znowelizowane warunki techniczne - Polska Izba Inżynierów ...

22010NR 02 (70) | LUTYPL ISSN 1732-3428MIESIĘCZNIK POLSKIEJ IZBY INŻYNIERÓW BUDOWNICTWAZNOWELIZOWANEWARUNKI TECHNICZNEPALE WIERCONE■ NORMA OBCIĄŻENIA WIATREM

Baza materiałówbudowlanychSerwis internetowyz zaawansowanymimożliwościami wyszukiwaniamateriałów budowlanychdla profesjonalistów– inżynierów i technikówbudowlanych.Informacje prezentowane sąw formie szczegółowychkart technicznych.Baza produktów oraz firm produkcyjnych i wykonawczychWydawnictwa Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa.www.kataloginzyniera.pl

na SPIS dobry początek... TREŚCISpis treści22010Ważne sprawy izboweUrszula Kieller-Zawisza9Kształcenie kadr wymaga zmianUrszula Kieller-Zawisza 10Egzamin na uprawnienia 2009Urszula Kieller-Zawisza 11Projektowanie jako gra zespołowaMirosław Praszkowski12BUDMA 2010Krystyna Wiśniewska 14Problemy rzeczoznawstwa budowlanegoStanisław Wierzbicki18Wnioski z konferencji„Awarie budowlane 2009” 20Jerzy KaszyńskiListy do redakcjiOdpowiadają: Anna Macińska, Rafał Golat24Warunki techniczne dla budynków – cz. IJerzy Dylewski28Wpływ wyrobów na bezpieczeństwoobiektów budowlanych – cz. II 31Elżbieta Janiszewska-KuropatwaW trosce o jakość wyrobów, nowelizacja ustawyAneta Malan-Wijata 35Roboty przygotowania terenu pod budowęJanusz Traczyk36Drogi, budownictwo, stal40Krystyna WiśniewskaNorma obciążenia wiatrem42Witold CiołekNormalizacja i normy46Janusz Opiłka49 KalendariumAneta Malan-WijataPierwsze mosty54Bolesław OrłowskiWspółczesne pale wiercone – cz. I57Bolesław KłosińskiArtykuł sponsorowany62 Wielkie możliwości małych paliJakub SierantArtykuł sponsorowany65Izolacja doskonałaKotły kondensacyjne – cz. I66Jarosław OlszakSzybciej z Warszawy do Radomia69Paweł StachKolorystyka oraz formy ekranów akustycznych73Przemysław CzajaWybór ogrodzenia77Jerzy MadejSkwer Hoovera w Warszawie81Kazimierz ZakrzewskiINŻYNIER BUDOWNICTWA4

WydawcaWydawnictwo Polskiej Izby InżynierówBudownictwa sp. z o.o.00-924 Warszawa, ul. Kopernika 36/40, lok. 110tel.: 0 22 551 56 00, faks: 0 22 551 56 01www.inzynierbudownictwa.pl,biuro@inzynierbudownictwa.plPrezes zarządu: Jaromir KuśmiderSPIS TREŚCIluty 10 [70]P O L S K AI Z B AINŻYNIERÓWBUDOWNICTWARedakcjaRedaktor naczelna: Barbara Mikulicz-Traczykb.traczyk@inzynierbudownictwa.plRedaktor prowadząca: Krystyna Wiśniewskak.wisniewska@inzynierbudownictwa.plRedaktor: Magdalena Bednarczykm.bednarczyk@inzynierbudownictwa.plOpracowanie graficzne: Formacja, www.formacja.plSkład i łamanie: Paweł Pawiński,Jolanta Bigus-KończakNa okładce: Rurociąg doprowadzający wodę (Rosja). W XXI w. problem braku wody będziejednym z podstawowych na świecie. Zmiany klimatu, zabudowywanie terenów podmokłych,dawniej służących jako naturalne zbiorniki wody, i złe zarządzanie zasobami wody prowadzą dojej deficytu także w krajach wysoko uprzemysłowionych.© Fedor Sidorov – Fotolia.comBiuro reklamySzef biura reklamy: Marzena Sarniewicz– tel. 22 551 56 06m.sarniewicz@inzynierbudownictwa.plZastępca szefa biura reklamy: Łukasz Berko-Haas– tel. 22 551 56 22berko@inzynierbudownictwa.plZespół:Renata Brudek – tel. 22 551 56 14r.brudek@inzynierbudownictwa.plOlga Kacprowicz – tel. 22 551 56 08o.kacprowicz@inzynierbudownictwa.plAnna Niemiec – tel. 22 551 56 12a.niemiec@inzynierbudownictwa.plMałgorzata Roszczyk-Hałuszczak– tel. 22 551 56 11m.haluszczak@inzynierbudownictwa.plAgnieszka Wrońska – tel. 22 551 56 23a.wronska@inzynierbudownictwa.plOD REDAKCJIBarbara Mikulicz-Traczykredaktor naczelnaDrukElanders Polska Sp. z o.o., Płońsk, ul. Mazowiecka 2tel.: 0 23 662 23 16, elanders@elanders.plRada ProgramowaPrzewodniczący: Zbysław KałkowskiZastępca przewodniczącego: Andrzej OrczykowskiCzłonkowie:Leszek Ganowicz – Polski Związek Inżynierówi Techników BudownictwaTadeusz Malinowski – StowarzyszenieElektryków PolskichBogdan Mizieliński – Polskie ZrzeszenieInżynierów i Techników SanitarnychKsawery Krassowski – Stowarzyszenie Inżynierówi Techników Komunikacji RPJacek Skarżewski – Związek Mostowców RPTadeusz Sieradz – Stowarzyszenie Inżynierówi Techników Wodnych i MelioracyjnychWłodzimierz Cichy – Polski Komitet GeotechnikiStanisław Szafran – Stowarzyszenie Naukowo--Techniczne Inżynierów i Techników PrzemysłuNaftowego i GazowniczegoJerzy Gumiński – Stowarzyszenie Inżynierówi Techników Przemysłu Materiałów BudowlanychDo biegu gotowi, start! Marne hasło na tą porę roku? Otóż nie.Eksperci potwierdzają zgodnie: sytuacja na rynku budownictwakubaturowego – fatalna, tylko zamówienia publiczne wspartefinansowaniem unijnym ratują ten sektor. W obszarze inwestycjikomunikacyjnych – nieco lepiej, bo zamówień więcej i pieniądzewiększe. Jednak i tu i tu kluczem do sukcesu, zarówno dla projektantów,jak i wykonawców, pozostaje KONKURENCJA. Ogromna liczba firmzagranicznych startujących w przetargach robi swoje.Słowo „konkurencja” pochodzi z języka łacińskiego: concurrentia– współzawodnictwo, concurrere – biec razem, wspólnie.A zatem – jak powyżej…SPROSTOWANIE: W numerze styczniowym „IB”błędnie podaliśmy skład Rady Programowej naszegomiesięcznika. Polski Związek Inżynierów i TechnikówBudownictwa reprezentuje pan Leszek Ganowicz,6Nakład: 116 390 egz.Następny numer ukaże się: 23.03.2010 r.Publikowane w „IB” artykuły prezentują stanowiska, opinie i poglądy ich Autorów.Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji tekstów i zmiany tytułów.Przedruki i wykorzystanie opublikowanych materiałów może odbywać sięa Stowarzyszenie Inżynierów i Techników MateriałówBudowlanych – pan Jerzy Gumiński.INŻYNIER BUDOWNICTWA za zgodą redakcji. Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca.Za błąd przepraszamy.Redakcja.Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam.

PRZEMYŚLANE ROZWIĄZANIAŠkodaSuperb CombiJESZCZE BARDZIEJ SUPERBSILNIKI BENZYNOWE OD 1.4 TSI 125 KM AŻ DO 3.6 V6 260 KM.SILNIKI WYSOKOPRĘŻNE OD 1.9 TDI 105 KM DO 2.0 TDI CR 170 KM.BAGAŻNIK O POJEMNOŚCI 633 L, A PO ZŁOŻENIU SIEDZEŃ AŻ 1865 L.NAPĘD NA 2 KOŁA LUB 4X4 ZE SPRZĘGŁEM HALDEX 4. GENERACJI.DLA PRZEDSIĘBIORCÓW PROMOCYJNA OFERTA LEASINGOWA.MOŻLIWOŚĆ ODLICZENIA 22% PODATKU VAT.NOWA ŠKODA SUPERB COMBI. JESZCZE BARDZIEJ SUPERB.www.skoda-auto.plUśredniona wartość zużycia paliwa i emisji CO 2: Škoda Superb 1.4 TSI 125 KM/92 kW – 6,9 l/100 km, 159 g/km. Informacje na temat przydatności do odzysku i recyclingu są dostępne na www.skoda-auto.pl

W styczniu zakończyliśmy obwodowe zebrania wyborcze we wszystkich izbach i wybraliśmynaszych reprezentantów na okręgowe zjazdy sprawozdawczo-wyborcze, które rozpoczną się jużw marcu. Podczas obrad okręgowych zjazdów głosy naszych delegatów zadecydują o najważniejszychdla Izb sprawach: nowych władzach oraz kształcie i formie dalszej działalności w następnej kadencji,przypadającej na lata 2010–2014. Będą to bardzo istotne wydarzenia dla naszego środowiska.Delegaci na okręgowe zjazdy zostali obdarzeni zaufaniem swoich wyborców i przyjęli odpowiedzialnośćza dalsze losy naszego samorządu zawodowego. Wprawdzie Polska Izba Inżynierów Budownictwajest młodym samorządem zawodowym, ale za to bardzo licznym. Obecnie skupiamy prawie 112 tys.osób z całej Polski. Członkowie naszego samorządu, uczestnicząc w życiu gospodarczym kraju i wykonujączawód zaufania publicznego, służą całemu społeczeństwu. Ich działalność zaspokaja nie tylkobieżące potrzeby społeczne, ale też przewidywane kierunki rozwoju oraz ich skutki, a także zmierza dodbałości o bezpieczeństwo budowli i procesów budowlanych.Do zadań Izby jako samorządu zawodowego należy także reprezentowanie i ochrona interesów zawodowychnaszych członków, w szczególności zaś występowanie z inicjatywą legislacyjną do władz ustawodawczych,aby tworzyć właściwe warunki dla rozwoju budownictwa oraz roli i miejsca zawodu inżyniera.Dlatego też, dla dobra całego naszego środowiska, we władzach Izby powinni znaleźć się ludzie chcącypracować dla innych, kreatywni, nie poddający się trudnościom i z odwagą oraz rozsądkiem patrzącyw przyszłość.Życzę nam wszystkim, aby delegaci podczas zjazdów sprawozdawczo-wyborczych we wszystkich okręgachdokonali jak najlepszego wyboru ludzi i kierunków dalszego działania.prof. Zbigniew Grabowskiprezes Krajowej Rady PIIB8INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyWażne sprawy izbowePierwsze w tym roku posiedzenie Krajowej Rady PIIB (27 stycznia) rozpoczęłosię od omówienia przez Janusza Rymszę przebiegu obwodowychzebrań wyborczych w okręgach. Prawie we wszystkich izbachokręgowych dobiegły one już końca. Zapraszano od 235 (izba zachodniopomorska)do 1790 (izba śląska) osób na spotkanie. Najwyższąfrekwencję odnotowano w izbie zachodniopomorskiej, najniższąw izbie mazowieckiej. Od marca rozpoczynają się okręgowe zjazdysprawozdawczo-wyborcze. Pierwszy zaplanowano w izbie wielkopolskiej(23 marca), natomiast większość odbędzie się w pierwszej dekadziekwietnia, zaś do końca tego miesiąca zostaną zorganizowanewszystkie okręgowe zjazdy sprawozdawczo-wyborcze. W czasie ichobrad zostanie wybranych 195 delegatów na Krajowy ZjazdPIIB, który zaplanowano w dniach 18–19 czerwca.Następnie zatwierdzono schemat organizacyjny Krajowego BiuraPIIB na 2010 r. Potem Piotr Korczak przedstawił informację o stanierealizacji wniosków skierowanych przez VIII Krajowy Zjazd PIIBdo Krajowej Rady. Szczególną uwagę zwrócono na wniosek nr 11,dotyczący umożliwienia członkom Izby dostępu do elektronicznejwersji Polskich Norm. W rozliczeniu kosztów zakupu właściwegosystemu uczestniczyłyby okręgowe izby. Ponieważ wiąże się to zesporymi wydatkami, wymagane jest przeprowadzenie szczegółowejanalizy ekonomicznej. Obecnie członkowie Izby mają dostępdo Polskich Norm w siedzibach izb okręgowych oraz ich biurachzamiejscowych. Prof. Zbigniew Grabowski zobowiązał się podjąćpróbę negocjacji z przedstawicielami PKN.Prezes KR PIIB omówił przebieg spotkania z przedsiębiorcami budowlanymiw sprawie kształcenia kadr dla budownictwa, w którymuczestniczyli także przedstawiciele Ministerstw: Infrastruktury, EdukacjiNarodowej oraz Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Podkreślił, że reprezentacjewiodących firm budowlanych zainteresowane sąwydłużeniem czasu praktyk studenckich do 6 miesięcy, jednakbrak z ich strony chęci do pokrywania kosztów. Woleliby, aby środkipochodziły z kasy państwowej. Natomiast MNiSW nie ma funduszyna ten cel. Przedsiębiorcy poparli stanowisko Izby, aby edukacja inżynierskaprzebiegała w formule: 8 semestrów – studia inżynierskiei 4 semestry – studia magisterskie. Prezes Grabowski przypomniał, żew ramach realizacji wniosków po Konferencji Krynickiej odbyły się spotkaniaz dziekanami wyższych uczelni technicznych, podczas którychomawiano tematy związane z kształceniem kadr dla budownictwa.Profesor Grabowski odniósł się również do zaprezentowanego w czasopiśmie„Zawód: Architekt” stanowiska Izby Architektów RP, dotyczącegonadawania uprawnień inżynierom budownictwa i technikom, jakie torozwiązanie przedstawiła PIIB wraz z PZITB. Zaproponowane przez IzbęArchitektów rozwiązania, dotyczące m.in. likwidacji ograniczonychuprawnień budowlanych i zmian strukturalnych przynależnoścido samorządu, są nie do przyjęcia, ponieważ uniemożliwiająegzekwowanie odpowiedzialności zawodowej.Jak zauważył prezes KR PIIB, czekają nas także prace związane z poprawianiemzapisów w dyrektywie unijnej, dotyczących uznawaniakwalifikacji w zawodach regulowanych.W dalszej części posiedzenia przedstawiono pracę zespołu, którymiał dokonać przeglądu ofert ubezpieczeniowych odpowiedzialnościcywilnej za szkody, mogące wyniknąć w związku z wykonywaniemsamodzielnych funkcji technicznych. Przewodniczący zespołu StefanWójcik stwierdził, że, w wyniku przeprowadzonych wraz z brokeremPIIB – Hanzą Brokers analiz, do ostatecznej oceny zakwalifikowanodwie firmy: STU Hestia S.A. i T.U. Allianz Polska S.A. Krajowa Radazatwierdziła firmę STU Hestia S.A. jako ubezpieczyciela odpowiedzialnościcywilnej członków PIIB.Jerzy Stroński, przewodniczący Wielkopolskiej OIIB, zreferował obchodyDni Inżyniera Budownictwa na tegorocznych targach budowlanychBUDMA w Poznaniu. Więcej na temat targów piszemy na str. 14–16.Sporo emocji wśród uczestników posiedzenia KR wzbudziło wystąpienieStefana Czarnieckiego. Przewodniczący Śląskiej OIIB przedstawiłsytuację, jaka zaistniała podczas modernizacji Stadionu Śląskiego w Chorzowie.Od prawie trzech lat projektanci modernizacji stadionu zgodniez koncepcją „Saturn 2005”próbują udowodnić, że ich pomysł zadaszeniabył w pełni bezpieczny. Oddalenie tego projektu na podstawieekspertyz wykonanych przez przedstawicieli Politechniki Wrocławskieji Krakowskiej nie powinno mieć miejsca. Potwierdza toostatnia ekspertyza wykonana przez Komitet Inżynierii Lądowej i WodnejPAN. Na powrót do realizacji projektu „Saturn 2005” jest już za późno,gdyż prace na stadionie przebiegają obecnie zgodnie z nowym projektemi niektórych faktów zaistniałych w międzyczasie zmienić nie można.Dach autorstwa katowickich projektantów został odrzucony, oni zaś zostalipozbawieni satysfakcji z realizacji tak prestiżowej inwestycji.Projektanci zwrócili się o pomoc do okręgowego rzecznika ŚląskiejOIIB, który skierował według właściwości sprawę do rozpatrzenia przezrzeczników izb: dolnośląskiej i małopolskiej. Postępowanie w izbie dolnośląskiejzostało umorzone. Rzecznik małopolskiej natomiast skierowałsprawę do sądu dyscyplinarnego, gdzie została także umorzona.Zarówno Okręgowi Rzecznicy Odpowiedzialności Zawodowej, jaki Okręgowe Sądy Dyscyplinarne zrobili wszystko w ramach swoichmożliwości i wszystkie procedury z ich strony zostały zachowane– podkreślał Andrzej Bratkowski, Krajowy Rzecznik OdpowiedzialnościZawodowej.Mecenas Jolanta Szewczyk stwierdziła, że wprawdzie sprawa toczysię już od prawie 3 lat, jednak ani Okręgowe Sądy Dyscyplinarne, aniOkręgowi Rzecznicy nie mogli postąpić inaczej, gdyż inżynierowie nieskarżyli wykonanych ekspertyz, ale złożyli doniesienie do rzecznikówo to, że były rozpowszechniane niewłaściwe informacje na temat ichosób i dotyczyły naruszenia zasad etyki zawodowej. Rzecznicy odpowiedzialnościzawodowej stwierdzili natomiast, że zasady nie zostałynaruszone i umorzyli postępowanie. Obecnie zaistniały nowe okoliczności,a jest nimi nowa ekspertyza Komitetu Inżynierii Lądowej i WodnejPAN, i można podjąć stosowne kroki. Natomiast, jeśli zostały naruszonedobra osobiste projektantów, to w oparciu o Kodeks cywilnymogą oni dochodzić swoich praw na drodze sądowej.Jest to przykład nagannego zachowania – zauważył profesorGrabowski. – Spór dotyczy naszych członków, gdyż zarównoprojektanci, jak i eksperci są członkami Izby.Podobnego zdania byli wszyscy zebrani, którzy podkreślali,że samorząd zawodowy nie może pozostawać obojętnyw takiej sytuacji.Podczas styczniowego posiedzenia KR podjęto także uchwały o przekazaniurocznej składki na rzecz Stałego Przedstawicielstwa KongresuBudownictwa oraz nadania odznak honorowych PIIB.Urszula Kieller-Zawiszaluty 10 [70]9

samorząd zawodowyKształcenie kadrwymaga zmian7 stycznia br. odbyło się spotkanie konsultacyjne dotyczące kształcenia kadr technicznych dla budownictwa,zorganizowane przez Polską Izbę Inżynierów Budownictwa. Miało ono na celu wymianę poglądów wypracowanychprzez środowisko budowlane na Konferencji Krynickiej z kierownikami wiodących firm budowlanych.W spotkaniu uczestniczyli: OlgierdDziekoński – podsekretarz stanu w MinisterstwieInfrastruktury, Zbigniew Radomski –dyrektor Departamentu Rynku Budowlanegoi Techniki w Ministerstwie Infrastruktury,Jadwiga Parada z Ministerstwa EdukacjiNarodowej, Lech Boguta – reprezentującyMinisterstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego,Ksawery Krassowski z Izby ProjektowaniaBudowlanego, Zbigniew Grabowski –prezes Krajowej Rady PIIB oraz przedstawicielewiodących firm budowlanych funkcjonującychna polskim rynku.Prezes Krajowej Rady PIIB Zbigniew Grabowskipodkreślił odczuwalne braki profesjonalnejkadry technicznej na polskim rynkubudowlanym. Są one wynikiem nie tylkosytuacji gospodarczej kraju, ale przedewszystkim niedostosowaniem obowiązującegosystemu nauczania do obecnychrealiów. Dlatego też istnieje pilna potrzebastworzenia odpowiedniego systemu edukacjikadr technicznych dla budownictwazarówno na szczeblu uczelni wyższych, jaki techników oraz szkół zawodowych.Podobnego zdania był Olgierd Dziekoński.Zwrócił on także uwagę na parę kwestiizwiązanych m.in. z odbywaniem praktykzawodowych zarówno przez studentówuczelni technicznych, jak i techników czyteż majstrów. Podkreślił, że jest to jedenz podstawowych elementów dobrego wykonywaniazawodu w przyszłości. Ministerpodjął również problem finansowania orazzapewnienia odpowiedniego standardutych praktyk.Studia czteroletnie, których nieodłącznączęścią jest praktyka zawodowa, ciesząsię poparciem ministerstwa. Musi byćjednak dokładnie określone, jaki będzieudział studenta w praktyce. Należy znaleźćtakże odpowiednie zachęty finansowedla firm, aby były one zainteresowanewdrażaniem systemu kształcenia połączonegoz praktyką zawodową – podkreśliłOlgierd Dziekoński.Coraz częściej na polskim rynku budowlanymspotkać się można z sytuacjami, kiedyprzedsiębiorstwa same organizują systemkształcenia zawodowego, aby zapewnićsobie profesjonalny zespół pracowników.Zorganizowaliśmy dwa ośrodki szkolącew Ożarowie Mazowieckim i w Kątachk/Wrocławia. Obecnie kształcimy nie tylkodla naszych potrzeb, ale także dbamyo to, aby na rynku funkcjonowali specjaliści– zauważył Wiktor Piwkowski z firmyPeri Polska Sp. z o.o.O trudnej sytuacji kadrowej na rynkuprojektowym i budowlanym mówił takżeKsawery Krassowski. Zauważył, że firmyprojektowe starają się pozyskiwać zdolnychstudentów już na etapie edukacjii przyjmować na częściowe praktyki, abyzapewnić sobie kadry w przyszłości.Należy także zauważyć, że wyższe szkołytechniczne są często niedofinansowane,a baza techniczna przestarzała, znacznieodbiegająca od nowości znajdujących sięna rynku. Często student przychodzącydo nas nie wie tego, co już w praktyce jestpowszechne – mówił Ksawery Krassowski.Przygotowanie zawodowe powinno byćlepsze, zaś osoby uczące przedmiotówzawodowych powinny mieć uprawnieniazawodowe oraz posiadać dużą znajomośćwykonawstwa i projektowania. Sądzę, żepraktyki zawodowe mogłyby zapewnićduże firmy projektowe, które także zainteresowanebyłyby dłuższymi stażami,a nie trwającymi 6 czy 8 tygodni.10INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyNa pewno trzeba zmienić system, abyw ramach edukacji przyszli absolwencinabywali także praktyki, a nie uczyli się jejdopiero po zakończeniu szkoły. W szkołachotwierane są klasy o specjalnościach,na które nie ma zapotrzebowania na rynku– zauważył Józef Zubelewicz z firmyErbud S.A.Uwag zgłaszanych przez firmy budowlanewysłuchali przedstawiciele MEN, MNiSWi przedstawiciele samorządu zawodowegoinżynierów.Niestety, szkolnictwo zawodowe nie nadążaza zmianami na rynku pracy i potrzebamipracodawców – zauważyła JadwigaParada. – Liczymy na ścisłą współpracęz pracodawcami, gdyż kształcenie zawodowenierozerwalnie związane jestz rynkiem pracy. Nie pozostajemy jednakbierni na te problemy i podjęliśmy jużkroki zmierzające do zmian.Jak powiedziała Jadwiga Parada, od2008 r. do grudnia 2009 r. pracował zespółopiniodawczo-doradczy ds. kształcenia,który przygotował projekt reform.Będzie on poddany społecznym konsultacjomw 16 województwach od styczniado kwietnia 2010 r.Nadzieję na zmiany w toku kształcenia nauczelniach należy wiązać także z reformąszkolnictwa wyższego. Jak podkreśliłLech Boguta, szczególną uwagę zwróconow niej na współpracę szkół wyższychz pracodawcami. Ma to się objawiać,m.in. poprzez wpływ firm na programyedukacyjne, zamawianie kształceniaprzez przedsiębiorstwa w danej uczelni,czy też udział przedsiębiorstw – w przypadkuPWSZ obowiązkowy – w KonwentachUczelni.Uczestnicy spotkania na koniec podkreślilipotrzebę wspólnego działania na liniiMinisterstwo Infrastruktury – samorządzawodowy inżynierów – pracodawcyw celu realizacji pożądanych zmianw systemie kształcenia kadr technicznychw naszym kraju.Urszula Kieller-ZawiszaEgzaminy w Podlaskiej OIIBEgzamin na uprawnienia2009 w statystycePonad 2300 osób w całym kraju pomyślniezdało egzamin na uprawnieniabudowlane podczas zimowej sesjiegzaminacyjnej w 2009 r. Średniazdawalność wyniosła 91%. W sumiepodczas dwóch sesji ubiegłorocznych– wiosennej i zimowej – uprawnieniaotrzymało blisko 4500 osób.Do pierwszego etapu zimowej sesjiegzaminacyjnej, czyli testu pisemnego,przystąpiło w całym kraju ponad 2530zainteresowanych. Najwięcej zdającychbyło w izbie mazowieckiej (ponad 260osób), następnie śląskiej i pomorskiej(w każdej ponad 250), dolnośląskiej(ponad 240) i małopolskiej (ponad230). Najmniej osób zdecydowało sięna egzamin pisemny w izbach: lubuskiej(ponad 50) oraz opolskiej (ponad 60).Pomyślnie test zaliczyło we wszystkichokręgowych izbach około 2330 osób.Do egzaminu ustnego na uprawnieniabudowlane dopuszczono w kraju ponad2480 osób, w tym także zdającychponownie egzamin poprawkowy. W sumiewe wszystkich izbach okręgowychegzamin ustny zdało ponad 2310 osóbi średnia zdawalność tej części zimowejsesji egzaminacyjnej wyniosła ok. 93%.Najlepiej odpowiadali zdający egzaminustny w izbach: opolskiej, podlaskieji pomorskiej.Należy zauważyć, że podczas wiosennejsesji egzaminacyjnej średnia zdawalnośćwynosiła ok. 90%. Test pisemny zdałoponad 2210 osób, natomiast do egzaminuustnego zostało dopuszczonychponad 2330 osób (120 osób zdawałoegzamin poprawkowy) we wszystkich16 izbach, zaś pozytywnie zdało około2150. Najwięcej zdających egzaminustny było w izbach: podlaskiej, pomorskieji zachodniopomorskiej.W ubiegłym roku uprawnienia budowlanepodczas obydwu sesji egzaminacyjnychotrzymało ponad 4470 osób.Osoby, które pozytywnie zdały egzaminna uprawnienia budowlane, otrzymujądecyzje o nadaniu uprawnień budowlanychpodczas uroczystości połączonejz ceremonią ślubowania nowo uprawnionychdo pełnienia samodzielnych funkcjitechnicznych. Przyrzekają oni m.in. kierowaćsię w swym postępowaniu dobrempublicznym i zasadami uczciwości zawodowej,podnosić kwalifikacje zawodowe,przestrzegać zasad bezpieczeństwa i procesówbudowlanych.Uroczystości wręczenia decyzji o nadaniuuprawnień budowlanych osobom,które zdawały egzamin w zimowej sesjiegzaminacyjnej w 2009 r., odbyły sięjuż we wszystkich izbach, jako pierwszazaś była izba podlaska.Urszula Kieller-Zawiszaluty 10 [70]11

