamiarem wykonania 

biopsji 

lub 

• testu molekularnego na obecność HR HPV. 

Zakażenie onkogennymi typami HPV współistnieje 

z LSIL w 76,6% przypadków, a CIN2+ rozpoznaje 

się w badaniu kolposkopowym u 12% do 16% badanych. 

U kobiet z dodatnim wynikiem testu DNA 

HPV ryzyko CIN2+ jest takie samo w przypadku rozpoznania 

ASC-US. Dlatego dalsze postępowanie w obu 

tych grupach rozpoznań cytologicznych jest podobne. 

Wyjątek stanowią kobiety po menopauzie, u których 

z uwagi na większe prawdopodobieństwo zakażenia 

przetrwałego HPV test DNA HR HPV ma znacznie 

wyższą wartość prognostyczną, a test mRNA HPV ma 

wysoką predykcyjną wartość diagnostyczną. U nastolatek 

i młodych kobiet nie należy w przypadku wyniku 

LSIL wykonywać testu DNA HPV. Negatywny 

test molekularny HPV i dwukrotnie prawidłowy wynik 

rozmazu kwalifikują chorą do powrotu do rutynowego 

postępowania przesiewowego. Pozytywny 

wynik testu HR HPV lub stwierdzenie w kolejnym 

rozmazie ASC-US, LSIL lub HSIL powinno zostać 

zweryfikowane badaniem kolposkopowym. Postępowanie 

z wynikiem LSIL u nastolatek i młodych 

kobiet jest takie samo jak w przypadku ASC-US. 

U chorych z LSIL także nie należy wykonywać konizacji 

szyjki macicy jako postępowania diagnostycznego. 

HSIL i ASC-H 

Postępowanie polega na wykonaniu: 

• badania kolposkopowego z biopsją zmian podejrzanych 

o CIN oraz pobraniu materiału z kanału 

szyjki 

lub 

• diagnostyczno-terapeutycznym wycięciu zmiany 

na szyjce z biopsją kanału. 

Wynik HSIL związany jest z dużym ryzykiem obecności 

zmian CIN na szyjce macicy. Badanie kolposkopowe 

potwierdza fakt obecności CIN u 53-66% 

kobiet, a konizacja diagnostyczna u 84-97% chorych. 

U około 2% kobiet z HSIL rozpoznaje się raka 

inwazyjnego. U większości kobiet z HSIL w nabłonku 

jest obecny onkogenny typ HPV. Wykonanie testu 

DNA HPV nie ma u tych kobiet wartości diagnostycznej. 

W przypadku niesatysfakcjonującej kolposkopii 

należy zaproponować wykonanie zabiegu 

diagnostyczno-terapeutycznego wycięcia zmiany. 

Brak obecności CIN2+ w badaniu histologicznym po 

wykonaniu biopsji, skrobania kanału lub elektrokonizacji 

jest wskazaniem do wykonania cytologii i kolposkopii 

co 6 miesięcy. Negatywne wyniki po 12 

miesiącach pozwalają na powrót kobiety do rutynowego 

badania skriningowego. 

U kobiet z HSIL nie należy wykonywać na szyjce macicy 

zabiegów, po których nie uzyskujemy materiału 

do badania histologicznego. Konizację diagnostyczno-terapeutyczną 

można wykonać także u kobiet, 

które planują dalszy rozród. Kwalifikacja do 

takiego zabiegu oraz wybór techniki operacyjnej powinny 

być staranne, ponieważ prawdopodobieństwo 

wystąpienia niepłodności i porodu przedwczesnego 

jest większe w tej grupie kobiet. U nastolatek i młodych 

kobiet z HSIL wykonuje się wycięcie zmiany na 

szyjce w przypadku niesatysfakcjonującej kolposkopii 

lub jeśli CIN2+ jest obecne w kanale szyjki macicy. 

Zmiany HSIL oraz CIN2+ u nastolatek i młodych kobiet 

mogą także ulec samoistnej regresji. 

AGC 

Atypowe komórki gruczołowe są rzadko spotykane 

w rozmazach. Najczęściej są to komórki nienowotworowe 

pochodzące z polipów lub tkanki zmienionej 

zapalnie. Fizjologicznie u 0,5 do 1,8% kobiet po 

40 roku życia oraz tych, które przyjmują HTZ, spotyka 

się w rozmazie komórki gruczołowe. Jednak 9% 

do 38% kobiet z wynikiem AGC ma zmiany CIN, AIS, 

a 3-17% raka nie tylko szyjki macicy, ale także endometrium, 

jajnika lub jajowodu. Test HR HPV i po- 

5 

HPV16 

HPV18

Wynik Powtórna Test HPV Kolposkopia Konizacja 

cytologia (z biopsją szyjki diagnostyczno 

i kanału) 

-terapeutyczna 

ASCUS TAK TAK NIE NIE 

LSIL TAK TAK TAK NIE 

HSIL, ASC-H NIE NIE TAK TAK 

AGC NIE TAK TAK NIE 

Podejrzenie raka NIE NIE TAK TAK 

Tab. 1. Proponowany algorytm diagnostyczny u kobiet z nieprawidłowym wynikiem badania cytologicznego 

Wynik badania Wiek kobiety Test DNA HPV Test mRNA HPV 

cytologicznego 

ASCUS < 30 lat NIE TAK 

> 30 lat TAK TAK 

LSIL < 30 lat NIE TAK 

> 30 lat NIE TAK 

AGC każdy TAK TAK 

HSIL, ASC-H każdy NIE NIE 

Tab. 2. Proponowany algorytm diagnostyczny dla testów molekularnych HR HPV 

6 

wtórny wymaz cytologiczny mają niewystarczającą 

czułość dla wykrycia takich zmian. U pacjentek z AGC 

powinno się zastosować panel badań diagnostycznych, 

w skład których wchodzą kolposkopia, biopsja 

kanału szyjki, test DNA lub mRNA HR HPV, biopsja 

endometrium, ultrasonografia dopochwowa i oznaczanie 

markera CA125. W pierwszej kolejności należy 

wykonać kolposkopię oraz pobrać materiał z 

endocervix. Biopsja endometrium jest szczególnie 

rekomendowana u kobiet po 35 roku życia. U kobiet 

młodszych wykonanie biopsji endometrium jest 

uzasadnione, gdy podejrzewa się patologię endometrium 

na podstawie objawów klinicznych. 

W przypadku uzyskania satysfakcjonującego, ujemnego 

wyniku kolposkopii i nieobecności zmian 

CIN2+ w kanale szyjki macicy należy wykonać test 

HR HPV. Ujemny wynik testu pozwala na zalecenie 

powtórnego wykonania rozmazu za 12 miesięcy. Pozytywny 

wynik testu obliguje do ponownego pobrania 

rozmazu lub wykonania kolposkopii za 6 miesięcy. 

Ujemne wyniki obu badań pozwalają na powrót do 

rutynowego badania przesiewowego. U kobiet, u których 

nie wykonano testu DNA HPV i wyniki biopsji są 

negatywne należy wykonać czterokrotnie rozmaz cytologiczny 

co 6 miesięcy. Jego prawidłowy wynik pozwala 

na skierowanie kobiety ponownie do skriningu. 

Obecność komórek raka w rozmazie 

Stwierdzenie obecności komórek raka płaskonabłonkowego 

w rozmazie wymaga niezwłocznego wykonania 

biopsji celowanej i skrobania kanału szyjki 

macicy. Użycie kolposkopii nie jest konieczne w przypadku 

klinicznych objawów raka szyjki macicy. Obecność 

nowotworowych komórek endometrialnych 

wymaga wykonania biopsji błony śluzowej trzonu 

macicy. 

Nieprawidłowy wynik cytologii u kobiet w ciąży 

Uzyskujemy je u ciężarnych z taką samą częstością 

jak u kobiet nieciężarnych. Postępowanie diagnostyczne 

jest podobne. Należy w pierwszej kolejności 

wykonywać badania nieinwazyjne, takie jak powtórne 

pobranie rozmazu, testy HR HPV oraz badanie kolposkopowe. 

Badania powinny być prowadzone w 

ośrodkach, które mają dostęp do wszystkich wymienionych 

wyżej metod diagnostycznych. Wykonanie 

biopsji jest rekomendowane, jeżeli istnieje uzasadnione 

podejrzenie CIN2+. U kobiet w ciąży nie wykonuje 

się biopsji kanału szyjki macicy. 

Podsumowanie 

W powyższej tabeli wskazano sposób postępowania 

w poszczególnych, nieprawidłowych wynikach badania 

przesiewowego rekomendowany przez polskie 

towarzystwa Ginokologiczne, Patologów, Kolposkopii 

i Patofizjolofii Szyjki Macicy oraz Centralny Ośrodek 

Koordynujący Populacyjny Program Profilaktyki i 

Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy. 

Piśmiennictwo u Autora

Przełom w profilaktyce raka szyjki macicy 

Test mRNA HPV z certyfikatem CE-IVD 

• Wykrywa przetrwałą, aktywną infekcję HPV 

• Wykrywa ekspresję onkogenów E6 i E7 

• Rozróżnia typy HPV 

• Dostarcza jednoznaczne wyniki 

dla istotnych decyzji klinicznych 

Diagnostyka 

źródłem dobrego zdrowia 

Informację na temat laboratoriów wykonujących badanie mRNA 

HPV można uzyskać pod numerem telefonu 22 569 85 29

mikrobiologia 

Identyfikacja mRNA genów E6/E7 ludzkiego 

wirusa brodawczaka w wymazach z szyjki macicy 

kobiet z nieprawidłowym wynikiem 

cytologicznym – badania wstępne 

dr hab. n. med. Witold Kędzia 

Klinika Onkologii Gineklogicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu 

dr n. biol. Agata Józefiak 

Ginekologiczno Położniczy Szpital Kliniczny UM w Poznaniu 

Pracownia Patofizjologii Szyjki Macicy 

8 

Wstęp 

Zakażenia onkogennymi typami ludzkiego wirusa brodawczaka 

(HPV - Human Papillomaviruses) może 

prowadzić do rozwoju neoplazji i stanowi czynnik niezbędny 

do rozwoju raka szyjki macicy. Znanych jest 

przeszło 200 typów HPV, które z uwagi na ich różny 

potencjał onkogenny można podzielić na trzy grupy: 

- wysokiego ryzyka: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 

51, 52, 56, 58, 59, 68, 73 i 82, 

- prawdopodobnie wysokiego ryzyka: 26, 53 i 66, 

- niskiego ryzyka: 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61, 

70, 72 i 81 (6, 10). 

Wirusy te należą do rodziny Papillomaviridae i mają 

podobny schemat organizacji genomu. Materiał genetyczny 

onkogennych typów wirusa brodawczaka występuje 

prawie w 100 % raków płaskonabłonkowych 

szyjki macicy, 1/3 zmian geoplastycznych i u 15% kobiet 

bez patologii szyjki macicy. W zmianach CIN II/CIN 

III oraz rakach płaskonabłonkowych najczęściej identyfikowane 

typy HPV to: 16, 18, 31, 33 i 45. 

Ludzki wirus brodawczaka zawiera materiał genetyczny 

w postaci dwuniciowego DNA zbudowany z ok. 8000 

pz. W genomie wirusa można wyróżnić 3 rejony: 

- wczesny (E) kodujący do 8 białek wczesnych wirusa, 

w tym dwa E6 i E7 o wysokim potencjale 

onkogennym, 

- późny zawierający geny L1 i L2 kodujące białka 

strukturalne wirusa, 

- region regulatorowy LCR (Long Control Region), 

w którym umiejscowione są wirusowe promotory 

oraz liczne elementy wiążące białko wirusowe E2, 

a także czynniki komórkowe odpowiedzialne za 

regulację replikacji i transkrypcji wirusowego DNA. 

