RUDOLF HAYM(1 821 -1 897)HiSTORYK LITERATURY, FlLOZOF i WYDAWCARudolf Haym urodzii siq w Zielonej Gorze 5 paidziernika 1821 rokuw zamoznej rodzinie mieszczanskiej o tradycjach humanistycznychi liberalnych. Ojciec Rudolfa, Gottlieb Martin Haym, byi w latach dwudziestychXIX wieku rajcq miejskim i bliskim wspo~pracownikiem LudwikaKriega, pierwszego wydawcy i redaktora liberalnego ,,Grunberger Wochenblatt".Podstawowq wiedzq o swiecie mlody Rudolf zdobyi w rodzinnymdomu. Naukq kontynuowai w gimnazjum sulechowskim. W 1838 roku immatrykulowaisiq na Wydziale Teologicznym uniwersytetu w Halle. Studiafilozoficzne kontynuowai na uniwersytecie w Berlinie. Tam w 1843 rokuuzyskai doMorat z filozofii, habilitacjq zag - na uniwersytecie w Hallew 1851 roku.Zdawaioby siq, ze mieszczansko-liberalne tradycje domu Haymowuksztaitujq poglqdy polityczne miodego Hayma w pozqdanym kierunku.Tak siq jednak nie staio. Juz podczas studiow uniwersyteckich RudolfHaym zwiqzai siq z monarchistycznq prawicq i tej orientacji pozostaiwierny do konca zycia. Wybrany w 1848 roku do Niemieckiego ZgromadzeniaNarodowego z siedzibq we Frankfurcie nad Menem reprezentowainajbardziej skrajne prawicowe skrzydio monarchistow pruskich, przeciwnejakimkolwiek demokratycznym reformom zycia publicznego w Niemczech.ZauwazyC: trzeba, ze krajan Hayma, zielonogbrski ksiqgarz i wydawca,Wilhelm Levysohn, takze czionek Zgromadzenia Narodowego we Frankfurciez ramienia liberalnych demokratow, wielokrotnie odnotowywai na iamach,,Griinberger Wochenblatt" antydemokratyczne wystqpienia Hayma
98 ZWl ZIELONOGORZANIE XIX I XY WEKUna forum Zgromadzenia, opatrujqc je wiasnym polemicznym komentarzem.Trudno dociec na podstawie zachowanych zrodei, czy doszio na posiedzeniachZgromadzenia do bezposredniej konfrontacji poglqdow obuzielonogorskich deputowanych. Nie mozna jednakze wykluczyc, ze panowieznali siq i na swoj sposob szanowali, co wynika zresztq z poiniejszychrelacji ,,Grunberger Wochenblatt" o dziaialnosci Hayma jako profesora literaturyna uniwersytecie w Halle.Po rozwiqzaniu Zgromadzenia Narodowego w 1848 roku Rudolf Haymrezygnuje z dziaialnosci poiitycznej i poswiqca sie juz tylko pracy dydaktyczneji naukowej. W 1853 roku zostaje powoiany na stanowisko profesoranadzwyczajnego literatury niemieckiej na uniwersytecie w Halle, pig6lat poiniej jest juz profesorem zwyczajnym z wiasnq katedrq. Obszar jegozainteresowah obejmuje nowszq literature niemieckq tak zwanego okresuprzedmarcowego 1848 roku w kontekscie heglowskiej filozofii panstwa.W 1858 roku obejmuje redakcjq prestizowego periodyku ,,PreussischeJahrbucher" (,,Roczniki Pruskie"), teoretycznego organu oficjalnej naukipruskiej.Bibliografia prac Rudolfa Hayma jest obszerna. Obok licznych prackrytycznych o charakterze historycznoliterackim i teoretycznym (miqdzyinnymi zajmowai siq teoriq prozy) odnotowac trzeba oryginalne praceliterackie o profilu biograficznym, nowele I drobne formy liryczne.W swoim rodzinnym miescie Rudolf Haym bawil kilkakrotnie w latachsiedemdziesiqtych i osiemdziesiqtych. Wygiosii kilka odczytow w miejscowymgimnazjum i Resursie Kupieckiej. Zmari 8 sierpnia 1897 roku w Halle.Obie gazety zielonogorskie, ,,Grunberger Wochenblatt" i ,,Grunberger Tageblatt",poiwiqciiy Zmariemu obszerne nekrologi.Jerzy Piofr Majchrzakrodl la i bibliografia1) R. Haym: Aus meinem Leben, Berlin 1902.2) F. Briimmer: Lexikon der deutschen Dichter und Prosaisten, Leipzig 1907, t. I,S. 342-343.