samorząd zawodowyProjektowaniejako gra zespołowaII Warsztaty Wielkopolskiej Okręgowej IzbyArchitektów i Wielkopolskiej Okręgowej IzbyInżynierów Budownictwa.7 stycznia w Sali Konferencyjnej WOIIB w Poznaniu rozpoczęłysię II warsztaty pt. „Projektowanie jako gra zespołowa”. W tymroku głównym tematem było omówienie, nagrodzonego za najlepsząrealizację architektoniczną 2008 r. statuetką Jana BaptystyQuadro, projektu kompleksu mieszkaniowego City Park.Przybyłych członków WOIA i członków WOIIB powitali: wiceprzewodniczącaRady WOIIB Danuta Gawęcka oraz przewodniczącyWOIA Marek Czuryło. Po krótkim wstępie oddaligłos Łukaszowi Gorgolewskiemu z WOIIB, który pełniłfunkcję moderatora spotkania. Zapoznał on przybyłych z celemwarsztatów i poprosił głównego architekta nagrodzonegoprojektu, Sławomira Rosolskiego, o podzielenie się swoimiuwagami z poszczególnych etapów realizacji City Park.Sławomir Rosolski w barwny sposób zrelacjonował zebranymhistorię samego obiektu oraz poszczególne etapy realizacji projektukompleksu mieszkalnego City Park. Powierzchnia działki to37 616 m², z której 12 802 m² stanowi powierzchnię zabudowy.Cała powierzchnia użytkowa kompleksu wynosi 39 170 m²o łącznej kubaturze 142 159 m³.Historia terenu zajmowanego obecnie przez City Park zaczęła sięw latach 80. XIX w., kiedy to pruskie władze wojskowe podjęłydecyzję o wzmocnieniu garnizonu poznańskiego, polegającym narozbudowie zewnętrznego pierścienia fortyfikacji o następne jednostkiwojskowe, mające tworzyć zaplecze dla nowego systemuobronnego. W ramach tych działań postanowiono wybudowaćkoszary w rejonie ograniczonym dzisiejszymi ulicami – Wojskową,Wyspiańskiego, Ułańską. Realizację inwestycji wykonywał architektvon Bode. Prace budowlane wykonano przed 1897 r. i oddanokoszary do użytku. W okresie międzywojennym stacjonował tu 7pułk Strzelców Konnych, a później Batalion Czołgów. Podobnie,po II wojnie światowej ulokowany tu został batalion czołgów, a odroku 1965 – jednostka wojsk transportowych. Później budynki ulegaływielu niekontrolowanym przebudowom, a w ostatnim czasie,w wyniku redukcji i reform wojska, koszary przestały pełnić swąFot. Pracownia architektoniczna Sławomir RosolskiCity Parkpierwotną funkcję i były zaniedbane. W tej sytuacji uzasadnionebyło przeprowadzenie kompleksowej ich adaptacji do nowych celów,połączonej z renowacją zachowawczą starych zabytkowych12INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyFot. M. PraszkowskiArch. Sławomir Rosolskibudynków i rewaloryzacjącałejprzestrzeni.Realizacja kompleksuprzebiegaław latach2006–2008. Jednymz najtrudniejszychzagadnieńrealizacyjnych byłoprzeprowadzeniepełnej rewaloryzacjiistotnychdetali architektonicznych,a przedewszystkim przywróceniepierwotnegocharakteruwystroju elewacji, ich oryginalnej kolorystyki, ujednolicenie rytmuwątku muru oraz zabezpieczenie przed czynnikami korozyjnymi.Sławomir Rosolski w swoim wystąpieniu wielokrotnie podkreślał,że projektowanie tego kompleksu i jego realizacja oparte byłyna bardzo profesjonalnej grze zespołowej. Bez dobrego zespołuprojektantów i wykonawców oraz zgrania zespołów niebyłoby możliwe zrealizowanie tego przedsięwzięcia.Następnie głos zabrał Jerzy Szubski, który z ramienia firmy„CDI konsultanci budowlani” nadzorował realizację inwestycji.Z dużym zaangażowaniem przedstawił zebranym informacjeo realizacji City Park. Posługując się bogatym zbiorem zdjęć, opisałróżne etapy budowy tego kompleksu mieszkalnego, któregoinwestorem była osoba prywatna. Podzielił się również wielomaszczegółowymi informacjami technicznymi, które obrazowałyskomplikowane rozwiązania techniczne i technologiczne zastosowanew tym przedsięwzięciu.Po tych wystąpieniach uczestnicy spotkania zadawali szczegółowepytania. Dyskusja była bardzo żywa i trwała jeszcze podczasnieformalnych spotkań przy kawie i herbacie po zakończeniugłównej części warsztatów.Przewodniczący WOIA Marek Czuryło stwierdził, że czas pokazał,iż tego typu spotkania są pożyteczne dla obu izb i należy jekontynuować. Podziękował WOIIB za sprawne zorganizowanietegorocznej edycji warsztatów.Dragados wraz z grupą firm, których jest udziałowcem, tworzyw ramach Grupy ACS jedną z największych na świecie firmw sektorze usług budowlanych. Dragados jest generalnym wykonawcąprojektów infrastrukturalnych takich jak autostrady, lotniska,budowle morskie i projektów kubaturowych. Dragados jestliderem sektora budowlanego w Hiszpanii, jedną z największychfirm w Europie, jest też silnie reprezentowany na pozostałychkontynentach.W związku z dynamicznym rozwojem Dragados w Polsce orazrealizacją projektów z zakresu infrastruktury drogowej na terenieŚląska, Wielkopolski oraz Małopolski, poszukujemyKandydatów na stanowiska: Dyrektor Kontraktu Kierownik Budowy Kierownik Robót Drogowych Kierownik Robót Mostowych Kierownik Robót Sanitarnych Kierownik Robót ElektrycznychZainteresowane osoby zapraszamy do przesłania CV w językupolskim oraz angielskim w temacie podając nazwę stanowiskawraz z preferowaną lokalizacją, na adres:erecruitment@dragados.plDRAGADOS S.A. Oddział w Polsceul. Krowoderskich Zuchów 1231-272 Krakówwww.dragados.comProsimy o zamieszczenie w CV klauzuli dot. danych osobowych, zgodniez Ustawą z dn. 29.08.97 r. o Ochronie Danych Osobowych Dz. Ust. nr 133Mirosław Praszkowskiluty 10 [70]13

samorząd zawodowyEkonomia,ekologia, człowiekBUDMA 2010Tradycyjnie w styczniu Poznań gościł uczestników MiędzynarodowychTargów Budownictwa Budma – największych targówbudowlanych w Europie Środkowo-Wschodniej, którym w tymroku towarzyszyły Międzynarodowe Targi Maszyn Budowlanychi Drogowych, Pojazdów oraz Sprzętu Budowlanego Bumasz,a także targi branży szklarskiej Glass. Targi odbywały się podhasłem „Zrównoważone budownictwo – ekonomia, ekologia,człowiek” i zgromadziły ponad 1,3 tys. wystawców z 32krajów. W szerszym niż dotąd stopniu targi nawiązały do tematykibudownictwa przemysłowego i drogowego.Znaczące środki na budownictwoinfrastrukturalne uczynią z tej branżykotwicę gospodarki.minister Olgierd DziekońskiOrgany samorządu spełniły swojąrolę gromadząc środowisko wokółwymagań, jakie stawia procesbudowlany – jest to wielka i trwaławartość polskiej demokracji.poseł Janusz PiechocińskiUroczyste otwarcie targów odbyło się w najstarszym z pawilonówtargowych, zbudowanym w 1912 r., gdzie w tym roku prezentowanonajnowsze technologie związane z budową domów pasywnych.W uroczystości otwarcia udział wzięli m.in. podsekretarzestanu w Ministerstwie Infrastruktury Olgierd Dziekońskii Piotr Styczeń, zastępca Głównego Inspektora Pracy MarianLiwo, wiceprezydent Poznania Tomasz Kajzer, posłowie z SejmowejKomisji Infrastruktury: Wiesław Szczepański, JanuszFot. www.budma.pl14INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyPiechociński i Andrzej Adamczyk, dyrektor ITB MarekKaproń. Poseł Szczepański w krótkim wystąpieniu przypomniało dyskusji w sejmie o narodowym programie budowy mieszkań. Nawiązującdo tego tematu minister Dziekoński wyraził nadzieję, że tadyskusja będzie także służyła rozwojowi rynku budowlanego.Wielkopolska OIIB zorganizowała jak co roku, pod patronatemPIIB, Dzień Inżyniera Budownictwa, tym razem poświęconybudownictwu infrastrukturalnemu. Obrady zaszczycili swojąobecnością m.in. ministrowie Olgierd Dziekoński i Piotr Styczeńoraz poseł Janusz Piechociński. Otworzył je przewodniczący WielkopolskiejOIIB Jerzy Stroński. Minister Dziekoński przypomniał,że powstające obecnie drogi, mosty i wiadukty oceniać będą takżeza kilkadziesiąt lat kolejne pokolenia Polaków. Poseł Piechocińskipodziękował władzom Izby za dotychczasowe działania na rzeczbudownictwa, szczególnie ciepłe słowa skierował do tych osób,które z racji kadencyjności kończą w tym roku pracę w różnychorganach PIIB.Ciekawe referaty na temat inwestycji drogowych w świetle problemówochrony środowiska przygotowali dla uczestników spotkaniaprof. Wojciech Grabowski, dr Arkadiusz Madaj orazdr Grzegorz Ratajczak. Dzień Inżyniera Budownictwa miałswoją kontynuację także drugiego dnia targów, kiedy to więcejmiejsca poświęcono budownictwu kolejowemu. Dr JanuszWedług szacunków GDDKiA kosztyszeroko rozumianej ekologii, związanez budową niektórych odcinków autostrad,przekraczają już 30% kosztów inwestycji.poseł Wiesław SzczepańskiRymsza wygłosił referat o mostach i wiaduktach kolejowych(omawiał problemy techniczne oraz prawne), StowarzyszenieInżynierów i Techników Komunikacyjnych przygotowałoFot. K. Wiśniewska Fot. K. Wiśniewskaluty 10 [70]15

samorząd zawodowyKolej użytkuje 25 675 obiektówinżynierskich (w tym 3375 mostów,3057 wiaduktów, 24 tunele liniowe),a tylko 21 obiektów jest wyłączonychz eksploatacji.dr Janusz RymszaStoiska wystawców, którzy zgłosili nowości, zostałyspecjalnie znakowanewystąpienie o transporcie w aglomeracjachmiejskich, zaś Izba ProjektowaniaBudowlanego przedstawiła swoje doświadczeniaw zakresie zrównoważonegobudownictwa komunikacyjnego.Ważnym wydarzeniem targowym był równieżDzień Architektury, zorganizowany pod hasłem „Życiemiędzy budynkami”. Minister Dziekoński wskazywał nawartość środowiskowego i społecznego kontekstu projektowania,wiele miejsca poświęcono budownictwu ekologicznemuw Europie.Instytut Techniki Budowlanej przygotował konferencję „Nowoczesnemetody badań i symulacji na tle wymagań podstawowych”,podczas której wręczono producentom europejskie aprobatytechniczne, nadane przez ITB.Goście targów mieli do wyboru jeszcze wiele ciekawych spotkań dlaprofesjonalistów, m.in.: Międzynarodową Konferencję Transferu Wiedzy– Budownictwo pasywne od A do Z, seminaria: „Nowoczesnepodłogi z drewna”, „Budowa energetyki jądrowej szansą dla polskiegoprzemysłu budowlanego”, „Własności użytkowe i jakość okien w świetlenowelizacji prawa”, „Nowe regulacje prawne w budownictwie”.Znaczenia zmian w prawie dla zrównoważonego rozwoju budownictwanie da się przecenić. Jak stwierdził minister Dziekoński podczasDnia Inżyniera Budownictwa: Sprawa nieuniknionych regulacjiw sferze dotyczącej problemów budownictwa zrównoważonegojak i koniecznej edukacji w tej dziedzinie leży po dwóch stronach:tych, którzy tworzą regulacje prawne oraz tych, którzy je stosują.Jubileuszowa 20-ta BUDMA już za niecały rok.Krystyna WiśniewskaZob. też www.woiib.org.plEkspozycja targowa skupiła się naprezentacji materiałów ekologicznych,przyjaznych środowisku, technologiachinnowacyjnych, które wpłyną na poprawęklasy energetycznej budynku, wzrostjego komfortu i funkcjonalności.dyrektor targów Budma Violetta PastwaProdukty nagrodzone Złotym Medalem MTP 2010Kolekcja płytek ceramicznych TENDER/WAYCeramika Paradyż Sp. z o.o., OpocznoTenado METALL – program projektowy dla rzemiosłametalowegoTechnobox GmbH, NiemcyStiuk wapienny FRANCESCO GUARDI COLLEZIONEJ COLORS S.p.A., WłochyZgłaszający: LAKMA SAT Sp. z o.o., CieszynZgrzewarka automatyczna do membran dachowychLEISTER UNIROOF ELEISTER PROCESS TECHNOLOGIES, SzwajcariaZgłaszający: Heisslufttechnik Flocke Sp. z o.o., KatowiceMembrana dachowa DachGam z PVCZakłady Tworzyw Sztucznych Gamrat S.A., JasłoOkno GENEO z technologią SUPER SPACER®PPHU EURO-COLOR Sp. j. G. Gazda, Z. Rutkowski, PyskowiceKompletny system stropowy STROPEXPPHU STROPEX Sp. j. R. Bruzi, K. Bruzi, FabianówBloczki z betonu komórkowego odmiany 300 o wsp.λ=0,075 W/mKBRUK-BET Sp. z o.o., NiecieczaZaprawa klejowa i zbrojąca Prince Color KAMBASF Polska Sp. z o.o., WarszawaStalowy system rynnowy FLAMINGOBUDMAT Bogdan Więcek, Płock„Podłogi z klasą”Stanisław Marchewka „MARCHEWKA”, PiotrowiceSzkło wypukłe gięte do drzwi zdobione ręcznie orazmetodą sitodrukuART.-LINES Artur Szurek, PieńskMetalowe systemy elewacyjne METEHE ConcerttoMETEHE OY, FinlandiaAlsiperch – system antyupadkowy AlsinaEncofrados J. Alsina S.A., HiszpaniaZgłaszający: ALSINA POLSKA Sp. z o.o., ChełmekSauna BIORHYTHMKlafs Sp. z o.o., Miłosław16INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyluty 10 [70]17

wydarzeniaProblemy rzeczoznawstwabudowlanego 2010W dniach 14–16 kwietnia w Miedzeszynie odbędzie się kolejna, już XI-ta konferencja poświęcona istotnymproblemom rzeczoznawstwa budowlanego. Organizatorami konferencji są ITB, PIIB oraz PZITB.W ostatnim okresie w środowisku budowlanym, szczególnie przyokazji odbywających się konferencji, ma miejsce dyskusja o ważnychproblemach dotyczących rzeczoznawstwa budowlanego. Podnoszonesą takie sprawy jak pozycja i usytuowanie formalno-prawnerzeczoznawców, droga zawodowa niezbędna do uzyskania statusurzeczoznawcy, potrzeba oceny działalności i doskonalenia zawodowegopo uzyskaniu uprawnień rzeczoznawcy oraz stosowanie prawidłowemetodyki przy opracowywaniu ekspertyz.Niektóre z tychtematów poruszane były na poprzednich konferencjach, ale dojrzałyobecnie do podjęcia zadowalających rozstrzygnięć.Można przyjąć, że ustawa Prawo budowlane zawiera podstawoweregulacje dotyczące rzeczoznawstwa. Jednakże w ustawie nieznajdujemy definicji pojęcia rzeczoznawstwa, nie określone sącharakter i miejsce funkcji rzeczoznawcy w procesie budowlanymoraz w fazie użytkowania obiektów budowlanych.Wymagania stawiane kandydatom na rzeczoznawców sązbyt ogólne, gdyż odnośnie dziesięciu lat niezbędnej praktykinie formułują żadnych wymagań jakościowych oraz nie określają,jak należy rozumieć pojęcie „znaczący dorobek praktyczny”.Brak jest też w Prawie budowlanym regulacji odnośniezakresu, w jakim rzeczoznawca wykonywać może swojefunkcje, gdyż nie podaje się żadnej systematyki dziedzin ani specjalizacjirzeczoznawczych.Prawo budowlane dopuszcza uzyskanie tytułu rzeczoznawcy budowlanegoprzez osobę nie posiadającą tytułu zawodowego magistrainżyniera, magistra inżyniera architekta, inżyniera lub inżynieraarchitekta, a także nie posiadającą uprawnień budowlanych. Ta regulacjaz niewiadomych powodów praktycznie nie weszła w życie.Tematem wielu dyskusji jest nadawanie tytułu rzeczoznawcybudowlanego „dożywotnio” (analogicznie jak wszystkichuprawnień budowlanych) bez obowiązkowej weryfikacjidorobku i doskonalenia zawodowego. Pojawia się pytanie, czynie powinien zostać wprowadzony formalny wymóg okresowejweryfikacji na podstawie udokumentowanego kształcenia podyplomowegoi aktywnej praktyki rzeczoznawczej.Przepisy Prawa budowlanego nie odnoszą się do odpowiedzialnościkarnej związanej ze specyfiką działalności rzeczoznawcy,tak jak odnoszą się do działalności uczestników procesu budowlanego.Rzeczoznawstwo tzw. „instytucjonalne” (instytuty badawcze,wyższe uczelnie) nie jest regulowane żadnymi przepisami.W wyniku konferencji powinny zostać sformułowane wnioskii propozycje nowych uregulowań prawnych, np. w postaciBiałej Księgi wydanej przez PIIB.Przedstawione problemy będą przedmiotem obrad pierwszejsesji konferencji pt. „Zasady i uwarunkowania działalności rzeczoznawcybudowlanego”.Dobry warsztat pracy rzeczoznawcy budowlanego jest podstawowymczynnikiem mającym wpływ na jakość wykonywanychprzez rzeczoznawców opinii i ekspertyz. Przedmiotem działalnościrzeczoznawcy są z reguły stany awaryjne obiektów budowlanych,użytkowanych lub w stadium realizacji, a rezultaty zastosowaniarozwiązań technicznych proponowanych przez rzeczoznawcę zależąod jakości opracowania ekspertyzy. Przyjmując założenie, żekonferencja ma służyć doskonaleniu kwalifikacji rzeczoznawcy, jednaz sesji poświęcona będzie „Nowoczesnym narzędziom i metodycepracy rzeczoznawcy budowlanego”. Referaty tej sesji omawiaćbędą ogólne zasady opracowywania ekspertyz budowlanych orazspecjalistyczne zagadnienia ekspertyz z zakresu konstrukcji żelbetowych,konstrukcji stalowych, geotechniki, obiektów zabytkowychi infrastruktury podziemnej. Tę część tematyki konferencji należytraktować jako element doskonalenia zawodowego rzeczoznawców,jak również kandydatów ubiegających się o uzyskanieuprawnień rzeczoznawcy budowlanego. Udział w konferencji będziewięc równoznaczny z udziałem w specjalistycznym szkoleniuzawodowym i potwierdzony certyfikatem.Omówione też będą, na przykładzie ITB, problemy tzw. „instytucjonalnego”rzeczoznawstwa wykonywanego przez jednostki organizacyjnewyższych uczelni i instytuty badawcze, ze szczególnym podkreśleniemmożliwości wykorzystywania laboratoriów badawczychprzy opracowywaniu opinii, ekspertyz i orzeczeń technicznych.Analogicznie jak na poprzednich konferencjach przedstawionebędą również referaty poświęcone przykładom „trudnych” opracowańrzeczoznawczych, wykonanych w ostatnich dwóch latach.W programie przewidziano niezbędną ilość czasu na to, abyuczestnicy konferencji mogli wypowiedzieć się swobodnie na tematyprzedstawione w referatach.Informacje dotyczące konferencji: tel. (22) 57-96-279, e-mail:e.kowalczyk@itb.pldoc. dr inż. Stanisław M. WierzbickiInstytut Techniki Budowlanejprzewodniczący Rady Programowej Konferencji18INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd zawodowyREKLAMAkrótkoMiedź – sposób na wirusaMiędzynarodowe Stowarzyszenie Miedzi (International CopperAssociation) stworzyło program BioHealth, w którym za pośrednictwemswoich regionalnych stowarzyszeń na całym świecieinformuje m.in. organy regulacyjne, placówki ochrony zdrowia,producentów, architektów o postępach w prowadzonych badaniachnaukowych, zmianach regulacyjnych oraz korzyściach wynikającychze stosowania miedzi i jej stopów.Naukowcy są w trakcie przeprowadzania nowego badania, mającegona celu określenie sposobów zastosowania miedzi dozwalczania bakterii i grzybów powodujących powstawanie nieprzyjemnychzapachów oraz zmniejszenie wydajności urządzeńgrzewczych, wentylacyjnych, a także klimatyzacji (HVAC). Podobniestwierdzono, że instalacje wodociągowe z miedzi pozwalająna dezynfekcję termiczną, która ma na celu zwalczanie bakteriiz rodzaju Legionella, bez żadnych negatywnych skutków dlatrwałości instalacji. Zastosowanie miedzi w przypadku takichprzedmiotów codziennego użytku jak klamki, krany oraz wyposażenieszpitali może okazać się celowe, gdyż pozwala na eliminacjęod 90 do 95% bakterii.Źródło: Polskie Centrum Promocji Miedziluty 10 [70]19

samorząd wydarzeniazawodowyWnioski z konferencji„Awarie budowlane 2009”Wnioski i postulaty opracowane przez prezydia Komitetu Naukowego i Organizacyjnego konferencji na podstawiesprawozdań przewodniczących sesji oraz wniosków zgłoszonych bezpośrednio przez uczestników.AdministracjaZapewnienie bezpieczeństwa obiektom budowlanym w dużej mierzewiąże się z zagadnieniami legislacyjnymi. W tym zakresie sygnalizowanesą zmiany przepisów z ukierunkowaniem ich na zwiększeniebezpieczeństwa w realizacji i użytkowaniu obiektów. Najlepsze przepisyprawne nie zapewniają jednak wyeliminowania błędówludzkich, a czasem także zaniedbań. Dlatego dostosowanie siędo tych przepisów projektantów, wykonawców, administratorówi użytkowników jest podstawą zapobiegania awariom, a nawet katastrofombudowlanym. Mimo iż żadne przepisy nie mogą ujmowaćwszystkich możliwych sytuacji, zwłaszcza zagrożeń spowodowanychkataklizmami, to jednak przewidziane w nich działania prewencyjnemogą znacząco zmniejszyć skalę szkód materialnych i socjalnych.Mała odporność pożarowa pewnych klas budynków stanowiw Polsce jedno z najbardziej spektakularnych i tragicznych w skutkachzagrożeń. Przeprowadzone ostatnio kontrole wielu obiektów, zwłaszczatzw. domów socjalnych, wykazały dużą skalę zagrożenia pożarowegoi doprowadziły do wyłączenia z użytkowania niektórych budynków.Aspekt ekonomiczny wynikający z niewystarczających środkówfinansowych nie zwalnia jednak organów administracji państwowejlub samorządowej ze ścisłego stosowania przepisów w zakresie zabezpieczeńantypożarowych, a także kontrolowania zachowań użytkownikówobiektów pod względem przestrzegania tych przepisów.Wiele kłopotliwych sytuacji w czasie wykonywania obiektu, a takżejego eksploatacji wynika z nadmiernych oszczędności w kosztachbudowy. Dlatego niska cena oferowana w przetargach na realizacjęobiektu nie powinna być podstawowym kryteriumwyboru wykonawcy. Można by tu zastosować zasadę odrzucaniaofert z najniższą i najwyższą ceną i wyłanianie zwycięzcy spośród pozostałychofertodawców. Należy przy tym zwracać szczególną uwagęna firmy wykonawcze, które zbyt łatwo wygrywają przetargi.Administracyjne agendy nadzoru budowlanego oraz bezpośredninadzór techniczny wymagają wysoko kwalifikowanej kadry, uposażonejna stosownym do tego poziomie. Jest to problem niedocenianyw skali całego kraju, a zwłaszcza w małych środowiskach, powodujący,że do nadzoru nie trafiają specjaliści najwyższej klasy.Ustawodawstwo budowlaneUregulowania prawne na ogół wynikają z zastanego (istniejącego),częściowo konserwatywnego, stanu wiedzy i w tym zakresie– z uwagi na pierwszoplanowy aspekt bezpieczeństwa konstrukcji– mogą hamować postęp techniczny w budownictwie. Dlategoważna jest rola nauki także w zakresie stanowienia przepisóww szeroko rozumianym polskim prawodawstwie budowlanym.Statystyka wskazuje, że ponad 60% awarii i katastrofw Polsce wynika z nieprawidłowej oceny współpracy podłożagruntowego z obiektem budowlanym. Jest to sytuacja niekorzystnaw porównaniu z innymi krajami europejskimi. Geotechnikajest specjalnością budowlaną o szczególnym znaczeniu dla wszystkichobiektów budowlanych, a także wpływa znacząco na ochronę środowiska,transport i górnictwo. Jest to specjalność odmienna i szerzejzwiązana z budownictwem niż inne specjalizacje techniczno-budowlanewymienione w załączniku do rozporządzenia Ministra Transportui Budownictwa z 28 kwietnia 2006 r. w sprawie samodzielnychfunkcji technicznych w budownictwie (Dz.U. Nr 83, poz. 578 z późn.zm.). Geotechnika powinna być zatem wprowadzona do ustawodawstwabudowlanego jako oddzielna specjalność techniczna.Obecnie Prawo budowlane zawiera takie pojęcia, jak badaniageologiczno-inżynierskie czy ustalenie geotechnicznych warunkówposadowienia obiektów budowlanych, które nie występująw normach europejskich. Dowolna interpretacja zapisów art.34 Prawa budowlanego prowadzi do istotnych zagrożeńbezpieczeństwa projektowanych obiektów. W normalizacjieuropejskiej istnieje jedyne poprawne pojęcie związane z geotechniką:projekt geotechniczny, którego zakres zależy od kategoriigeotechnicznej obiektu. Polskie Prawo budowlane powinnowprowadzić pojęcia: specjalność geotechniczna, projektowaniegeotechniczne i projekt geotechniczny w zależności od kategoriigeotechnicznej obiektu budowlanego.Istniejące wysokie obiekty budowlane, np. wieże, maszty i kominy,często wykorzystywane są do instalowania anten telefonii komórkowej.Należy wprowadzić wymaganie, aby w tych wszystkichsytuacjach obiekty te poddawać przeglądom technicznym wrazze szczegółową analizą obliczeniową, uwzględniającą zmienioneobciążenia i warunki pracy konstrukcji (np. skręcanie).20INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd wydarzeniazawodowyKonstrukcje wsporcze linii energetycznych powinny być jednoznacznieuznane w Prawie budowlanym za budowle podlegające wszystkimrygorom przeglądów technicznych i procedurom kontrolnymprzez właściwe terytorialnie organy nadzoru budowlanego.Nadzór budowlany i orzecznictwo techniczneBezpieczne użytkowanie budynków jako podstawowe wymaganiez mocy prawa ma bezpośredni związek z ich stanem technicznym,przede wszystkim w zakresie nośności konstrukcji i zabezpieczeńprzeciwpożarowych. Awarie i katastrofy oraz pożarynajczęściej są skutkiem niewystarczającej kontroli techniczneji różnego rodzaju zaniedbań w okresie użytkowania.W tej dziedzinie istotne znaczenie ma sprawność funkcjonowaniaagend państwowego nadzoru budowlanego, niezależnie od rolizarządców i właścicieli budynków oraz ogółu lokatorów.W diagnostyce awaryjnej obiektów budowlanych preferowanajest następująca logiczna procedura postępowania: problem,szkoda, pomiary, analiza, diagnoza i przebudowa. Konieczne sąponadto dalsze działania mające charakter inspekcji diagnostycznychw określonych odstępach czasu dla utrzymywania stanubezpiecznego użytkowania obiektu.W ostatnich latach zaobserwowano serię awarii drugorzędnychelementów konstrukcyjnych i wykończeniowych, np.sufitu podwieszanego do stropu, co zawsze było dużym zagrożeniemdla użytkowników obiektów. Błędy techniczne wykonawstwa,które były bezpośrednią przyczyną tych awarii, wynikały z pobieżniewykonanego projektu, braku pozwolenia na budowę,braku nadzoru budowlanego, a niekiedy nawet kierownikabudowy. Wprowadzenie procedury obowiązkowego uzyskiwaniapozwolenia na budowę dla tego typu elementów drugorzędnychbyłoby podstawą zdyscyplinowania wszystkich uczestników procesurealizacji tych na ogół drobnych inwestycji. Drogi kolejowe powinnyspełniać trzy podstawowe warunki: bezpieczeństwa, ciągłościi regularności, ale jest to możliwe jedynie wówczas, gdy stan technicznytorów i pojazdów szynowych jest wystarczająco dobry. Wykolejeniapowstają najczęściej z powodu pękania i wyłamania szyn,wyboczeń torów, braku należytego podbicia ich podsypką, a takżez powodu złego stanu kół jezdnych, np. wypłaszczenia na obwodzie.Każde wykolejenie powinno być wnikliwie zbadane od stronyprzyczyn technicznych, niezależnie od przyczyn organizacyjnych.Mosty kolejowe są obiektami na ogół długo eksploatowanymii z tego powodu wymagają systematycznej kontroli techniczneji oceny przydatności użytkowej. W Polsce blisko 45%mostów kolejowych ma wiek przekraczający 100 lat, a jedynie 15%mostów ma mniej niż 40 lat. Systematyczne przeglądy oraz ewentualnemonitorowanie stanu obiektów mostowych i terminowa realizacjaniezbędnych działań utrzymaniowych są najbardziej skutecznym sposobemzapewnienia bezpieczeństwa konstrukcji i ich użytkowników,a także minimalizacji liczby awarii i katastrof. Potwierdziły to przykładybadań diagnostycznych stalowych dźwigarów mostowych, w którychwystąpiły symptomy stanów awaryjnych w postaci pęknięć spoinpachwinowych w strefie podporowej lub też poziome zarysowaniai pęknięcia betonu w wysokich podporach mostowych.Na potrzeby zarządzania mostami kolejowymi opracowano hierarchicznysystem klasyfikacji uszkodzeń SMOK, wykorzystującymożliwości komputerowego przetwarzania dużej liczby informacjio zmieniającej się kondycji obiektów kolejowych.W związku z przebudową sieci drogowej kraju istnieje realneniebezpieczeństwo uszkodzeń przęseł wiaduktów drogowychprzez ponadnormatywne pojazdy przewożące ciężki sprzęt budowlany.W tym wypadku standardowe działania prewencyjne,np. specjalne oznakowania, mogą być nieskuteczne. Celowe byłobyzainstalowanie w takich przypadkach specjalnych urządzeń(np. bramek stalowych) przed obiektami ściśle wyznaczającymiskrajnię tych obiektów, a także wprowadzenie systemu monitorowanianarażonych na takie uszkodzenia konstrukcji.ProjektowanieOd wielu lat duża część budowanych i rekonstruowanych zbiornikówżelbetowych w Polsce ulega awariom, a nawet zdarzają się katastrofy.Wśród wielu przyczyn takiego stanu najbardziej niepokoi niskipoziom projektowania, przejawiający się następującymi typowymibłędami: ograniczenie się do projektowania w aspekcie nośnościz pominięciem stanów granicznych użytkowalności, pomijanieproblematyki trwałości i obciążeń wyjątkowych, nagminny brakzadowalającej specyfikacji materiałowej, w tym wskazań składumieszanki betonowej, liczne usterki w zakresie konstruowania zbrojenia,w tym brak wystarczającego zbrojenia przypowierzchniowego(na naprężenia skurczowe i termiczne), unikanie sprężaniazbiorników, brak specyfikacji środków technicznych zapewniającychszczelność betonu w miejscach przerw roboczych lub szczelin dylatacyjnych,np. taśm uszczelniających.Konstrukcje te powinny być objęte wymaganiem wnikliwej weryfikacjiprojektów, stosownie do aktualnych wymagań technicznych.Awarie konstrukcji stalowych są na ogół wynikiem błędówprojektowania w połączeniu z wadliwym ich wykonaniemi montażem. W projektach występują typowe błędy, jak: wadliweukłady i wartości obciążeń, niewłaściwe schematy statyczne i modeleobliczeniowe, błędne rozwiązania konstrukcji węzłów, niewłaściwypodział konstrukcji na elementy wysyłkowe oraz złe projektytechnologii montażu. Projekty zamienne wykonywane w poszukiwaniurozwiązań najtańszych bywają często niezgodne z projektempodstawowym pod względem konstrukcyjnym i technologicznym.Projekty konstrukcji stalowych powinny być weryfikowane w sposóbrzetelny i fachowy przez niezależnego i uprawnionego sprawdzającego,zwłaszcza w zakresie obliczeń skomplikowanych układówkonstrukcyjnych przy wykorzystaniu techniki komputerowej.luty 10 [70]21