Cykl replikacyjny wirusa HPV zależy od stadium rozwoju 

nabłonka i zachodzi tylko w pełni dojrzałych 

keratynocytach. Za transformacje nowotworową keratynocytów 

odpowiedzialne są przede wszystkim 

dwa onkogenne białka wirusowe: E6 i E7. Białko E6 

HPV 16 w wyniku interakcji z białkiem komórkowym 

p53 prowadzi do ubikwitynacji i proteolizy białka 

p53. Efektem tego są zaburzenia regulacji cyklu komórkowego 

i ekspresji genów odpowiedzialnych za 

hamowanie wzrostu tj np. p21WAF. Z kolei drugie 

białko wirusa E7 powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu 

dróg metabolicznych regulowanych przez 

białko p16 oraz białka należące do rodziny RB. E7 

wiąże także i inaktywuje inhibitor cdk, p21, WAF1. 

W komórkach raka płaskonabłonkowego szyjki macicy 

genom wirusa HPV 16 jest zintegrowany z genomem 

komórkowym w regionie kodującym białko 

E1/E2. Prowadzi to do wyłączenia ekspresji białka 

E2, które jest jednym z regulatorów replikacji i transkrypcji 

wirusowego DNA. Brak E2 w komórce zakażonej 

HPV powoduje wzrost ekspresji onkogennych 

białek wirusowych E6 i E7. 

Zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka jest bardzo 

powszechne u młodych kobiet poniżej 35 roku życia. 

Infekcja ta może powodować morfologiczne zmiany 

komórek nabłonkowych szyjki macicy, lecz tylko u niewielu 

z tych pacjentek dojdzie do rozwoju raka szyjki 

macicy. Wykazano, że w procesie kancerogezezy 

szyjki macicy ekspresja E6/E7 jest niezbędna, aby 

mogło dojść do transformacji nowotworowej i unieśmiertelnienia 

komórki. Identyfikacja transkryptów E6 

i E7 HPV może pomóc w ocenie ryzyka progresji 

zmian do zmian dysplastycznych wysokiego stopnia 

i raka inwazyjnego szyjki macicy. 

W naszych badaniach analizowaliśmy występowanie 

transkryptów genów E6/E7 wirusów HPV wysokiego ryzyka 

(typ 16, 18, 31, 33 i 45) w wymazach z szyjki macicy. 

Detekcje RNA przeprowadziliśmy z zastosowaniem 

NASBA. Wyniki badań były porównane z wynikami cytologicznymi 

oraz histopatologicznymi. 

Materiał i metody 

Analizą objęto 52 pacjentki z nieprawidłowym wynikiem 

cytologicznym oraz 19 kobiet po zabiegu konizacji 

szyjki macicy zgłaszające się do Poradni 

Patofizjologii Szyjki Macicy Ginekologiczno Położniczego 

Szpitala Klinicznego Uniwersytetu Medycznego 

im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu w ramach ogólnopolskiego 

programu profilaktyki raka szyjki macicy.

Grupę kontrolną stanowiły 22 pacjentki z prawidłowym 

wynikiem cytologicznym. Pacjentki zgłaszały się 

w czasie od stycznia do czerwca 2009 roku. Średnia 

wieku diagnozowanych kobiet to 32 lata (19 - 35 lat). 

U wszystkich badanych przeprowadzono test mRNA 

E6/E7 HPV (typy 16, 18, 31, 33 i 45) (NucliSENS 

EasyQ HPV, bioMérieux) i badanie cytologiczne. U pacjentek 

z nieprawidłowym wynikiem cytologicznym 

wykonano biopsję oraz histopatologiczne badanie 

skrawków tkankowych. Wymazy pobierano ze strefy 

przekształceń szczoteczką cervex brush i nanoszono 

na szkiełko mikroskopowe. Pozostałą część materiału 

zawieszano w buforze ThinPrep PreservCyt. Materiał 

komórkowy naniesiony na szkiełko mikroskopowe 

poddawano analizie cytologicznej, natomiast zawieszony 

w podłożu transportowym wykorzystano do badania 

wirusologicznego. Zabezpieczony materiał do 

badań HPV przechowywano w temp. -20 0 C i poddawano 

analizie w ciągu 2 tyg. od pobrania. 

Z miejsc podejrzanych w obrazie 

kolposkopowym pobierano biopsję i 

przekazywano do Pracowni Patomorfologicznej 

Ginekologiczno Położniczego 

Szpitala Klinicznego Uniwersytetu 

Medycznego im. K. Marcinkowskiego 

w Poznaniu celem analizy histopatologicznej. 

Izolacja kwasów nukleinowych 

Kwasy nukleinowe izolowano z użyciem 

automatycznego ekstraktora easyMAG 

(bioMérieux) metodą Booma zgodnie 

z instrukcją dołączoną przez producenta. Próbki materiału 

zawieszone w roztworze ThinPrep PreservCyt podawano 

lizie w temp. pokojowej (10 min.) z buforem lizującym 

(NucliSens Lysis Buffer, bioMérieux). Tak przygotowane 

próbki materiału umieszczano w aparacie wraz z mieszaniną 

roztworu silikonowego (NucliSens easyMAG Magnetic 

Silica, bioMérieux) i poddawano automatycznej 

ekstrakcji. Objętość eluatu stanowiła 55 µl. Uzyskane eluaty 

natychmiast zabezpieczano w temp. -20 0 C. 

5 µl eluatu kwasów nukleinowych. W celu uniknięcia 

wyników fałszywie ujemnych związanych z degradacją 

kwasów nukleinowych zastosowano startery oraz sondy 

komplementarne do ludzkiego genu metabolizmu podstawowego 

U1A mRNA. Dla każdej próbki przeprowadzono 

jednoczesną reakcję dla HPV16/U1A, 

HPV18/31 oraz HPV33/45. Jako kontrole dodatnie posłużyły 

sondy ssDNA komplementarne do analizowanych 

typów wirusów oraz genu U1A. 

Wyniki 

W grupie 74 badanych transkrypty genów E6/E7 wirusów 

HPV identyfikowano u 31 (41,9%) badanych, w 

tym u 6 (35,2%) pacjentek z wynikiem cytologicznym 

ASCUC, 17 (68,0%) z LSIL oraz 8 (80,0%) z wynikiem 

cytologiczny HSIL. Wszystkie pacjentki z grupy kontrolnej 

miały ujemny wynik testu mRNA HPV (tab. 1) 

Wyniki N Wyniki mRNA Typy HPV (%) 

cytologiczne HPV dodatnie 16 (%) 18 (%) 31 (%) 33 (%) 45 (%) 

(%) 

HSIL 10 8 (80,0) 6 (60,0) 1 (10,0) 0 (0,0) 1 (10,0) 0 (0,0) 

LSIL 25 17 (68,0) 6 (24,0) 2 (8,0) 2 (8,0) 6 (24,0) 1 (4,0) 

ASCUS 17 6 (35,2) 4 (23,5) 1 (5,9) 1 (5,9) 0 (0,0) 0 (0,0) 

Prawidłowa 22 0 0 0 0 0 0 

cytologia 

Ogółem 74 31 (41,9) 16 (21,6) 4 (12,9) 3 (5,4) 7 (9,4) 1 (1,3) 

Tabela 1. Częstość występowania transkryptów mRNA genów E6/E7 wirusów HPV 16, 

18, 31, 33 i 45 w wymazach szyjki macicy. 

Wśród pacjentek z pozytywnym wynikiem testu mRNA 

HPV najczęściej identyfikowano transkrypty genów 

E6/E7 wirusów HPV 16, 33 i 18 odpowiednio u 16 

(51,6%), 7 (22,6%) i 4 (12,9%) kobiet (tab. 2). W 

grupie pacjentek z wynikiem cytologicznym ASCUS i 

HSIL transkrypty wirusy HPV 16 wykrywano odpowiednio 

u 4 (23,5%) i 6 (60%) badanych, natomiast 

u pacjentek rozpoznaniem cytologicznym LSIL dominowały 

typy HPV 16 i 33 i występowały one z taką 

samą częstotliwością tj 24%. 

Powielanie i identyfikacja mRNA HPV 

Detekcję transkryptów genów E6 i E7 ludzkich wirusów 

brodawczaka przeprowadzono z zastosowaniem 

testów komercyjnych (NucliSENS EasyQ 

HPV, bioMérieux) opartych na metodzie real-time 

PCR (NASBA). NASBA jest metodą izotermalnej 

amplifikacji RNA osiągniętej poprzez jednoczesną 

aktywność enzymatyczną odwrotnej transkryptazy 

wirusa AMV (avian myoblastosi virus), polimerazy 

T7 RNA oraz RNasy H. W reakcji stosowano startery 

oraz sondy MB (Molecular Beacon) komplementarne 

do transkryptów genów E6/E7 wirusów 

HPV typ: 16, 18, 31, 33 i 45 (bioMérieux). Stężenie 

sond MB użytych w reakcji wynosiło 2,5 mM. Reakcja 

NASBA została przeprowadzona w końcowej objętości 

20 µl przez 2 godziny w temp 41 0 C. Do reakcji użyto 

Wyniki N Typy HPV (%) 

cytologiczne 16 (%) 18 (%) 31 (%) 33 (%) 45 (%) 

HSIL 8 6 (75,0) 1 (12,5) 0 (0,0) 1 (12,5) 0 (0,0) 

LSIL 17 6 (35,3) 2 (11,8) 2 (11,8) 6 (35,3) 1 (5,9) 

ASCUS 6 4 (66,7) 1 (16,7) 1 (16,7) 0 (0,0) 0 (0,0) 

Prawidłowa 0 0 (0,0) 0 (0,0) 0 (0,0) 0 (0,0) 0 (0,0) 

cytologia 

Ogółem 31 16 (51,6) 4 (12,9) 3 (9,7) 7 (22,6) 1 (3,2) 

Tabela 2. Identyfikacja wirusów HPV w grupie pacjentek mających dodatni 

wynik testu mRNA E6/E7 HPV 

Wśród 14 pacjentek z histopatologicznie potwierdzonymi 

zmianami typu CIN 13 (92,8%) miało pozytywny 

wynik mRNA HPV, w grupie pacjentek z 

koilocytozą 8 (44%), natomiast u pacjentek, u których 

9

10 

badanie histopatologiczne nie potwierdziło zmian komórkowych 

związanych z zakażeniem HPV, 5 kobiet 

(25,5%) miało dodatni wynik testu mRNA HPV. 

Wyniki Wyniki histopatologiczne Razem (%) 

mRNA CIN (I, II i III) Koilocytosis Bez patologii 

(%) (%) (%) 

mRNA HPV (+) 13 (92,8) 8 (44,4) 5 (25,0) 26 (50) 

mRNA HPV (-) 1 (7,1) 10 (55,5) 15 (75,0) 26 (50) 

Ogółem 14 18 20 52 

Tabela 3. Porównanie wyników identyfikacji transkryptów genów E6/E6 wirusów 

HPV (typ 16, 18, 31, 33 i 45) oraz wyników histopatologicznych 

pacjentek z nieprawidłowym badaniem cytologicznym. 

Wyniki Wyniki histopatologiczne Razem (%) 

mRNA CIN (I, II i III) Koilocytosis Bez patologii 

(%) (%) (%) 

mRNA HPV (+) 3 (100,0) 2 (100,0) 2 (18,2) 7 (36,8) 

Wyniki cytologiczne 

mRNA HPV (-) Cytologia koilocytosis Cytologia 

pozytywna 

negatywna 

0 0 9 (81,2) 9 (47,4) 

Ogółem 3 2 11 19 

Tabela 4. Porównanie wyników identyfikacji transkryptów genów E6/E6 wirusów 

HPV (typ 16, 18, 31, 33 i 45) oraz wyników histopatologicznych 

i cytologicznych pacjentek po zabiegu konizacji szyjki 

macicy. 

Generalnie mRNA E6 i E7 wirusów HPV występowało 

u 13 kobiet z nieprawidłowym wynikiem cytologicznym 

i histopatologicznie potwierdzonymi zmianami 

typu CIN (92,8%). Wśród 19 pacjentek po konizacji 

szyjki macicy u 3 (15,8%) wystąpił nawrót CIN, natomiast 

u 2 (10,52%) badanie histopatologiczne wykazało 

koilocytozę. U wszystkich tych pacjentek 

identyfikowano transkrypty wirusów HPV (100%). 