- Page 1 and 2:
Ii. I1 i*p H r n F r mLILLCII,,,iZA
- Page 3:
OPRACOWANIE REDAKCYJNEMieczysfaw Os
- Page 6 and 7:
nia niemieckiego i pochodzenia pols
- Page 9 and 10:
Historia miasta - to nie tylko spis
- Page 11:
Na pewno w duiym stopniu jest to wy
- Page 15:
nahme aus, daO nur bereits verstorb
- Page 18:
ALBIN BANDURSKI(1 905-1 994)AIJEDEN
- Page 22:
17) -, M. Kuleszys: Czy kamica zolc
- Page 25:
28 ZNANI ZIELONOGORZANIE XLX I XX W
- Page 30 and 31:
OTTO JULIUS BlERBAUM 330 swojej rod
- Page 33 and 34:
Pod koniec roku 1909 pisarz znalazl
- Page 35:
38 ZNANl ZIELONOGORZANIE XIX I XX W
- Page 39:
44)ALFONS BOGACZYKDRUKARZ, KSIEGARZ
- Page 44: PASTOR FRIEDRICH BdHM 47logiq ewang
- Page 48 and 49: STANISLAUS ADALBERT WL VON BOJANOWS
- Page 50: ANNA BORCHERS(1 870-1 91 8)PEDAGOG
- Page 53: ERNST CLAUSS(1 889-1 976)-- -- --HI
- Page 57: 60 ZNANI Z~ELONOGORZAN~E XD( I XX W
- Page 61 and 62: STANISkAW CYNARSKI(1 91 3-1 970) "1
- Page 63 and 64: 66 ZNANI ZIELONOGORZANIE XIX I m WI
- Page 65: 68 ZNANI Z~ELONOGORZ~N~E XIXI M( Wl
- Page 68 and 69: KLEMENS FELCHNEROWSKI 7 1w poigczen
- Page 70 and 71: KLEMENS FELCHNEROWSKI 73Osiemnascie
- Page 74 and 75: Obie tutajsze przqdzalnie zatrudnia
- Page 77: 80 ZNANI ZIELONOGORZAN~E XIX I XX W
- Page 84 and 85: KS~~DZ GEORG GOTTWALD 87w paidziern
- Page 89: STANISWW HAJZER(1 932-1 991)IISKRZY
- Page 93: 96 ZNWl Z~ELONOGORZANIE XD( I XX WI
- Page 99: Na uwagq zasiuguje rowniei - zarnie
- Page 104 and 105: udziale aktorow poznanskich, miqdzy
- Page 110 and 111: Powitanie Ludwika Solskiego w Zielo
- Page 112 and 113: sEBERHARDKONIG(1 871 -1 949)PISARZ
- Page 120 and 121: IKAZIMIERZ LISOWSKI(1 863-1 935)WPR
- Page 125: Kazimierz Lisowski zmarl 25 wrzesni
- Page 143: yka Wieniawskiego, poczqtkowo jako
- Page 147:
PAUL PETRASPOETA, REGlONALlSTA I DZ
- Page 152 and 153:
PAUL PEW 155- od An den Rhein, an d
- Page 158 and 159:
Dr Pieniqiny z pasjq oddawal siq te
- Page 160 and 161:
HENRVK POCHANKE 163- oto kolejne et
- Page 163:
L L JHEINRICH RAETSCHeinrich Raetsc
- Page 167:
Bibliografia1) Griinberg und Schles
- Page 171:
IEDUARD SEIDEL(1 81 7-1 887)IKUPIEC
- Page 177 and 178:
180 ZNANI Z~ELONOGORZAN~E XIXI XX W
- Page 183:
Tomasz Sobkowiak do Smierci (chorow
- Page 187:
1LJJMARIAN SZPAKOWSKIARTYSTA MALARZ
- Page 190:
Oto wazniejsze wystawy, w Morych Sz
- Page 201:
57. Tomasz Sobkowiak. Zdjecie paszp
- Page 205:
57. Tomasz Sobkowiak: PaSbild aus d
- Page 210:
14. Stanislaw Cynarski (1 91 3-1 97