samorząd wydarzeniazawodowyKominy stalowe jako konstrukcje wrażliwe na wirowe wzbudzeniadrgań powinny być projektowane (a istniejące kominysprawdzane) z uwzględnieniem drgań poprzecznych do kierunkuwiatru, z możliwością ich redukcji przez zastosowanie turbulizatorówz prętów okrągłych.Strefy zakotwień kabli w sprężonych dźwigarach mostowychmogą być projektowane w założeniu rozkładu sił wedługmodeli kratownicowych, przy czym nie zaleca się koncentrowaniazakotwień wyłącznie w półkach dźwigarów.Szczególnego postępowania w projektowaniu (a także wykonawstwie)wymaga realizacja budynków w zwartej zabudowieśródmiejskiej. Posadowienie nowego budynku w bezpośrednimsąsiedztwie istniejącego obiektu (najczęściej staregobudynku) musi być dobrze przemyślane, czasem wymaga specjalnegozabiegu geotechnicznego (np. wzmocnienia gruntu)i powinno być konsultowane z geotechnikiem zarówno w fazieprojektowania, jak i w czasie wykonywania fundamentów. Przyadaptacjach starych budynków murowanych istotne jest zdiagnozowanieeksperymentalne wytrzymałości muru, a jeżeli jestto niemożliwe, należy preferować niezależne wewnętrzne konstrukcjenośne stropów.Projektowanie obiektów budowlanych bazujące na technicekomputerowej prowadzi czasem do poważnych błędów. Wieluprojektantów podejmuje się zadań wykraczających pozaich wiedzę i doświadczenie. Nie potrafi także zweryfikowaćwyników obliczeń komputerowych innymi uproszczonymimetodami.Normalizacja budowlanaWieloletni brak w Polsce przepisów normowych w zakresiezbiorników żelbetowych na ciecze znieczulił projektantówna specyfikę tych obiektów, co spowodowało, że projektynie zawierają wystarczających i jednoznacznych wymagańpod adresem wykonawców i tym bardziej użytkowników.Według normy PN-EN 1990:2004 projekty zbiorników powinnypodlegać szczególnej weryfikacji na poziomie nadzoruDSL3 w klasie niezawodności RC3. Norma ta jest jednakmało znana wśród projektantów i służb nadzoru budowlanego.Ostatnio ukazała się w Polsce norma europejskaPN-EN 1992-3:2008 Eurokod 2 – Projektowanie konstrukcjiżelbetowych – Część 3: Konstrukcje zbiorników na ciecze i silosy.Opisowy charakter tej normy wymaga wysokiego stopniafachowości od korzystających z niej projektantów, co możebyć dużym utrudnieniem i przeszkodą w opanowaniu poprawnegoprojektowania zbiorników. Należy koniecznie opracowaćkomentarz do tej normy, ułatwiający jej stosowaniew praktyce projektowej i wykonawczej.Ekstremalne oddziaływanie wiatru na obiekty budowlanew Polsce wywołują wiatry wirowe (trąby powietrzne)i prostoliniowe (huraganowe, burzowe i sztormowe). Dotychczasowewyrywkowe informacje o skutkach ekstremalnych obciążeńwiatrowych i sposobach ich usuwania mogą stanowić wskazówkidoraźne dla użytkowników, ale nadinterpretacja tych pojedynczozaobserwowanych przypadków może doprowadzić do błędnejoceny faktycznych przyczyn awarii. Unormowanie zasad projektowaniai wykonywania obiektów odpornych na tego rodzaju oddziaływaniawymaga zebrania większej bazy danych o charakterzei sile zjawisk oraz rodzajach uszkodzeń. Wobec coraz częstszychprzypadków tych zjawisk w Polsce powinny być na tego typu badaniaprzeznaczone odpowiednie środki finansowe.Norma europejska PN-EN 1997-1 Eurokod 7 – Projektowaniegeotechniczne wprowadza podział obiektów budowlanych nakategorie geotechniczne i określa niezbędny zakres projektowaniageotechnicznego. Spowodowała ona potrzebę nowego spojrzeniana rolę geotechniki w bezpiecznym projektowaniu obiektów.Ponadto spowodowała konieczność harmonizacji polskiegoPrawa budowlanego z normami europejskimi w myśl DyrektywyEuropejskiej 89/106/EEC.Nowe wyzwania badawcze i inżynierskie w dziedzinie likwidacjistanów awaryjnych wynikają z wdrażania norm europejskichPN-EN 1504:1-10. Wyroby i systemy do ochrony i napraw konstrukcjibetonowych. Definicje, wymagania, sterownie jakością i ocenazgodności. Ponadto przypadki rozległych awarii linii energetycznychwskazują na potrzebę weryfikacji zasad i zaleceń projektowaniakonstrukcji wsporczych dla energetycznych linii przesyłowych.Rola samorządu zawodowego budownictwaDynamiczny rozwój budownictwa wymaga wysoko wyspecjalizowanejkadry technicznej. Inżynierowie w całym okresie wykonywaniazawodu muszą pogłębiać swoją wiedzę i wprowadzaćdo praktyki najnowsze osiągnięcia techniczne przede wszystkimw dziedzinie nowych materiałów budowlanych i technologii.Raz zdobyte uprawnienia budowlane nie powinny być legitymacjąuprawniającą do wykonywania samodzielnych funkcjiw budownictwie przez całe życie. Koniecznością staje sięobowiązkowe uczestniczenie w szkoleniach dokształcających,organizowanych przez izby inżynierów budownictwa,a także przez inne instytucje lub organizacje, np. PZITB.Interesującą propozycję zgłoszono w wyjątkowo aktywnej natej konferencji grupie geotechników, zachęcającą do integracjiśrodowiskowych w formie spotkań specjalistów dziedzinpokrewnych, np. geotechników z geologami, mechanikamii inżynierami ochrony środowiska.Szczególne potrzeby obowiązkowych szkoleń dokształcającychsygnalizują geotechnicy w dziedzinie szeroko rozumianej geotechnikii geoinżynierii środowiska oraz konstruktorzy, zwłaszczaw dziedzinie zastosowań stali nierdzewnej w konstrukcjach (projektowaniei techniki wykonywania).22INŻYNIER BUDOWNICTWA

samorząd wydarzeniazawodowyNauka i szkolnictwo wyższeMateriał budowlany w sensie jego jakości i właściwości fizycznychjest stosunkowo rzadką przyczyną awarii. Znacznie częściej zdarzająsię awarie z powodu niewłaściwego doboru materiału bądź niewłaściwejwspółpracy materiałów w przyjętym systemie konstrukcyjnymlub naprawczym. A zatem duże znaczenie dla praktyki budowlanejma pełne zdefiniowanie użyteczności zakresu zastosowańi kompatybilności materiałów w kategoriach cech technicznych.W dziedzinie nanotechnologii zasygnalizowano na konferencjikoncepcję tworzenia kompozytów betonowych o właściwościachsamonaprawialnych oraz spoiw o kontrolowanych zmianach objętościz perspektywą wykorzystywania ich do napraw konstrukcji.Stal nierdzewna jest materiałem coraz częściej stosowanymw konstrukcjach i elementach budowlanych. Wymaga ona właściwejdla niej technologii spawania i odpowiedniej pielęgnacjispoin. Takie wymagania są mało znane inżynierom budowlanym.Stąd wynikają błędy oraz wady i uszkodzenia konstrukcji jużw czasie jej wykonywania.Jednoznaczne określenie przyczyn awarii lub katastrofy budowlanejjest utrudnione, a czasem niemożliwe z tego względu, że najczęściejzdarzenia te występują na skutek jednoczesnego działania kilkuróżnych, niekorzystnych wpływów zewnętrznych na konstrukcję.W tych sytuacjach pomocna jest technika komputerowa, pozwalającana symulowanie i analizowanie przebiegu awarii i katastrof.Od szkolnictwa wyższego oczekuje się absolwentów dobrzewykształconych i przygotowanych do coraz trudniejszychzadań technicznych i organizacyjnych w budownictwie.W związku z tym wysuwa się wiele propozycjikorekty programów kształcenia inżynierów, w tym m.in.:– uwzględnienie w programach dydaktycznych nowych technologiikonstrukcji ze stali nierdzewnej,– przywrócenie w nauczaniu klasycznych, choć przybliżonychmetod analizy statycznej konstrukcji, bazujących na uproszczonychmodelach dla umożliwienia weryfikacji wyników obliczeńkomputerowych,– utworzenie specjalności kształcenia geotechnika i studiówdoktoranckich w tej specjalności na uczelniach państwowychwszędzie tam, gdzie sytuacja kadrowa na to pozwala.Organizacja przyszłych konferencji „Awarie budowlane”Zgłoszono potrzebę zdefiniowania i odpowiedniego rozgraniczeniapodstawowych pojęć związanych z tematyką konferencji„Awarie budowlane”, a mianowicie: usterka, uszkodzenie,awaria, katastrofa, trwałość, niezawodność, bezpieczeństwo,„robustness” (solidność), naprawa, wzmocnienie, rewitalizacja,modernizacja. Definicje te mogłyby być przytaczane „in extenso”na początku każdego wydania tomu konferencyjnego.Zaproponowano, aby w sesjach dotyczących budownictwa ogólnegobyły w przyszłości referaty omawiające nie tylko awarieczy katastrofy będące zdarzeniami jednorazowymi, ale równieżsytuacje związane z bardzo złym stanem technicznym budynku(długotrwałe stany awaryjne), w których odpowiednie zabiegitechniczne doprowadzają obiekt do pełnej użytkowalności.Liczne problemy szczegółowe dotyczące obiektów komunikacjikolejowej i drogowej, linii energetycznych, konstrukcjize stali nierdzewnej, długotrwałych stanów awaryjnychbudynków, a także nowych technologii napraw konstrukcji,zaprezentowane w referatach autorskich, były uzupełnianetematyką referatów problemowych. Stanowiły one przeglądaktualnych problemów, najczęściej sytuacji kłopotliwychw budownictwie, a także wskazywały drogi i metody naprawianiakonstrukcji oraz likwidacji stanów zagrożenia.Konferencje „Awarie budowlane” w dalszym ciągu spełniajązadanie prezentacji, analizy i oceny niekorzystnych zjawiskw budownictwie, do których przede wszystkim należą awarie ikatastrofy. Rozwój techniki stwarza nowe sytuacje, które automatyczniewpływają na tematykę prezentowanych referatów itwórczą dyskusję. Konferencje cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem,co oznacza, że ich idea powinna być kontynuowana.dr hab. inż. Jerzy Kaszyńskiprof. ZachodniopomorskiegoUniwersytetu Technologicznegosekretarz Komitetu Naukowegoluty 10 [70]23

listy do redakcjiOdpowiada Anna Macińska, dyrektor Departamentu Prawno-Organizacyjnego GUNBZaginął dziennik budowyUprzejmie proszę o informację, co należy robić, kiedyw trakcie budowy zaginie dziennik budowy. Budowa jestprowadzona na podstawie pozwolenia na budowę.Zgodnie z art. 22 ustawy – Prawo budowlane prowadzenie dokumentacjibudowy, w tym dziennika budowy, należy do podstawowychobowiązków kierownika budowy. W przypadkuutraty dziennika budowy kierownik budowy zostaje pozbawionymożliwości wykonywania swoich obowiązków, tj. kierowania budowąw prawidłowy sposób. Również w takiej sytuacji staje sięutrudniona profesjonalna kontrola nad realizacją robót budowlanychprzez innych uczestników procesu budowlanego orazorgany nadzoru budowlanego. Dziennik budowy jest bowiemprzeznaczony do rejestracji, w formie wpisów, przebiegu robótbudowlanych oraz wszystkich zdarzeń i okoliczności zachodzącychw toku ich wykonywania i mających znaczenie przy ocenietechnicznej prawidłowości wykonywania budowy, rozbiórki lubmontażu (zob. § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastrukturyz dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montażui rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającegodane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia– Dz.U. Nr 108, poz. 953 z późn. zm.).Aby zatem zapobiec negatywnym skutkom wynikającym z kierowaniabudową prowadzoną niezgodnie z przepisami, kierownik budowypowinien niezwłocznie złożyć do organu nadzoru budowlanegooświadczenie informujące o fakcie utraty dziennikabudowy. Organ nadzoru budowlanego ma wówczas obowiązeksprawdzić prawidłowość wykonywanych robót budowlanych, przeprowadzającodpowiednie czynności dowodowe na podstawie ustawyz dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego(Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.). Zgodnie zart. 75 § 1 k.p.a. jako dowód należy dopuścić wszystko, co możeprzyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków,opinie biegłych oraz oględziny. W tym miejscu należy podkreślić,że przepisy ustawy – Prawo budowlane nie przewidują szczególnegotrybu postępowania w przypadku utraty dziennika budowy, w związkuz czym dokument taki nie podlega odtworzeniu. W konsekwencjiprzeprowadza się jedynie postępowanie dowodowe w celu sprawdzenia,czy budowa pomimo braku dziennika budowy prowadzonabyła zgodnie z prawem i zasadami sztuki budowlanej.Należy także zaznaczyć, że jeśli w przypadku zagubienia dziennikabudowy roboty budowlane nie zostały zakończone, organ administracjiarchitektoniczno-budowlanej na niezrealizowaną część inwestycjipowinien wydać inwestorowi kolejny tom dziennika budowy.Natomiast gdy roboty budowlane zostały już zakończone,nie ma możliwości wydania inwestorowi kolejnego tomudziennika budowy. Do uzyskania zgody organu nadzoru budowlanegona przystąpienie do użytkowania takiej inwestycjikonieczne będzie wcześniejsze przeprowadzenie postępowaniadowodowego w związku z zagubieniem dziennika budowy.Wówczas od inwestora zawiadamiającego o zakończeniu budowybądź składającego wniosek o wydanie decyzji o pozwoleniu naużytkowanie nie można wymagać dołączenia do składanej dokumentacji,zgodnie z art. 57 ustawy – Prawo budowlane, oryginałudziennika budowy. Podstawowym dokumentem będzie wtedyoświadczenie kierownika budowy o zgodności wykonania obiektubudowlanego z projektem budowlanym i warunkami pozwoleniana budowę oraz przepisami i oświadczenie o doprowadzeniu donależytego stanu i porządku terenu budowy, a także – w raziekorzystania – drogi, ulicy, sąsiedniej nieruchomości, budynku lublokalu (zob. art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy – Prawo budowlane).Dodatkowo należy wyjaśnić, że naruszenie wynikających z ustawy– Prawo budowlane obowiązków dotyczących prowadzeniadziennika budowy zagrożone jest karą grzywny (zob. art. 93pkt 4 ustawy – Prawo budowlane).Niniejszy tekst nie stanowi wykładni prawa i nie jest wiążący dla organówadministracji publicznej orzekających w sprawach indywidualnych.Wykonywanie dokumentacji powykonawczejBardzo proszę o interpretację dwóch poniższych zapisówPrawa budowlanego:Art. 36a6. Projektant dokonuje kwalifikacji zamierzonego odstąpieniaoraz jest obowiązany zamieścić w projekcie budowlanymodpowiednie informacje (rysunek i opis) dotyczące odstąpienia,o którym mowa w ust. 5.Art. 572. W razie zmian nieodstępujących w sposób istotny odzatwierdzonego projektu lub warunków pozwoleniana budowę, dokonanych podczas wykonywania robót, dozawiadomienia, o którym mowa w ust. 1, należy dołączyćkopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonego projektubudowlanego, z naniesionymi zmianami, a w razie24INŻYNIER BUDOWNICTWA

listy do redakcjipotrzeby także uzupełniający opis. W takim przypadkuoświadczenie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a), powinnobyć potwierdzone przez projektanta i inspektora nadzoruinwestorskiego, jeżeli został ustanowiony.Czy przy tworzeniu dokumentacji powykonawczej możnasię powoływać na art. 36a, że to projektant zobowiązanyjest dokonać zmian (nanieść je na projekt budowlany wrazz opisem)?Czy ww. artykuł dotyczy tylko sytuacji przed i/lub w trakciewykonywania robót? Jeśli tak, to czy zawsze dokumentacjapowykonawcza (projekt budowlany z naniesionymi zmianami)jest w całości do przygotowania przez wykonawcę?Kto potwierdza zmiany w przypadku śmierci lub zmianypracy projektanta (np. pracuje za granicą i ciężko się z nimskontaktować)? Czy wystarczy pieczątka kierownika zakładuprojektowego (podpis w zastępstwie)? W jaki sposóbmożna to egzekwować?Przygotowaniedokumentacjipowykonawczejnależydo kierownikabudowyZgodnie z art. 3 pkt 14 ustawy – Prawo budowlane (Pb) przez dokumentacjępowykonawczą należy rozumieć dokumentację budowy(pozwolenie na budowę wraz z załączonym projektem budowlanym,dziennik budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych,w miarę potrzeby, rysunki i opisy służące realizacji obiektu,operaty geodezyjne i książkę obmiarów, a w przypadku realizacjiobiektów metodą montażu także dziennik montażu) z naniesionymizmianami dokonanymi w toku wykonywania robót orazgeodezyjnymi pomiarami powykonawczymi. Przygotowanie dokumentacjipowykonawczej obiektu budowlanego należy do podstawowychobowiązków kierownika budowy (art. 22 pkt8 Pb). Natomiast wykonawca robót budowlanychnie posiada statusu uczestnika procesubudowlanego, o czym stanowi art. 17 Pb,co oznacza, że nie może być podmiotempraw i obowiązków wynikających z Pb.Przy tym wyjaśnić należy, że relacje inwestoraz wykonawcą reguluje zawarta międzynimi umowa o roboty budowlane, natomiastkwestie te regulują przepisy (art. 647–658)ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny(Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).Należy przy tym zauważyć, że zgodnie z art. 36a ust. 6 Pbzamieszczenie w projekcie budowlanym odpowiednich informacji(rysunku i opisu) dotyczących odstąpienia od przyjętychw nim rozwiązań projektowych o charakterze nieistotnymnależy do obowiązków projektanta. Reguły tej nie zmieniaart. 57 ust. 2 Pb, zgodnie z którym w razie zmian nieodstępującychw sposób istotny od zatwierdzonego projektu lub warunkówpozwolenia na budowę, dokonanych podczas wykonywaniarobót, do zawiadomienia, o którym mowa w art. 57 ust. 1,należy dołączyć kopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonegoprojektu budowlanego, z naniesionymi zmianami, a w raziepotrzeby także uzupełniający opis. W tym przypadku przepisart. 36a ust. 6 Pb stanowi uzupełnienie obowiązku wynikającegoz art. 57 ust. 2, nakładając na projektanta dodatkowy obowiązekpotwierdzenia oświadczenia kierownika budowy o zgodności wykonaniaobiektu budowlanego z projektem budowlanym i warunkamipozwolenia na budowę oraz przepisami.Należy także podkreślić, że zamieszczenia informacji w projekciei potwierdzenia oświadczenia kierownika budowy,o czym mowa ww. przepisach, nie musi koniecznie dokonywaćautor projektu pierwotnego. Czynności takie możedokonać inny projektant posiadający odpowiednie uprawnieniabudowlane i będący członkiem właściwej izby samorządu zawodowego.Jednak należy zaznaczyć, że każdy projekt budowlanystanowi przedmiot prawa autorskiego, a dokonanie w nimzmian przez innego projektanta musi odbywać się w zgodziez tymi przepisami.Natomiast zgodnie z art. 57 ust. 1 pkt 5 Pb do zawiadomienia o zakończeniubudowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzieleniepozwolenia na użytkowanie inwestor jest obowiązany dołączyćinwentaryzację geodezyjną powykonawczą. W myśl art. 43 ust. 1Pb obiekty budowlane wymagające pozwolenia na budowę orazobiekty, o których mowa w art. 29 ust. 1 pkt 20, podlegają geodezyjnemuwyznaczeniu w terenie, a po ich wybudowaniu – geodezyjnejinwentaryzacji powykonawczej, obejmującej położenieich na gruncie. Rodzaje i zakres opracowań geodezyjno-kartograficznychi czynności geodezyjnych obowiązujących podczas projektowania,budowy, remontu i utrzymywania obiektówbudowlanych, dla których jest wymagane uzyskaniepozwolenia na budowę, w tym sprawy związanez geodezyjną inwentaryzacją powykonawczą,określa rozporządzenie Ministra GospodarkiPrzestrzennej i Budownictwa z dnia 21 lutego1995 r. w sprawie rodzaju i zakresu opracowańgeodezyjno-kartograficznych oraz czynnościgeodezyjnych obowiązujących w budownictwie(Dz.U. Nr 25, poz. 133). Przy czym zgodnie z § 21pkt 2 tego aktu prawnego wykonawca prac geodezyjnychprzekazuje kierownikowi budowy kopię mapy powstałejw wyniku geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej.Niniejszy tekst nie stanowi wykładni prawa i nie jest wiążącydla organów administracji publicznej orzekających w sprawachindywidualnych.luty 10 [70]25

listy do redakcjiOdpowiada radca prawny Rafał GolatKonflikt projektanta z zamawiającymGmina zleciła wykonanie projektu technicznego częściowegoremontu budynku użyteczności publicznej, a w umowie zawartejz projektantem m.in. został zamieszczony zapis mniejwięcej takiej treści: „dokumentacja projektowa powinnaspełniać wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Infrastrukturyz 2 września 2004 r. w sprawie szczegółowegozakresu i formy dokumentacji projektowej, specyfikacji technicznychwykonania i odbioru robót budowlanych oraz programufunkcjonalno-użytkowego (Dz.U. z 2004 r. Nr 202, poz.2072 z późn. zm.)”. Zamawiający nie wypłacił żadnej zaliczki.Zamawiający przewidywał, że roboty objęte projektembędą realizowane w ramach zgłoszenia robót, zgodniez art. 29 Prawa budowlanego, i na tej podstawie zostałokreślony zakres projektu i wynagrodzenie (w umowie niezapisano nigdzie, że w przypadku konieczności uzyskaniapozwolenia na budowę będzie odrębna umowa czy aneks).Po złożeniu dokumentacji w starostwie okazało się, że narealizację robót objętych projektem wymagane jest jednakpozwolenie na budowę. Powstał konflikt, gdyż:– zamawiający nie osiągnął zamierzonego celu, międzyinnymi dlatego, że nie zostały spełnione wymagania rozporządzeniaMI z 2004 r. z winy projektanta, i żąda dokończeniadzieła, ale również zamawiający w swoich przewidywaniachpomylił się i nie dostarczył projektantowimapy do celów projektowych ani też nie uzyskał decyzjio warunkach zabudowy na dzień podpisania umowy, a tedwie rzeczy nie były wpisane w umowie jako zakres robótdo wykonania przez projektanta. Ponadto Prawo zamówieńpublicznych jest dość restrykcyjne co do zmiany lubaneksowania umowy;– projektant chce się wycofać z uzyskania pozwolenia nabudowę (mówiąc krótko) i żąda zapłaty za wykonane dzieło,twierdząc, że wykonał je zgodnie z ustaleniami (ustnymiwprawdzie) i że zamawiający nie wydał mu mapy ani decyzjio warunkach zabudowy w okresie objętym umową.W sytuacji konfliktu między projektantem a zamawiającymspór między stronami umowy, w przypadku braku ugodowegojego rozstrzygnięcia, może być rozstrzygnięty wiążąco jedynieprzez właściwy sąd wydający orzeczenie, opierając sięna analizie materiału dowodowego, dotyczącego danej sprawy(umowy). Powyżej opisany stan faktyczny pozwala mimo to naprzedstawienie kilku praktycznych uwag bardziej ogólnej natury.Po pierwsze pamiętać należy o tym, że projektant jest profesjonalistą,który zobowiązany jest do należytego realizowania zaciąganychzobowiązań, z uwzględnieniem zawodowego charakteru prowadzonejprzez projektanta działalności. Projektant nie może wobectego zasłaniać się nieznajomością obowiązujących przepisówz zakresu Prawa budowlanego (Pb) i wynikających z nich wymogów,tym bardziej jeśli w umowie wyraźnie postanowiono,że dokumentacja projektowa, zamówiona u projektanta, powinnaspełniać wymagania znajdujące się w rozporządzeniu wykonawczym.Innymi słowy, w sytuacji gdy projekt sporządzonyzostał niezgodnie z przepisami Pb, jest obarczony wadą,czyli usterką w terminologii prawa autorskiego, co skutkuje możliwościązastosowania – przy założeniu posiadania przez projektstatusu utworu – procedury z art. 55 ust. 1 ustawy z dnia4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych(Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.) z odstąpieniem odumowy lub żądaniem odpowiedniego obniżenia umówionegowynagrodzenia włącznie. Przepis ten w przypadkuusterkowego wykonania twórczego projektu nie może być zastosowanytylko wtedy, gdy usterki są wynikiem okoliczności, zaktóre twórca, czyli projektant, nie ponosi odpowiedzialności.Zawierając umowę o prace projektowe, trzeba miećświadomość tego, że wbrew pozorom na treść umowyskładają się nie tylko postanowienia wyraźnie w niej zapisane,ale także uzupełniające te postanowienia przepisy,zwłaszcza bezwzględnie obowiązujące, których nie można zastąpićsprzecznymi z prawem ustaleniami. Zgodnie z art. 58 k.c.postanowienia umowy sprzeczne z prawem są nieważne.Zasadą Pb jest rozpoczynanie robót budowlanych po uzyskaniupozwolenia na budowę, w ramach którego zatwierdzany jestprojekt budowlany (por. art. 28 ust. 1 i art. 34 ust. 4 Pb). Zamawiającyprzed zawarciem umowy o prace projektowe, w celudostosowania jej treści do formalnych uwarunkowań danej inwestycji,powinien sprawdzić (upewnić się), czy pozwolenie nabudowę, a zatem z reguły także decyzja o warunkach zabudowynie będą rzeczywiście wymagane.Po drugie bowiem, jeżeli chodzi o wymogi decyzyjne, toz formalnego punktu widzenia obciążają one zasadniczoinwestora (zamawiającego), nie zaś projektanta, którymimo to również zainteresowany być powinien oceną aspektudecyzyjnego podejmowanych prac projektowych w celu uniknięciaprzyszłych komplikacji realizacyjnych. Z przepisów Pb wynikawszak, że co do zasady pod wnioskiem o pozwolenie na budowępodpisuje się inwestor, choć oczywiście wniosek ten może byćpodpisany i złożony przez inną, upoważnioną przez inwestora26INŻYNIER BUDOWNICTWA

listy do redakcjiosobę, np. projektanta (por. załącznik nr 1 do rozporządzeniaMinistra Infrastruktury z 23 czerwca 2003 r. w sprawie wzorów:wniosku o pozwolenie na budowę, oświadczenia o posiadanymprawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlanei decyzji o pozwoleniu na budowę – Dz.U. Nr 120, poz. 1127 zezm.). Jeśli zatem w umowie o prace projektowe na projektantanie został nałożony obowiązek w tym zakresie, zamawiający niemoże od projektanta wymagać skutecznie jego realizacji.Jeśli zamawiający zdecyduje się na odstąpienie od umowyz projektantem, jest to równoznaczne z rezygnacją wykorzystaniawykonanego przez projektanta, wadliwego zdaniemzamawiającego, projektu, gdyż odstąpienie od umowy prowadzido jej rozwiązania. Umowa rozwiązana wskutek odstąpienia odniej przestaje bowiem obowiązywać w relacjach między stronami.W związku z tym korzystniejsze dla zamawiającego od jednostronnegoodstąpienia od umowy jest jej rozwiązanie za zgodnym porozumieniemstron. Porozumienie takie stanowi z formalnego punktuwidzenia nową umowę, w ramach której uzyskać można od projektantaodpowiednie zezwolenie na dalsze wykorzystanie na potrzebydanej inwestycji wykonanych dotychczas prac projektowych,nieukończonych lub wadliwych, zakładając zaangażowanie innegoprojektanta, który dokończy lub poprawi przedmiotowy projekt.Wygaśnięcia umowy, od której zamawiający odstąpił, nie możnamylić z roszczeniami, przysługującymi stronom w związkuz zawarciem umowy i jej realizacją do czasu jej rozwiązania.Na przykład zamawiający może żądać od projektantazapłaty kar umownych, jeśli zostały one umownie przewidzianei zaistniały okoliczności skutkujące obowiązkiem uiszczenia tych kar,jak również odszkodowań z tytułu poniesionych szkód, spowodowanychnienależytym wykonaniem umowy przez projektanta. Z koleiprojektant może żądać od zamawiającego zapłaty przynajmniejczęści przewidzianego umownie wynagrodzenia, odpowiedniej dozakresu i jakości wykonanych zgodnie z umową prac, czyli wynagrodzeniaodpowiednio obniżonego. Naturalnie projektant możeżądać także zapłaty całego wynagrodzenia, ale jeśli wykonany przezniego projekt zawiera ewidentne usterki (wady), jest bardzo małoprawdopodobne, że sąd takie całościowe roszczenie zasądzi.Zupełnie inny problem stanowią ograniczenia wynikającez Prawa zamówień publicznych. Z jednej strony zamówieniaprac projektowych w budownictwie nie mogą być realizowanew trybie uruchomienia bardziej skomplikowanych metod postępowania,zasadniczo przetargowych, choć niekoniecznie, gdyżw przypadku twórczych prac projektowych można stosowaćszczególną procedurę konkursową (por. art. 110 i nast. Prawazamówień publicznych). Co prawda art. 67 ust. 1 pkt 5 Prawazamówień publicznych przewiduje możliwość stosowania trybuzamówienia z wolnej ręki wyjątkowo w stosunku do udzielaniadotychczasowemu wykonawcy usług zamówień dodatkowych,nieobjętych zamówieniem podstawowym i nieprzekraczającychłącznie wartości 50% wartości realizowanego zamówienia, aletylko wtedy, gdy wykonanie tych dodatkowych zamówień (prac)stało się konieczne na skutek sytuacji niemożliwej wcześniej doprzewidzenia. Sytuacją taką nie jest przeoczenie obowiązku wykonaniaodpowiedniej dokumentacji lub uzyskania stosownegozezwolenia, wymaganego przez obowiązujące przepisy.Z drugiej strony istotnie przepisy Prawa zamówień publicznychnie dopuszczają zasadniczo zmian zawartej z wykonawcąumowy, w tym jej uzupełniania o nowe elementy (zakresyprac). Szczególnie istotny w tym kontekście jest art. 140 ust. 3Prawa zamówień publicznych, zgodnie z którym umowa jest nieważnaw części wykraczającej poza określenie przedmiotu zamówieniazawarte w specyfikacji istotnych warunków zamówienia.REKLAMAluty 10 [70]27