Dyskusja 

Jedną z głównych przyczyn rozwoju raka szyjki macicy 

jest przetrwałe zakażenie onkogennymi typami ludzkiego 

wirusa brodawczaka. Proces ten nie został do 

końca poznany, jednak uważa się, że do transformacji 

nowotworowej i unieśmiercenia komórki niezbędna 

jest ekspresja genów E6 i E7 wirusów HPV. U pacjentek 

z nieprawidłowym wynikiem cytologicznym 

najczęściej identyfikowane są typy HPV to: 16, 18, 31, 

33 oraz 45. Występują one u około 60% wszystkich 

pacjentek zakażonych wirusami HPV. Ekspresję genów 

E6 i E7 HPV obserwuje się natomiast u około 2 na 3 

kobiety zakażone tym wirusem. 

Wyniki niniejszej pracy wykazały aktywność analizowanych 

wirusów HPV wysokiego ryzyka u 50% pacjentek 

z nieprawidłowym wynikiem cytologicznym, 

w tym u 13 (92,8%) spośród 14 badanych z potwierdzonymi 

histopatologicznie zmianami typu CIN 

w obrębie szyjki macicy. Uzyskane wyniki są zgodne 

z danymi opisanymi w literaturze. Kraus i wsp. wykazali 

aktywność wspomnianych 5 typów wirusów 

HPV u 92,0% pacjentek z CIN III. Podobne wyniki 

uzyskali inni autorzy identyfikując mRNA E6/E7 u 

84-97% pacjentek z zmianami dysplastycznymi wysokiego 

stopnia. W zmianach dysplastycznych niskiego 

stopnia transkrypty genów E6/E7 HPV 

identyfikowane są od 0-80% badanych przypadków. 

Wyniki naszych badań wykazały obecność mRNA 

HPV w zmianach typu LSIL u 68,0% badanych. 

Według danych literaturowych w grupie pacjentek 

z nieprawidłową cytologią najczęściej stwierdza się 

aktywność transkrypcyjną wirusów HPV 16. Zarówno 

wyniki naszych badań, jak i innych zespołów badawczych 

wykazały obecność mRNA HPV 16 w ok. 

50% kobiet z pozytywnym wynikiem testu mRNA 

HPV. Pozostałe typy analizowanych wirusów HPV 

wykazują zróżnicowaną aktywność transkrypcyjną 

wg. różnych badaczy. W naszej pracy najczęściej 

identyfikowano wirusy HPV to typ 16, 33 i 18 odpowiednio 

u 21,6%, 9,4% i 5,4% badanych pacjentek. 

U pacjentek z ASCUS HPV 16 identyfikowano w 

23,5% przypadków. Według innych autorów HPV 16 

u pacjentek z ASCUS występuje od 12,3 - 50%. Wirusy 

HPV 16 identyfikowane są w zmianach dysplastycznych 

wysokiego stopnia od 28-66% badanych. 

Wyniki naszych badań wykazały obecność transkryptów 

genów E6/E7 analizowanych typów wirusów 

HPV w 60% przypadków. 

Aktywność ludzkich wirusów jest identyfikowana nie 

tylko w zmianach typu CIN. Transkrypty genów E6/E7 

analizowanych wirusów HPV stwierdzaliśmy także w 

wymazach 5 pacjentek (25,0%), u których badanie 

histopatologiczne nie potwierdziło zmian komórkowych 

związanych z zakażeniem HPV. Wynik ten może 

wskazywać na potencjalne ryzyko rozwoju zmian dysplastycznych 

wysokiego stopnia. Wykazano, że aktywność 

wirusowa może być identyfikowana jeszcze 

przed wystąpieniem zmian komórkowych obserwowanych 

w badaniu histopatologicznym. U 1 (7,1%) 

pacjentki z CIN nie identyfikowaliśmy mRNA E6/E7 

HPV. Pacjentka ta miała rozpoznanie cytologiczne CIN 

I. Krausa i wsp. u pacjentek z CIN I nie identyfikowali 

aktywności transkrypcyjnej wspomnianych typów wirusów 

HPV. Uważa się, że zmiany dysplastyczne typu 

CIN I nie muszą być bezpośrednio związane z zakażeniem 

HPV i procesem nowotworzenia. Ponadto 

możemy mieć tutaj do czynienia z infekcją innymi typami 

HPV. 

Wnioski 

Detekcja wirusów HPV na podstawie ich aktywności 

transkrypcyjnej może stanowić ważne narzędzie diagnostyczne 

w celu identyfikacji kobiet zakażonych 

HPV o zwiększonych ryzyku rozwoju tego nowotworu. 

Ponadto metoda ta może pomóc w ocenie 

ryzyka nawrotu CIN u kobiet po konizacji szyjki macicy 

z powodu zmian dysplastycznych w obrębie 

tego narządu. 

Piśmiennictwo u Autorów

mikrobiologia 

Profilaktyka zakażeń paciorkowcowych w ciąży 

- „Co jeszcze możemy dla Pani zrobić?” 

dr Krzysztof Hadaś, 

Nereida – Specjalistyczny Gabinet Lekarski Poznań 

Określenie wartości diagnozowania zakażeń paciorkowcami 

beta-hemolizującymi (GBS) u kobiet 

w ciąży najlepiej obrazuje stwierdzenie, że 

zakażenia te są najczęstszą przyczyną zgonów u 

noworodków. Mogą wywoływać u noworodka 

posocznicę, zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo 

rdzeniowych, zapalenie szpiku kostnego 

i ropne zapalenie stawów. Mogą też spowodować 

zgon wewnątrzmaciczny płodu. Wśród powikłań 

u kobiet można wymienić posocznicę, 

zapalenie błony śluzowej macicy, zapalenie opon 

mózgowo-rdzeniowych. 

Ogromny stres dla matki i pierwsze pytanie: 

Czy można było tego uniknąć? 

poparte pytaniem pediatry, neonatologa – Czy miała 

Pani wykonywany posiew moczu w trakcie ciąży 

w kierunku paciorkowców grupy B? 

Skuteczność terapii antybiotykami pozwala na ograniczenie 

śmiertelności noworodków, ale przebyte zakażenie 

może mieć negatywny wpływ na prawidłowy 

rozwój dziecka. 

Kolonizacja paciorkowcem beta-hemolizującym przebiega 

bezobjawowo. 

Jedynie wcześniejsze wykrycie zakażenia w układzie 

moczowym poparte badaniem posiewu moczu pozwala 

zakwalifikować kobietę do grupy ryzyka i wprowadzić 

właściwe leczenie. Ważnym jest, aby 

zaznaczyć, że mocz pochodzi od kobiety ciężarnej 

lub zlecić wykonanie posiewu celowanego. 

Rezerwuarem GBS jest przewód pokarmowy. Ocenia 

się, że częstość występowania kolonizacji w pochwie lub 

odbytnicy wynosi od 10 do 30 %. Kolonizacja pochwy 

może mieć charakter przejściowy, dlatego wykonywanie 

posiewów we wczesnej ciąży 

nie znajduje uzasadnienia 

klinicznego i nie 

stanowi ryzyka 

przeniesienia 

zakażenia na 

płód i noworodka. 

W praktyce 

klinicznej 

może dochodzić 

do 

zakażenia 

drogą wstępującą 

i być 

przyczyną porodu przedwczesnego, zakażenia wewnątrzmacicznego, 

pęknięcia błon płodowych. Zakażenie 

szerzące się drogą wstępującą może 

doprowadzić do zakażenia wewnątrzmacicznego, 

zaaspirowania płynu owodniowego przez płód i doprowadzić 

do zgonu wewnątrzmacicznego. Doświadczenia 

własne, szczególnie w sytuacji przedwczesnej 

czynności skurczowej macicy, dolegliwości 

bólowych podbrzusza 

wykazują, że należy rozważyć 

posiew dla zdiagnozowania 

zakażenia Ureaplasmą 

urealiticum i GBS, 

a w oczekiwaniu na 

wynik wdrożyć bezpieczną 

i skuteczną 

antybiotykoterapię. 

Do przeniesienia zakażenia 

na płód dochodzi najczęściej 

w trakcie porodu, po pęknięciu błon płodowych. 

Czynnikiem ryzyka jest przedwczesne pękniecie błon 

płodowych i przedłużony pierwszy okres porodu. Nie 

stwierdza się podwyższonego ryzyka w przypadku 

wykonywania efektywnego cięcia cesarskiego z zachowaną 

ciągłością błon płodowych. Ocenia się, że 

obecność GBS w pochwie zwiększa ryzyko zakażenia 

u noworodka 25 krotnie. 

Postępowanie profilaktyczne. 

Profilaktyka zakażeń GBS u noworodków obejmuje 

dwie strategie: 

1. Określenie czynników ryzyka na podstawie obrazu 

klinicznego zakażenia wewnątrzmacicznego 

(np.: tachykardia u płodu, wzrost temperatury 

ciała, monitorowanie CRP w obliczu objawów zakażenia), 

poród przedwczesny, przedłużony czas 

po pęknięciu błon płodowych. Stosowanie profilaktycznej 

antybiotykoterapii śródporodowej bez 

wykonywania posiewów – większa częstość terapii 

antybiotykami i możliwość występowania 

objawów ubocznych leczenia. 

Szczególną sytuacją dla stosowania profilaktycznej 

antybiotykoterpii jest obciążony wywiad – urodzenie 

w przeszłości dziecka z zakażeniem GBS. 

Leczymy bez wykonania posiewów. 

2. Badania przesiewowe – wykonywane w zależności 

od sytuacji klinicznej, najlepiej w 35 do 37 tyg. 

ciąży, zgodnie z wytycznymi CDC oraz rekomen- 

11

dacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. 

W zagrażającym porodzie przedwczesnym uzasadnienie 

znajduje wcześniejsze wykonanie badań. 

Termin wykonania badań wynika z oczekiwania na 

wynik posiewu mikrobiologicznego oraz czasu potrzebnego 

na wdrożenie antybiotykoterapii w razie 

dodatniego posiewu. Z drugiej strony wykonanie 

posiewu wcześniej niż 5 tygodni przed porodem 

może być zawodne. Po zakończeniu leczenia w 

dniu następnym należy wykonać kontrolny posiew 

określający skuteczność zastosowanego leczenia. 

Do badań przesiewowych można zaliczyć leczenie 

porodu przedwczesnego – wykonanie posiewu i 

rozpoczęcie antybiotykoterapii – w razie ujemnego 

wyniku posiewu zaprzestanie leczenia, a w razie 

wyniku dodatniego – kontynuacja leczenia. 

Materiał do badań 

Materiał do badań pobieramy z pochwy i odbytnicy. 

Nie znajduje klinicznego uzasadnienia pobieranie 

posiewów z kanału szyjki macicy. Materiał do badania 

z odbytnicy powinien być pobrany po pokonaniu 

oporu zwieracza odbytu. Fakt pobrania dwóch 

materiałów nieznacznie zwiększa koszty badania profilaktycznego, 

ale jednocześnie podnosi jego czułość. 

Można próbować negocjować z laboratorium wykonanie 

posiewu na jednej płytce – nie ma znaczenia 

diagnozowanie, w którym z dwóch miejsc występują 

bakterie. Leczenie jest takie same. Innym sposobem 

obniżenia kosztów jest wykonanie posiewu jedną 

wymazówką – najpierw z pochwy, następnie z odbytu. 

Na materiale koniecznie należy zaznaczyć kierunek 

posiewu – zastosowanie odpowiedniego 

podłoża zwiększa szansę na izolację GBS. Brak odpowiedniego 

opisania materiału może prowadzić do 

wyników fałszywie ujemnych sięgających 50% . 

Podsumowanie 

Jednym z najgorszych błędów w praktyce lekarskiej 

jest błąd zaniechania. Zakwalifikowanie badania profilaktycznego 

wykrywającego zakażenia GBS jako 

zalecane a nie obowiązkowe przenosi ciężar odpowiedzialności 

za jego brak na lekarza. Oczywiście 

można odnotować w kartotece fakt propozycji wykonania 

badania i odmowę zgody na badanie poparty 

podpisem pacjentki. Jaki będzie los dziecka, 

które niczego nie podpisywało, a ma np.: sepsę? Tok 

myślenia matki chorego dziecka zawsze będzie obwiniał 

lekarza, bo jeżeli nie zgodziła się na badanie, 

to znaczy, ze lekarz wystarczająco dobrze nie wytłumaczył, 

jakie jest jego znaczenie! 

