Verbatim Report of - ConstitutionNet

14utakuta watu wanakata miti ovyo ovyo na ndio maana unakuta sehemu nyingi tunapata shida ya mvua.Rasilimali za nchi, yaani pato la nchi ambalo linapatikana kutoka kwa ardhi ama wapi, zigawanywe kitaratibu. Inapugawabyuaihakikishwe kwamba wenyeji wa pale kama kwa mfano mafuta imepatikana hapa ardhi ya hapa, wenye mji wa hapa,waambiwe kwamba ondokeni serikali imepata mafuta. Kwa kweli, kama ni mashini ama mafuta ikipatikana sehemu ile,mwenye ardhi ile pia awe na percentage ya share pale pahali-ama wenyeji wa pale pahali. Kabla serikali kuu kuchukuamajukum uhakikishe kwamba-kama serikali itakuwa imeundwa iwe na majimbo, serikali ya majimbo ijulishwe kuhusu sehumuile na serikali kuu ijulishwe ili ikuwe na percentage fulani hakayobaki pale.Tatu, pengine ni kuhusu pensioners. Utakuta mtu anapo-retire serikali inamunyanyasa vilivyo. Taratibu za watu ambaowana-retire, serikali iaanze kufikiria kwamba anapo fika umri ule, basi iaanze kutengeneza marupuru yake yote hata siku ile yakuondoka iwe anaondoka akiwa na marupurupu yake mkononi. Zaidi ya hapo ni kwamba kuna elimu, kiwango cha elimu;kiwe kwamba ni compulsory mtoto anapofika ule muda ya kuenda nursery, miaka minne ama mitano aingizwe nursery nampaka Standard 8 iwe ni bure. Kama ni kulipa fee ianzie secondary-lakini iwe katika mapato ambayo watu wanawezakujimudu. Kiwango hichi kwa sasa hivi kiko juu zaidi.Ingine ni kuhusu ugawanyaji wa madaktari. Utakuta kwamba kweli kuna sehemu nyingi ambazo kuna madaktari kuliko sehemuzingine; na vifo ama nini vinatokea zaidi kwa sababu ukienda hakuna madawa hospitalini na madaktari ama wafanyikaziwakutosha-wale ambao wamehilimu, hawako. Zaidi ya hayo, ni kwamba ikiwa watu wataambiwa kwamba “wewe nimuja-kuja” na ume kuja pale, hii Chiefs Act, ipunguzwe nguvu. Kwa sababu utakuta kwa Katiba iliyopita, Chief akija akikutaState land ama akute trust land, wakiwa na watu tisa ama kumi anaweza kugawanyia mtu sehemu ile akae. Utakuta kwambakuna sehemu kubwa zimefanya kulidhiwa na serikali. Utakuta lease ni ya 99 years na kweli sehemu ile haidumiwa na wananchiwanateseka. Napendekeza kwamba sehemu ile, Katiba iunde kwamba sehemu ile kwamba wapewe nguvu ya kuchukua amakunyakua sehemu ambazo haziudumiwi, iili lease iwe cancelled, watu wagawanyiwe. Nafikiri yangu ni hayo.Com. Ratanya: Asante sana Bwana Fredrick Leshamta, sasa ni Fredrick mwingine, anaitwa Pondo. Fredrick PondoFredrick Pondo: Asante sana kamati, mimi kwa jina ni Fredrick Pondo mkazi wa(inaudible) Maoni yangu kama mwanaKenya, ni kwamba hapa Taveta asilimia kubwa-karibu wote ni wakulima. Na kama wakulima tatizo ambayo nigependekezakwa Tume kwa Katiba ni kwamba wanyama wa pori wanatuingilia sana sisi wananchi wa Taveta-hasa zaidi katika location hiiya Chale. Na nikwamba wanyama walioko wengi hapa ambao wanatudhuru sana ni Elephants ama Ndovu.Na mimi kama mwananchi wa Kenya ningependelea hawa Ndovu, kuna sehemu zingine za dunia ambao hawajui hatahawajaona Ndovu. Ingewezekana, kwa kuwa population ya hapa ni nyingi ya hizo ndovu, wangeuzwa na serikaliikiwezekana-wauze hawa ndovu ili idadi yao ipungue; na sehemu ambayo wanatokea ikiwezekana, izingiwe wire kabisa wasije