normalizacja prawo i normyWarunki technicznedla budynków – cz. IKomentarz dotyczący nowelizacji rozporządzenia MinistraInfrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkówtechnicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanieMinęło już pół roku od wejścia w życie trzeciej zeszłorocznej nowelizacjinajistotniejszego chyba aktu wykonawczego wydanego do ustawy –Prawo budowlane, a mianowicie rozporządzenia Ministra Infrastrukturyz dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych,jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.Można więc już pokusić się o komentarz dotyczący przyjęcia tejkolejnej porcji zmian przez środowisko budowlane.Warto chyba zacząć od powszechnej pochwały, niezwiązanejz treściami samej nowelizacji – to dobrze, że warunki technicznedla budynków zmieniają się stosunkowo rzadko.Jak porównamy to na przykład z tempem zmian wprowadzanychw ich bazowej ustawie, czyli Prawie budowlanym, gdziew ostatnich latach nowelizacja goni nowelizację (po cztery, pięćzmian rocznie), a w tle pozostają kolejne projekty zmian generalnych(albo umierające śmiercią naturalną, albo nawet uchwalaneprzez Sejm i kierowane następnie przez prezydenta do TrybunałuKonstytucyjnego), to umiar w tempie zmieniania warunkówtechnicznych dla budynków jest zjawiskiem pozytywnym.Czy zatem w ogóle jakiekolwiek zmiany w przepisach dotyczącychbudynków są potrzebne? Można chyba odpowiedzieć,że tak, jeżeli zmiany te prowadzą w dobrym kierunku, co akuratw odniesieniu do omawianego rozporządzenia w ostatnichlatach nie zawsze miało miejsce. A niekiedy te zmiany stają siękoniecznością, wymuszoną przez wprowadzanie nowych bądźzmiany innych przepisów powiązanych w rozporządzeniemz 12 kwietnia 2002 r., tak jak w przypadku pierwszej z zeszłorocznychnowelizacji, która była konsekwencją zmian w związkuz wprowadzeniem do ustawy kwestii związanych ze świadectwamiefektywności energetycznej budynków.Przyczyny, stojące za ostatnią nowelizacją z 12 marca 2009 r.,są bardziej złożone.Pierwszą z nich są sukcesywnie wprowadzane zmiany wzbiorze Polskich Norm, do którego trafia coraz więcej normeuropejskich, opracowywanych przez Międzynarodową OrganizacjęNormalizacyjną ISO i Europejski Komitet NormalizacjiCEN. Efektem tych działań stała się potrzeba przeredagowaniazałącznika nr 1, czyli zestawu Polskich Norm, a takżenorm PN-IEC, czyli norm Stowarzyszenia Elektryków Polskich,do których odnoszą się przepisy rozporządzenia. Z kolei zmianyw zakresie treści załącznika nr 1 spowodowały też koniecznośćprzeredagowania niektórych „pisanych” fragmentów rozporządzeniana te normy się powołujących.Druga okoliczność przemawiająca za wprowadzoną nowelizacją topotrzeba dostosowania polskiej klasyfikacji ogniowej materiałówi wyrobów budowlanych (w tym przekryć dachowych)do klasyfikacji europejskich, czyli tzw. euroklas materiałówi wyrobów w zakresie reakcji na ogień (wg PN-EN 13501-1),co powinno ułatwić stosowanie przy projektowaniu i w wykonawstwiewyrobów, wyprodukowanych poza krajem i wprowadzanychdo obrotu na wspólnym, europejskim rynku wyrobów budowlanych,oznakowanych symbolem CE.Jako osoba niebędąca specjalistą z zakresu ochrony przeciwpożarowejbudynków nie czuję się absolutnie upoważniony doszczegółowego omawiania tej grupy wprowadzonych do rozporządzeniazmian i mogę jedynie podzielić nadzieję, że przepisydziału VI rozporządzenia stały się przez to bardziej jednoznaczne.A często słyszany dowcip mówiący, że jeżeli trzech strażaków zaczynadyskusję na temat wymagań w zakresieochrony przeciwpożarowej wynikającychz treści tej części rozporządzenia, tomają oni w tej materii cztery różnezdania, straci rację bytu.Pokłosiem tej ww. części nowelizacjijest całkiem nowy załącznikdo rozporządzenia, noszącynr 3, opracowany na podstawie instrukcjiInstytutu Techniki Budowlanejw Warszawie „Przyporządkowanie określeniomwystępującym w przepisach technicznobudowlanychklas reakcji na ogień wg PN-EN”, którego tabelkiz zapisami przypominają trochę, dla laika, zapis dotyczący partyjkigry w okręty.Jednoznaczniezdefiniowanopojęcia: terenbiologicznie czynny,kondygnacja28INŻYNIER BUDOWNICTWA

normalizacja i normy prawoOstatnia, chyba najciekawsza, grupa wprowadzonychzmian wynika z chęci poprawienia zapisów wielu fragmentówrozporządzenia, których potrzeba zmian wynikłam.in. z praktycznych doświadczeń w stosowaniu wymogówrozporządzenia w praktyce projektowania i wydawaniadecyzji o pozwoleniach na budowę, a nawet przyjmowaniu zgłoszeńzamiaru wykonania takich realizacji (budów i robót), którepozwolenia na budową nie wymagają.I tu właśnie zdecydowaną większość obecnie wprowadzonychzmian należy ocenić pozytywnie.Oczywiście nie jest możliwe w ramach krótkiego artykułuszczegółowe omówienie wszystkich modyfikacji, tym bardziej żeczęść z nich ma charakter wyraźnie redakcyjny. Zdaniem autorównowelizacji zapewniają one bardziej jednoznaczne rozumienieprzepisu lub większą poprawność językową danego sformułowania,jak np. zmiany dotyczące definicji budynku użytecznościpublicznej, nowe sformułowanie pojęcia kondygnacji, gdzie doprecyzowano,że chodzi nie o górną powierzchnię konstrukcjistropu, ale o wierzch nawierzchni podłogowej (posadzki) na tymstropie położonej, stwierdzenie (chyba oczywiste i do tej pory),że definicja wysokości budynku podana w § 6 jest wiążąca tylkona potrzeby § 8, wprowadzającego podział budynków na grupywysokościowe, czy wręcz dopisanie ewidentnie pominiętegosłowa „do” w § 19.Bardzo słusznie zmieniono definicję poziomu terenu, „odrywającją” niejako od głównego wejścia do budynku, co ma spore znaczeniew przypadku działek o zróżnicowanej rzeźbie terenu, przyktórych poprzednia definicja była oderwana od rzeczywistości.Zmieniono także (chciałoby się rzec – wreszcie) definicje kondygnacjinadziemnej i podziemnej, usuwając nielogiczności określeńpoprzednich, przy których bez trudu można było narysować kondygnacjęniebędącą ani kondygnacją nadziemną, ani podziemną, aniteż sutereną. Obecnie proste stwierdzenie, że każda kondygnacjaniespełniająca warunków kondygnacji podziemnej jest kondygnacjąnadziemną, jest w pełni jednoznaczne. Złośliwie należy jednakprzypomnieć, że w przeszłości definicje tych dwóch rodzajów byływ omawianym rozporządzeniu równie jednoznaczne i że należałobyposzukać autora poprzednich zmian, który majstrując przynich, na kilka lat skutecznie je zepsuł.Zmodyfikowano także definicję terenu biologicznie czynnego(poprzednio „powierzchni terenu biologicznie czynnego”),słusznie wliczając w to pojęcie teren z nawierzchnią ziemną (takżenawiezioną), a nie tylko grunt rodzimy, oraz utrzymując zasadę,że do tego terenu można wliczać zieleń na dachach (jak stosowanew Skandynawii zielone dachy) i kwietniki na tarasach, lecz nieda się wliczyć np. ustawionych doniczek, niemających oczywiściepowierzchni 10 m², o której mówi omawiana definicja.Odnośnie do możliwości interpretowania tej ostatniej definicjiprzypomina mi się pewna historia. Otóż w zeszłym rokuzdzwonił do mnie pewien architekt, proponując napisanie opiniitechnicznej, w której miałem uzasadnić możliwość wliczania dopojęcia powierzchni terenu biologicznie czynnej nie tylko naturalnychtrawników, ale także rosnących na nim drzew, dla którychosobno wliczyłoby się obwód korony utworzonejprzez ich krawędzie, wg wzoru pi er kwadrat.Ale – jak stwierdził mój rozmówca– żeby było uczciwie, odliczy sięobwód pnia tego drzewa na stykuz trawnikiem. Bo przecież, jakstwierdził, tu cytat: nie wynikaz przepisu, że teren ten musi byćjedną płaszczyzną, ba, wyraźniemoże on być na różnych płaszczyznach,przecież możliwe jest doliczaniezielonych dachów czy trawników natarasach.Cóż, jak widać, duch św. pamięci prof. Falandysza jest ciągleżywy. Miałem nawet szczerą chęć zmierzenia się z takim wyzwanieminterpretacyjnym, lecz ostatecznie zwyciężyła zawodowaprzyzwoitość – raczej nie ma szans, aby taka interpretacja zostałauznana za poprawną przez organ administracji architektoniczno-budowlanejprzy zatwierdzaniu projektu budowlanegoi wydawaniu pozwolenia na budowę, bo o to przecież w ostatecznymefekcie w całej tej rozmowie chodziło.W znacznym stopniu przeredagowany został cały § 9 rozporządzenia,gdzie m.in. słusznie zrezygnowano z definiowaniasposobu określania szerokości okien, nie jestona bowiem w ogóle regulowana w treści przepisów, mówiąone jedynie (w § 57) o minimalnej powierzchni, a w pkt. 2.1.1załącznika nr 2 o maksymalnej powierzchni okien w stosunkudo powierzchni podłogi. Brak w całym rozporządzeniu regulacjiodnośnie do szerokości okien oznacza, że wg jego autorów niema ona znaczenia dla bezpieczeństwa użytkowania, choć w rzeczywistościniewątpliwie jednak ma, co na podstawie pewnegodoświadczenia sprzed wielu lat może potwierdzić ewakuujący sięprzez okno sejmowego hotelu jeden z ówczesnych posłów (z tymże akurat w tym przypadku chodziło o ewakuację nie przed pożarem,lecz przed dziennikarzami). Bardzo słusznie także doprecyzowano,w ust. 3 tego paragrafu, że dołożenie do istniejącegobudynku nowej izolacji termicznej nie uprawnia w żadnej mierzedo wejścia z tą izolacją na teren działki należącej już do sąsiada(a takie absurdalne interpretacje poprzednio już się pojawiały).Pozytywnienależy ocenićzmiany w redakcjiniektórych pojęć,ułatwią one bowiempracę zarównoprojektantów, jaki urzędnikówdr inż. Jerzy Dylewskiwww.inzynierbudownictwa.pl/forum15luty 10 [70]29

krótkonormalizacja i normyElektrownie falowew Korei PołudniowejW Korei Południowej, 50 km od Seulu, planowanajest budowa elektrowni wykorzystującejenergię fal morskich. Budowa rozpocznie się podkoniec 2011 r. Do 2017 r. w Korei Południowejplanowane jest wybudowanie jeszcze trzechelektrowni falowych. Warto dodać, że prototypelektrowni falowej dla inwestora z Danii zaprezentowanotakże w ubiegłym roku w gdańskiejStoczni Odys.PREZENTUJEMY WYNIKI SONDY ZAMIESZCZONEJNA WWW.INZYNIERBUDOWNICTWA.PL: Czy uważasz, że Polska powinna rozpocząć budowę elektrowni jądrowej?TAK 91,49 %NIE 6,38 %NIE MAM ZDANIA 2,13 %Zachęcamy do wzięcia udziału w kolejnej sondzie na naszej stronie internetoweji odpowiedzenia na pytanie: Czy kupiłeś w ciągu ostatniego roku książkę o tematyce budowlanej w celu poszerzania swojej wiedzy?REKLAMA30INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoWpływ wyrobówna bezpieczeństwoobiektów budowlanych cz. IIKontrola i nadzór nad rynkiemwyrobów budowlanychOrganami właściwymi w sprawachwyrobów budowlanych wprowadzonychdo obrotu, w zakresie uregulowanymustawą o wyrobach budowlanych,oraz organami wyspecjalizowanymi,w rozumieniu ustawy o systemie ocenyzgodności, są wojewódzki inspektornadzoru budowlanego oraz GłównyInspektor Nadzoru Budowlanego.Ponadto prezes Urzędu Ochrony Konkurencjii Konsumentów zgodnie z przepisamiustawy o systemie oceny zgodności jest organemmonitorującym funkcjonowanie systemukontroli w zakresie wyrobów budowlanychwprowadzonych do obrotu w tzw.systemie europejskim z oznakowaniem CE.Do podstawowych obowiązków organównadzoru budowlanego należy kontrolawprowadzonych do obrotu wyrobówbudowlanych oraz prowadzenie postępowańadministracyjnych w sprawiewprowadzonych do obrotu wyrobówbudowlanych niespełniających wymagańokreślonych w ustawie o wyrobach budowlanych.Kontrola może dotyczyć wyrobubudowlanego, prawidłowości jegooznakowania lub dokumentacji technicznejdotyczącej tego wyrobu.Właściwe organy nadzoru budowlanegoposiadają prawo wstępu na teren, na którymjest prowadzona działalność gospodarczapolegająca na obrocie wyrobamibudowlanymi (art. 16 ust. 2 ustawy).Ustawa o wyrobach budowlanych ustaladwa rodzaje podmiotów, u którychmożna prowadzić kontrole wyrobów budowlanych.Są nimi producent (lub jegoupoważniony przedstawiciel – art. 2 pkt 6ustawy) oraz sprzedawca.Podczas kontroli przeprowadzaneju producenta organy mogą żądać odproducenta przedstawienia w szczególności:deklaracji zgodności wyrobu budowlanego,danych o producencie (gdykontrolowany jest jego upoważnionyprzedstawiciel), wykazu uwzględnionychspecyfikacji technicznych, uwzględnionychPolskich Norm wyrobu albo aprobat technicznych,ogólnego opisu wyrobu budowlanego,schematów oraz instrukcji obsługitego wyrobu. W przypadku uzasadnionychwątpliwości co do zgodności wyrobu budowlanegoz wymaganiami określonymiw ustawie o wyrobach budowlanych kontrolującymogą dodatkowo zażądać przedstawieniadokumentów związanych z ocenązgodności, a zwłaszcza sprawozdaniaz przeprowadzonych badań i informacjio wewnętrznej (zakładowej) produkcji.Natomiast w sytuacji gdy kontrolowanywyrób stwarza zagrożenie dla życia, zdrowia,mienia lub środowiska, właściwy organnadzoru budowlanego może zażądać odproducenta przedstawienia pełnej dokumentacjitechnicznej.Jeżeli producent nie przedstawi dokumentówzwiązanych z oceną zgodności wyrobubudowlanego lub gdy z przedstawionychdokumentów nie wynika, że wyróbbudowlany spełnia odpowiednie wymagania,organ kontrolujący może poddaćwyrób budowlany badaniom lub zlecić ichprzeprowadzenie. W celu ustalenia, czywyrób spełnia wymagania, można pobieraćpróbki wyrobu budowlanegoi próbki kontrolne, których badanieprzez akredytowane laboratoriummoże zlecić kontrolujący organ.W przypadku potrzeby przeprowadzeniabadań w celu stwierdzenia, czy wyrób budowlanyspełnia ustawowe wymagania,właściwy organ można wydać postanowienieo zabezpieczeniu wyrobu budowlanegoalbo jego określonej partii.Podczas kontroli przeprowadzaneju sprzedawcy kontrolujący organ możeod niego żądać w szczególności: wskazanianazwy i adresu producenta, ogólnegoopisu wyrobu budowlanego, schematóworaz instrukcji obsługi tego wyrobu.Ponadto podczas kontroli zarówno u producenta,jak i sprzedawcy kontrolującymoże m.in: badać dokumenty w zakresieobjętym kontrolą oraz żądać od producentasporządzenia ich kopii i tłumaczeńna język polski, dokonywać oględzin wyrobów,pobierać nieodpłatnie próbki wyrobówbudowlanych do badań.W przypadku stwierdzenia, że wyróbbudowlany nie spełnia wymagańustawowych w wyniku kontroli dotyczącejsprzedawcy, organ orzeka:■ zakaz dalszego przekazywaniaokreślonej partii wyrobu, nakładającna producenta obowiązek zapewnieniausunięcia stwierdzonych nieprawidłowościw wyznaczonym terminie (gdynieprawidłowości nie zostaną usunięte– zakaz obrotu określoną partią wyrobubudowlanego), albo■ nakaz wycofania z obrotu wyrobualbo jego określonej partii.Decyzje podlegają natychmiastowemuwykonaniu.luty 10 [70]31

prawoW przypadku stwierdzenia, że wyróbbudowlany nie spełnia wymagańustawowych w wyniku kontroli dotyczącejproducenta, organ orzeka:■ wstrzymanie wprowadzania do obrotuwyrobu budowlanego albo jegookreślonej partii, nakładając obowiązekusunięcia stwierdzonych nieprawidłowościw wyznaczonym terminie (gdynieprawidłowości nie zostaną usunięte– wycofanie z obrotu wyrobu budowlanegolub jego określonej partii), albo■ wycofanie z obrotu wyrobu budowlanegoalbo jego określonej partii lub■ ograniczenie dalszego przekazywaniawyrobu użytkownikowi, konsumentowii sprzedawcy.W sytuacji wydania decyzji, w wyniku kontroliu producenta, dotyczącej wycofania z obrotuwyrobu budowlanego lub ograniczeniajego dalszego przekazywania organ nakazujeponadto powiadomienie konsumentówlub użytkowników wyrobu o stwierdzonychniezgodnościach. W decyzji o wycofaniuz obrotu, wydanej w wyniku kontroli u sprzedawcy,organ nadzoru może również nakazaćproducentowi odkupienie wyrobu nażądanie osób, które nim władają.W przypadku stwierdzenia przez właściwyorgan, że wyrób nie spełnia ustawowychwymagań, organ ten może nakazaćzniszczenie wyrobu budowlanegona koszt producenta, jeżeli w inny sposóbnie można usunąć zagrożeń spowodowanychprzez ten wyrób.W odniesieniu do wyrobów budowlanychpodlegających oznakowaniu znakiembudowlanym wydanie decyzji nakazującychwycofanie z obrotu wyrobu lub jegookreślonej partii lub zakazujących obrotuokreśloną partią – w wyniku kontroliu sprzedawcy – lub decyzji nakazującychwycofanie z obrotu wyrobu lub jego określonejpartii – w wyniku kontroli u producenta– skutkuje wpisem do KrajowegoWykazu Zakwestionowanych WyrobówBudowlanych (KWZWB).Wykaz ten prowadzi Główny InspektorNadzoru Budowlanego i jest on publicznieW sytuacji wydaniadecyzji, w wyniku kontroliu producenta, dotyczącejwycofania z obrotuwyrobu budowlanegolub ograniczenia jegodalszego przekazywaniaorgan nakazujeponadto powiadomieniekonsumentów lubużytkowników wyrobuo stwierdzonychniezgodnościach.dostępny na stronie internetowej GUNB. Poudokumentowaniu przez producenta wycofaniaz obrotu zakwestionowanego wyrobulub usunięcia niezgodności zakwestionowanegowyrobu z ustawowymi wymaganiamiwpis jest usuwany z KWZWB najwcześniejpo upływie 6 miesięcy od dnia, którymomawiane decyzje stały się ostateczne.W stosunku do wyrobów budowlanychoznakowanych CE podobnywykaz w formie rejestru wyrobówniezgodnych z zasadniczymi lub innymiwymaganiami jest prowadzonyprzez prezesa UOKiK.W latach 2004–2008 organy nadzorubudowlanego skontrolowały ogółem21,92 tys. wyrobów budowlanychwprowadzonych do obrotu. Udział w tychkontrolach wyrobów oznakowanych CEwyniósł 26,4%, wyrobów oznakowanychznakiem budowlanym – 72,7%, zaś kontroliwyrobów jednostkowego zastosowaniaw obiekcie budowlanym – 0,6%. W wynikukontroli stwierdzono wystąpienie nieprawidłowościw stosunku do 7,96 tys. wyrobówbudowlanych, w tym do 10,6% wyrobówoznakowanych CE i do 63,9% wyrobówoznakowanych znakiem budowlanym.Nieprawidłowości dotyczące oznakowaniastanowiły 65%, a nieprawidłowości w kontrolowanychdokumentach wyrobu – 35%.Wyroby budowlane zostały skontrolowanepodczas 8841 kontroli u podmiotów, tj.sprzedawców i producentów,W rezultacie przeprowadzonych działańkontrolnych w latach 2004–2008, dotyczącychwyrobów budowlanych wprowadzonychdo obrotu, organy nadzoru wszczęłyogółem 3926 postępowań administracyjnychi wydały ogółem 4524 orzeczenia.Organy wydały ogółem 1627 decyzji administracyjnych,w tym 987 nakazowychi 648 decyzji zakazowych. Wydano ogółem519 decyzji skutkujących wpisem doKrajowego Wykazu ZakwestionowanychWyrobów lub do rejestru wyrobów niezgodnychprowadzonego przez UOKiK.Kontrola i nadzór nad stosowaniemwyrobów budowlanychZa właściwe zastosowanie podczas wykonywaniarobót budowlanych odpowiednich,tj. wprowadzonych do obrotu, wyrobówbudowlanych jest odpowiedzialnykierownik budowy/robót. Jest on obowiązanyprzechowywać dokumenty stanowiącepodstawę wykonania robót budowlanych(art. 46 ustawy – Prawo budowlane),co dotyczy głównie: pochodzenia zastosowanegowyrobu budowlanego (sprzedawca),oświadczenia dotyczącego wyrobówbudowlanych jednostkowo zastosowanychw obiekcie budowlanym, oznakowaniawbudowywanych wyrobów oraz dołączonychinformacji o tych wyrobach.Oznakowanie CE składa się z określonegowzorem znaku zgodności (w zał. nr 2 ustawyo wyrobach budowlanych) oraz numeruidentyfikacyjnego notyfikowanej jednostkicertyfikującej, jeżeli brała ona udział w zastosowanymsystemie oceny zgodności wyrobubudowlanego. Oznakowaniu temu powinnytowarzyszyć dodatkowe informacje,zawierające: dane o producencie i zakładzieprodukującym wyrób, dane o upoważnionymprzedstawicielu (jeżeli producent masiedzibę poza EOG i ustanowił przedstawiciela),ostatnie dwie cyfry roku, w którymumieszczono oznakowanie CE na wyrobiebudowlanym, numer certyfikatu zgodności(jeżeli taki był wymagany), dane umożliwiająceidentyfikację cech i deklarowanych właściwościużytkowych wyrobu budowlanego,32INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawo© John Holst – Fotolia.comjeżeli wynika to ze zharmonizowanej specyfikacjitechnicznej wyrobu.Oznakowania znakiem budowlanym(ustalonym we wzorze zgodnie z zał. nr 1do ustawy o wyrobach budowlanych) dokonujeproducent po wystawianiu krajowejdeklaracji zgodności. Dołączona dowyrobu informacja powinna zawierać:dane o producencie i zakładzie produkującymwyrób, identyfikację wyrobubudowlanego (nazwa, nazwa handlowa,typ, odmiana, gatunek i klasa wg specyfikacjitechnicznej), numer i rok publikacjiPN wyrobu lub aprobaty technicznej(z którą potwierdzono zgodność wyrobu),numer i datę wystawienia krajowej deklaracjizgodności, inne dane wynikające zespecyfikacji technicznej, nazwę jednostkicertyfikującej biorącej udział w zastosowanymsystemie oceny zgodności wyrobubudowlanego.Dokumentowanie pochodzenia wyrobubudowlanego jest szczególnieistotne w sytuacji, gdy na podstawie oględzinczy stwierdzonych nieprawidłowościw oznakowaniu (lub braku wymaganegooznakowania) wyrobu albo w informacjio wyrobie zachodzi potrzeba podjęciadziałań przez właściwy wojewódzki organnadzoru budowlanego.Do ustawowych obowiązków kierownikabudowy należy m.in. zorganizowaniebudowy i kierowanie budową obiektubudowlanego w sposób zgodny z projektemi pozwoleniem na budowę, przepisami,w tym techniczno-budowlanymioraz przepisami bezpieczeństwa i higienypracy. Kierownik budowy jest odpowiedzialnyza właściwe użycie, tj.wbudowywanie wyrobów przy wykonywaniurobót budowlanych. Wiążesię to z zapewnieniem przestrzeganiaodpowiednich rygorów technicznych,technologicznych i organizacyjnychzwiązanych z wykonywaniemrobót budowlanychz zastosowaniem tych wyrobów.Stosownie do ustaleń art.34 ust. 3 pkt 2 ustawy– Prawo budowlane projektarchitektoniczno-budowlanypowinien zawieraćm.in. niezbędne rozwiązaniatechniczne i materiałowe.Wymaga podkreślenia, że również napodstawie przepisów ustawy z dnia 29stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych(Dz.U. Nr 19, poz. 177 z późn.zm.) zamawiający (inwestor) opisujeprzedmiot zamówienia na roboty budowlaneza pomocą dokumentacji projektowejoraz specyfikacji technicznejwykonania i odbioru robót budowlanych.W odniesieniu do wyrobów budowlanychspecyfikacje te zawierają wymaganiadotyczące ich właściwości oraz niezbędnewymagania związane z ich przechowywaniem,transportem, warunkami dostawy,składowaniem i kontrolą jakości – przyczym poszczególne wymagania są odnoszonedo postanowień norm.Do ustawowych obowiązków inspektoranadzoru inwestorskiego należy m.in.sprawdzanie jakości wykonywanych robóti wbudowanych wyrobów budowlanych,a szczególnie zapobieganie zastosowaniuwyrobów budowlanych wadliwychi niedopuszczonych do stosowania w budownictwie(art. 26 pkt 2 ustawy). Tymsamym jest on współodpowiedzialny zaprawidłowy, zgodny z projektem, wiedzątechniczną i przepisami, przebieg budowyz zastosowaniem odpowiednich wyrobówbudowlanych.Organy administracji architektoniczno--budowlanej i nadzoru budowlanegosprawują nadzór i kontrolę nad przestrzeganiemprzepisów Prawa budowlanegotakże w zakresie stosowania wyrobówbudowlanych (art. 81 ust. 1 pkt 1e). Przywykonywaniu zadań określonychw ustawie– Prawo budowlaneorgany temogą żądaćod uczestnikówprocesubudowlanego,właścicielalub zarządcyobiektu budowlanegoinformacjilub udostępnienia dokumentówm.in. świadczącycho dopuszczeniu wyrobu budowlanegodo obrotu albo jednostkowego zastosowaniaw obiekcie budowlanym (art. 81cust. 1 pkt 2).Doustawowychobowiązkówinspektora nadzoruinwestorskiegonależy sprawdzaniejakości wbudowanychwyrobówbudowlanychluty 10 [70]33