Praktyka jest jednak taka, że bieda jest złym doradcą, 

a przysłowie „biedny płaci dwa razy” sprawdza się 

tutaj boleśnie. 

W codziennej praktyce lekarskiej wielokrotnie stajemy 

przed dylematem wykonywania badań profilaktycznych 

wykrywających zagrożenia lub 

diagnozujących choroby. Relacje kosztów do szansy 

wykrycia czynnika ryzyka lub zdiagnozowania choroby 

powodują ograniczanie zalecanych badań. Lekarz 

na podstawie wywiadu, obrazu klinicznego, 

czynników ryzyka musi zdecydować o zleceniu konkretnego 

badania. Wielokrotnie koszty badań są 

znaczne i pokrywane są z kieszeni pacjenta lub 

ewentualnie wykonywane są w ramach diagnostycznych 

hospitalizacji. 

W ramach standaryzacji opieki medycznej nad kobietą 

ciężarną badania klasyfikuje się jako badania 

obowiązkowe lub zalecane. Biorąc pod uwagę znaczenie 

wykrycia kolonizacji GBS w organizmie ciężarnej 

kobiety, wydaje się, że badanie to powinno 

być wykonane u każdej ciężarnej, stać się badaniem 

obowiązkowym. 

12

Szybki test ciążowy 

Wygodne formaty testów 

kasetkowych 

Nr kat.: 97012 – 30 testów 



Nr kat.: 97017 – 50 testów 

Procedura 

Surowica 

5 min 

Mocz 

3 min

A to numer – już 50. numerów Aktualności dla 

Zespół pracowników bioMérieux Polska przygotował dla Państwa 50. numer Aktualności. 

Pierwszy numer naszego periodyku oddaliśmy do rąk czytelników w maju 1997 roku. 

Było to rozpoczęcie 6. roku działalności bioMérieux Polska. 

Dzisiaj, po kolejnych dwunastu latach powtarzamy nasze motto z pierwszego numeru 

„Pragniemy, aby Aktualności bioMérieux Polska ułatwiły Państwu dostęp do informacji o naszych 

nowych produktach oraz o najnowszych trendach w diagnostyce laboratoryjnej”. 

14 

Pragnę pogratulować sukcesu jaki odniosły Aktualności bioMérieux 

w promowaniu nowoczesnych metod w diagnostyce zakażeń w Polsce. 

Ponadto Aktualności bioMérieux odegrały istotną rolę w prezentacji 

ośrodków mikrobiologicznych w naszym kraju co doprowadziło 

do lepszej integracji środowiska mikrobiologów w Polsce. 

Serdecznie gratuluję i życzę dalszych sukcesów. 

Prof. dr hab.med. Waleria Hryniewicz 

Konsultant Krajowy w dziedzinie mikrobiologii lekarskiej

naszych Czytelników 

Czytając Aktualności Biomerieux zawsze obserwuję nienaganną szatę 

graficzną czasopisma, doskonałą dokumentację ilustracyjną i staranny 

dobór publikowanych artykułów oraz wyważone połączenie informacji 

komercyjnych firmy z materiałami edukacyjnymi. 

Wszystkie te cechy powodują, że czasopismo odgrywa wartościową rolę 

w podnoszeniu poziomu merytorycznego pracowników polskich 

laboratoriów diagnostyki medycznej. 

Mam nadzieję, że dalsza ewolucja czasopisma będzie odzwierciedleniem 

trendów rozwoju nowoczesnej diagnostyki laboratoryjnej. 

15 

Prof. dr hab. n. med. Jerzy W Naskalski

mikrobiologia 

Zapobieganie przenoszeniu zakażeń HIV 

z matki na dziecko 

Dorota Rogowska-Szadkowska, 

Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego 

Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 

16 

HIV/AIDS jest w Europie, także w Polsce, poważnym 

problemem zdrowotnym. Dane epidemiologiczne 

potwierdzają, że częstość zakażeń HIV 

w krajach będących członkami Unii Europejskiej 

wzrasta wśród młodych ludzi w wieku 15 – 25 lat. 

W większości krajów osoby przyjmujące narkotyki 

w iniekcjach i homo/biseksualni mężczyźni stanowią 

największe grupy osób zakażonych, wzrasta 

jednak liczba zakażeń w następstwie kontaktów 

heteroseksualnych, co sprawia, iż rośnie liczba kobiet 

zakażonych HIV. Z kolei wzrost częstości zakażeń 

kobiet prowadzi do zwiększenia liczby 

dzieci urodzonych przez kobiety żyjące z HIV. 

W 2006r. zakażenia HIV rozpoznano w Polsce u 750 

osób, w tym u 171 kobiet, co stanowiło 22,8%. Ale w 

czterech województwach odsetek kobiet wśród przypadków 

nowo rozpoznanych zakażeń HIV był większy. 

W województwie lubelskim kobiety stanowiły 58,3% 

przypadków, w opolskim – 45,5%, świętokrzyskim – 

44,4%, w podlaskim – 40,0%. W większości przypadków 

nie podano informacji o drodze przeniesienia 

zakażenia HIV. Jednak od lat liczba osób podających 

przyjmowanie narkotyków w iniekcjach ulega zmniejszeniu, 

wzrasta natomiast liczba osób zakażonych w 

następstwie kontaktów heteroseksualnych. Zdarzają się 

przypadki, w których kobieta została zakażona HIV 

przez swojego pierwszego i jedynego partnera seksualnego. 

Przeniesienie HIV z matki na dziecko możliwe jest 

podczas ciąży, porodu, a także w następstwie karmienia 

piersią. Najczęściej dochodzi do tego w czasie 

porodu (75%), znacznie rzadziej przed trzecim 

trymestrem ciąży (10%), a 10 – 15% zakażeń dzieci 

jest konsekwencją karmienia ich piersią przez matki 

zakażone HIV. Przed wprowadzeniem profilaktyki 

zmniejszającej ryzyko przeniesienia zakażenia HIV 

z matki na dziecko odsetek takich zakażeń wynosił 

w Europie 15 – 20%, w USA 16 – 30%, w 

Afryce 25 – 40% i 13 – 48% w Azji Południowo- 

Wschodniej. 

W krajach Europy Zachodniej, w których ponad 70% 

kobiet zakażonych HIV otrzymuje skojarzoną terapię 

antyretrowirusową w czasie ciąży, a w 66% przypadków 

rozwiązanie następuje przy pomocy elektywnego 

cesarskiego cięcia, częstość zakażeń HIV 

u dzieci wynosi około1,0%. W Wielkiej Brytanii w ciągu 

ostatnich 10 – 15 lat częstość zakażeń wertykalnych 

HIV zmniejszyła się z 25% do mniej niż 1%, wówczas 

gdy kobiety były świadome swego zakażenia. 

W Szwecji, w której narodowy program badań przesiewowych, 

wykonywanych u kobiet ciężarnych, został 

wprowadzony już w 1987 r., a od 1994 r. 

zaczęto stosować metody zapobiegające przeniesieniu 

zakażenia z matki na dziecko, odsetek zakażeń 

wertykalnych zmniejszył się z 24,7% w latach 1985- 

1993 do 0,6% w latach 1999-2003, a później nie 

obserwowano takich zakażeń. 

W Polsce w latach 1989 – 1994 odsetek okołoporodowych 

zakażeń HIV wynosił 25%, w latach następnych 

zmniejszył się do 21,4%, zaś u dzieci, 

których matki otrzymywały profilaktycznie AZT (zydowudyna) 

obniżył się do 1,8%. Jednakże ryzyko 

przeniesienia HIV na dzieci matek nieświadomych 

zakażenia, więc nieleczonych podczas ciąży i porodu 

wynosi 40%. Ciągle jeszcze zdarza się rozpoznanie 

zakażenia HIV u kobiety dopiero po rozpoznaniu 

AIDS u jej dziecka. 

Zakażenia wertykalne dzieci nie powinny się zdarzać. 

Od 1994r. wiadomo, iż podawanie tylko jednego 

leku kobiecie ciężarnej (AZT, zydowudyny) zmniejsza 

ryzyko transmisji wertykalnej. W późniejszych latach 

wykazano, iż elektywne cesarskie cięcie 

dodatkowo zmniejsza to ryzyko. Obecnie wiadomo 

też, iż także inne leki antyretrowirusowe mogą być 

skutecznie stosowane w profilaktyce zakażeń wertykalnych. 

Jeśli kobieta zakażona HIV jest świadoma swojego 

zakażenia, w czasie ciąży przyjmuje leki antyretrowirusowe, 

ciąża jest rozwiązana poprzez elektywne cięcie 

cesarskie, wówczas ryzyko zakażenia HIV jest 

mniejsze niż 1%. Praktycznie kobiety świadome swojego 

zakażenia, otrzymujące profilaktykę zakażeń wertykalnych 

rodzą zdrowe dzieci. Jednak ciągle rodzą 

się w Polsce dzieci zakażone HIV. Według danych 

Państwowego Zakładu Higieny w 2008 r. zakażenie 

HIV rozpoznano u 12 dzieci matek zakażonych HIV, 

u 4 dzieci rozpoznano AIDS. W Polsce zakażenia wertykalne 

u dzieci rozpoznawane są późno, średnio powyżej 

2 roku życia, często na etapie znacznego 

zaawansowania choroby. Tak późne rozpoznania dotyczą 

dzieci matek, które nie wiedziały o swoim zakażeniu 

HIV. 

Dla zwiększenia częstości rozpoznawania zakażeń HIV 

u kobiet ciężarnych i zapobieżenia transmisjom wertykalnym 

zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego 

opracował rekomendacje dotyczące 

zapobiegania perinatalnej transmisji HIV, opublikowane 

na początku 2009r. (pełny tekst rekomendacji 

dostępny jest na stronie internetowej czasopisma).

Światowe badania w kierunku wykrywania 

wirusa HIV u kobiet w ciąży 

Międzynarodowe zalecenia dotyczące HIV/AIDS i praw 

człowieka, sformułowane w 1997r. przez Organizację 

Narodów Zjednoczonych, zalecają stosowanie trzech 

zasad dotyczących testowania w kierunku HIV: testy 

muszą być poufne, musi im towarzyszyć przekazanie 

właściwych informacji, mogą być wykonywane tylko 

po uzyskaniu świadomej zgody pacjenta/pacjentki. 

W początkach epidemii HIV/AIDS testy w kierunku zakażenia 

HIV wykonywano tylko kobietom ciężarnym 

należącym do grup podwyższonego ryzyka. Jednak 

doświadczenia wielu krajów wskazywały, iż nie było to 

skuteczne. Lekarze często zakładali, iż ich pacjentki 

nie wykazują ryzyka zakażenia HIV, zaś kobiety niewłaściwie 

oceniały swoje ryzyko, przekonane, iż pozostawanie 

w stałym związku chroni je przed 

zakażeniem. Mimo to na przykład w Australii od 

1998r. zaleca się oferowanie testów kobietom należącym 

do grup podwyższonego ryzyka. 

Stosowane obecnie w większości krajów świata strategie 

dobrowolnego testowania wykorzystują podejścia 

określane jako opt-in lub opt-out. W strategii opt-in test 

proponowany jest przez lekarza rodzinnego lub ginekologa, 

towarzyszy temu przekazanie istotnych informacji 

dotyczących HIV/AIDS przed testem, konieczne 

jest też uzyskanie świadomej zgody każdej pacjentki, 

ustnej lub pisemnej. W strategii opt-out test na HIV 

wykonywany jest rutynowo wraz z innymi badaniami 

wykonywanymi przez kobietę ciężarną, ale wymagane 

jest powiadomienie pacjentki o wykonaniu testu traktowanego 

jako badane rutynowe i o możliwości odmowy 

jego wykonania lub odłożenia na później, nie 

jest konieczne uzyskiwanie zgody pacjentki. 

W USA zalecenia z 2006r. stanowią, iż testy przesiewowe 

w kierunku HIV powinny być częścią rutynowych 

badań wykonywanych u wszystkich kobiet 

ciężarnych, nie jest konieczne uzyskiwanie pisemnej 

zgody na test, a zgoda na opiekę medyczną powinna 

być uznawana za zgodę także na test w kierunku HIV, 

chyba że pacjentka odmówi jego wykonania (opt-out); 

powtórny test w trzecim trymestrze ciąży zalecany jest 

w jurysdykcjach z podwyższoną częstością zakażeń 

HIV u kobiet w ciąży. 

Zwolennicy strategii opt-out podkreślają, iż jej wprowadzenie 

powoduje zmniejszenie się częstości 

odmów wykonania testu przez kobiety ciężarne. W kanadyjskim 

stanie Alberta wprowadzenie w 1998r. podejścia 

opt-out spowodowało już w ciągu pierwszych 

4 miesięcy zmniejszenie odsetka odmów do 4,7%, 

w 1999r. do 3,3% i w 2000r. do 1,7%. 

W żadnym z krajów Unii Europejskiej nie jest zalecane 

obowiązkowe wykonywanie testów na HIV. W niektórych 

krajach, jak Francja, Finlandia, Szwecja i w regionie 

autonomicznym Hiszpanii – Galicji lekarze zobowiązani 

są do oferowania testów na HIV wszystkim kobietom 

ciężarnym. W Holandii test oferowany jest wszystkim 

kobietom w ciąży w ramach standardowej opieki nad 

kobietami ciężarnymi od 2004r. Republika Czeska i Estonia 

stosują także podejście opt-out. W 11 krajach (Austria, 

Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Litwa, Łotwa, 

Niemcy, Portugalia, Słowacja, Wielka Brytania) stosowane 

jest opt-in. W Danii w 1994r. wprowadzono powszechne 

badania przesiewowe w kierunku zakażeń 

HIV, jednak od 1997r., z powodu niskiej częstości zakażeń 

u kobiet ciężarnych, zaczęto wykonywać testy 

tylko kobietom ciężarnym należącym do grup ryzyka, 

takich jak imigrantki z krajów o dużej częstości zakażeń 

HIV, kobiety mające wielu partnerów seksualnych, kobiety 

mające zakażonego HIV partnera, przyjmujące narkotyki 

w iniekcjach, kobiety sprzedające usługi seksualne 

i kobiety, których partnerzy należą do grup ryzyka. Na 

Malcie, gdzie częstość zakażeń HIV jest bardzo mała, 

badania przesiewowe wykonywane są tylko u kobiet 

mających większe ryzyko zakażenia HIV, a także u kobiet 

będących pacjentkami klinik leczących choroby przenoszone 

drogą płciową lub w przypadku ciąż pozamałżeńskich. 

W Wielkiej Brytanii początkowo badano tylko 

kobiety należące do grup ryzyka, jednak ta strategia okazała 

się nieskuteczną, tak więc w 1999r. wprowadzono 

powszechne badania w kierunku HIV. 

Nie wszyscy eksperci opowiadają się za podejściem 

opt-out. Niektórzy obawiają się, iż wprowadzenie takiego 

podejścia może spowodować, iż kobiety nie 

będą informowane o wykonaniu w badaniach prenatalnych 

testów w kierunku HIV, co sprawi, iż testy 

staną się obowiązkowe. Z kolei obowiązkowe testy 

mogą przyczynić się do tego, że kobiety w ciąży nie 

będą się zgłaszały do lekarzy lub będą się zgłaszały 

bardzo późno. Brak informacji dotyczących HIV może 

sprawić, iż kobiety będą sądziły, iż ryzyko wykonania 

testu na HIV nie jest większe, niż ryzyko wykonania 

innych badań wykonywanych w ramach opieki perinatalnej, 

co nie jest prawdą. Konsekwencje dodatniego 

wyniku mogą być poważne dla dalszego życia 

kobiety, także dla jej związku, co z kolei może odbić 

się niekorzystnie na opiece nad dzieckiem. 

Kobiety, które nie uzyskają informacji dotyczących 

HIV przed podjęciem decyzji mogą obawiać się, że 

odmowa wykonania testu może spowodować oskarżenia 

o zaniedbanie dziecka, wpłynąć niekorzystnie 

na jakość opieki okołoporodowej. 

Przeciwnicy opt-out podkreślają, iż przekazanie właściwych 

informacji przed wykonaniem testu sprawia, 

iż kobiety decydują się świadomie na wykonanie testu. 

W kanadyjskiej prowincji Ontario przeprowadzanie testów 

u kobiet ciężarnych z właściwym poradnictwem 

przed i po teście, po uzyskaniu świadomej zgody (optin) 

zwiększyło odsetek kobiet wykonujących testy z 

47% w 1999r. do 76,6% w 2003r., choć w dalszym 

ciągu wiele kobiet odmawiało wykonania testu. Odmowy 

wynikały przede wszystkim z braku podstawowej 

wiedzy pacjentek dotyczącej HIV/AIDS. 

Zapobieżenie infekcji wertykalnej wymaga współpracy 

zakażonej HIV kobiety z lekarzem. Zmniejszenie ryzyka 

zakażenia dziecka wymaga od kobiety przyjmowania 

leków antyretrowirusowych i podawania ich 

później nowo narodzonemu dziecku. Chociaż schematy 

leków stosowanych w profilaktyce prenatalnej 

mogą być prostsze, niż stosowane w leczeniu osób 

zakażonych HIV, to jednak leki muszą być przyjmo- 

17

każenia dla samej pacjentki, a także dla jej dziecka. 

Także w Polsce zdarza się, iż ginekolodzy nie mają informacji 

niezbędnych do oferowania testów. 

Testy na HIV w opinii kobiet ciężarnych 

18 

wane kilka razy na dobę, przez wiele tygodni. Z kolei 

zmuszanie do przyjmowania leków antyretrowirusowych 

kobiety, która nie jest do tego przygotowana, a 

nawet obawia się takich leków, może być nieskuteczne, 

trudne jest także do uzasadnienia etycznego. 

Ponadto zakażone HIV matki muszą karmić swoje 

dzieci butelką (HIV może być przeniesiony z mlekiem 

matki), co w erze promowania, a praktycznie wymuszania 

na oddziałach położniczych karmienia piersią 

może być kolejnym problemem dla kobiety. 

Czy partnerzy kobiet ciężarnych powinni być 

także badani w kierunku HIV? 

W literaturze medycznej rzadko dyskutowana jest ta 

kwestia. Ale w Kanadzie w 2 przypadkach wertykalnej 

transmisji HIV w początkach lat 2000 kobiety wykonywały 

testy w kierunku HIV w czasie ciąży i ich 

wyniki były ujemne. W czasie ciąży uprawiały kontakty 

seksualne bez zabezpieczenia ze swoimi stałymi 

partnerami, a do serokonwersji doszło już po 

wykonaniu badania. W Republice Południowej Afryki 

częstość zakażeń wśród kobiet ciężarnych jest czterokrotnie 

wyższa, niż u kobiet nie będących w ciąży. 

Jak już wspominano, zakażenie HIV przenosi się łatwiej 

w kontaktach seksualnych z mężczyzn na kobiety, 

zdarza się też, iż kobieta zostaje zakażona HIV 

przez swojego pierwszego i jedynego partnera. 

Dlaczego ginekolodzy nie proponują testów 

na HIV swoim pacjentkom? 

Burke i wsp. w 2007r. dokonali przeglądu amerykańskiej 

literatury medycznej w poszukiwaniu barier 

utrudniających proponowanie testów pacjentkom 

planującym zajście w ciążę lub będących w ciąży. 

Najczęstszą przeszkodą był brak czasu, kolejną poczucie 

lekarza, iż pacjentki nie wykazują ryzyka nabycia 

zakażenia HIV, a także konieczność uzyskiwania 

zgody pacjentki. Rzadziej wymieniano brak wiedzy i 

umiejętności lekarza dotyczący rozmów o HIV, brak 

akceptacji takich badań przez pacjentki, obawy przed 

urażeniem pacjentek, obawy dotyczące leczenia zakażonych 

HIV kobiet, obawy związane z przekazywaniem 

informacji o dodatnim wyniku testu. 

W wielu krajach wykazywano, iż podstawowym powodem, 

dla którego ginekolodzy nie proponują testów 

na HIV swoim ciężarnym pacjentkom jest brak 

wiedzy o korzyściach wynikających z rozpoznania za- 

Niewiele badań poświęcono opiniom o testowaniu 

przez samych zainteresowanych. Zwracano w nich 

uwagę na fakt, iż samo proponowanie kobietom ciężarnym 

testów na HIV, szczególnie w krajach o małej 

znajomości dróg przenoszenia zakażenia, może sprawiać, 

iż będą stawiane w sytuacji podejrzanych o ryzyko 

zakażenia, a więc o promiskuityzm, a rozpoznanie 

zakażenia może doprowadzać do zerwania małżeństwa 

lub stałego związku. W Polsce znajomość dróg 

zakażenia, a także sposobów profilaktyki transmisji 

wertykalnej nie jest doskonała także wśród studentów 

kończących studia medyczne. 

W badaniach prowadzonych w Wielkiej Brytanii wykazano, 

iż kobiety zamężne lub pozostające w trwałych 

związkach częściej zgadzają się na wykonanie 

testu na HIV prawdopodobnie dlatego, iż są przekonane 

o braku ryzyka zakażenia i są pewne ujemnego 

wyniku. Zdaniem autorów tych badań większa wiedza 

kobiet dotycząca ryzyka transmisji wertykalnej 

może zmieniać poczucie niewielkiego ryzyka zakażenia 

i zwiększać akceptację testów. 

Niektórzy eksperci zwracają uwagę na fakt, iż wynik 

dodatni będzie miał ogromny wpływ na życie kobiet i 

ich rodzin. Kobiety zakażone HIV doświadczają często 

znacznie większej dyskryminacji ze strony swoich partnerów, 

rodzin i społeczności, niż zakażeni HIV mężczyźni. 

Zdarzają się sytuacje, w których po ujawnieniu 

swojego statusu serologicznego kobiety doznają niezwykle 

dramatycznych konsekwencji, wpływających 

negatywnie na ich życie i życie ich dzieci. W niedawno 

opublikowanych badaniach z USA wykazano, iż kobiety 

podkreślają, iż test na HIV jest odmienny od innych 

badań wykonywanych w czasie ciąży i same 

zainteresowane powinny wiedzieć wiele o HIV/AIDS i 

konsekwencjach testu przed jego wykonaniem. 

Podsumowanie 

Profilaktyka zakażeń HIV przenoszonych z matek na 

ich dzieci powinna być ważnym celem opieki perinatalnej. 

Jednak jej powodzenie zależy od wiedzy 

samych kobiet, a także ginekologów i położnych. 

Wynik testu na HIV, zwłaszcza dodatni, pociągać 

może za sobą poważne, negatywne konsekwencje 

dla matki, a więc także dla jej dziecka. Dlatego testy 

powinny być wykonywane zawsze w warunkach zapewniających 

poufność zarówno samych badań, jak 

i ich wyników. W Polsce działa ponad 20 Punktów 

Konsultacyjno-Diagnostycznych, w których badania 

przeprowadzane są z kompetentnym poradnictwem 

przed i po teście, bezpłatnie i bez skierowania (lista 

tych Punktów znajduje się na stronie internetowej 

Krajowego Centrum ds. AIDS – www.aids.gov.pl). 