prawo ZAREZERWUJTERMINTARGI BUDOWLANE SIBEX 2010Termin: 26–28.02.2010Miejsce: SosnowiecKontakt: tel. +48 32 78 87 500www.exposilesia.plSeminarium SKARPY DROGOWETermin: 03.03.2010Miejsce: WarszawaKontakt: tel. +48 22 698 06 06 w. 183www.ibdim.edu.plXIII Międzynarodowe Targi EnergetykiENEXTermin: 03–05.03.2010Miejsce: KielceKontakt: tel. +48 32 231 13 27e-mail: +48 41 365 12 12enex@targikielce.plMiędzynarodowe targiELEKTROTECHNIKA 2010ŚWIATŁO 2010Termin: 04–06.03.2010Miejsce: WarszawaKontakt: tel. +48 22 649 76 69, 22 64976 71www.elektroinstalacje.plXXVIII TARGI BUDOWLANELUBDOM WIOSNA 2010Termin: 19–21.03.2010Miejsce: LublinKontakt: tel. +48 81 532 44 62; 81 53236 90m.starzynska@targi.lublin.plSeminarium ŚCIANY SZCZELINOWE2010Termin: 22.04.2010Miejsce: WarszawaKontakt: tel. +48 22 698 06 06 w. 183www.ibdim.edu.plDo zadań organów nadzoru budowlanegonależy kontrola przestrzegania i stosowaniaprzepisów Prawa budowlanego,która obejmuje również sprawdzaniedopuszczenia do stosowania w budownictwiewyrobów budowlanych. Są oneuprawnione do prowadzenia kontroli budóww zakresie zgodności wykonywaniarobót budowlanych z przepisami Prawabudowlanego, projektem budowlanymi warunkami określonymi w decyzji o pozwoleniuna budowę, co obejmuje takżeprawidłowość zastosowania wyrobówbudowlanych podczas wykonywania robótbudowlanych.W czasie wykonywanej przed wydaniempozwolenia na użytkowanie obowiązkowejkontroli budowy, w celu stwierdzeniaprowadzenia jej zgodnie z ustaleniamii warunkami określonymi w pozwoleniuna budowę, organy nadzoru budowlanegosprawdzają również wyroby budowlaneszczególnie istotne dla bezpieczeństwakonstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego(art. 59a ustawy).Z powyższego wynika, że w Prawie budowlanymjest zapewniona kontrolaprzestrzegania przepisów w zakresie stosowaniawyrobów budowlanych dopuszczonychdo obrotu podczas przebieguprocesu budowlanego.PodsumowanieWpływ wyrobów budowlanych na bezpieczeństwoobiektu budowlanego i spełnianieinnych wymagań podstawowychzostał szczególnie uwzględniony w ustaleniachDyrektywy Rady Nr 89/106-EWGz dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawiezbliżenia przepisów prawnych i administracyjnychpaństw członkowskich dotyczącychwyrobów budowlanych, którezostały wdrożone w omówionych przepisachPrawa budowlanego i ustawy o wyrobachbudowlanych.Osoby wykonujące samodzielne funkcjetechniczne w budownictwie: projektant,kierownik budowy i inspektor nadzoruinwestorskiego, powinny wykazywać sięwnikliwą znajomością tych przepisów,zarówno z uwagi na uwzględnianiew projekcie odpowiednich wyrobów budowlanych,jak i ich stosowanie podczaswykonywania robót budowlanych. Znaczącew tym procesie jest zachowanieodpowiednich wymogów technologicznychprzy realizacji robót orazświadome i odpowiedzialne dokonywanie– zgodnie z art. 36a ustawy –Prawo budowlane – odstępstw od projektubudowlanego, z uwzględnieniemzmian zastosowanych wyrobów budowlanych,które nie powinny naruszać bezpieczeństwaobiektu w projekcie podczasjego budowy i użytkowania.mgr inż. Elżbieta Janiszewska--Kuropatwadyr. Departamentu Wyrobów BudowlanychGłówny Urząd Nadzoru BudowlanegoBibliografia1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawobudowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz.118 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobachbudowlanych (Dz.U. Nr 92, poz.881 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi.3. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemieoceny zgodności (Dz.U. z 2004 r.Nr 204, poz. 2087 z późn. zm.) wrazz aktami wykonawczymi.4. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawozamówień publicznych (Dz.U. Nr 19,poz. 177 z późn. zm.).5. Materiały analityczne GUNB dotyczącekontroli wyrobów budowlanych dopuszczonychdo obrotu.34INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoW trosce o jakośćwyrobów budowlanychRada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustaw o wyrobach budowlanych oraz o systemie oceny zgodności.12 stycznia 2010 r. Rada Ministrów przyjęła przygotowanyprzez Ministerstwo Infrastruktury projekt nowelizacji ustawyz dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych oraz ustawyz dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności.Projekt ten będzie przesłany do Sejmu. Jak można przeczytaćw uzasadnieniu do projektu, zmienione przepisy mają przyczynićsię do podniesienia efektywności działań kontrolnych organównadzoru budowlanego oraz skuteczniejszej ochrony nabywcówwyrobów budowlanych przed wyrobami niebezpiecznymilub wyrobami niespełniającymi deklarowanych parametrów.Projekt zakłada, że wyroby budowlane będą kontrolowanenie tylko u producenta i sprzedawcy, jak jest obecnie, ale takżeu importera. Na importera zostaną nałożone w trakcie kontrolitakie same obowiązki, wobec kontrolowanego, jak na producenta.Właściwy organ nadzoru budowlanego w trakcie kontroli u producenta,importera lub sprzedawcy będzie mógł dokonać zabezpieczeniaprzed dalszym przekazywaniem, na okres do dwóch miesięcy,wyrobu budowlanego albo jego określonej partii, jeżeli kontrolowanynie przedstawi dokumentów związanych z oceną zgodności wyrobubudowlanego albo dokumenty lub oględziny wyrobu budowlanegobędą wskazywały, że może on nie spełniać wymagań określonychustawą o wyrobach budowlanych. Następnie zabezpieczony wyróbbędzie poddany badaniom w celu ustalenia, czy posiadadeklarowane przez producenta właściwości użytkowe. Należy zaznaczyć,że obecnie przepisy nie przewidują możliwości wykonaniatakich badań, jeżeli z przedstawionych dokumentów związanychz oceną zgodności wyrobu wynika, że wyrób spełnia wymaganiaokreślone ustawą, a możliwość dokonywania takich badań ograniczonajest obecnie tylko do wyrobów budowlanych kontrolowanychu producenta. W przypadku gdy przeprowadzone badania wykażą,że wyrób budowlany nie spełnia wymagań, kontrolowany podmiotzobowiązany będzie do pokrycia kosztów przeprowadzonych badań.Ponadto jeżeli organ orzeknie o nakazie wycofania przezproducenta, importera lub sprzedawcę z obrotu wyrobu budowlanego,będzie mógł jednocześnie nakazać tym podmiotomodkupienie wycofanych wyrobów na żądanie osób, którefaktycznie nimi władają, lub nakazać powiadomienie konsumentówlub użytkowników wyrobu o stwierdzonych nieprawidłowościach.Właściwy organ będzie mógł także nakazać zniszczenie,na koszt producenta, importera lub sprzedawcy, niespełniającegowymagań wyrobu budowlanego, jeżeli producent lub importermają siedzibę poza terytorium Polski, a w inny sposób nie będziemożna usunąć zagrożeń spowodowanych przez taki wyrób.Projekt przewiduje także nałożenie dodatkowych obowiązkówpodczas kontroli na sprzedawcę wyrobów budowlanych.W przypadku kontroli u sprzedawcy, jeżeli producent lub importerwyrobu budowlanego będzie miał siedzibę poza terytorium Polski,kontrolowany sprzedawca będzie zobowiązany do przedstawienia,na żądanie kontrolującego organu nadzoru budowlanego, deklaracjizgodności. W razie stwierdzenia, że kontrolowany wyróbbudowlany może stwarzać zagrożenie dla życia, zdrowia, mienialub środowiska, sprzedawca będzie zobowiązany do przedstawieniarównież dokumentacji technicznej wyrobu. Organ kontrolującybędzie mógł orzec wobec kontrolowanego sprzedawcy nakaz wycofaniaz obrotu wyrobu lub jego określonej partii, jeżeli producentlub importer ma siedzibę poza Polską, a wyrób nie będzie spełniałwymagań określonych w ustawie o wyrobach budowlanych.W ustawie ma znaleźć się przepis zobowiązujący do współdziałaniaz organami nadzoru budowlanego inne organy administracjipublicznej w sprawach kontroli wyrobów budowlanych.W celu ujednolicenia przepisów karnych odnośnie do wyrobów budowlanych,które nie spełniają wymagań ustawy, autorzy projektuproponują wprowadzenie w ustawie o wyrobach budowlanychjednakowych sankcji karnych za umieszczenie oznakowaniaCE albo znaku budowlanego na wyrobie budowlanym, który niespełnia wymagań określonych w ustawie, lub za umieszczenie nawyrobie budowlanym znaku podobnego do oznakowania CE alboznaku budowlanego, mogącego wprowadzić w błąd użytkownika,konsumenta lub sprzedawcę wyrobu. Czyny te będą stanowiłyprzestępstwo. W aktualnym stanie prawnym sankcje karne w odniesieniudo wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotuoznakowanych CE reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r.o systemie oceny zgodności, natomiast sankcje karne w odniesieniudo wyrobów budowlanych wprowadzanych do obrotu ze znakiembudowlanym reguluje ustawa 16 kwietnia 2004 r. o wyrobachbudowlanych, przy czym złe oznakowanie wyrobu budowlanegoznakiem budowlanym stanowi wykroczenie.Aneta Malan-Wijataluty 10 [70]35

ekonomika w budownictwieRoboty przygotowaniaterenu pod budowęZakres, poziom cen i dynamika zmianw 2009 rokuZakres robót przygotowawczych według WspólnegoSłownika Zamówień (CPV)Roboty związane z przygotowaniem terenu pod budowę toroboty występujące praktycznie na każdej budowie, a w niektórychprzypadkach stanowią pod względem wartości jej największączęść (np. wyburzenia i rozbiórki lub roboty w zakresiekształtowania terenów czy wykopy fundamentowe).O tym, że jest to istotny co do zakresu i wartości rodzaj robót,świadczy to, iż we Wspólnym Słowniku Zamówień (CommonProcurement Vocabulary – CPV) dla tych robót z całegodziału „Roboty budowlane – kod 45000000-7” wydzielonooddzielną grupę (obiektów, robót) opisaną jako „Przygotowanieterenu pod budowę – kod 45100000-8”. Należy przytym zwrócić uwagę, że cały dział „Roboty budowlane” zostałpodzielony we Wspólnym Słowniku Zamówień tylko na pięćgrup robót.Lp.KodCena w złOpis robótJ.m.klasyfikacyjnymin. maks. średnia1 2 3 4 5 6 7 8ABiuletyn BCP1 451 01.01.10 01Rozebranie obiektów mieszkalnych jednorodzinnych,wolno stojących niepodpiwniczonych murowanychm³ k.b. 43,32 69,99 50,092 451 01.21.45 01 Rozebranie obiektów gospodarczych murowanych bez stropu m³ k.b. 25,16 40,65 29,093 451 02.01.15 01Rozebranie nawierzchni z mas mineralno-bitumicznycho grubości warstwy 4 cmm² 10,15 20,32 16,374 451 02.01.20 10 Rozebranie podbudowy z betonu o grubości warstwy 15 cm m² 23,55 43,96 34,225 451 03.03.60 05Rozebranie szamba o głębokości do 3,0 m z kręgów żelbetowychwraz z urządzeniamikpl 1 818,01 2 733,24 2 162,476 451 10.05.10 10 Odwodnienie terenu rowami otwartymi o głębokości 1 m grunt (kat. III–IV) m 52,35 84,57 60,517 451.40.01.15 01Wytyczenie geodezyjne wiaduktu drogowego jednoprzęsłowegoo długości do 30 m – w warunkach normalnychm 572,17 930,03 665,368 451 30.01.10 10Wiercenia geologiczne na głębokości do 4 m wraz z badaniem laboratoryjnymgruntu dla domu jednorodzinnego i przydomowej oczyszczalni ściekówszt. 750,00 1 050,00 900,00BBiuletyn BCD1 D-01.01.01 011Odtworzenie trasy i punktów wysokościowych przy liniowychrobotach ziemnych (drogi) w terenie równinnymkm 1 364,83 2 199,92 1 578,352 D-01.02.01 021Mechaniczne ścinanie drzew o średnicy 16–35 cm wraz z karczowaniempni oraz wywiezienie dłużyc, gałęzi i karpiny na odl. do 2 kmszt. 69,16 101,52 79,623 D-01.02.01 071Zabezpieczenie drzew na okres wykonywania robót,drzewa o średnicy do 30 cmszt. 112,85 176,97 130,644 D-01.02.04 271Rozebranie części przelotowej przepustów z rur betonowycho średnicy 60 cm z uprzednim odkopaniem przepustówm 70,18 110,24 81,815 D-01.02.04 407 Przestawienie ogrodzenia z siatki z drutu ocynkowanego na słupkach stalowych m 2 100,57 139,66 114,25CBiuletyn WKI1 2.121.21. Burzenie kominów o wysokości do 15 m m³ 144,00 182,00 164,002 2.142.30. Rozebranie linii N.N. na słupach żelbetowych lub drewnianych m 28,00 42,00 32,003 2.230.10. Karczowanie zagajników ha 18 598,00 25 954,00 21 251,00Tab. 1 | Wybrane ceny jednostkowe robót przygotowawczych Poziom cen: IV kw. 2009 r.36INŻYNIER BUDOWNICTWA

ekonomika w budownictwie30Źródło: „Biuletyn cen robót drogowych i mostowych – BCD”5000Źródło: „Biuletyn cen robót przygotowawczych – BCP”2540003608,453565,12 3573,54 3546,22Cena zł/m32019,9020,24 20,27 20,18Cena zł/szt.300015200010I kw. II kw. III kw.IV kw.1000I kw. II kw. III kw.IV kw.Okres zmian 2009Okres zmian 2009Wykres 1 | Rozebranie nawierzchni z płyt drogowych betonowych(trelinki), grubość 15 cm, spoiny wypełnione piaskiemz wywiezieniem materiałów z rozbiórki na odl. do 1 kmWykres 3 | Roboty pomiarowe przy liniowych robotach ziemnych dla trasdróg kołowych w terenie równinnym2004Źródło: „Biuletyn cen robót drogowych i mostowych – BCD”Źródło: „Biuletyn cen robót przygotowawczych – BCP”150158,93156,37 156,19 155,7633,12,9Cena zł/szt.100Narastające zmiany w %21,81,51,41,55010,80I kw. II kw. III kw.IV kw.Okres zmian 2009Wykres 2 | Zabezpieczenie drzew o średnicy ponad 30 cm na okreswykonywania robót00I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw.20082009Wykres 4 | Wykonanie wykopów mechanicznie w gruncie kat. III–IVz transportem urobku na nasyp samochodami na odl. 3 kmwraz z zagęszczeniem gruntów w nasypie i zwilżenie w miarępotrzeby warstw zagęszczanych wodą – dynamika zmiany cenw % w latach 2008–2009Do grupy 451 zaliczone są następujące roboty:■ wyburzenia i rozbiórki,■ roboty ziemne; wykopy obiektowe, kopanie rowów,■ wysadzanie i usuwanie skał,■ oczyszczenie terenu i usuwanie gruzu,■ roboty wykopaliskowe na terenach archeologicznych,■ stabilizacja i odwodnienie gruntu,■ roboty w zakresie zagospodarowania terenu,■ usuwanie, rekultywacja i odkażanie gleby,■ kształtowanie terenów zielonych, parków, ogrodów i cmentarzy,■ kształtowanie terenów sportowych i rekreacyjnych oraz placówzabaw,■ kształtowanie dróg, autostrad i lotnisk,■ próbne wiercenia i próbne wykopy.Przypisane tym robotom odpowiednie kody CPV służą do opisuprzedmiotu zamówienia publicznego przez zamawiającychz państw członkowskich Unii Europejskiej. Polskie Prawo zamówieńpublicznych (art. 30 ust. 7 oraz art. 31 ust. 4) nakłada obowiązekstosowania klasyfikacji CPV od chwili przystąpienia Polskido Unii, tzn. od 1 maja 2004 r.Stosowanie tej klasyfikacji według ustawy Pzp polega m.in. natym, że:a) kody CPV należy podawać w następujących opracowaniach:■ dokumentacji projektowej,■ przedmiarach robót,■ kosztorysach inwestorskich,■ specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót budowlanychsporządzanych na potrzeby konkretnego zamówienia publicznego;luty 10 [70]37

ekonomika w budownictwie765,7Źródło: „Biuletyn cen robót przygotowawczych – BCP”5,2151213,3Źródło: „Biuletyn cen robót drogowych i mostowych – BCD”13,111,8 12,111,25Narastające zmiany w %4322,44,44,33,03,1Narastające zmiany w %964,69,03100I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw.00I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw.2008200920082009Wykres 5 | Rozebranie sieci ciepłowniczej z rur stalowych preizolowanychod 100 do 200 mm wraz z odkopaniem i zasypaniem wykopu– dynamika zmiany cen w % w latach 2008–2009Wykres 6 | Roboty pomiarowe przy liniowych robotach ziemnych dla trasdróg kołowych w terenie równinnym – dynamika zmiany cenw % w latach 2008–2009b) dokumentację projektową, przedmiary robót, kosztorysyofertowe oraz specyfikacje techniczne należy dzielić na częścilub działy, które odpowiadają co najmniej grupom robót weWspólnym Słowniku Zamówień, tzn. na:■ przygotowanie terenu pod budowę,■ roboty w zakresie wznoszenia obiektów budowlanych lub ichczęści,■ roboty instalacyjne w budynkach,■ roboty wykończeniowe w zakresie obiektów budowlanych,■ praca sprzętu ciężkiego z obsługą etatową.Ceny robót przygotowawczych według systemuSEKOCENBUDCeny jednostkowe robót przygotowawczych są publikowanew trzech następujących biuletynach wydawanych w okresachkwartalnych w systemie Sekocenbud:1. Biuletyn cen robót przygotowawczych (BCP),2. Biuletyn cen robót drogowych i mostowych (BCD),3. Wartość kosztorysowa inwestycji (WKI) – grupa kosztów 2.W tabeli podano przykładowe wybrane ceny jednostkowe tychrobót.Z kolei wykresy 4–6 obrazują dynamikę zmiany cen jednostkowychniektórych robót wyrażoną w procentach narastająco odI kwartału 2008 r. do IV kwartału 2009 r. Widać na nich jednoznacznie,iż w roku 2008 notowany był wzrost cen w kolejnychkwartałach na poziomie od 0,8 do 4,6%, jednak w 2009 r.nastąpiła znaczna stabilizacja cen robót, a ich dynamika w kolejnychkwartałach (dla trzech wybranych robót) wynosiła od+0,1% do –1,3% w poszczególnych kwartałach. Przy czymzdecydowanie przeważały niewielkie spadki cen jednostkowychrobót. Krótkoterminowe prognozy opracowywane w firmie„Promocja” Sp. z o.o. wskazują, że wraz z pełnym otwarciemsezonu inwestycyjnego 2010 r. ceny czynników produkcji orazceny robót będą wzrastały szczególnie w budownictwie inżynieryjnym.dr inż. Janusz Traczykredaktor naczelny WydawnictwSEKOCENBUDPatronem cyklu „Ceny w budownictwie” jest:Dynamika zmian cen robót przygotowawczychw latach 2008–2009Rok 2009 na krajowym rynku inwestycyjno-budowlanym upłynąłpod znakiem zdecydowanej stabilności cen robót z lekkim trendemspadkowym. Towarzyszyła temu wyjątkowo korzystna na tleinnych gałęzi gospodarki kondycja polskiego budownictwa. Nawykresach 1–3 przedstawiono ceny wybranych robót przygotowawczychw kolejnych kwartałach ubiegłego roku.www.sekocenbud.pl38INŻYNIER BUDOWNICTWA

GUNBNajgorsze mamy jużza sobą?27 stycznia na konferencji prasowej minister Robert Dziwiński przedstawiłdokonane przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego podsumowaniewyników ruchu budowlanego w 2009 r.W porównaniu z 2008 r. odnotowano9-procentowy spadek liczby pozwoleń nabudowę (w tym największy w budownictwiewielorodzinnym – spadek o 22%),natomiast o 15% zmalała liczba oddanychdo użytku obiektów budowlanych. Minimalnywzrost liczby pozwoleń na budowęzaobserwowano jedynie w kategorii budowliwodnych, budynków użytecznościpublicznej i infrastruktury transportu, czyliw obszarach finansowanych głównie ześrodków publicznych, wspomaganych funduszamiz UE i częściowo przez duże firmy(budowa biurowców). O 14% wzrosła liczbanakazów rozbiórek, co jest związane zestarzeniem się wielu budynków, aż do ich„śmierci technicznej”.Zdaniem Głównego Inspektora NadzoruBudowlanego kryzys w budownictwiejest łagodniejszy niż się spodziewano, przyczym szczególnie łagodnie obszedł się onze wschodnimi województwami, zaś „porównanieruchu budowlanego w pierwszeji w drugiej połowie ubiegłego roku pozwalasądzić, że najgorsze mamy już za sobą”.Obecnie ostra zima spowalnia wiele inwestycji,a GUNB przypomina znowu właścicielomi zarządcom budynków o usuwaniu śnieguoraz nawisów lodowych z dachów.W 2009 r. organy nadzoru budowlanego,skutkiem przeprowadzonych kontroli, nałożyłykary na łączną kwotę ok. 51 mln zł(co stanowi blisko 1/3 wielkości budżetuGUNB).Odpowiadając na pytania dotyczące nowelizacjiustawy o wyrobach budowlanych(patrz str. 35), minister Dziwiński podkreślił,że istotna będzie możliwość kontroli wyrobówu sprzedawcy – nawet jeżeli z przedstawionychdokumentów, związanych z ocenązgodności wyrobu, wynikać będzie, że wyróbspełnia określone wymagania – gdyżnp. w przypadku wyrobów chemii budowlanejz niektórych krajów zdarza się, że dokumentytakie nie wydają się wiarygodne.Krystyna WiśniewskaWięcej na:www.inzynierbudownictwa.pl350 000300 000250 000200 000150 000100 00050 0000210 67074 730285 12379 706Pozwolenia na budowę w latach 1995-2009ze szczególnym zwróceniem uwagi na budownictwo mieszkaniowe329 903315 583301 20272 44880 858110 048237 46873 475246 33193 421Budynek Wolf Bracka; fot. K. Wiśniewska192 460 195 38344 232162 623174 60565 885 61 984 62 841203 64774 637230 138 233 3861 688 1 416 1 556 1 685 2 020 2 237 1 720 1 375 1 339 1 993 2 013 2 632 4 115 3 536 27901995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009104 757ogółem budownictwo jednorodzinne budownictwo wielorodzinne109 11921227996032Źródło: GUNBluty 10 [70]39

Nowy gmachOpery Krakowskiejsamorząd zawodowyInwestor: Opera KrakowskaGeneralny wykonawca: HOCHTIEF PolskaTermin budowy: 2004–2008 r.Powierzchnia: 11 914 m 2Kubatura: 71 743 m 3Projekt: architekt Romuald Loegler przy współpracyz Piotrem Urbanowiczem i Grzegorzem Dreslerem.Trzyczęściowy kompleks składa się z budynkugłównego opery (z widownią na 761 miejsc),części administracyjno-technicznej oraz tzw.budynku z holem kasowym, gdzie znajduje siegłówne wejście do opery (budynek ten powstałz dawnej operetki, kiedyś ujeżdżalni koni).luty 10 [70]41

normalizacja i normyNorma obciążeniawiatrem i zmiana do niejAutor zachęca do potraktowania artykułu jako materiału do przemyśleń i dyskusji nie tylkoo obciążeniu wiatrem.Artykuł powstał z inicjatywy wydawcy i redakcji „Inżyniera Budownictwa”.Do zatytułowania postanowiłem zaadaptowaćtytuł artykułu z numeru wrześniowego (9/2009) „IB”: „Normaobciążenia śniegiem i zmiana do niej”, zastępując śnieg wiatrem.Doskonale to uzasadniają dwa zasadnicze motywy: popierwsze – obie Polskie Normy (PN) odnoszą się do obciążeńmeteorologicznych, i po wtóre – identyczna, wprost modelowajest w obu przypadkach materia przedmiotu, tj. relacjaprzepisów prawnych i postanowień norm. Chciałbym też odrazu uprzedzić czytelników, że nie zamierzam się zajmowaćrozważaniem przesłanek, które doprowadziły do przygotowaniazmiany do Polskiej Normy, ani zasadności wprowadzonychw niej zmian, natomiast uprzejmie zachęcam zainteresowanychdo przejrzenia wspomnianego tekstu o śniegu.Gdy się zastanawiałem nad tym, czy jest celowe po raz kolejnypodejmować na łamach „IB” temat relacji prawa z normą,przypadek sprawił, że uczestniczyłem w spotkaniu i dyskusji,która mnie skłoniła do zabrania głosu na ten temat. Oto w wielkimskrócie istotna część problemu. Słuchaj – mówił rozmówca– jak to jest z tymi Polskimi Normami i obowiązkiem ich stosowania?Opracowałem projekt konstrukcji przewidzianej do wykonaniana budynku, ale projekt nie może być zatwierdzony, bojest niezgodny z normą obciążenia wiatrem PN-B-02011:1977/Az1:2009 i inwestor wymaga przeprojektowania. Przekonywałem– ciągnął – że projekt spełnia wymagania normy obligatoryjnejPN-77/B-02011, która figuruje w rozporządzeniuMinistra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawiewarunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynkii ich usytuowanie, a norma PN-B-02011:1977/Az1:2009nie jest w tym rozporządzeniu powołana, więc jej stosowaniejest dobrowolne. Wcześniejsze projekty tego typu nie budziłyzastrzeżeń, a konstrukcje trzymają się i dobrze pełnią swojefunkcje. Nie ustąpili, choć powiedziałem, że jeśli chcą projektuwedług nowej PN, to również konstrukcja dachowa powinnabyć sprawdzona na zgodność z tą normą. Co to za normy i jakmam postąpić z projektem? Czy to prawda, że normy, którenie figurują w rozporządzeniu, są dobrowolne?Czytelnicy już się domyślają, że nie tak łatwo odpowiedzieć na tepytania, bo w problemie projektanta przeplata się kilka wątków.Podejmując dyskusję, przedstawiłem mój punkt widzenia, pytając,czy między stronami, tj. inwestorem i projektantem, była zawartaumowa i czy w umowie zostały sprecyzowane wymaganiaco do zastosowania w projekcie określonych norm. Uprzedziłemteż, że możemy sobie nieobowiązująco podyskutować o różnychaspektach tego problemu bez tworzenia jakichkolwiek wiążącychwykładni prawnych, które pozostają w gestii prawodawcy lubnawet sądu. Wzmianka o sądzie wywołała ripostę: Pan chyba niewie, na czym polega projektowanie! Nie mam czasu na śledzeniezmian w przepisach i normach, które są obszerne i tak częstosię zmieniają. Ile trzeba czasu, by się zapoznać z Polską Normą,która liczy 86 stron plus 11 załączników?No właśnie, powiedziałem, kiedyś mogą nas raz „dopaść”i swoje odebrać! Jest pan projektantem na własne żądanie,ma pan odpowiednią wiedzę budowlaną, doświadczenie zawodowei uprawnienia, wie pan, co robi, za co jest osobiścieodpowiedzialny i jakie ponosi ryzyko, gdy decyduje: wzmocnićlub użytkować bez wzmocnienia. Za taką decyzją musistać głębokie przekonanie, że pod względem projektowymwszystko jest bez zarzutu. To zawsze wielka niewiadoma, alebyłaby mniejsza, gdyby projektanci w porę więcej zabiegalirównież o klarowne przepisy prawne. Projektant nie może nieznać prawa ani się tłumaczyć później jego niejednoznacznością,jeśli chce spać spokojnie i wie, że go „nie pominą” w raziekatastrofy lub awarii konstrukcji jego projektu. Nie powinienteż mieć wątpliwości co do stosowania Polskich Norm. Nie maproblemu, gdy wszystko się dobrze toczy. Gorzej, gdy budowlazaczyna się chwiać, wali się i pociąga ofiary – wtedy na pewnotrzeba będzie w sądzie mocnych argumentów do przekonaniatrybunału, że wszystko było lege artis.Postanowiłem na kanwie tego wydarzenia oprzeć ten artykułi chciałbym go zadedykować czytelnikom jako materiał doprzemyśleń i dyskusji nie tylko o obciążeniu wiatrem.Mam wrażenie, że nie jest to przypadek odosobniony, a czasdyskusji nie będzie stracony.42INŻYNIER BUDOWNICTWA

normalizacja i normyObligatoryjność norm!?Nie pokładałbym zbyt dużych nadziei w ochronną funkcję tzw.norm obowiązujących, wymienionych w załączniku do rozporządzeniaMinistra Infrastruktury, bo może się okazać, że totylko obiegowa nazwa norm w nim powołanych, takie placeboprawne. Trzeba najpierw rozstrzygnąć, czy w krajowym systemieprawa istnieją dzisiaj warunki do jednoznacznego wprowadzenianorm do obowiązującego stosowania. Gdyby tak było,wtedy spełnianie wymagań takich norm byłoby równoznacznez przestrzeganiem prawa. Mieliśmy z tym do czynienia w okresienorm obligatoryjnych, więc chcemy podążać tym tropem,bo nam się wydaje, że w tej materii wszystko jest po staremu.Ja raczej skłaniam się do powtórzenia twierdzenia, że obecniezastosowanie norm powołanych w przepisach nie zwalniastosującego od odpowiedzialności.Idąc dalej, musiałbym postawić pytanie: Czy normy zarówno dobrowolne,jak i obowiązujące są zawsze tak klarownie ujęte (tzn.zredagowane), że ich zastosowanie prowadzi tylko do zwiększeniabezpieczeństwa konstrukcji? Jestem zdania, że projektantnie może bezkrytycznie stosować normy nawet obligatoryjnej,bo może ona zawierać błędy albo może być niekompletna lubnieadekwatna dla jego konstrukcji. Norma nie jest dana raz nazawsze, trzeba często sprawdzać w katalogu Polskich Norm, czysą publikowane erraty, poprawki, zmiany, nowelizacje. Znam takąNormą Międzynarodową IEC, która przez siedem lat funkcjonowałaz błędnym wzorem. Myślę, że z tego powodu nie wynikły żadnenegatywne skutki, bo te normy nigdy nie są obligatoryjne. Dobrymprzykładem mogą też być Eurokody projektowania konstrukcji aktualnieimplementowane do PN. Eurokody zostały wciągniętedo wykazu norm powołanych przez Ministra Infrastruktury,a komitety techniczne przygotowują do nich sążnistepoprawki AC. Ile ich jeszcze będzie? Przyznam, że nie potrafiłbymw żaden logiczny sposób wywnioskować, że we wzorzew oryginale normy eurokodowej jest gruby błąd. Co się stanie, gdyod marca 2010 r. będą one podstawą projektowania?Jest jeszcze jedna kwestia, którą projektanci znają z autopsji. Jakiżmoże być pożytek np. z normy eurokodowej obligatoryjnej,jeśli rzadko kiedy jej postanowienia „pasują” w sposób idealnydo projektowanej konstrukcji. W projektowaniu mamy najczęściejdo czynienia z sytuacjami, które trzeba wymodelować, abydo modeli zastosować zalecenia norm. Zastąpienie tworzonejlub rzeczywistej konstrukcji jej schematem obliczeniowym jestesencją projektowania, którą wykonuje się bez pomocy norm.Dzieje się tak z opracowaniem schematu statycznego, przyjęciema priori warunków podparcia, sztywności węzłów, warunkówposadowienia, obciążeń itp. Niewiele będzie warte zastosowaniePN i wyrafinowanych programów obliczeniowych, jeśli kwestiewcześniejsze będą ocenione błędnie. Zastosowanie norm toetap ważny, pomocny w projektowaniu, ale wtórny.Normy obciążenia wiatremRozpocznijmy od informacji ogólnych. Od 1 stycznia 1979 r.jest aktualna PN-77/B-02011 Obciążenia w obliczeniachstatycznych – Obciążenia wiatrem. Od razu dodaję, żew katalogu Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN) figurujeona od 2007 r. pod numerem PN-B-02011:1977,dlatego w dalszym tekście będę się nim posługiwał. Zmiananumeru została podyktowana potrzebą ujednolicenia zapisuwszystkich PN tworzonych w różnym czasie. Na nośnikachpapierowych (egzemplarzach PN) pozostały dawnenumery, więcej, PKN rozprowadza tamte, tzw. Polskie Normywłasne, w niezmienionej oryginalnej postaci, włącznie z tekstemw ramce u dołu strony tytułowej. Tekst w ramce jest od dawnaniezgodny ze stanem faktycznym, o czym PKN informował. Ale informacjao tym „nie przebiła się” do wszystkich zainteresowanych,bo autor artykułu miał okazję kilka razy usłyszeć odwołanie siędo tekstu: Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacjii Miar dnia 20 grudnia 1977 r. jako norma obowiązująca oddnia 1 stycznia 1979 r., jako do argumentu, że PN jest obowiązująca.To naturalne, w środowisku tak licznym zdarzają się osoby,które mają we własnych zasobach dawne egzemplarze tychnorm, stosują je rutynowo i od lat, bez impulsu, nie weryfikująprawdziwości tej klauzuli, a jeszcze mniej poddają w wątpliwośćnormy świeżo nabywane w PKN. Bo czy coś mogło się zmienić?Sam przechowuję we własnych zasobach kolejne wydania normyobciążenia wiatrem.Jest rzeczą oczywistą, że przez 31 lat posługiwania się tą normąniektórzy projektanci konstrukcji budowlanych nabrali przekonaniaw jej niezmienność, bo poprzednią zmianę kosmetyczną wprowadzonow roku 1984. Ale w 2009 r. Komitet Techniczny 102 ds.Podstaw Projektowania Konstrukcji Budowlanych PKN opracowałdo niej zmianę PN-B-02011:1977/Az1:2009, którą PKN opublikował17 lipca 2009 r. Zmiana wprowadza korektę podziału terytoriumPolski na trzy strefy obciążenia wiatrem, podaje nowewartości charakterystyczne prędkości wiatru i ciśnienia prędkości,zwiększa wartość współczynnika obciążenia z 1,3 na 1,5, nowelizujewartości współczynnika ekspozycji oraz usuwa powołanie nanormy branżowe, które straciły rację bytu, zostały zarchiwizowanei przekazane do Archiwum Akt Nowych. Pierwsze trzy zmianysą zgodne z załącznikiem krajowym NA do Normy EuropejskiejPN-EN 1991-1-4:2008 Eurokod 1: Oddziaływania na konstrukcje– Część 1-4: Oddziaływania ogólne – Oddziaływania wiatru. Takna marginesie, liczy ona 138 stron i zawiera 130 symboli specyficznych.Dla porównania PN-B-02011:1977 ma 37 stron. To tylewyjaśnień do pytania projektanta „Co to za normy”.Niejasności powołania normPrzyczynę wielu wątpliwości i rozterek projektantów można też wiązaćz rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnialuty 10 [70]43