Piśmiennictwo u Autorki

od badań przesiewowych 

do testów genetycznych 

Immunochromatograficzne 

testy przesiewowe 

Automatyczne testy 4. generacji 

Vidas HIV DUO Quick & Ultra 

Amplfikacja i pomiar ilościowy 

Real-Time wiremii HIV-1

mikrobiologia 

Udział Ureaplasma parvum i Ureaplasma 

urealyticum w zakażeniach kobiet, 

noworodków i mężczyzn 

dr n. biol. Alicja Ekiel 

Katedra i Zakład Mikrobiologii Lekarskiej 

Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach 

20 

Mykoplazmy należą do grupy najmniejszych, 

wolno żyjących drobnoustrojów całkowicie pozbawionych 

ściany komórkowej. Zgodnie z przyjętą 

taksonomią zaliczane są do klasy Mollicutes, rzędu 

Mycoplasmatales, rodziny Mycoplasmataceae. Gatunki 

mykoplazm istotne z punktu widzenia mikrobiologii 

lekarskiej należą do dwóch rodzajów 

Mycoplasma i Ureaplasma. Istniejący w obrębie 

gatunku Ureaplasma urealyticum (U. urealyticum) 

podział szczepów na 14 serowarów zebranych w 

dwa biowary doprowadził w roku 1999 do wyodrębnienia 

nowego gatunku Ureaplasma parvum 

(U. parvum). Ten nowo utworzony gatunek objął 

serowary 1, 3, 6 i 14 zaliczane wcześniej do biowaru 

1 (tzw. parvo biovar). Serowary 2,4,5 oraz 

7-13 należące do biowaru 2 tworzą nadal gatunek 

U. urealyticum. U. parvum ma obok M. genitalium 

najmniejszy genom wśród bakterii. U. parvum obejmuje 

serowary o małym genomie: 0,75-0,76 Mbp 

(megabase pairs), w odróżnieniu od U. urealyticum 

(0,88–1,2 Mbp). 

Spośród znanych gatunków mykoplazm obecnie 

pięć (M. pneumoniae, M. hominis, M. genitalium, 

U. urealyticum i U. parvum) odgrywa istotną rolę w 

patologii człowieka. Rodzaj Mycoplasma obejmuje 

poza wymienionymi liczne gatunki, które mogą należeć 

do fizjologicznej flory zarówno człowieka jak i 

zwierząt. 

Patogeneza zakażeń mykoplazmowych 

Do czynników warunkujących patogenność mykoplazm 

należą: zdolność przylegania do komórek nabłonka 

dróg moczowo-płciowych i oddechowych, 

aktywność ureazowa, wytwarzanie wysoce zmiennych 

białek powierzchniowych (głównie lipoprotein), 

co stanowi mechanizm obronny przed działaniem 

komórek układu odpornościowego gospodarza; stymulacja 

jak i supresja komórek (w tym limfocytów, 

monocytów, makrofagów) poprzez indukcję produkcji 

cytokin (głównie TNF-, IL-1, IL-1, IL-6, IL-8 

oraz IL-10). Wpływ mykoplazm na stężenia cytokin 

wykazano zarówno w badaniach wydzieliny pochwowej, 

gdzie średnie stężenia IL-1, IL-1, IL-6 i IL-8 

były wyższe u kobiet z dodatnim wynikiem badania 

na obecność mykoplazm urogenitalnych w porównaniu 

do grupy kontrolnej, jak i w hodowli komórek 

in vitro oraz na modelu zwierzęcym (myszy zarażono 

izolatem U. urealyticum). 

Mykoplazmy urogenitalne 

M. genitalium, M. hominis, U. urealyticum i U. parvum 

stanowią grupę mykoplazm urogenitalnych istotnych 

w patologii układu moczowo-płciowego, są uznanym 

czynnikiem etiologicznym nierzeżączkowego zapalenia 

cewki moczowej (nongonococcal urethritis – 

NGU), zapalenia gruczołu krokowego, zapalenia narządów 

miednicy mniejszej (pelvic inflammatory 

diseases PID), waginozy bakteryjnej (bacterial 

vaginosis BV); analizowany jest ich wpływ na przebieg 

ciąży (zapalenie błon płodowych, przedwczesne 

pęknięcia błon płodowych, poród przedwczesny), 

masę urodzeniową noworodka, wystąpienie gorączki 

popołogowej, a także na płodność. U noworodków, 

zwłaszcza urodzonych przedwcześnie i z niską masą 

urodzeniową mogą powodować zakażenia układu oddechowego 

i ośrodkowego układu nerwowego. 

Publikowane prace zwracają uwagę na mało jeszcze 

poznaną rolę mykoplazm urogenitalnych jako czynnika 

etiologicznego zakażeń u osób z obniżoną odpornością. 

Epidemiologia i następstwa zakażeń 

Ureaplasmaparvum i Ureaplasma urealyticum 

Drogi rodne 20-50% aktywnych seksualnie kobiet 

są kolonizowane przez mykoplazmy głównie z rodzaju 

Ureaplasma, ich obecność wykazano nawet u 

70% badanych. Szczepy z rodzaju Mycoplasma występują 

rzadziej, bo tylko u kilku procent badanych, 

z podobną częstością stwierdza się współwystępowanie 

w drogach rodnych mykoplazm należących do 

różnych gatunków. Współwystępowanie różnych gatunków, 

biowarów i serowarów mykoplazm urogenitalnych 

w drogach rodnych jest zjawiskiem często 

opisywanym. 

Znacząca większość izolowanych szczepów z rodzaju 

Ureaplasma należy do gatunku U. parvum. 

Również w naszych badaniach obserwujemy dominację 

U. parvum, przynależność do tego gatunku wykazuje 

około 80% izolowanych przez nas szczepów, 

serowary 3/14 i 1 są izolowane najczęściej. W badanych 

materiałach wykazywaliśmy jednoczesną 

obecność DNA różnych serowarów U. parvum.

Wysoka częstość kolonizacji układu moczowo-płciowego 

szczepami z rodzaju Ureaplasma utrudnia jednoznaczną 

ocenę roli tych drobnoustrojów w 

patogenezie schorzeń. Identyfikacja do poziomu rodzaju 

wydaje się być już niewystarczająca w praktyce 

klinicznej, natomiast w badaniach nad ustaleniem 

patogenności ureaplazm klasyfikacja izolowanych 

szczepów do gatunku jest konieczna. 

Przeprowadzone dotychczas badania wykazują bezwzględną 

dominację gatunku U. parvum wśród 

izolowanych szczepów z rodzaju Ureaplasma. Powszechność 

występowania tego gatunku wydaje się 

potwierdzać tezę, iż szczepy U. parvum stanowią niepatogenną 

mikroflorę dróg rodnych, zaś szczepy 

U. urealyticum są izolowane z materiałów biologicznych 

znacznie rzadziej, ale częściej są przyczyną zakażeń 

objawowych, w tym również tych o ciężkim 

przebiegu. 

W badanej przez nas grupie kobiet z dysplazją nabłonka 

szyjki macicy i grupie kontrolnej obecność 

mykoplazm urogenitalnych wykazaliśmy w 34,1% 

przypadków. Częstość izolacji U. urealyticum była 

niska 4,9%. Obecność szczepów U. urealyticum częściej 

stwierdzaliśmy u kobiet ze zmianami dysplastycznymi 

nabłonka szyjki macicy niż w grupie 

kontrolnej. 

Badania wykazują wyższy odsetek kolonizacji szczepami 

Ureaplasma spp. u kobiet rodzących przedwcześnie 

w porównaniu z grupą kobiet, których 

poród przebiegał o czasie, zależność ta dotyczy również 

gatunku U. urealyticum. Wymienione szczepy 

występują znamiennie częściej w drogach rodnych 

kobiet rodzących przedwcześnie. 

Bezobjawowy przebieg zakażenia mykoplazmami 

urogenitalnymi stanowi ryzyko nieświadomego przeniesienia 

zakażenia na partnerów seksualnych oraz 

możliwość transmisji zakażeń matka – noworodek. 

W trakcie porodu dochodzi do kolonizacji dużego odsetka 

(nawet ponad 50%) noworodków urodzonych 

przez matki z dodatnim wynikiem badania na obecność 

mykoplazm urogenitalnych. U noworodków 

również najczęściej izoluje się serowary należące go 

gatunku U. parvum, co jest oczywistą konsekwencją 

dominacji tego gatunku u matek. W jednym z publikowanych 

badań częstość transmisji zakażeń matkanoworodek 

wynosiła 33% w przypadku porodu 

przedwczesnego i 17% w przypadku porodu o czasie 

(Kafetzis DA et al. Clin Infect Dis 2004; 39: 

1113-22). W badaniach polskich autorów wykazana 

częstość występowania mykoplazm u noworodków 

mieści się w przedziale 14 - 38%. 

Kolonizacja dróg oddechowych noworodka, do której 

dochodzi w trakcie porodu, jest u większości zjawiskiem 

samoistnie ustępującym. Konsekwencje tych 

zakażeń najczęściej są obserwowane u wcześniaków 

oraz noworodków z niską wagą urodzeniową. Wykazano, 

iż zakażenia U. urealyticum częściej niż U. parvum 

są przyczyną przedwczesnych porodów, a także złego 

stanu klinicznego i wyższej śmiertelności przedwcześnie 

urodzonych noworodków. W badaniach polskich 

autorów śmiertelność w grupie noworodków z wagą 

urodzeniową poniżej 1kg, urodzonych przed 30 tygodniem 

życia płodowego zakażonych U. urealyticum 

wynosiła 33%, z zakażeniem U. parvum tylko 15% 

(Biernat-Sudolska M et al. Przegl Epidemiol 2006; 

60: 53-8). Zakażenia wcześniaków z niską masą urodzeniową 

w połączeniu z niedojrzałością płuc, mogą 

nasilać bądź indukować rozwój ciężkiej niewydolności 

oddechowej, są również wiązane z rozwojem BPD 

(Bronchopulmonary dysplasia – zespół dysplazji 

oskrzelowo-płucnej) i CLD (chronic lung disease – 

przewlekła choroba płuc). Na znaczenie mykoplazm 

urogenitalnych w BPD i CLD wskazują prace wielu 

autorów, chociaż nie wszystkie potwierdzają tę hipotezę. 

Autorzy zwracają uwagę, iż jedynie zakażenia 

przewlekłe prowadzą do zwiększonego ryzyka rozwoju 

CLD. Wykazana in vitro zdolność szczepów do 

indukcji produkcji cytokin i apoptozy wskazuje na 

możliwy udział ureaplazm w indukcji reakcji zapalnej 

prowadzącej do CLD. 

Szereg prac uwzględniających rozróżnienie obu gatunków 

ureaplazm wskazuje na związek serowarów 

zaliczonych do gatunku U. urealyticum z rozwojem 

NGU szczególnie niezależnym od zakażenia 

C. trachomatis (nonchlamydial NGU). Deguchi 

w swoich badaniach wykazał, iż częstość zakażeń 

U. urealyticum wynosząca 7,8% w grupie kontrolnej 

bez objawów urethritis wzrasta u mężczyzn z 

NGU do 15,8%, a w przypadku NGU o etiologii wykluczającej 

C. trachomatis aż do 18%; podczas gdy 

szczepy U. parvum najczęściej izolowano właśnie 

w grupie kontrolnej u 13,5%, rzadziej u mężczyzn 

z NGU – 8,5% i z NGU o etiologii wykluczającej 

C. trachomatis – 11,1% (Deguchi T et al. Sex 

Transm Dis 2004; 31: 192-5). 

Również badacze japońscy wskazują na związek 

M. genitalium i U. urealyticum z przewleklym lub 

ostrym NGU szczepy gatunków M. genitalium, U. 

urealyticum, U. parvum izolowali z częstością wynoszącą 

odpowiednio 17,0%, 16,3%, 7,8% w przebiegu 

nonchlamydial NGU częstość izolacji wzrastała 

do 23,8%, 18,8%, 8,8% odpowiednio (Maeda S et 

al. Int J Urol. 2004; 11: 750-4). Jednak nie wszystkie 

badania pozwalają na przyjęcie konkluzji o roli 

U. urealyticum w NGU jako czynnika etiologicznego, 

zagadnienie jest przedmiotem dalszych prac. Wyniki 

niektórych badań wykazują częstość izolacji mykoplazm 

w grupach z NGU zbliżoną do częstości w całej 

populacji. W jednej z opublikowanych prac w grupie 

mężczyzn z rozpoznanym NGU nie potwierdzono 

związku ureaplazm z zapaleniem cewki moczowej, 

oba gatunki ureaplazm występowały częściej w grupie 

kontrolnej i co ciekawe U. urealyticum ze zbliżoną 

częstością jak U. parvum (Bradshaw CS et al. 

J Infect Dis 2006; 193: 336-45). 

Szczepy U. urealyticum są przyczyną zakażeń o nietypowej 

jak dla tej grupy drobnoustrojów lokalizacji 

szczególnie u chorych z obniżoną odpornością, w 

tym dializowanych i po transplantacjach. Wykazano 

ich obecność w płynie mózgowo-rdzeniowym, zostały 

opisane przypadki ropni nerki, a także ciężkich 

rozsianych zakażeń u chorych po transplantacji nerki, 

21

22 

w których szczepy U. urealyticum uznano za czynnik 

etiologiczny. 

Diagnostyka 

Trudności w prowadzeniu hodowli mykoplazm, 

szczególnie na podłożach stałych, wynikające z ich 

wysokich wymagań odżywczych i środowiskowych 

ograniczają w praktyce stosowanie metody klasycznej 

hodowli w rutynowej diagnostyce. Dostępność 

diagnostyki w kierunku zakażeń mykoplazmami urogenitalnymi 

zapewniają głównie komercyjne testy 

paskowe oparte na mikrohodowli. 

Testy te pozwalają na wykazanie obecności mykoplazm 

urogenitalnych, identyfikację szczepów 

(określenie przynależności do rodzaju Ureaplasma 

i gatunku M. hominis), ocenę półilościową oraz badanie 

lekowrażliwości w ciągu 24-48 h. Wybiórczy 

charakter testu zapewnia zastosowana mieszanina 

antybiotyków hamujących wzrost bakterii Gramujemnych 

i Gram-dodatnich oraz dodane środki 

przeciwgrzybicze. Czynnikami różnicującymi mykoplazmy 

są mocznik i arginina, których rozkład przez 

enzymy bakteryjne (odpowiednio Ureaplasma spp. 

i M. hominis) powoduje alkalizację podłoża i zmianę 

(w obecności indykatora - czerwieni fenolowej) jego 

zabarwienia z żółtego na czerwone. 

Łatwość wykonania testu kontrastuje z trudnościami 

w interpretacji klinicznej uzyskanych wyników w kontekście 

wysokiej częstości kolonizacji mykoplazmami 

urogenitalnymi stwierdzanej u kobiet i mężczyzn oraz 

noworodków. Komercyjne testy mikrohodowlane nie 

różnicują gatunków w obrębie rodzaju Ureaplasma, 

jak również nie wykrywają obecności szczepów M. 

genitalium. Określenie przynależności mykoplazm 

do rodzaju Ureaplasma jest możliwe na podstawie 

oceny wzrostu szczepów na podłożach oraz wykazania 

ich aktywności urazowej; natomiast w identyfikacji 

do gatunku U. parvum i U. urealyticum i 

wewnątrzgatunkowym różnicowaniu U. parvum znalazły 

zastosowanie techniki PCR z wykorzystaniem 

swoistych oligonukleotydów starterowych dla genów 

kodujących podjednostki ureazy, dla podjednostki 

16S rRNA, 16S-23S rRNA, dla powierzchniowych 

białek antygenowych MBA (multiple-banded antigen), 

w tym również technika reakcji łańcuchowej polimerazy 

z analizą w czasie rzeczywistym (real-time 

PCR) oraz multiplex PCR. 

W badaniach własnych, wykazaliśmy korelację detekcji 

amplifikowanego DNA mykoplazm z hodowlą prowadzoną 

z użyciem komercyjnych testów paskowych, 

co potwierdziło dużą wartość metody mikrohodowlanej 

w badaniach rutynowych i przesiewowych, mimo 

braku możliwości rozróżnienia gatunków U. parvum 

od U. urealyticum. Przypadki, w których obserwowaliśmy 

zmianę zabarwienia tylko w ampułce z bulionem 

mocznikowo-argininowym przy braku zabarwienia w 

kontrolnej studzience na pasku testowym, były dodatnie 

w badaniach genetycznych. Istotne jest również 

to, iż bulion mocznikowo-argininowy, który jest 

elementem metody mikrohodowlanej jako podłoże 

transportowo-hodowlane, jest dobrym materiałem do 

izolacji DNA mykoplazmowego. Daje to możliwość 

kontunuacji toku diagnostycznego w celu określenia 

przynależności gatunkowej szczepu Ureaplasma spp., 

którego obecność wykazuje test paskowy. 

U kobiet materiałem rutynowo pobieranym do badania 

na obecność mykoplazm urogenitalnych jest 

wymaz z pochwy i/lub kanału szyjki macicy. Bardzo 

istotne w uzyskaniu prawidłowego wyniku jest pobranie 

materiału z nabłonka energicznym ruchem, 

po uprzednim usunięciu nadmiaru śluzu, bowiem 

mykoplazmy są silnie związane z powierzchnią komórek 

nabłonka. 

U mężczyzn materiałem do badań w kierunku mykoplazm 

uregenitalnych są wymazy z cewki moczowej, 

nasienie, a także pierwszy strumień moczu. 

W nowoczesnych badaniach diagnostycznych szczególnie 

cenne są metody oparte na wykorzystaniu 

jako próbki badanej materiałów pobieranych metodami 

nieinwazyjnymi, wygodnymi, niekrępującymi i 

bezpiecznymi dla badanego, zwiększa to dostępność 

i powszechność badań. W przypadku zakażeń układu 

moczowo-płciowego takim materiałem jest pierwszy 

strumień moczu (first void urine - FVU), tym bardziej, 

iż izolowany z tego materiału DNA, może być wykorzystany 

do badania w kierunku innych patogenów, 

w tym przenoszonych drogą płciową np. w kierunku 

Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorhoeae. Podczas 

oceny przydatności różnych materiałów diagnostycznych 

pobieranych w zakażeniach układu 

moczowo-płciowego do badań w kierunku mykoplazm 

urogenitalnych (detekcji DNA mykoplazm), 

autorzy podkreślają wysoką wartość pierwszego strumienia 

moczu jako materiału diagnostycznego szczególnie 

u mężczyzn natomiast u kobiet wyższą 

wartość diagnostyczną posiadają wymazy z kanału 

szyjki macicy i/lub pochwy. 

Podsumowanie 

Rola mykoplazm urogenitalnych w zakażeniach 

układu moczowo-płciowego, a także w zakażeniach 

o lokalizacji nietypowej dla tej grupy bakterii, stanowi 

nadal przedmiot intensywnych badań. Jest to szczególnie 

istotne również wobec rosnącej liczby doniesień 

w literaturze światowej o znaczeniu mykoplazm 

również w zakażeniach osób z grup ryzyka o zwiększonej 

podatności na zakażenia. Obserwowana u 

tych osób kolonizacja drobnoustrojami potencjalnie 

patogennymi stanowi ryzyko wystąpienia zakażeń 

oportunistycznych. 

Wynikiem prowadzonych prac badawczych powinno 

być doprecyzowanie roli mykoplazm urogenitalnych 

z rodzaju Ureaplasma w zakażeniach zarówno u dorosłych 

jak i u noworodków ułatwiające interpretację 

wyników badań diagnostycznych. Istnieje szansa, iż 

dalsze badania z uwzględnieniem podziału rodzaju 

Ureaplasma na gatunki U. parvum i U. urealyticum 

pozwolą na wyjaśnienie istniejących kontrowersji 

w patogenezie zakażeń powodowanych przez ureaplazmy.

Prosta i kompleksowa diagnostyka 

mykoplazmatycznych zakażeń 

dróg moczowo-płciowych 

MYCOPLASMA IST 2 

nr kat. 42 505 

Mycoplasma IST 2 jest kompletnym zestawem do diagnostyki 

mykoplazmatycznych zakażeń dróg moczowo-płciowych. 

Pozwala on na hodowlę, identyfikację, ocenę ilości 

i lekowrażliwości Ureaplasma spp. oraz Mycoplasma hominis 

Prostota 

• Jedno podłoże przeznaczone do transportu, badań przesiewowych 

oraz inokulacji paska testowego 

• Jeden pasek testowy przeznaczony do identyfikacji, oceny ilościowej 

oraz lekowrażliwości patogenu 

• Łatwy i szybki sposób inokulacji testów 

• Jednoczesny odczyt wyniku wszystkich testów w ciągu 24 - 48 godzin 

Pewność uzyskanego wyniku 

• Udowodniona skuteczność podłoża Urea Arginine Broth. 

• Ocena patogennej liczebności na poziomie ≥ 10,000 CFU/ badanej próbki 

• Łatwy w interpretacji odczyt wartości odcięcia 

Znaczenie kliniczne 

• Dobór antybiotyków na pasku testowym dostosowany do aktualnych potrzeb 

• Szybka diagnostyka to spełnienie oczekiwań lekarzy: 

identyfikacja + oznaczenie liczebności + określenie lekowrażliwości

Szybki test do wykrywania antygenu Chlamydii 

Chlamydia 

QuickVue ® Chlamydia 

jest szybkim testem 

do jakościowego 

wykrywania antygenu 

Chlamydia trachomatis 

z próbki pobranej 

szczoteczką cytologiczną 

lub wymazówką 

z szyjki macicy. 

W wielu przypadkach łatwo można 

wykryć przyczynę niepłodności 

Procedura badania

mikrobiologia 

Zapobieganie zakażeniom 

Streptococcus agalactiae 

(paciorkowcem grupy B, GBS) 

u noworodków 

dr Dorota Żabicka 

Zakład Epidemiologii i Mikrobiologii Klinicznej 

Narodowy Instytut Leków, Warszawa 

Streptococcus agalactiae (paciorkowiec betahemolizujący 

grupy B, GBS) jest paciorkowcem 

ropotwórczym, zdolnym do wywoływania zakażeń 

u ludzi i zwierząt. Cechą charakterystyczną 

S. agalactiae jest obecność otoczki polisacharydowej. 

W oparciu o różnice w składzie polisacharydów 

otoczkowych opisano dotychczas dziesięć 

serotypów GBS: Ia, Ib, II-IX. Poszczególne serotypy 

GBS charakteryzują się obecnością specyficznych 

białek powierzchniowych, biorących 

udział w adhezji drobnoustrojów do tkanek gospodarza. 

Niektóre z tych białek (białka rodziny 

Alp) mają zdolność wywoływania odpowiedzi 

immunologicznej i uznawane są za potencjalny 

składnik szczepionki. Wykazano, że zdolności inwazyjne 

szczepów S. agalactiae są związane 

z obecnością otoczki polisacharydowej, białka powierzchniowego 

-C oraz produkcją hemolizyny. 

Epidemiologia zakażeń GBS 

Pierwsze doniesienia o izolacji GBS od ciężarnych pacjentek 

zostały opublikowane w połowie lat 30-tych 

XX wieku, ale dopiero w latach 70-tych XX wieku 

drobnoustrój ten stał się głównym patogenem wywołującym 

zapalenie płuc i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych 

u noworodków i niemowląt do 3. 

miesiąca życia. Zakażenia S. agalactiae w zależności 

od rodzaju i czasu wystąpienia objawów przebiegają 

w postaci wczesnego zespołu chorobowego lub późnego 

zespołu chorobowego. Wczesny zespół chorobowy 

występuje u noworodków do 1. tygodnia życia 

w postaci posocznicy (35-50%) lub zapalenia płuc 

(35-40%), rzadziej zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych 

(5-10%), a śmiertelność wynosi 5-10%. 

Późny zespół chorobowy dotyczy noworodków i niemowląt 

od 1. tygodnia do 3. miesiąca życia i objawia 

się głównie w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych 

(25-35%) lub posocznicy bez ustalonego 

miejsca wyjścia (40-60%), rzadziej zapalenia kości 

i stawów (5%) i śmiertelność wynosi 2-6%. U około 

20% dzieci z późnym zespołem chorobowym objawy 

stwierdzano u dzieci starszych niż 3 miesiące 

życia (opóźniony późny zespół chorobowy). W tej 

grupie zakażenie przebiega najczęściej w postaci posocznicy 

bez ustalonego miejsca wyjścia. U niemal 

50% dzieci z przebytym zapaleniem opon mózgowordzeniowych 

stwierdza się powikłania neurologiczne. 