normalizacja i normy2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaćbudynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z późn.zm.). W środowisku inżynierskim budownictwa istnieje głębokieprzekonanie, że Polskie Normy wymienione w załączniku do tegorozporządzenia, w tym też PN-B-02011:1977 (PN-77/B-02011), sąpowołane do obowiązującego stosowania. Wydaje się, że ku takiemutraktowaniu statusu tych norm skłaniają się też organy administracjibudowlanej. Można zapytać, skąd takie upodobanie do normobligatoryjnych, które wpływają zachowawczo. Pogląd o obligatoryjnościopiera się na założeniu, że każde powołanie PN w przepisie,niezależnie od rangi przepisu w hierarchii źródeł prawa, jest nałożeniemobowiązku stosowania tej normy na równi z przepisem. Niejest to pogląd jedyny. Istnieją prawnicy, którzy utrzymują, że ustawao normalizacji z 2002 r. dopuściła (art. 5 ust. 4) powoływanie PolskichNorm w przepisach prawnych różnej rangi, ale jednocześniezniosła (art. 5 ust. 3) obligatoryjność ich stosowania. Pogląd o obligatoryjnościto dziedzictwo natury historycznej – wszystkie PN byłydo 31 grudnia 1993 r. obowiązujące z mocy ówczesnego prawa,wiele z nich, w tym PN-77/B-02011, zostało po 1 stycznia 1994 r.wprowadzonych przez ministra do obowiązującego stosowania napodstawie delegacji w ustawie o normalizacji z 1993 r., a następnieznalazło się w załączniku do rozporządzenia Ministra Infrastrukturyz dnia 7 kwietnia 2004 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawiewarunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ichusytuowanie (Dz.U. z 2004 r. Nr 109, poz. 1156), zachowując dawneokreślenie „obowiązujące”.Czytelnicy dobrze wiedzą, że w polskim systemie prawnym funkcjonujezasada hierarchii źródeł prawa, według której ustawy mająwyższą rangę niż rozporządzenia. Z tego względu minister nie możewydać rozporządzenia, jeśli z ustawy nie wynika takie uprawnienie(delegacja), ani nie może w rozporządzeniu regulować kwestii nieobjętejdelegacją. Ustawa o normalizacji z dnia 12 września 2002 r.nie daje żadnemu ministrowi delegacji do wprowadzania PN do obowiązkowegostosowania. Podobnie ustawa – Prawo budowlane, napodstawie której powstało rozporządzenie Ministra Infrastruktury,nie uprawniała, jako lex speciali do ustawy o normalizacji, ministrado wprowadzenia Polskich Norm do obowiązkowego stosowania,bo przedtem została z Prawa budowlanego usunięta delegacja dlaMinistra Infrastruktury do takiego powoływania Polskich Norm.Tak więc Polskie Normy, które znalazły się w załączniku dorozporządzenia Ministra Infrastruktury, wypada traktowaćjako powołane w myśl art. 5 ust. 4 ustawy o normalizacji,z zachowaniem ich statusu dokumentów do fakultatywnegostosowania przez zainteresowane podmioty.Taką konkluzję zawarło Rządowe Centrum Legislacji w piśmienr RCL160/10/03 z dnia 13 marca 2003 r. do Głównego InspektoraSanitarnego. Jednak środowisko budowlanych traktujeje jako obligatoryjne, chociaż w rozporządzeniu nie mamowy o obowiązku stosowania tych PN. Niesłuszny jest pogląd,według którego prawodawca miał taką wolę, tylko jej explicitenie wyraził. Gdyby tak było, miał do skorygowania dostateczniedużo czasu i możliwości. Wydaje mi się, że usus poszedł już zbytdaleko i znikome są szanse zawrócenia tego trendu. Kolejne nowelizacjerozporządzenia rozszerzają wykaz norm powołanychi ich niby obligatoryjności. Ostatnia z dnia 12 marca 2009 r.(Dz.U. Nr 56, poz. 461) weszła w życie 8 lipca 2009 r.Miałem możliwość wysłuchać wykładu, podczas którego prelegentdowodził, że powołane w rozporządzeniu normy nie sąobowiązujące, bo prawodawca świadomy ograniczeń prawnychnie powołuje ich do obowiązującego stosowania, ale wymagaprzestrzegania określonych w nich postanowień, warunków lubparametrów. Również w odpowiedzi z resortu dla projektantaznajduje się analogiczna wykładnia.Spróbujmy rozważyć, jakie warunki trzeba spełnić, abynormę uznać za obligatoryjną. W tym celu odwołajmy siędo normy PN-EN 45020:2009 Normalizacja i dziedziny związane– Terminologia ogólna. W rozdziale 11 zatytułowanym„Powoływanie się na normy w przepisach” czytamy w p. 11.4:Norma obligatoryjna – norma, której stosowanie jest obowiązującena mocy ogólnego prawa lub wyłącznego powołania sięna nią w przepisie. Ponieważ nie zachodzi ogólne powołanie,sprawdźmy, co jest z powołaniem wyłącznym wg p. 11.3.1 tejPN: Wyłączne powołanie się na normy – z którego wynika, żejedynym sposobem spełnienia odpowiednich wymagań przepisutechnicznego jest osiągnięcie zgodności z normą, na którąsię powołano. A to oznacza, że przepis powinien być albotak zredagowany, żeby nie było wątpliwości, iż tylko zgodnośćz tą normą realizuje cel przepisu, albo w przepisie należałobyzawrzeć jawny zapis o obowiązującym zastosowaniu tej normy.Dodajmy, że tak powołana norma pozostaje dobrowolna w obszarzenieobjętym przepisem.Powróćmy do normy obciążenia wiatrem PN-B-02011:1977 i zapytajmy,czy w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury jest onapowołana w sposób wyłączny. Jest ona powołana w grupie 29 PNw związku z § 204 ust. 4, który brzmi: Warunki bezpieczeństwakonstrukcji, o których mowa w ust. 1, uznaje się za spełnione, jeżelikonstrukcja ta odpowiada Polskim Normom dotyczącymprojektowania i obliczania konstrukcji. Zdaniem autoraze sformułowania tego nie można wywnioskować,że prawodawca powołał normy w sposóbwyłączny. Mamy tu do czynienia raczej z powołaniem wskazującym,które PN-EN 45020:2009 definiuje następującow p. 11.3.2: Powołanie wskazujące – powołanie, z którego wynika,że jednym z możliwych sposobów spełnienia odpowiednichwymagań przepisu technicznego jest osiągnięcie zgodnościz normą, na którą się powołano. W § 204 ustawodawca nienapisał, że mają być zastosowane wyłącznie normy powołane,tylko że konstrukcja ma odpowiadać tym PN, co można osią-44INŻYNIER BUDOWNICTWA

normalizacja i normygnąć bez stosowania tych norm.W takim razie normy nie są obowiązujące.Tym samym odpowiadamy projektantowiz początku artykułu,że również normy, które figurująw rozporządzeniu, mogą byćdobrowolne. Oponenci moglibymi zarzucić, że do rozstrzygnięciakwestii prawnej posłużyłem siędokumentem normalizacyjnym.Niestety, nie ma przepisów regulującychzasady powoływania norm.Spróbujmy teraz rozważyć, czyprojektant, o którym mówię napoczątku artykułu, powinienzastosować w projekcie zmianęPN-B-02011:1977/Az1:2009,tak jak tego chce inwestor.Jesteśmy na rozdrożu. Jeżeliprzyjmujemy, zgodnie z powyższymwnioskiem, że powołaneFot. Wikipediaw rozporządzeniu normy nie są obowiązujące, to oczywiściePN-B-02011:1977 i zmiana do niej mają jednakowy status dokumentówdo dobrowolnego stosowania i w gestii projektantapozostaje decyzja o ich zastosowaniu. W takim razie zachęcałbymprojektanta do przyjęcia obciążenia z normy, która prowadzido większego bezpieczeństwa konstrukcji. Nie wyobrażamsobie, że wymaganie inwestora mogłoby być pominięte.Obie strony mogą też uzgodnić, że pomijają normy i przyjmująwiększe obciążenie wiatrem, bo wiedzą, iż władze budowlaneprojektu nie odrzucą.Jeżeli pozostaniemy w zgodzie z obiegowym traktowaniemnormy obciążenia wiatrem jako obowiązującej, bo jest wrozporządzeniu, to nie jesteśmy uprawnieni do zastosowaniazmiany PN-B-02011:1977/Az1:2009, bo nie figurujeona w wykazie norm powołanych. Bylibyśmy uprawnieni,gdyby prawodawca w wykazie stosował powołanianiedatowane norm. Można się zastanawiać, dlaczego niewłączył jej do tego zbioru. Nasuwa się prosta odpowiedź:w marcu 2009 r. podczas nowelizacji rozporządzenia zmiananie była opublikowana i nieznana była jeszcze data jej zatwierdzenia.Ostatnia nowelizacja rozporządzenia MI z dnia12 marca 2009 r. (Dz.U. Nr 56, poz. 461) weszła w życie8 lipca 2009 r., około 10 dni przed opublikowaniem zmiany przezPKN. Uważam, że projektant słusznie odmawia jej uwzględnienia,bo nie wie, jak zostanie potraktowany w razie awarii konstrukcjizaprojektowanej wprawdzie z normą znowelizowaną, aleo niejednoznacznym statusie prawnym.ZakończenieOpublikowana zmiana do normy obciążenia wiatrem na pewnozostała podjęta w celu zwiększenia bezpieczeństwa konstrukcji.Jak wspominałem, przenosi ona na grunt krajowych normwłasnych dotyczących projektowania konstrukcji postanowieniakrajowe wprowadzone do części 1-4 Eurokodu 1, który zostałpowołany w cytowanym rozporządzeniu. Tak więc od 8 lipca2009 r. projektanci mogą traktować jako „obowiązujący” i stosowaćEurokod 1, ale nie mogą stosować zmiany PN-B-02011:1977/Az1:2009 stanowiącej w istocie wyciąg z tego Eurokodu. Prawodawcana pewno wiedział o przygotowywaniu zmiany, mógłwięc w rozporządzeniu zmienić jej powołanie datowane na niedatowane,dzięki czemu można by na tej podstawie stosowaćwszystkie przyszłe zmiany, poprawki i uzupełnienia do tej PN.Teraz należałoby zaapelować do ministra, aby jak najszybciejrozważył celowość wprowadzenia tej zmiany do wykazu normpowołanych i nie generował przez kilka lat niejasności, tak jak tobyło ze zmianą do normy obciążenia śniegiem. W tamtym przypadkuprojektanci czekali na wprowadzenie zmiany od początkupaździernika 2006 r. (opublikowanie zmiany PN) do 8 lipca 2009r. (opublikowanie jej w rozporządzeniu).mgr inż. Witold Ciołekwww.inzynierbudownictwa.pl/forum16luty 10 [70]45

normalizacja i normyNAJNOWSZE OPUBLIKOWANE: POLSKIE NORMY, ZMIANY I POPRAWKI Z ZAKRESU BUDOWNICTWA(W OKRESIE: OD 16 GRUDNIA 2009 R. DO 24 STYCZNIA 2010 R.)Lp. Norma zastępowana Data publikacji KT*123456789101112131415161718192021PN-EN 14617-15:2009Konglomeraty kamienne – Metody badań– Część 15: Oznaczanie wytrzymałości na ściskaniePN-EN 1366-3:2010Badania odporności ogniowej instalacji użytkowych– Część 3: Uszczelnienia przejść instalacyjnychPN-EN 1634-2:2009 **Badania odporności ogniowej i dymoszczelności zestawów drzwiowychi żaluzjowych, otwieralnych okien i elementów okuć budowlanych– Część 2: Badanie odporności ogniowej charakteryzujące elementy okućbudowlanychPN-EN 13279-1:2009 **Spoiwa gipsowe i tynki gipsowe – Część 1: Definicje i wymaganiaPN-EN 12737+A1:2010 **Prefabrykaty z betonu– Elementy podłóg ażurowych do budynków inwentarskichPN-EN 13224+A1:2009 **Prefabrykaty z betonu – Żebrowe elementy stropowePN-EN 13748-1:2005/A1:2009 **Płytki lastrykowe– Część 1: Płytki lastrykowe do zastosowań wewnętrznychPN-EN 14843:2009 **Prefabrykaty z betonu – SchodyPN-EN 14991:2010 **Prefabrykaty z betonu – Elementy fundamentówPN-EN 14992:2010 ** 1)Prefabrykaty z betonu – Elementy ścianPN-EN 572-1:2009Szkło w budownictwie– Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego– Część 1: Definicje oraz ogólne właściwości fizyczne i mechanicznePN-EN 572-3:2009Szkło w budownictwie– Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego– Część 3: Polerowane szkło zbrojonePN-EN 572-4:2009Szkło w budownictwie– Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego– Część 4: Szkło płaskie ciągnionePN-EN 572-5:2009Szkło w budownictwie– Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego– Część 5: Wzorzyste szkło walcowanePN-EN 572-6:2009Szkło w budownictwie– Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego– Część 6: Wzorzyste szkło zbrojonePN-EN 572-7:2009Szkło w budownictwie– Podstawowe wyroby ze szkła sodowo-wapniowo-krzemianowego– Część 7: Zbrojone i niezbrojone szkło profilowePN-EN 13162:2009 **Wyroby do izolacji cieplnej w budownictwie– Wyroby z wełny mineralnej (MW) produkowane fabrycznie– SpecyfikacjaPN-EN 12899-1:2010 **Stałe pionowe znaki drogowe – Część 1: Znaki stałePN-EN 12899-2:2010 **Stałe pionowe znaki drogowe– Część 2: Podświetlane słupki przeszkodowe (TTB)PN-EN 12899-3:2010 **Stałe pionowe znaki drogowe– Część 3: Słupki prowadzące i urządzenia odblaskowePN-EN 14188-1:2010 **Wypełniacze szczelin i zalewy drogowe– Część 1: Wymagania wobec zalew drogowych na gorącoPN-EN 14617-15:2005 (oryg.) 2009-12-30 108PN-EN 1366-3:2009 (oryg.) 2010-01-13 180PN-EN 1634-2:2008 (oryg.) 2009-12-17 180PN-EN 13279-1:2008 (oryg.) 2009-12-21 194PN-EN 12737+A1:2007 (oryg.) 2010-01-06 195PN-EN 13224+A1:2007 (oryg.) 2009-12-18 195– 2009-12-29 195PN-EN 14843:2007 (oryg.) 2009-12-31 195PN-EN 14991:2007 (oryg.) 2010-01-13 195PN-EN 14992:2007 (oryg.) 2010-01-14 195PN-EN 572-1:2005 (oryg.) 2009-12-16 198PN-EN 572-3:2005 (oryg.) 2009-12-18 198PN-EN 572-4:2005 (oryg.) 2009-12-21 198PN-EN 572-5:2005 (oryg.) 2009-11-24 198PN-EN 572-6:2005 (oryg.) 2009-12-21 198PN-EN 572-7:2005 (oryg.) 2009-12-21 198PN-EN 13162:2009 (oryg.) 2009-12-18 211PN-EN 12899-1:2008 (oryg.) 2010-01-18 212PN-EN 12899-2:2008 (oryg.) 2010-01-11 212PN-EN 12899-3:2008 (oryg.) 2010-01-18 212PN-EN 14188-1:2005 (oryg.) 2010-01-13 21246INŻYNIER BUDOWNICTWA

normalizacja i normy22232425262728PN-EN 14188-2:2010 **Wypełniacze szczelin i zalewy drogowe– Część 2: Wymagania wobec zalew drogowych na zimnoPN-EN 14188-3:2010 **Wypełniacze szczelin i zalewy drogowe– Część 3: Wymagania wobec wkładek uszczelniającychPN-EN 912:2000/AC:2009Łączniki do drewna– Dane techniczne łączników stosowanych w konstrukcjach drewnianychPN-EN 1995-1-2:2008/AC:2009Eurokod 5: Projektowanie konstrukcji drewnianych– Część 1-2: Postanowienia ogólne– Projektowanie konstrukcji z uwagi na warunki pożarowePN-ISO 15686-7:2010Budynki i budowle – Planowanie okresu użytkowania – Część 7: Ocenawłaściwości użytkowych na podstawie danych z praktyki dotyczącychokresu użytkowaniaPN-EN 508-1:2010Wyroby do pokryć dachowych z metalu – Charakterystyka wyrobówsamonośnych z blachy stalowej, aluminiowej lub ze stali odpornej nakorozję – Część 1: StalPN-EN 508-2:2010Wyroby do pokryć dachowych z metalu – Charakterystyka wyrobówsamonośnych z blachy stalowej, aluminiowej lub ze stali odpornej nakorozję – Część 2: AluminiumPN-EN 14188-2:2005 (oryg.) 2010-01-18 212PN-EN 14188-3:2006 (oryg.) 2010-01-15 212– 2009-12-30 215– 2009-12-18 215– 2010-01-08 232PN-EN 508-1:2008 (oryg.) 2010-01-19 234PN-EN 508-2:2008 (oryg.) 2010-01-21 234* Numer komitetu technicznego.** Norma zharmonizowana z Dyrektywą 89/106/EWG Wyroby budowlane (ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej – OJ 2009/C 152/9z 4 lipca 2009 r.).1)Norma ważna do 30 kwietnia 2010 r.A – zmiana europejska do normy. Wynika z pomyłek merytorycznych popełnionych w trakcie wprowadzania Normy Europejskiej, zauważonych po jejopublikowaniu. Jest wprowadzana jako identyczna do zbioru Polskich Norm lub włączana do treści normy podczas jej tłumaczenia na język polski.AC – poprawka europejska do normy (wynika z pomyłek niemerytorycznych popełnionych w trakcie wprowadzania Normy Europejskiej, zauważonychpo jej opublikowaniu). Jest wprowadzana jako identyczna do zbioru Polskich Norm. Poprawka taka może być również włączona do treści normypodczas jej tłumaczenia na język polski.+A1; +A2; +A3 – w numerze normy tzw. skonsolidowanej, informuje, że na etapie końcowym opracowania zmiany do Normy Europejskiej do zatwierdzeniaskierowano poprzednią wersję EN z włączoną do jej treści zmianą: A1; A2; A3.NORMY EUROPEJSKIE I POPRAWKI UZNANE (W JĘZYKU ORYGINAŁU) ZA POLSKIE NORMY(W OKRESIE: OD 16 GRUDNIA 2009 R. DO 24 STYCZNIA 2010 R.)Lp. Numer i tytuł normy, zmiany, poprawki Norma zastępowana12345678PN-EN 1999-1-2:2007/AC:2009Eurokod 9: Projektowanie konstrukcji aluminiowych– Część 1-2: Projektowanie konstrukcji na wypadek pożaru (oryg.)PN-EN 15200:2007/AC:2009Urządzenia sanitarne – Wielofunkcyjne pomieszczenia prysznicowePN-EN 14303:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacji przemysłowych– Wyroby z wełny mineralnej (MW) produkowane fabrycznie– Specyfikacja (oryg.)PN-EN 14304:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacji przemysłowych– Wyroby z elastycznej pianki elastomerycznej (FEF) produkowanefabrycznie – Specyfikacja (oryg.)PN-EN 14305:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacji przemysłowych– Wyroby ze szkła piankowego (CG) produkowane fabrycznie– Specyfikacja (oryg.)PN-EN 14306:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacji przemysłowych– Wyroby silikatowe (CS) produkowane fabrycznie– Specyfikacja (oryg.)PN-EN 14307:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacji przemysłowych– Wyroby z polistyrenu ekstrudowanego (XPS) produkowanefabrycznie – Specyfikacja (oryg.)PN-EN 14308:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacji przemysłowych– Wyroby ze sztywnej pianki poliuretanowej (PUR) i pianki poliizocjanuratu(PIR) produkowane fabrycznie – Specyfikacja (oryg.)Data ogłoszeniauznaniaKT*– 2009-12-16 128– 2009-12-16 197–2009-12-28 211– 2009-12-28 211– 2009-12-28 211– 2009-12-28 211– 2009-12-28 211– 2009-12-28 211luty 10 [70]47

NR 11 (67) | LISTOPADPL ISSN 1732-3428MIESIĘCZNIK POLSKIEJ IZBY INŻYNIERÓW BUDOWNICTWAJAK STOSOWAĆ WARUNKI KONTRAKTOWE FIDIC USZKODZENIA KANAŁÓW SANITARNYCHIB_11_2009_cz1.indd 1 2009-10-22 18:01:07112009normalizacja i normy9101112PN-EN 14309:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacji przemysłowych– Wyroby ze styropianu (EPS) produkowane fabrycznie– Specyfikacja (oryg.)PN-EN 14313:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacjiprzemysłowych – Wyroby z pianki polietylenowej (PEF) produkowanefabrycznie – Specyfikacja (oryg.)PN-EN 14314:2009Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budynków i instalacji przemysłowych– Wyroby z pianki fenolowej (PF) produkowane fabrycznie– Specyfikacja (oryg.)PN-EN 15715:2009Wyroby do izolacji cieplnej – Instrukcje montażu i mocowania do badaniareakcji na ogień – Wyroby produkowane fabrycznie (oryg.)* Numer komitetu technicznego.– 2009-12-28 211– 2009-12-28 211– 2009-12-28 211– 2009-12-28 211ANKIETA POWSZECHNAPełna informacja o ankiecie dostępna jest na stronie: www.pkn.pl/index.php?pid=b8f80c2e987Przedstawiony wykaz projektów PN jest oficjalnym ogłoszeniem ich ankiety powszechnej.Uwagi do prPN-prEN należy zgłaszać na specjalnych formularzach, których szablony, instrukcje ich wypełniania są dostępne na stronieinternetowej PKN, w czytelniach PKN oraz w czytelniach Punktów Informacji Normalizacyjnej (PIN). Adresy ich są dostępne na stronieinternetowej www.pkn.pl.Ewentualne uwagi prosimy przesyłać wyłącznie w wersji elektronicznej na adres poczty elektronicznej Zespołu Budownictwa:zbdsekr@pkn.pl.Ankieta obejmuje projekty Polskich Norm – tłumaczonych na język polski (wcześniej uznane za Polskie Normy w oryginalnej wersjijęzykowej), w których opiniowaniu na etapie projektu Normy Europejskiej Polska nie brała udziału (prPN-EN), oraz projekty NormEuropejskich, które są traktowane jako projekty przyszłych Polskich Norm (prEN = prPN-prEN).Janusz Opiłkadyrektor Zespołu BudownictwaPolski Komitet NormalizacyjnyWYKOŃCZENIEPODŁOGI PRZEMYSŁOWEJZapraszamy do prenumeraty miesięcznika„Inżynier Budownictwa”.Aby zamówić prenumeratę prosimy wypełnić poniższyformularz. Ewentualne pytania prosimy kierowaćna adres: prenumerata@inzynierbudownictwa.plZAMAWIAMPrenumeratę roczną na terenie Polski(11 ZESZYTÓW W CENIE 10) od zeszytu:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 99 zł (w tym VAT)PREZENT DLA PRENUMERATORÓWOsoby, które zamówią roczną prenumeratę„Inżyniera budownictwa” otrzymająbezpłatny Katalog Inżyniera – proszęo zaznaczenie wybranego tomu(opcja dla każdej prenumeraty): „KATALOG INŻYNIERA Budownictwo Ogólne”edycja 2010/2011(wysyłamy 12/2010) „KATALOG INŻYNIERA Instalacje”edycja 2010/2011 (wysyłamy 10/2010)Numery archiwalne:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 9,90 zł za zeszyt (w tym VAT)UWAGA! Warunkiem realizacji prenumeraty studenckiej jestprzesłanie na numer faksu 0 22 551 56 01 lub e-mailem(prenumerata@inzynierbudownictwa.pl) kopii legitymacji studenckiejImię:Nazwisko:Nazwa firmy:Numer NIP:Ulica:nr:miejscowość:Kod:Telefon kontaktowy:e-mail:Adres do wysyłki egzemplarzy:Prenumeratę roczną z wysyłką za granicę(11 ZESZYTÓW W CENIE 10) od zeszytu:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 160 zł (w tym VAT)Wyliczoną kwotę prosimy przekazać na konto:54 1160 2202 0000 0000 9849 4699Prenumerata będzie realizowana po otrzymaniunależności. Oświadczam, że jestem płatnikiem VAT i upoważniamWydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa Sp. z o.o.do wystawienia faktury bez podpisu. Oświadczam, że wyrażamzgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przezWydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa Sp. z o.o.dla potrzeb niezbędnych z realizacją niniejszego zamówieniazgodnie z ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danychosobowych (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926).Prenumeratę roczną studencką(50% rabatu) od zeszytu_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _w cenie 54,45 zł (w tym VAT)Z pierwszym egzemplarzem otrzymają Państwo fakturę.Wypełniony kupon proszę przesłać na numer faksu022 551 56 0148INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoKalendariumGRUDZIEŃ10.12.2009 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2009 r., sygn. akt III CZP 110/09Sąd Najwyższy stwierdził, że odwołanie, które przysługuje na podstawie art. 184 ust. 1a pkt 2 ustawy z dnia 25 stycznia2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 223, poz. 1655 ze zm.), nie obejmuje rozstrzygnięciaprotestu dotyczącego opisu warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego.16.12.2009 Uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2009 r., sygn. akt III CZP 80/09Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd, rozpoznając wniosek o wpis w księdze wieczystej, związany jest stanem rzeczy istniejącymw chwili złożenia wniosku i kolejnością jego wpływu. Uchwale tej Sąd Najwyższy nadał moc zasady prawnej.22.12.2009wszedł w życieWyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 grudnia 2009 r., sygn. akt P 105/08, w sprawiekonieczności zawarcia umowy na piśmie przez wykonawcę robót budowlanych z podwykonawcąpod rygorem nieważności (Dz.U. z 2009 r. Nr 218, poz. 1703)Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Okręgowego w Opolu VI Wydział Gospodarczy dotyczące koniecznościzawarcia umowy na piśmie przez wykonawcę robót budowlanych z podwykonawcą pod rygorem nieważności. Zdaniem sąduustawowa definicja umowy o roboty budowlane jest niejasna i nie precyzuje, czy jest to podtyp umowy o dzieło czy umowa niezależna.Sąd pytający wskazał na niemożność wykazania istotnych cech odróżniających umowę budowlaną od umowy o dzieło.TK stwierdził, że umowa budowlana jest podtypem umowy o dzieło. Umowy o dzieło mogą dotyczyć najróżniejszych„dzieł” mieszczących się w najszerzej pojętym kręgu ludzkiej aktywności, w tym do dzieł o bardzo wysokim stopniu skomplikowaniai znaczącej wartości materialnej. Nie każda umowa podwykonawcy z wykonawcą jest automatycznie umowąbudowlaną. Decydujące znaczenie dla kwalifikacji prawnej konkretnej umowy – jako umowy o dzieło albo umowy budowlanej– ma jej przedmiot, to jest dzieło, które na jej podstawie ma zostać wykonane. Zdaniem TK o charakterze umowyo podwykonawstwo przesądza nie samo uczestnictwo w procesie inwestycyjnym, lecz cechy przedmiotowe.TK uznał, że obowiązek zawarcia na piśmie umowy wykonawcy z podwykonawcą, pod rygorem nieważności,dotyczy wykonania robót budowlanych, a nie umów o dzieło.30.12.2009weszła w życieUstawa z dnia 18 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianieniektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 223, poz. 1779)Ustawa stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 grudnia 2008 r., sygn. akt P 16/08, który orzekło niezgodności z konstytucją niektórych przepisów ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych.Trybunał zakwestionował przepisy umożliwiające wykup mieszkań „za symboliczną złotówkę”. Znowelizowane przepisy nanowo określają zasady przekształcania spółdzielczych praw do lokali mieszkalnych w prawo własności. Mieszkania spółdzielczebędzie można wykupić po rozliczeniu całkowitych kosztów budowy przypadających na lokal. Jeżeli spółdzielniakorzystała w trakcie budowy z pomocy uzyskanej ze środków publicznych lub innych, to osoby ubiegające się o przeniesieniewłasności lokalu zobowiązane będą do spłaty nominalnej kwoty umorzenia kredytu lub dotacji w części przypadającejna lokal. Koniecznym warunkiem wyodrębnienia będzie również spłata zadłużenia z tytułu opłat eksploatacyjnych.31.12.2009weszły w życieRozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczeniaodpowiedzialności cywilnej osoby sporządzającej świadectwa charakterystyki energetycznejbudynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno--użytkową (Dz.U. z 2009 r. Nr 224, poz. 1802)Rozporządzenie określa szczegółowy zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej osoby sporządzającejświadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielnącałość techniczno-użytkową za szkody wyrządzone w związku ze sporządzaniem świadectwa charakterystyki energetycznej.Ubezpieczeniem OC jest objęta odpowiedzialność cywilna osoby sporządzającej świadectwa charakterystyki energetycznejza szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem ubezpieczonego, w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej,luty 10 [70]49

prawow związku ze sporządzaniem świadectwa charakterystyki energetycznej. Obowiązek ubezpieczenia OC powstaje nie późniejniż w dniu poprzedzającym dzień rozpoczęcia wykonywania czynności związanych ze sporządzaniem świadectwa charakterystykienergetycznej. Minimalna suma gwarancyjna ubezpieczenia OC w odniesieniu do jednego zdarzenia, którego skutkisą objęte umową ubezpieczenia OC, wynosi równowartość w złotych 25 000 euro.Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 7 grudnia 2009 r. w sprawie udzielaniapomocy na inwestycje w zakresie: energetyki, infrastruktury telekomunikacyjnej, infrastrukturysfery badawczo-rozwojowej, lecznictwa uzdrowiskowego w ramach regionalnych programówoperacyjnych (Dz.U. z 2009 r. Nr 214, poz. 1661)Rozporządzenie określa szczegółowe przeznaczenie, warunki i tryb udzielania pomocy w ramach regionalnych programówoperacyjnych na inwestycje w zakresie: energetyki, infrastruktury telekomunikacyjnej służącej przesyłowi danych,głosu lub obrazu, infrastruktury sfery badawczo-rozwojowej oraz lecznictwa uzdrowiskowego. Pomoc może być udzielanana realizację nowych inwestycji lub tworzenie miejsc pracy związanych z nową inwestycją w województwie objętymdanym regionalnym programem operacyjnym. Pomoc będzie udzielana do 31 grudnia 2013 r.STYCZEŃ01.01.2010weszły w życieUstawa z dnia 20 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórychinnych ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 215, poz. 1664)Ustawa ma na celu dostosowanie obecnego systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej do rozwiązańzawartych w nowelizacji ustawy o finansach publicznych oraz ustawie – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych,reformujących finanse publiczne państwa. Główne zmiany polegają na przekształceniu Narodowego Funduszu OchronyŚrodowiska i Gospodarki Wodnej w państwową osobę prawną, a wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarkiwodnej – w samorządowe osoby prawne. Ponadto ustawa likwiduje powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiskai gospodarki wodnej, których środkami będą dysponować odpowiednio starostowie i wójtowie (burmistrzowie lub prezydencimiast). Uzupełniono także katalog form dofinansowania celów z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.Ustawa z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustaw w zakresie uwierzytelniania dokumentów(Dz.U. z 2009 r. Nr 216, poz. 1676)Ustawa ma na celu odformalizowanie postępowania cywilnego, administracyjnego, sądowo-administracyjnego oraz podatkowegopoprzez racjonalizację istniejącego obowiązku dołączania do akt sprawy dokumentów oryginalnych lub ich odpisównotarialnych. Zgodnie z nowymi przepisami profesjonalni pełnomocnicy stron, tj. adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi,doradcy podatkowi, radcowie Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, będą mieli możliwość, w szerszym niż dotychczaszakresie, uwierzytelniania dokumentów. W postępowaniu przed sądami administracyjnymi, postępowaniu podatkowymi postępowaniu administracyjnym strona będzie mogła przedstawiać urzędowo poświadczony odpis lub wyciąg z dokumentu,jeśli dokument będzie się znajdował w aktach właściwego organu lub podmiotu.Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawiePolskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Dz.U. z 2009 r. Nr 222, poz. 1753)Rozporządzenie przedłuża, do końca 2010 r., możliwość stosowania do celów podatkowych Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usługz 1997 r. Ma ona być stosowana do podatku od towarów i usług, podatku dochodowego od osób fizycznych, podatku dochodowegood osób prawnych oraz zryczałtowanego podatku dochodowego od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.08.01.2010ogłoszonoRozporządzeniewejdzie w życie9 kwietnia2010 r.Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higienypracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazuziemnego (Dz.U. z 2010 r. Nr 2, poz. 6)Rozporządzenie określa wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy przy: wykonywaniu prac gazoniebezpiecznychi prac niebezpiecznych przy budowie i eksploatacji sieci gazowych, budowie, przebudowie, remontach i eksploatacjisieci gazowych gazu ziemnego oraz uruchamianiu instalacji gazu ziemnego w obiektach budowlanych, a także montażui demontażu gazomierzy.50INŻYNIER BUDOWNICTWA

prawoweszła w życieUstawa z dnia 23 października 2009 r. o zmianie ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądamiadministracyjnymi (Dz.U. z 2009 r. Nr 221, poz. 1736)Ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawnego do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia14 października 2008 r., sygn. akt SK 6/07, i przewiduje rozszerzenie katalogu wyłączenia sędziego o przesłankę, zgodniez którą sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach dotyczących skargi na decyzję albo postanowienie, jeżeli w tejsprawie brał udział w wydaniu wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie.28.01.2010weszła w życieUstawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowymzasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.z 2010 r. Nr 3, poz. 13)Ustawa wprowadza w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminyi o zmianie Kodeksu cywilnego przepisy dotyczące najmu okazjonalnego. Ustawa definiuje, że umową najmu okazjonalnegojest umowa najmu lokalu służącego do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, którego właściciel, będący osobąfizyczną, nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie wynajmowania lokali, zawarta na czas oznaczony, nie dłuższyniż 10 lat. Obowiązkowymi załącznikami do umowy najmu okazjonalnego są: 1) oświadczenie najemcy, w formieaktu notarialnego, o poddaniu się egzekucji i zobowiązaniu się do opróżnienia i wydania lokalu używanego na podstawieumowy o najem okazjonalny lokalu; 2) wskazanie przez najemcę innego lokalu, do którego ma być przeprowadzonaeksmisja; 3) oświadczenie właściciela lokalu lub osoby posiadającej tytułu prawny do lokalu o wyrażeniu zgody nazamieszkanie najemcy i osób z nim zamieszkujących w lokalu wskazanym w oświadczeniu; na żądanie wynajmującegonależy załączyć oświadczenie z podpisem notarialnie poświadczonym. Umowa najmu okazjonalnego musi być zawartaw formie pisemnej pod rygorem nieważności. Właściciel zobowiązany będzie do zgłoszenia zawarcia umowy najmu okazjonalnegonaczelnikowi właściwego urzędu skarbowego. W razie niedopełnienia tego obowiązku wyłączone zostaniestosowanie przepisów specjalnych dla najmu okazjonalnego na rzecz pełnej regulacji ochrony praw lokatorów. Jeżeli powygaśnięciu lub rozwiązaniu umowy najmu okazjonalnego najemca dobrowolnie nie opróżni lokalu, właściciel będziemógł doręczyć mu żądanie opróżnienia lokalu, sporządzone na piśmie opatrzonym urzędowo poświadczonym podpisemwłaściciela. W przypadku bezskutecznego upływu terminu ustalonego w żądaniu właściciel będzie mógł złożyć do sąduwniosek o nadanie klauzuli wykonalności złożonemu w formie aktu notarialnego oświadczeniu najemcy o poddaniu sięegzekucji obowiązku opróżnienia lokalu.Ustawa wprowadza również zmianę w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym odniektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Zmiana dotyczy opodatkowania zryczałtowanym podatkiemprzychodów z tytułu najmu i polega na zniesieniu limitu 4000 euro, powyżej którego stosowana była wyższa (20%)stawka podatku ryczałtowego. Oznacza to, że będzie obowiązywała jedna stawka wynosząca 8,5%.Aneta Malan-WijatakrótkoInwestycje wodno-kanalizacyjnew Lublinie i województwieświętokrzyskimMiejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji planuje modernizacjęoczyszczalni ścieków Hajdów oraz stacji wodociągowej „Zembrzycka”.Powstaną także nowe rurociągi (63 km) oraz wymienione stare (ponad90 km). Projekt czeka teraz na pozytywną ocenę Narodowego FunduszuOchrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Koszt przedsięwzięcia to430 mln zł, z czego prawie 238 mln zł wyłoży UE, 150 mln zł będziepochodzić od MPWiK i miasta, a 42 mln zł – z kredytów i pożyczek. Tanajwiększa jak dotąd inwestycja dotycząca gospodarki wodno-kanalizacyjnejw mieście zakończy się w 2015 r.Natomiast w województwie świętokrzyskim planuje się budowę czterechoczyszczalni ścieków, 620 km rur kanalizacyjnych oraz 90 km – wodociągowychw Ostrowcu Świętokrzyskim, gminach: Końskie i Busko-Zdrójoraz Sandomierzu. Inwestycje dofinansuje Ministerstwo Środowiska orazUE – w wysokości 294 mln zł. Prace potrwają do 2013 r.Źródło: www.inzynieria.com, PAPluty 10 [70]51

na czasiePianka Neopolen® PBASF ma teraz w swojej ofercie nową i chronionąpatentem odmianę pianki Neopolen® P(EPP: spieniony polipropylen) do stosowaniaw urządzeniach w systemach grzewczych,wentylacyjnych i sanitarnych. Metalowo-szaryNeopolen P 9335 mg wyróżniają zdolnościtermoizolacyjne, wyższe o 10% w porównaniuze standardowymi EPP.GDDKiA wybuduje A1Stryków – PyrzowiceKonsorcjum Autostrada Południe SA do22 stycznia 2010 r. nie zapewniło finansowaniaautostrady A1 na odcinku Stryków – Pyrzowice,do czego zobowiązało się w umowiekoncesyjnej. Odcinek ten zostanie zrealizowanyw systemie tradycyjnym przez GeneralnąDyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad.Źródło: GDDKiANowy minister środowiskaDr hab. inż. Andrzej Kraszewski jest profesoremPolitechniki Warszawskiej na Wydziale InżynieriiŚrodowiska. Pełnił m.in. funkcje: doradcy MinistraŚrodowiska, eksperta Sejmowej Komisji OŚZNiLi wiceprzewodniczącego Konwencji EKG ONZ,przewodniczącego Krajowej Komisji Ocen Oddziaływaniana Środowisko.Dwupoziomowy mostw SzanghajuŹródło: MŚNa przełomie 2009 i 2010 r. zostanie zakończonabudowa dwupoziomowego, podwieszanegomostu Minpu Bridge w Szanghaju. Połączy onmiędzynarodowe lotnisko Pudong z centrumSzanghaju. Długość głównego przęsła ma708 m, dwie wieże o wysokości 210 m każdamają kształt litery H. Szerokość górnego poziomuto 44 m, dolnego – 28 m. Górny ma osiem pasówruchu (jako część autostrady A15).Źródło: inzynieria.comOgraniczeniezatorów płatniczychNowelizacja kodeksu cywilnego przewiduje, żefirmy budowlane będą mogły wymagać od inwestorówgwarancji zapłaty za wykonane usługi.Oznacza to, że jeśli w przeciągu 45 dni inwestornie wyda gwarancji płatności (dotyczy onakażdego etapu budowy), wykonawca ma prawoodstąpić od umowy. Nowelizacja czeka jeszczena decyzję senatu i podpis prezydenta.Źródło: PAPEnergooszczędny domu stóp Mount EverestWodoodporna, oddychająca membranaDuPont Tyvek® oraz energooszczędna technologiamateriału DuPont Energain® zostałyużyte w projekcie budowy demonstracyjnegodomu, który powstał u stóp góry Mount Everest.Jest to wspólne przedsięwzięcie zorganizowaneprzez chińskie agencje rządowe orazgrupy wolontariuszy – naukowców.441 mln zł za odcinekautostrady A4Wybrano wykonawcę na budowę odcinka A4– węzły: Rzeszów Centralny – Rzeszów Zachódi drogi ekspresowej S19 – węzły: RzeszówZachód – Świlcza. Wygrało konsorcjum firmz liderem, firmą Radko Sp. z o.o. oraz partnerami:firmą AUTOSTRADA WSCHODNIASp. z o.o. z Warszawy oraz Punj Lloyd Ltd.z Indii. Koszt budowy to ponad 441 mln złbrutto. Termin realizacji: 18 miesięcy.Źródło: GDDKiA© mark yuil – Fotolia.comKopalnia gazu w RoszkowieW Roszkowie koło Jarocina powstała nowa kopalniagazu. Szacuje się, że będzie ona dostarczać700 mln m³ gazu dla całego kraju przez 20 lat.Wykonawcą była spółka FX Energy Poland. Kosztinwestycji to 20 mln zł.Źródło: Dziennik Gazeta PrawnaZielone oazy na Igrzyska OlimpijskieWe wschodniej części Londynu przy wiosce olimpijskiej, na powierzchni 1 mln m²powstanie Olympic Park. Zostanie tam posadzonych ponad 4000 drzew, 300 000 bagiennychroślin, setki tysięcy kwiatów. 9 m nad ziemią wykonane zostaną wiszące ogrody.Źródło: www.nce.co.uk, fot. Wikipedia52INŻYNIER BUDOWNICTWA

na czasieSystemowe rozwiązania geoinżynieryjnedla kolejnictwaModernizacja infrastruktury kolejowej, służącam.in. podnoszeniu indeksu prędkości,wymaga często wzmocnienia istniejącychnasypów. TITAN POLSKA proponuje rozwiązaniasystemowe, polegające na wgłębnymzbrojeniu nasypów z użyciem iniekcyjnychgwoździ gruntowych TITAN. Pozwala touzyskać zamierzony efekt (poprawa stateczności,zmniejszenie osiadań) w krótkimczasie, z zachowaniem ciągłości ruchu i bezkonieczności prowadzenia szeroko zakrojonychprac ziemnych (rozbiórka nasypu,wymiana gruntu) oraz budowy dróg technologicznych.W Warszawie powstanie ekologiczny park biznesowyFirma SwedeCenter wybuduje pierwszy w Polsce ekologiczny park biznesowy – Business Garden,spełniający wszystkie istotne kryteria ekologiczne. Powstanie on na działce o powierzchni6 ha, z czego tylko 40% zostanie zabudowane. Na pozostałych 60% powierzchni zaprojektowanoogród. Projekt: JSK Architekci. Oddanie inwestycji do użytku planuje się na koniec2011 r.Źródło: Cushman & WakefieldKamizelka FatMax XtremeStanley wprowadził do sprzedaży kamizelkęFatMax Xtreme. Liczne kieszenie i zaczepypozwalają na zabranie ze sobą pełnego wyposażeniaoraz szybki dostęp do poszczególnychnarzędzi. Kamizelka ma m.in. uchwytna młotek, organizer na wkrętaki i klucze,zapinaną na rzep kieszeń na rzeczy osobiste,zaczep na zwijaną miarę.4 miesiące na zwrot VATSejm znowelizował ustawę o zwrocie osobomfizycznym części wydatków związanychz budownictwem mieszkaniowym. Inwestorzy,zamiast dotychczasowych 6, będą mieli4 miesiące na odzyskanie części VAT z cenmateriałów budowlanych.Źródło: PAPPasywna hala sportowaW Słomnikach pod Krakowem powstaje pierwszapolska hala sportowa w standardzie budynkupasywnego. Do jej ogrzewania wystarczy tylko15 kWh/m 2 rocznie – o 90% mniej niż w przeciętnymobiekcie tego typu. Zakładane parametryprzegród to ok. 0,1 W/m²K, a okien – 0,8W/m²K.Wysoka szczelność budynku będzie wynosić niemniej niż 0,6 1/h przy różnicy ciśnień 50Pa dlatestu szczelności. Wymiary boiska: 22 x 44 m.Projekt: Architektura Pasywna – Tomasz Pyszczeki Marcin Stelmach. Inauguracyjne zawody sportowezaplanowano na sierpień 2010 r.Źródło: www.architekturapasywna.plFilharmonia KaszubskaFirma Eiffage Budownictwo Mitex wybuduje„Filharmonię Kaszubską – Regionalne CentrumKultury” w Wejherowie. W tym wielofunkcyjnymobiekcie o powierzchni 6,5 tys. m² oraz kubaturze53 tys. m³ znajdą się dwa podstawowe moduły(nowoczesna sala i Dom Kultury). Wartośćumowy wynosi ok. 48 mln zł brutto. Prace nabudowie potrwają do czerwca 2012 r. Inwestoremjest Gmina Miasto Wejherowo.OpracowałaMagdalena BednarczykWIĘCEJ NAwww.inzynierbudownictwa.plluty 10 [70]53

dawno, dawno temuPierwsze mostyRzeki, zwłaszcza duże, stanowiły naturalne granice. Wiele z nichmiewało miejsca płytsze, gdzie można je było przebyć w bród.Kiedy starożytne imperia prowadziły kampanie wojenne, musianoniekiedy forsować duże i głębokie rzeki. Czyniono to wpław,posiłkując się łodziami i nadmuchanymi powietrzem bukłakami.A od czasu kiedy umożliwił to stale rosnący poziom możliwościtechnicznych, przeprawiano się po mostach ułożonych na powiązanychze sobą podporach pływających. Na wielką skalę praktykowalito od VI w. p.n.e. władcy imperium medyjsko-perskiego.Cyrus Wielki sforsował tak Syr-Darię (529 r. p.n.e.), Dariusz Wielki– Hellespont (obecnie: Dardanele) i Dunaj w 512 r. p.n.e., Kserkseszaś – Hellespont w 480 r. p.n.e. Mosty te ułożone na powiązanychze sobą, zakotwiczonych okrętach stawiali dla perskich władcówGrecy, m.in. Mandrokles z Samos i Harpalos.Podobne mosty pływające, zwane kiedyś łyżwowymi,a obecnie pontonowymi, stawia się prowizorycznie podczasdziałań wojennych. Takie mosty na nieuregulowanych i zamarzającychzimą rzekach, niebezpiecznych w czasie wiosennego ruszaniakry dla mostów na podporach, pełniły (sporadycznie aż poXX w.) funkcję mostów sezonowych, zdejmowanych jesienią.Innym, rzadko stosowanym w starożytności, sposobem było odprowadzaniewody z koryta rzeki, żeby umożliwić jej sforsowaniew bród. Jako pierwszy miał to uczynić Tales z Miletu, umożliwiającw 585 r. p.n.e. armii lidyjskiego króla Krezusa przejście rzekiHalys (obecnie: Kizyl Irmak) w Azji Mniejszej. Podobnej technikiużył w 539 r. p.n.e. Cyrus Wielki, by przez częściowo osuszonekoryto Eufratu wedrzeć się do Babilonu.Prawdziwe mostownictwo zaczęło się wszakże od budowaniaprzepraw przez rzeki na podporach stałych. Wynikałoto z potrzeby ułatwienia codziennych kontaktów w miastach usytuowanychpo obu stronach rzeki. Najdawniejszym takim mostemprzez dużą rzekę, o którym wiemy, był Pons Sublicius na palachdrewnianych postawiony w 621 r. p.n.e. na Tybrze w Rzymie. Mniejwięcej w tym samym czasie zbudowano bardziej już zaawansowany,bo oparty na siedmiu potężnych podporach z palonej cegły,kamienia i drewna spajanych żelazem i ołowiem, most na Eufracie wBabilonie, najludniejszym wówczas mieście świata. Miał on 115 mdługości. Przęsła były drewniane, wedle Herodota z czworobocznychbelek, które zdejmowano na noc, „żeby ludzie, przechodząc,wzajemnie się nie okradali”.Most na podporach stałych posadowionych w dnie rzeki stanowi(do dzisiaj) wyzwanie rzucone naturze w dwóch aspektach: bezpieczeństwa(trwałości) i samorealizacji w zakresie kunsztu inżynierskiegoprzejawiającej się w dążeniu do przesklepiania możliwie dużychrozpiętości, osiągalnych na danym etapie środków materialnychi wiedzy. Pierwszy aspekt wymagał znajomości reguł funkcjonowaniarzeki (w tym sezonowych zmian stanu jej wody, co wiążesię z klimatem) oraz właściwości rozmaitych gruntów tworzącychjej łożysko, a więc geologii i mechaniki gruntów. Drugi – znajomościwytrzymałości materiałów, jakimi dysponowano, statyki orazśmiałości w forsowaniu nowatorskich rozwiązań konstrukcyjnychi montażowych. Nie chodziło też wyłącznie o ambicje profesjonalne– motywacją do zwiększania rozpiętości było od początku dążeniedo zapewnienia dogodnych warunków żeglugi, a więc wykorzystywaniaprzesklepianej rzeki pod innym ważnym względem. Z czasemzaczęto też zwracać coraz większą uwagę na jeszcze jeden aspekt– na estetykę budowli. Wyraził to krótko w wydanym w 1570 r. weFlorencji dziele inżynier Andrea Palladio, pisząc: Mosty muszą miećte same zalety, jakich wymaga się od wszystkich innych budowli,powinny więc być wygodne, piękne i trwałe. Dodać przy tym należy,że z uwagi na wielkie naturalne zagrożenia mostownictwo odpoczątku stanowi poligon weryfikujący realne możliwości kunsztuinżynierskiego epoki. Stworzenie dzieła w kształcie funkcjonalniedostosowanym do założonych celów staje się z reguły także nowymkanonem estetycznym.Fot. 1 | Most Pons Sublicius na Tybrze; rys. Friedrich PolackFot. 2 | Old London Bridge na Tamizie; rys. Claes Van Visscher54INŻYNIER BUDOWNICTWA

dawno, dawno temuFot. 3 | Most św. Benezeta w Awinionie na RodaniePierwszymi wielkimi budowniczymi mostów stali się Rzymianie.Tworząc imponującą sieć drogową, musieli postawić ich mnóstwo.Podstawową zasadą rzymskiego budownictwa była trwałość – zewzględów praktycznych dążyli do tego, by żadnej budowli nietrzeba było remontować częściej niż raz na stulecie. Stosowali niemalwyłącznie najsolidniejszy z wykonalnych wówczas typ mostu– łuk kamienny, o sylwetce zbliżonej do półkolistej.Łuk kamienny nie był wynalazkiem rzymskim. Sporadycznieposługiwano się nim już w cywilizacjach Starożytnego Wschodu,a Rzymianie nauczyli się go od Etrusków, swych sąsiadów, dominującychprzed nimi w Italii. Ale dopiero Rzymianie stosowali łukkamienny na tak wielką skalę. Nie tylko w mostach, także w arkadachtych części akweduktów, które musiały pokonywać przeszkodyterenowe. Mosty rzymskie okazały się trwalsze, niż zapewnespodziewali się ich budowniczowie – niektóre się zachowały,przynajmniej częściowo, aż do dziś. W Alcantara w Hiszpanii stoimost przez Tag z I w. n.e. z napisem, w którym jego twórca, GajusJulius Lacer, stwierdza: „zbudowałem most, który przetrwa wieki”,w Prowansji prawie nienaruszony przez czas most akweduktuo trzech kondygnacjach arkad – Pont du Gard.Mosty rzymskie znakomicie spełniły postawione im zadania, alemiały też wady. Ich filary były bardzo grube w stosunku do rozpiętościprzęseł (rzadko przekraczającej 30 m), toteż blokowały mniejwięcej 65% koryta rzeki. Powodowało to znaczne przyśpieszenieprądu wody przepływającej pod mostem, a w konsekwencji podmywaniepodpór. Podczas tzw. wielkiej wody taki most mógł się stawaćrodzajem zapory, co narażało go na zniszczenie przez rzekę.Po upadku zachodniego cesarstwa rzymskiego (476 r.) na długie wiekiwygasła w Europie umiejętność budowania mostów. Korzystającz przetrwałych mostów rzymskich i stykając się z nimi na co dzień,jej mieszkańcy popadali w kompleks niższości wobec cywilizacjiantycznej. Dopiero pod koniec XII w. odważyli się je naśladować.W Awinionie zachował się częściowo kamienny most łukowy zbudowanyna Rodanie w latach 1179–1188 przez św. Benezeta, niewątpliwiewzorowany na niezbyt oddalonym Pont du Gard. Świadectwemzwiększenia w tym czasie zainteresowania Kościoła sprawamitechniki było założenie przez twórcę tego mostu zakonu tzw. bracimostowych (1189 r.), opiekujących się podróżnymi, zapewniającychim schronienie u przepraw przez rzeki, a także budujących mostyi utrzymujących je w stanie nadającym się do użytku. W XIII w. zakondziałał również we Włoszech i w Anglii, gdzie w latach 1176–1209Peter z Colechurch zbudował słynny Old London Bridge.Do prawdziwie twórczej kontynuacji tradycji rzymskich w tej dziedziniedoszło dopiero w epoce renesansu. Od XIV w. budowano jużmniej zwaliste mosty kamienne, o łukach bardziej spłaszczonych,nie półkolistych, raczej półeliptycznych. Stosunek rozpiętości ichprzęseł do grubości filarów (o wiele już smuklejszych) sięgał niekiedy6:1. Takie mosty blokowały już tylko około 50% koryta rzeki.prof. Bolesław OrłowskiInstytut Historii Nauki PANIlustracje: WikipediaDIAGNOSTYKA KONSTRUKCJI ŻELBETOWYCH. METODOLOGIA,BADANIA POLOWE, BADANIA LABORATORYJNE BETONUI STALI, T. 1Łukasz Drobiec, Radosław Jasiński, Adam PiekarczykWyd. 1, str. 659, oprawa twarda, Wydawnictwo Naukowe PWN.PatronatMedialnyW obszernej publikacji – całościowo i stosownie do postępu technicznego ostatnichlat – został ujęty problem diagnostyki konstrukcji żelbetowych. Przedstawione zostały m.in.metody określania wytrzymałości betonu i stali metodami nieniszczącymi, mało niszczącymi i niszczącymi,określania ciężaru objętościowego, jednorodności i wad betonu w konstrukcji, wilgotnościbetonu danego elementu, metody pomiaru zarysowań betonu, lokalizacji i średnicy zbrojenia w konstrukcji, pomiaru grubościotuliny betonowej, wyznaczania wytrzymałości stali zbrojeniowej, określania wymiarów deformacji i przemieszczeń obiektu lubelementu. Opisane są zarówno urządzenia badawcze, jak i podstawy teoretyczne metod badawczych i interpretacja wyników.Pomocne dla czytelników będą zamieszczone liczne przykłady zawierające opisy pomiarów oraz analizę uzyskanych wyników.Każdy rozdział zakończony jest obszernym spisem literatury oraz wykazem norm i instrukcji (stan aktualny na listopad 2009 r.).Książka jest bogato ilustrowana rysunkami i fotografiami, zawiera także wiele tablic i schematów. Powinna zainteresować inżynierówbudownictwa, w tym rzeczoznawców budowlanych, oraz studentów budownictwa i architektury.Przygotowywany tom 2. obejmie diagnostykę w aspekcie zagrożenia korozją betonu i stali zbrojeniowej.luty 10 [70]55

technologieRozjemstwo i arbitraż w sporachbudowlanych – konferencja SIDiRSzybki przyrost inwestycji budowlanych w dziedzinie infrastruktury(efektywne wykorzystanie środków unijnych oraz przedsięwzięciazwiązane z Euro 2012) powoduje oczywiste zwiększenie „masy” ryzykazwiązanego z tymi inwestycjami, a co za tym idzie – koniecznośćdokonania jego oceny i wyboru odpowiednich metod zarządzania nim.Refleksja taka była podstawą decyzji ZarząduSIDiR, dotyczącej organizacji międzynarodowejkonferencji poświęconej rozjemstwui arbitrażowi w sporach budowlanych– rozjemstwo i arbitraż stanowią bowiemalternatywne (wobec orzecznictwa sądówpowszechnych), a często także bardziejefektywne metody rozwiązywania sporów(zarządzania sporami).W dniach 21–22 stycznia 2010 r. w hoteluPolonia Palace w Warszawie odbyła się zorganizowanaprzy współudziale organizacjitakich jak DRBF, FIDIC czy ICC – Polska, objętahonorowym patronatem Ministerstwa Infrastrukturyi patronatem medialnym „Inżynierabudownictwa”, konferencja zatytułowana„Tsunami sporów przed nami”. Celemspotkania było ukazanie pełnego kontekstu,w jakim pojawia się zagadnienie rozjemstwai arbitrażu w kontraktach budowlanych.Prelegenci mówili zatem o źródłachpowstawania sporów, indywidualnej odpowiedzialnościuczestników procesu inwestycyjnego,specyficznych zagadnieniachzwiązanych z wykorzystaniem WarunkówKontraktowych FIDIC na gruncie prawa polskiego,a w szczególności Prawa zamówieńpublicznych, problematyce ryzyka związanegoz (bardzo przecież skomplikowanymi) kontraktamibudowlanymi. Poruszano równieżzagadnienia o czysto prawnym charakterze,jak prawne podstawy funkcjonowania komisjirozjemczych i wykonywalność ich decyzji,zasady działania sądów arbitrażowych czyistotne różnice w podstawach prawnychi sposobie funkcjonowania komisji rozjemczychoraz sądów arbitrażowych. Wreszcie,Goście zagraniczni opowiadali o idei i funkcjonowaniukomisji rozjemczych na świecie.Spotkanie uświetniła obecność licznychGości, takich jak Olgierd Dziekoński – podsekretarzstanu w Ministerstwie Infrastruktury,Renata Tubisz – prezes Krajowej Izby Odwoławczejczy Anna Siejda – dyrektor CentrumUnijnych Projektów Transportowych.Szeroko rozumiane środowisko było reprezentowaneprzez przedstawicieli takichorganizacji jak: Polskie Stowarzyszenie BeneficjentówFunduszy Pomocowych, PIIB,Izba Projektowania Budowlanego czy PolskiZwiązek Pracodawców Budownictwa.Nawiązano i odnowiono liczne kontakty,które, jak można mieć nadzieję, przekształcąsię w bliższą współpracę.Grażyna Łuka-DoktorskaDyrektor Biura SIDiRREKLAMAGeotechnika na światowym poziomie56INŻYNIER BUDOWNICTWAZapraszamy do współpracywww.keller.com.pl