Rezerwuarem drobnoustroju jest głównie człowiek 

i bydło, przy czym u ludzi zdrowych kolonizowany 

jest najczęściej przewód pokarmowy, a u kobiet 

także pochwa. Kolonizację GBS w Europie w zależności 

od rejonu geograficznego stwierdza się u 6,5- 

36% zdrowych kobiet, przy czym w krajach Europy 

wschodniej częstość kolonizacji ocenia się na 19,7- 

29,3%. Badania prowadzone w Polsce wskazują na 

wyższą częstość kolonizacji kobiet z komplikacjami 

w czasie ciąży (20,0%) w stosunku do kobiet z ciążą 

przebiegająca prawidłowo (17,2%). Do kolonizacji 

skóry i błon śluzowych noworodka dochodzi w czasie 

porodu, przy czym ryzyko przeniesienia drobnoustroju 

na noworodka u matek skolonizowanych 

GBS ocenia się na 50%. W badaniach polskich wykazano, 

że u dzieci matek z potwierdzoną kolonizacją 

GBS częstość kolonizacji noworodka wynosi 

26,7-35% i jest wyższa u kobiet z komplikacjami w 

trakcie ciąży. W badaniach polskich kolonizację 

stwierdzano także kilkakrotnie częściej u wcześniaków 

(25,2%) niż u noworodków donoszonych 

(7,2%). Stwierdzono korelację pomiędzy obfitą, masywną 

kolonizacją GBS matki i zwiększeniem ryzyka 

zakażenia noworodka we wczesnym okresie po porodzie 

(zakażenie do 7. dnia życia). Częstość zachorowań 

ocenia się na 2-4 przypadki na 1000 żywo 

urodzonych dzieci. 

Zakażenia inwazyjne są wywoływane głównie przez 

niektóre serotypy S. agalactaie, przy czym obserwuje 

się geograficzne zróżnicowanie ich dystrybucji. W Stanach 

Zjednoczonych i Europie wczesne zakażenia 

u noworodków wywoływane są najczęściej przez serotypy 

Ia (35-40%), III (25-30%) i V (15%). Późne 

zakażenia u noworodków wywoływane są głównie 

przez serotyp III (70%) i rzadziej przez serotypy Ia 

i V (5,6). Serotypy te także najczęściej stwierdzano 

wśród szczepów kolonizujących drogi rodne oraz 

wywołujących ponad 80% zakażeń inwazyjnych 

u kobiet w ciąży. Typowanie z zastosowaniem 

metod molekularnych wykazało, że inwazyjne szczepy 

S. agalactiae izolowane w Europie i Stanach Zjednoczonych 

są ze sobą spokrewnione i można je zakwalifikować 

do kilku głównych kompleksów 

klonalnych. Są to kompleksy klonalne: CC23 zawie- 

25

26 

rający szczepy o serotypie Ia, CC1 zawierający 

szczepy o serotypie V, CC19 zawierający szczepy o 

serotypach II i III, CC17 zawierający szczepy o serotypach 

II i III oraz CC12 zawierający szczepy o serotypie 

Ib. Wśród szczepów izolowanych z zakażeń 

inwazyjnych u noworodków na szczególną uwagę 

zasługuje kompleks klonalny CC17, spokrewniony 

ze szczepami bydlęcymi. Wydaje się, że ten hiperinwazyjny 

klon stosunkowo niedawno wyewoluował 

od bydlęcego przodka. 

Profilaktyka zakażeń wywoływanych przez GBS 

Wysoka liczba zakażeń okołoporodowych wywoływanych 

przez S. agalactiae (1 do 3 przypadku na 

1000 żywych urodzeń) występujących w większości 

w postaci wczesnego zespołu chorobowego, ze 

śmiertelnością dochodzącą do 50% była przyczyną 

opracowania w latach 90-tych XX wieku w USA wytycznych 

do zapobiegania zakażeniom okołoporodowym 

wywoływanym przez paciorkowce grupy B. 

Zalecały one wykonywanie mikrobiologicznych 

badań przesiewowych w kierunku GBS u wszystkich 

kobiet w ciąży i stosowanie antybiotykowej profilaktyki 

okołoporodowej. Obecnie po wprowadzeniu 

tych zaleceń w USA notuje się 0,5 przypadku wczesnego 

zespołu chorobowego na 1000 żywych 

urodzeń oraz 0,3 przypadku późnego zespołu chorobowego 

na 1000 żywych urodzeń. Śmiertelność 

w przypadku wczesnego zespołu chorobowego spadła 

do 5-10 %, natomiast śmiertelność w późnym 

zespole chorobowym utrzymuje się na poziomie 

2-6%. Aktualne wytyczne opracowane przez Centers 

for Disease Control and Prevention w Atlancie 

w 2002 roku i zmodyfikowane w 2008 roku są dostępne 

na stronie internetowej www.cdc.gov. Stały 

się one podstawą do opracowania podobnych wytycznych 

w wielu krajach europejskich. 

W 2008 roku zostały opracowane „Rekomendacje 

Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące 

wykrywania nosicielstwa paciorkowców grupy B 

(GBS) u kobiet w ciąży i zapobiegania zakażeniom 

u noworodków.” (Ginekol. Pol. 2008, 221-223). 

Zgodnie z podanymi w rekomendacjach zaleceniami 

wszystkie kobiety w 35.-37. tygodniu ciąży powinny 

być poddawane mikrobiologicznym badaniom przesiewowym 

w kierunku nosicielstwa S. agalactiae. W 

przypadku stwierdzenia nosicielstwa informacja o kolonizacji 

wraz z wynikiem oznaczenia lekowrażliwości 

musi zostać wpisana do Karty Ciąży. Przy porodzie 

profilaktykę zakażenia S. agalactiae stosuje się u: 

• kobiet z dodatnim wynikiem hodowli na nosicielstwo 

GBS w obecnej ciąży, 

• kobiet, które w wywiadzie podają urodzenie w 

przeszłości dziecka, u którego wystąpił wczesny 

zespół chorobowy wywołany przez GBS, 

• kobiet, u których stwierdzono zakażenie GBS 

układu moczowego w obecnej ciąży, 

• kobiet, u których poród rozpoczął się przed 35.-37. 

tygodniem ciąży i nie wykonano planowych 

badań na nosicielstwo GBS, 

• kobiet, u których nieznane są wyniki badań na 

nosicielstwo, ale temperatura ciała w czasie porodu 

jest ≥ 38ºC, 

• kobiet, u których nieznane są wyniki badań na 

nosicielstwo, ale czas jaki upłynął od pęknięcia 

błon płodowych jest ≥ 18 godzin. 

Profilaktyka okołoporodowa polega na podaniu antybiotyków, 

zgodnie z zaproponowanym w rekomendacjach 

algorytmem wyboru antybiotyku. 

Rekomendowanym lekiem jest penicylina G, alternatywnie 

może być stosowana ampicylina. U pacjentek 

uczulonych na penicylinę, ale mogących 

przyjmować cefalosporyny podaje się cefazolinę. 

U pacjentek uczulonych na penicylinę i nie mogących 

przyjmować cefalosporyn stosuje się erytromycynę 

lub klindamycynę, a w przypadku oporności 

na te leki w mechanizmie MLSB wankomycynę. 

Ocenia się, że jeśli profilaktyka okołoporodowa została 

rozpoczęta w okresie ≥ 4 h przed urodzeniem 

dziecka to ryzyko kolonizacji noworodka 

spada do około 1%. 

Przesiewowe badania mikrobiologiczne 

w kierunku GBS 

Wymazy na przesiewowe badania mikrobiologiczne 

w kierunku GBS pobiera się w 35.-37. tygodniu ciąży. 

Wymaz należy zawsze pobrać z pochwy i z odbytnicy, 

pokonując opór zwieracza odbytu. Nie należy 

pobierać wymazu z kanału szyjki macicy. Skierowanie 

na badanie, oprócz wyraźnego opisu, że jest to 

posiew w kierunku GBS, powinno także zawierać informację 

o tym, czy pacjentka jest uczulona na penicylinę. 

Hodowle prowadzi się na podłożu płynnym 

(bulion Todd-Hewitt z dodatkiem antybiotyków: 

kwasu nalidiksowego w stężeniu 15 µg/ml i gentamicyny 

8 µg/ml lub kolistyny 10 µg/ml) oraz na 

podłożach stałych, stosując podłoża wybiórcze dla 

ziarniaków Gram-dodatnich (np. podłoże Columbia 

CNA) lub podłoża chromogenne, specjalnie opracowane 

do hodowli S. agalactiae. Wynik ostateczny 

odczytuje się po 48 godzinach inkubacji w 37C. 

Rutynowo należy wykonać oznaczenie wrażliwości 

wyhodowanego szczepu na erytromycynę i klindamycynę. 

Dla prawidłowo zidentyfikowanych S. agalactiae 

nie ma potrzeby oznaczania wrażliwości na penicylinę, 

ponieważ nie stwierdzono jak dotąd szczepów 

opornych na penicylinę, a wrażliwość na penicylinę 

oznacza także wrażliwość na ampicylinę i cefazolinę. 

W ciągu ostatnich kilku lat pojawiły się także szybkie 

testy umożliwiające wykrywania GBS z użyciem technik 

molekularnych, takich jak RT-PCR (ang. real-time 

PCR). Testy te pozwalają na stwierdzenie kolonizacji 

dróg rodnych w ciągu 2-3 godzin od pobrania wymazu. 

Umożliwia to wykonanie diagnostyki w kierunku 

GBS także u pacjentek, u których nie 

wykonano wcześniej badań przesiewowych, a u których 

ocenia się, że jeszcze jest dostatecznie dużo 

czasu na uzyskanie wyniku i wdrożenie profilaktyki 

okołoporodowej.

www.biomerieux.pl 

Zapraszamy na naszą firmową stronę internetową 

www.biomerieux.pl, gdzie w zakładce „Wiadomości” 

zamieszczamy informacje o nowościach w ofercie 

firmy. Natomiast w dziale „Informacje Prasowe” 

znajdują się wiadomości o działalności firmy bioMerieux. 

Ostatni wybuch epidemii grypy wskazuje jak ważne 

jest szybkie testowanie i odpowiednia reakcja. 

W związku z tym proponujemy Państwu szybki test 

paskowy QUICKVUE Influenza A+B. Rozróżnia 

on typy wirusa A i B w pozytywnych próbkach, 

co pozwala wdrożyć odpowiednie postępowanie i leczenie. 

Charakteryzuje się wysoką jakością i został 

zaprojektowany w sposób, który zapewnia szybkość 

– wynik w ciągu maksymalnie 10 minut i łatwość 

wykonania w gabinecie lekarskim, w każdym 

przypadku gdy niezbędna jest szybka i dokładna 

diagnoza. 

QUICKVUE Influenza A+B nr kat. 97021 – 25 testów 

Od września 2009 r. 

firma bioMérieux Polska Sp. z o.o. stanie się wyłącznym 

dystrybutorem produktów Etest ® w Polsce. 

Etest ® jest wykorzystywany do dokładnego określenia 

minimalnego stężenia hamującego (MIC) antybiotyków, 

leków przeciwgrzybiczych i leków 

przeciwprątkowych. Dzięki szczególnej szybkości 

oznaczenia i łatwości użycia, produkt ten stał się standardem 

w laboratoriach mikrobiologicznych, pozwalając 

na oznaczenie lekowrażliwości dla ponad 100 

antybiotyków. 

27 

W celu uzyskania informacji nt. produktów oferowanych przez firmę bioMérieux Polska prosimy o kontakt 

z Działem Obsługi Klienta, nr tel. (022) 569 85 85. 

DO ZOBACZENIA W SIECI !

Nowość w ofercie bioMérieux Polska!!! 

Paski 

przeznaczone do oznaczania 

lekowrażliwości mikroorganizmów 

oraz wykrywania mechanizmów oporności bakterii 

w ofercie bioMérieux Polska są dostepne od września 2009

Aktualności Nr 50 plik do pobrania (format pdf) - bioMérieux

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?