technologieWSPÓŁCZESNE PALEWIERCONE – cz. IObecnie w budownictwie stosowane są powszechnie posadowienia głębokie, czasem nawet wówczas,gdy nie jest to konieczne ze względów technicznych. Najczęściej stosowanym rodzajem pali w Polscesą dzisiaj pale wiercone.Pale wiercone [1, 3] zajęły miejsce przeważających dawniej paliwbijanych. W latach 70. pale wiercone, zwłaszcza wprowadzonewówczas wielkośrednicowe, zdominowały rynek. Wdrożenieich stanowiło przełom – można było zastąpić nimi np. kesony.Pozwoliły znacznie łatwiej wykonywać fundamenty w rzekachi to głównie spowodowało, że pale te okazały się wysoce konkurencyjne.Sytuacja do tej pory się nie zmieniła: jeżeli obiektyposadawiane są w wodzie lub gdy są bardzo duże obciążeniaskupione albo też jest potrzebna duża sztywność, to inne rodzajepali jej nie zapewnią. Jednak pale wielkośrednicowe bywały nadużywane.A równie dobre i często konkurencyjne cenowo są palewbijane. Na świecie zakresy użycia pali wbijanych i wierconychsą zbliżone.Klasyfikacja pali i terminologia w normach ENW ostatnich latach powstał zbiór norm europejskich dotyczącychwykonawstwa specjalnych robót geotechnicznych, a wśród nichnormy PN-EN 1536 Pale wiercone [12] i PN-EN 12699 Pale przemieszczeniowe[13]. Zawierają one między innymi klasyfikacjęi definicje poszczególnych rodzajów pali. Pale są definiowane jakosmukłe elementy konstrukcyjne w gruncie, służące do przenoszeniaoddziaływań zewnętrznych. Normy te określają podział pali:a) PN-EN 12699 Pale przemieszczeniowe:■ prefabrykowane: betonowe, stalowe, drewniane,■ formowane w gruncie:– z rurą odzyskiwaną (betonowe),– z rurą pozostawianą (betonową, stalową);b) PN-EN 1536 Pale wiercone (z usuwaniem urobku):■ z rurą osłonową lub bez,■ z powiększoną lub iniektowaną podstawą,■ barety,■ formowane świdrem ślimakowym CFA,■ formowane dwuetapowo.Definicje pali wierconych według PN-EN 1536 są następujące:Pal wiercony – formowany, z rurą osłonową lub bez niej, przezwykopanie lub wywiercenie otworu w gruncie i wypełnienie gobetonem lub żelbetem.Bareta – odcinek ściany szczelinowej lub kilka przecinających sięodcinków, jednocześnie betonowanych (np. w kształcie L, Tlub krzyża), używany do przenoszenia obciążeń pionowych i/lubpoprzecznych.Pale wiercone i barety mają przekrój poprzeczny do 10 m 2 ,a barety ponadto grubość nie mniejszą niż 0,4 m.Norma PN-EN 1536 nie obejmuje: mikropali, słupów z mieszanegogruntocementu, kolumn formowanych metodą iniekcji strumieniowej,ulepszania gruntu przed palowaniem, podstaw pali z gruntuwstępnie ulepszonego cementem oraz ścian szczelinowych.Definicja pali przemieszczeniowych według PN-EN 12699 jestnastępująca:Pal przemieszczeniowy – zagłębiany w grunt (metodą wbijania,wibrowania, wciskania, wkręcania lub kombinacji tych metod)bez wiercenia lub usuwania urobku, z wyjątkiem zabiegówograniczających wysadzinę, drgania, usuwania przeszkód lubułatwiania zagłębiania.Norma PN-EN 12699 nie obejmuje kolumn wykonywanych metodamiulepszania gruntu, jak z mieszanego gruntocementu „mixedin place”, formowane metodą iniekcji strumieniowej, zastrzykówprzemieszczeniowych, wibroflotacji, kolumn z kruszywa.W obu normach jest pewna niezgodność klasyfikacji wynikającaz użycia różnych kryteriów podziału. Dlatego niewiadomo, do której grupy zaliczyć pale wiercone bezurobkowo(np. typu Omega, FDP) i pale wkręcane (np. typu SDP,Tubex), będące typowymi palami przemieszczeniowymi.Mikropale zgodnie z normą PN-EN 14199:2008 są definiowanejako pale:■ wiercone o średnicy trzonu do 300 mm oraz przemieszczeniowe(wbijane, wciskane, wwibrowywane lub wkręcane)o średnicy do 150 mm,■ zawierające element nośny (najczęściej jest to pręt, wiązka prętów,rura lub kształtownik stalowy),■ nośność których może być powiększona przez iniekcję pobocznicyi podstawy.Ścianki szczelne stalowe, żelbetowe i drewniane są przedmiotemnormy PN-EN 12063.luty 10 [70]57

technologieCharakterystyka pali wierconychDo niewątpliwych ich zalet można zaliczyć:■ duże średnice – 300 cm i więcej (w Polscedo 180 cm),■ bardzo dużą nośność – ponad 20 MN,■ bardzo dużą długość, nawet ponad50 m,■ dużą sztywność zginania,■ możliwość przewiercania twardychprzeszkód,■ kontrolę przewiercanego gruntu,■ łatwe dostosowanie długości do warunkówgruntowych,■ brak wstrząsów, umiarkowany hałas,■ możliwość wykonania pali w miejscacho ograniczonej wysokości (specjalneurządzenia),■ niewystępowanie wysadzin gruntui unoszenia wcześniej wykonanych pali,■ dużą wydajność, zwłaszcza pali CFAi bezurobkowych.Spośród wad pali wierconych możnawymienić:■ potrzebny kosztowny sprzęt i wykwalifikowanypersonel,■ możliwość defektów trzonów (przewężeń,słabych przewarstwień),■ możliwość obwałów otworów nierurowanych,osłabienia gruntu wokół pala,■ konieczność zrównoważenia ciśnieniawód w podłożu i w otworze,■ zapewnienie jakości wymaga doświadczeniai starannego nadzoru,■ ograniczone pochylenie,■ urobek trudny do zagospodarowania.Znaczenie ograniczania ilości urobkuz pali rośnie. W UE przepisy traktująpraktycznie każdą wykopaną na budowiełopatę gruntu jako odpad, który należyutylizować. Jest to szczególnym problemem,kiedy urobek ten jest skażony chemicznie.Wtedy jego utylizacja powodujeduże koszty.W tabeli zestawiono podstawowe parametrytechniczne pali wierconych.Pale wiercone są szczególnie przydatne,gdy:■ występują przeszkody uniemożliwiającewbijanie pali,■ potrzebne są bardzo długie pale,o różnej, zmiennej długości,■ pale dochodzą do skały lub są w niąwwiercane,■ niedopuszczalne są wstrząsy i hałas,■ są wykonywane w agresywnym środowisku(duże przekroje, możliwość zabezpieczeniapozostawianą rurą lub koszulką).Coraz częstsze jest użycie pali wierconych jakościany palowej (zbrojone są wszystkie lub codrugi pal) oraz do wzmacniania fundamentów(zwłaszcza pali Tubex i mikropali).Ograniczenia stosowania:■ można wykonywać tylko pale pionowelub z bardzo małym pochyleniem (wyjątki:pale iniektowane wkręcane; mikropale– mogą mieć dowolne pochylenie);■ brak możliwości dostępu ciężkich maszyn(wyjątek: technologie specjalne,mikropale).Wykonywanie pali wierconychZasady wykonywania pali wierconychpodaje norma PN-EN 1536. Znajomośći ścisłe przestrzeganie tych zasad przez wykonawcóworaz nadzór są podstawą dobregoi pewnego wykonywania pali [5].Otwory pali są obecnie najczęściej wierconemetodą obrotową – świdrem spiralnym,kubłowym, talerzowym; rzadziej udarowo– wybierakiem, a pomocniczo dłutem. Statecznośćotworów jest zabezpieczana rurami(zagłębianymi statycznie – z pokręcaniem,wibracyjnie, wbijanymi, zagłębianymipneumatyczną głowicą pokrętną), spiralnymświdrem ciągłym, zawiesiną (bentonitową,polimerową), a tylko wyjątkowosą wiercone bez zabezpieczania. Do baretstosuje się typową technikę wykonywaniaścian szczelinowych.Pale są zwykle betonowane podwodnieprzez rurę wlewową (metodą kontraktor),wyjątkowo tylko formowane z użyciemprefabrykatów. Stosowane są zabiegizwiększania nośności: zalecana jest iniekcjanaprężająca podłoże podstawy, rzadkow kraju stosowana iniekcja pobocznici rozwiercanie podstaw – zwykle małoefektywne, obecnie raczej zanika.Do zagłębiania rur osłonowych pali wielkośrednicowychdość często wykorzystuje sięurządzenia wibracyjne o dużej mocy. Jednakdziałanie wibracji może spowodować trwałepogorszenie właściwości gruntu spoistego,zwłaszcza w przypadku rur pozostawianychw gruncie. Często wykonuje się tak pale wwodzie. Doświadczenia z kilku obiektów krajowychświadczą, że opór pobocznicy takichpali jest znacznie mniejszy, niż w przypadkugdy rury osłonowe zostaną wyciągnięte.Zbrojenie pali ma zwykle formę szkieletuz prętów, rzadko stosowane są kształtownikistalowe. Nie jest konieczne zbrojeniedo samego dna, zwłaszcza nie wskazanew palach CFA, gdzie usiłowanie wciśnięciazbrojenia do spodu uformowanego palamoże tylko zaszkodzić. W normie EN 1536(oraz w EN 1992-1) wartości minimalnegoprzekroju zbrojeni A s(%) określono odmiennieniż w dotychczasowych normachkonstrukcji żelbetowych, redukując wymaganezbrojenie większych przekrojów:■ w przypadku przekroju betonuA c≤ 0,5 m 2 : A s≥ 0,5% A c,■ przy przekroju betonu0,5 m 2 < A c≤ 1,0 m 2 : A s≥ 25 cm 2 ,■ przy przekroju betonuA c> 1,0 m 2 : A s≥ 0,25% A c.Rozstaw prętów zbrojenia głównegopowinien wynosić co najmniej 100 mm,Typowa/maks. NośnośćRodzaj pala Średnice [cm]głębokość [m] obliczeniowa [MN]małośrednicowe do 50–60 10–15 do 0,6–1,0wielkośrednicowe (rurowane,w zawiesinie)formowane świdremciągłym CFA> 60–80do 200 (300–450)15–24 (> 40)1,5–10maks. > 2040–100 (120) 6–20 (24–30) 0,5–2 (> 3)barety A b< 10 m 2 w ≥ 40 > 50 maks. > 15–20mikropale d do 300 mm 8–30 6–15 (> 30) 0,3–0,8 (> 3,0)Tab. | Parametry techniczne pali wierconych58INŻYNIER BUDOWNICTWA

REKLAMAtechnologieRys. 1 | Siły działające na pal: a) podczas zastrzyku, b) pod obciążeniemRys. 2 | Porównanie zachowania pali wierconych: typowego i naprężoną podstawąmożna go zmniejszyć do 80 mm, jeślikruszywo betonu nie przekracza 20 mm.Mogą być najwyżej dwie warstwy zbrojenia,pręty w nich powinny być rozmieszczonepromieniowo, w rozstawie co najmniejdwie średnice oraz nie mniejszymod 1,5-krotnego największego rozmiarukruszywa. Zbrojenie poprzeczne (spirala,rzadko strzemiona) powinno mieć średnicęco najmniej 6 mm, lecz nie mniejsząniż 1/4 największej średnicy prętów podłużnych.Otulenie zbrojenia należy przyjmowaćzgodnie z PN-EN 1992-1, lecz niemoże być ono mniejsze od 60 mm w palacho średnicy D > 0,6 m albo od 50 mmw palach o D ≤ 0,6 m. W określonych warunkachminimalne otulenie powinno byćzwiększone do 75 mm. Otulenie może byćzredukowane do 40 mm od zewnętrznejpowierzchni traconej rury lub osłony.Pale z podstawami naprężanymizastrzykami cementowymiNaprężanie podstaw ma na celu przywrócenielub zwiększenie oporów podłoża,dzięki czemu pal zachowuje siępod obciążeniem podobnie do palaprzemieszczeniowego. Podczas wierceniaotworów pali nieuchronnie następujeodprężenie gruntu i rozluźnieniego w podłożu podstawy na głębokośćokoło średnicy pala. Po przyłożeniuobciążenia pal musi osiąść, aby zostaływywołane opory gruntu. Składoweoporów są wzbudzane niejednocześnie:opór pobocznicy wzrasta szybkoi osiąga pełną wartość już przy osiadaniach3 do 10 mm, natomiast opórpodstawy maksymalną wartość osiągaprzy osiadaniach ponad 10% średnicypodstawy, a więc daleko poza granicąluty 10 [70]59

FRANKIFUNDAMENTYtechnologieDOŚWIADCZONYwydarzeniaWYKONAWCAROBÓT FUNDAMENTOWYCHFranki Fundamenty sp. z o.o.• 60-118 Poznań • ul. Krzywa 19FUNDAMENTY PALOWEpale Frankipale wiercone CFApale Atlaskolumny betonowe•pale przemieszczeniowe Spirestalowe ścianki szczelneSPECJALNE ROBOTY GEOTECHNICZNE• przesłony przeciwfiltracyjne w wałachprzeciwpowodziowychDeep Soil Mixinginiekcje wzmacniające i uszczelniająceiniekcja strumieniowa „jet grouting”• mikropaleWSPÓŁPRACUJEMY z placówkaminaukowo-badawczymiWYKONUJEMY projekty budowlanei wykonawczetel. 061 853 15 66 • fax: 061 855 18 62 • e-mail: franki@franki.plwww.franki.plprzydatności użytkowej pali. Aby zapewnić utrzymanie osiadańw dopuszczalnym zakresie, konieczne jest stosowanie dużychwspółczynników bezpieczeństwa, co powoduje wykorzystywanietylko 30 do 50% nośności granicznej pala.Podstawowym celem zabiegów jest takie wzmocnienie podłoża,aby jego opór był wzbudzany już przy niewielkich osiadaniach,podobnie jak opór pobocznicy. Takie możliwości daje wstępnenaprężenie podłoża. Siła parcia zaczynu wywołuje osiadaniepodłoża podstawy, a jednocześnie wypycha trzon pala do góry.Wprowadzoną siłę równoważy ciężar pala i tarcie ujemne pobocznicy(rys. 1).Naprężenie podłoża podstawy powoduje, że krzywa osiadaniapala jest bardziej płaska niż zwykłego pala wierconego(rys. 2). Pozwala to dopuszczać większe ich obciążenia niżtypowych pali o zbliżonej nośności granicznej. W Polscewykonano już tysiące takich pali, stosując różne sposoby,najczęściej Politechniki Gdańskiej [3] oraz IBDiM [8]. InstytutBadawczy Dróg i Mostów wdrożył rozwiązanie (patentnr 172055), które okazało się skuteczne w gruntach piaszczystychi w spoistych. Eliminuje ono potrzebę stosowaniaspecjalnej komory zastrzykowej, umożliwia zarazem łatwewielokrotne powtarzanie zastrzyku i skuteczne naprężeniepodłoża fundamentu. Sposób ten zastosowano także do naprężaniabaret.sp. z o.o.REKLAMAEfekty naprężenia podłoża potwierdziły liczne próbne obciążenia.Wykazały one znaczące zmniejszenie osiadań pali także wgruncie spoistym. Przy koszcie zabiegu odpowiadającym cenieod 1 do 3 m pala uzyskuje się zwiększenie użytkowej nośnościpala o 20 do 50%. Dodatkową korzyścią jest wzrost bezpieczeństwadzięki sprawdzeniu nośności każdego pala, co pozwala wykryći poprawić pale niewłaściwie wykonane. Zabiegi powodujątakże ujednolicenie podatności wszystkich pali w fundamencie,co eliminuje siły wewnętrzne w konstrukcji wywołane różnicamiosiadania pali.Jednym z przykładów zastosowania była budowa 186-metrowegowieżowca WTT (d. Centrum Daewoo) w Warszawie[2]. Umiejętne wykonanie i zabieg naprężania podstaw pozwoliłyuzyskać bardzo duże nośności pali. Trzy badane paleo średnicy 1,5 m i zagłębieniu jedynie 10 m, oparte w zagęszczonychpiaskach średnich i drobnych, przy obciążeniuprojektowym 7,54 MN osiadły tylko 4,7, 6,4 i 9,0 mm, a przymaksymalnej sile 11 MN odpowiednio: 8,2, 11,9 i 17,0 mm.Na obiekcie tym wykonano także kontrolne badania ciągłościwszystkich pali.Norma palowa PN-B-02482:1983 (jak też normy zagraniczne)nie podaje zasad projektowania pali z naprężanymi podstawami.Propozycje dotyczące pali z podstawami naprężonymi przyużyciu instalacji iniekcyjnej opracowanej w IBDiM zamieszczonow pracy [8]. Zalecono przyjmowanie współczynnika technologicznegonośności naprężonej podstawy S p= 1,3 oraz podanoograniczenia przydatności tego zabiegu. Doświadczeniawskazują, że sztywność osiowa pali (w zakresie obciążeń charakterystycznych)w wyniku wstępnego naprężenia podstawywzrasta co najmniej o 50%.Piśmiennictwodr inż. Bolesław KłosińskiInstytut Badawczy Dróg i Mostów1. „Fundamenty palowe”, seminarium PZWFS i IBDiM, Warszawa,22 kwietnia 2009.2. K. Grzegorzewicz, B. Kłosiński, Fundamenty i podziemie184-metrowego wieżowca Warsaw Trade Towerw Warszawie, „Inżynieria i Budownictwo” nr 12/2001,s. 698–702.3. K. Gwizdała, Współczesne technologie wykonawstwa pali,„Inżynieria Morska i Geotechnika” nr 6/2004, s. 307–317.4. B. Kłosiński, O projektowaniu posadowień budynków wysokich,„Inżynieria i Budownictwo” nr 3/2009, s. 121–130.60INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologie5. B. Kłosiński, E. Marcinków, Pale wiercone – współczesne metodywykonania, seminarium PZWFS i IBDiM „Fundamentypalowe 2009”, Warszawa, 22 kwietnia 2009.6. B. Kłosiński, P. Rychlewski, Jak ulepszyć normę palową PN-83/B-02482?, „Inżynieria i Budownictwo” nr 12/2001,s. 734–737.7. B. Kłosiński, P. Rychlewski, Charakterystyka nowych europejskichnorm geotechnicznych, materiały konferencyjne WPPK „Naprawyi wzmocnienia konstrukcji budowlanych”, Wisła 2009,t. I, s. 163–203.8. B. Kłosiński, Cz. Szymankiewicz, Doświadczenia IBDiM ze stosowaniaoraz badań pali i baret z iniekcyjnie naprężanymi podstawami,„Inżynieria i Budownictwo” nr 3/2005, s. 120–125.9. M. Kosecki, Statyka ustrojów palowych – Zasady obliczaniakonstrukcji palowych metodą uogólnioną i fundamentów płytowo-palowychmetodą podłoża dwuparametrowego, Wyd.PZITB, oddz. Szczecin, 2006, s. 166.10. E. Marcinków, Ściany palowe, „Inżynieria i Budownictwo”nr 6/2006.11. Norma PN-83/B-02482 Fundamenty budowlane. Nośnośćpali i fundamentów palowych.12. Norma PN-EN 1536:2001 Wykonawstwo specjalnych robótgeotechnicznych – Pale wiercone.13. Norma PN-EN 12699:2002 Wykonawstwo specjalnych robótgeotechnicznych – Pale przemieszczeniowe.14. Piling and Deep Foundations, 10th Int. Conf. DFI, Amsterdam,May 2006, s. 88715. A. Tejchman, K. Gwizdała, Propozycje zmian i uzupełnieńPN-83/B-02482, „Inżynieria i Budownictwo” nr 6/2001,s. 354–359.16. P. Vermeer, O. Bernecker, T. Weirich, Schraubpfähle: Herstellung,Tragfähigkeit und numerische Modellierung, „Bautechnik“nr 2/2008, s. 133–139.REKLAMAluty 10 [70]61

artykuł sponsorowanyWielkie możliwościmałych paliIdea, rys historycznyWe wczesnych latach pięćdziesiątych dr Fernando Lizzi zapoczątkowałnowy sposób myślenia o fundamentach. Obserwując naturę opracowałi rozwinął pomysł „pali korzeni” (pali radice), pali o niewielkiej średnicy,które wykonane w odpowiednim układzie – długości, nachylenia i rozstawu– tworzą wraz z podłożem strukturę podobną do systemu korzeniowegodrzew, zdolną do przenoszenia sił pionowych i poprzecznych,zarówno wciskających, jak i wyrywających. Elegancki pomysł pozwolił natworzenie lekkich, wyrafinowanych konstrukcji fundamentów o pełnychmożliwościach, a niekiedy nawet większych niż stosowane powszechniemasywne bloki lub pełnowymiarowe pale. Jednak ograniczenia tradycyjnychtechnik wykonywania mikropali, związane głównie z wydajnościąi ekonomiką, spowodowały, iż doskonała koncepcja przez długie latapozostawała praktycznie niewykorzystana. Mikropale stały się ubogimikrewnymi „prawdziwych” pali pełnowymiarowych, a ich stosowaniezmarginalizowano. Dopiero rozwój technologii mikropali samowiercącychnadał właściwego znaczenia tej niezwykle wygodnej i elastycznejmetodzie konstrukcji fundamentów specjalnych. Elementami decydującymio sukcesie okazały się bowiem: łatwość stosowania, możliwość pracyw trudnym terenie i na ograniczonej przestrzeni, a przede wszystkimwysoka wydajność instalacji mikropali, niezależna od warunków gruntowych.Biorąc pod uwagę stopień technicznego wyrafinowania fundamentówmikropalowych, niezwykle ważny jest również szeroki zakresnośności, pozwalający na stworzenie układu optymalnie przenoszącegosiły działające od obiektu. Idea systemu samowiercącego TITAN opisywanabyła już wcześniej na łamach „Inżyniera budownictwa”. Warto jednakzaznaczyć, iż to elastyczne narzędzie projektantów, dzięki któremu wizjadr. Lizzi staje się rzeczywistością, poza wymiarem technologicznej supremacji,znalazła oparcie w normach. System TITAN jest w pełni zgodnyz normą PN-EN 14199 „Wykonawstwo specjalnych robót geotechnicznych”,zarówno w kwestii technologii (sposobu wykonania mikropala– wiercenie z jednoczesną iniekcją przy użyciu przewodu traconego jakozbrojenie), jak i wymogów materiałowych (gatunek stali) oraz niezbędnejochrony antykorozyjnej. Dzięki tym cechom system TITAN tworzy technologiękompletną, coraz skuteczniej rywalizując na polu fundamentowaniaz technologiami tradycyjnymi. Szybkie tempo prac, łatwość predykcji osiadań(w oparciu o pierwszy w Europie zestaw nomogramów) oraz wysokaskuteczność układów mikropalowych w relacji obciążenie/osiadanie zachęcajądo stosowania tej technologii w wymiarze pełnoskalowym.Rozwiązanie projektowe, rzeczywistośćDoskonałym przykładem takiego zastosowania jest most łukowy, zlokalizowanyw ciągu przebudowywanej drogi krajowej nr 7 Kraków– Zakopane, w miejscowości Lubień.Nowa droga, o parametrach drogi ekspresowej, omija Lubień pozboczu przylegającym do doliny Lubieńki, przekraczając przy tymszereg wyżłobionych w nim przez potoki mniejszych dolinek. NadRys. 1 | Idea posadowienia mostu łukowego nad dolinką osuwiskową,miejscowość Lubień, DE S7Fot. 2 | Fundament dźwigaru łukowego w trakcie wykonywania mikropali;fot. A. KulawikFot. 3 | Most łukowy w ciągu DE S7 Kraków – Rabka, Lubień;z fundamentami mikropalowymi; fot. arch. TITAN POLSKA62INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyFot. 1 | Wykonywanie mikropali w fundamencie przyczółkaRys. 2 | Widok koncepcyjny mostu łukowego, DE S7, Lubień;autor: „Andrzej Kulawik biuro inżynierskie”, Zabrze, 2007 r.Rys. 3 | Przekrój podłużny mostu łukowego z układem mikropali, DE S7,Lubień; autor: „Andrzej Kulawik biuro inżynierskie”, Zabrze, 2007 r.jedną z takich dolinek, na wysokości ok. 14 m od jej dna, wykonanyzostał most łukowy dla nowej drogi ekspresowej, posadowiony przypomocy mikropali TITAN (rys. 1).Projekt obiektu wraz z fundamentami powstał w pracowni projektowej„Andrzej Kulawik biuro inżynierskie” z Zabrza. Warunki geologiczno-inżynierskiepanujące w obrębie dolinki są trudne – podłożebudują słabe grunty zwietrzelinowo-deluwialne, reprezentowanegłównie przez gliny pylaste z rumoszem oraz rozlasowane łupki ilastomułowcowe.Głębsze podłoże fliszowe natomiast charakteryzuje siędużą zmiennością co do litologii i mikrotektoniki, zasadniczo tworząje łupki mułowcowe ilaste, przewarstwione piaskowcami. Ponadto, zuwagi na liczne obszary źródliskowe oraz wyjątkową wrażliwość deluwiówtworzących zbocza dolinki, obszar dolinki został uznany zapotencjalnie osuwiskowy. Również warunki terenowe nie były sprzyjające.Młoda rzeźba dolinki, wyrażająca się w stosunkowo stromychzboczach, utrudniała wprowadzenie ciężkiego sprzętu. Należy dodać,że wykonywanie pali dużych średnic w warunkach fliszu karpackiegojest obarczone sporą niewiadomą. Duże opory wiercenia, potęgowanedodatkowo przy natrafieniu na wkładki piaskowcowe, potrafią przyczynićsię do spadku wydajności lub konieczności stosowania mocniejszychnarzędzi, co wiąże się zazwyczaj ze wzrostem przewidywanychkosztów. Ponieważ system TITAN nie wymaga stosowania ciężkiegosprzętu, a sama technologia jest wolna od wspomnianych ograniczeńzwiązanych ze sposobem wiercenia, fundamenty obiektu mostowegozdecydowano się wykonać przy użyciu mikropali TITAN (fot. 1).Przyczółki mostu oparto na dwurzędowym układzie pionowych mikropaliTITAN 130/51 o długości 9 i 12 m. Siły poprzeczne działające nafundament zostały przejęte przez jeden rząd ukośnych mikropali kotwiącychTITAN 73/53 o długości 12 m. Również dźwigary łukowe wspartezostały na fundamencie mikropalowym. W tym przypadku, zastosowanooptymalny układ mikropali zlokalizowanych w osiach działania głównychsił i zorientowanych przestrzennie, zgodnie z ich kierunkiem. Siłyz dźwigara łukowego przejęto dwurzędowym układem rozchylonychpromieniście mikropali TITAN 103/51 o długości 12 i 15 m (fot. 2).Do dystrybucji sił z filara wspartego na tym samym fundamencie wykorzystanorząd pionowych mikropali TITAN 103/51 o długości 15 m.W każdym rzędzie wykonano osiem mikropali. Łącznie wykonanook. 420 mb mikropali 73/53 oraz ok. 1800 mb mikropali 103/51.Mikropale wykonała firma IMB Podbeskidzie jedną ekipą wiertniczą.Schemat posadowienia przedstawiono na rys. 1 i 2.Podsumowanie, przyszłośćOpracowany i zrealizowany projekt posadowienia opisanego obiektuuchodzi za wzór estetyki inżynierskiej i racjonalnego wykorzystania możliwościmikropali. Ich układ, będący niejako naturalnym przedłużeniemsystemu nośnego konstrukcji, podąża za kierunkiem działania sił i pozwalana ich skuteczną dystrybucję w podłoże fliszowe. W tak słabym podłożufliszowym ogromną rolę odegrał czynnik technologiczny – wierceniez jednoczesną iniekcją, co pozwoliło (poza wykonaniem elementówo określonej nośności jednostkowej) na iniekcyjne scalenie, spetryfikowaniemasywu w obrębie wykonywanego układu mikropalowego. Efekt ten,osiągany poprzez wypełnienie, podawanym w trakcie wiercenia zaczynem,wszelkich szczelin, spękań oraz rozluźnionych stref podłoża, pozwalatraktować tego rodzaju fundamenty jako wgłębnie zmonolityzowane,geokompozytowe bryły. W świetle sygnalizowanego zagrożenia procesamigeodynamicznymi taki sposób posadowienia obiektu wydaje się jaknajbardziej racjonalny. Przestrzenna struktura fundamentów i związanez jej strukturą głębokie scalenie i wzmocnienie iniekcyjne rozluźnionegoi podatnego podłoża gruntowego zdają się stanowić rozsądną formę zabezpieczeniaprzed potencjalnymi procesami osuwiskowymi.Zjawisko opisane ponad pięćdziesiąt lat temu, polegające na współpracyodpowiednio zaprojektowanych mikropali z podłożem na zasadziewgłębnego zbrojenia, zaistniało w pełnym wymiarze, o czym świadcząwyniki próbnych obciążeń, ukazujące średnie osiadanie mikropaliTITAN 103/51 na poziomie 2,8 mm, przy sile rzędu 640 kN. Godnymuwagi jest fakt szybkiej stabilizacji osiadań i praktycznie brak obserwowanegopełzania (średni przyrost odkształcenia w ciągu godziny napoziomie 0,08 mm). Błyskotliwe wykorzystanie możliwości mikropaliTITAN przez projektanta i precyzyjne wykonawstwo zaowocowały inżynierskoeleganckim obiektem, będącym doskonałym dowodem nawielkie możliwości „małych” pali.mgr inż. Jakub SierantTITAN Polska Sp. z o.o.ul. Miłkowskiego 3/702, 30-349 Krakówtel. +48 12 636 61 62, fax. +48 12 257 05 25e-mail: sierant@titan.com.plwww.titan.com.plLiteratura[1] Kulawik A., fragmenty projektu wykonawczego „Budowa obwodnicymiejscowości Lubień w ciągu drogi ekspresowej S7 Kraków– Rabka, km 710+145 – 714+119”, Transprojekt-Kraków Sp. z o.o.,Kraków, 2007.luty 10 [70]63

literatura fachowaKOMENTARZ DO NORMY PN-EN 13956:2006 ELASTYCZNE WYROBYWODOCHRONNE. WYROBY Z TWORZYW SZTUCZNYCH I KAUCZUKUDO POKRYĆ DACHOWYCHDefinicje i właściwości wraz z zaleceniami ITB dla wyrobów objętych normąBarbara FranckeWyd. 1, str. 24, oprawa broszurowa, Wydawnictwo Instytutu Techniki Budowlanej,Warszawa 2009.KOMENTARZ DO NORMY PN-EN 13707:2006 + A1:2007 ELASTYCZNE WYROBYWODOCHRONNE. WYROBY ASFALTOWE NA OSNOWIE DO POKRYĆ DACHOWYCHDefinicje i właściwości wraz z zaleceniami ITB dla wyrobów objętych normąBarbara FranckeWyd. 1, str. 30, oprawa broszurowa, Wydawnictwo Instytutu Techniki Budowlanej,Warszawa 2009.W obu opracowaniach podano zakres stosowania norm z uwzględnieniem wyrobów nimiobjętych, komentarz do wymagań norm w zakresie właściwości technicznych wyrobóworaz zalecenia ITB w zakresie wymaganych dla odpowiednich wyrobów wartości.KONTRAKTY BUDOWLANE BEZ RYZYKAWSKAZÓWKI I WZORY GWARANTUJĄCE OTRZYMANIE WYNAGRODZENIApod red. Tomasza OsieckiegoWyd. 1, str. 120, oprawa broszurowa, Wydawnictwo Wiedza i Praktyka, Warszawa 2009.Precyzyjne i jednoznaczne zapisy w umowach są podstawą dobrej współpracy uczestników procesubudowlanego. W książce Czytelnicy znajdą odpowiedzi na wiele istotnych pytań, np. jak odzyskaćkarę niesłusznie potrąconą z wynagrodzenia lub jak zabezpieczyć się przed karą umowną.SŁOWNIK BUDOWNICTWA, INFRASTRUKTURY I WYPOSAŻENIATomasz TomlikWyd. 4, str. 649, oprawa twarda lakierowana, Wydawnictwo Przekładnia, Warszawa 2009.Obszerny słownik polsko-angielski i angielsko-polski budowlany zawiera ok. 20 tys. hasełz zakresu: budownictwa ogólnego, budowy dróg, kolejnictwa, inżynierii środowiska, wyposażeniawnętrz, transportu, a także zestawienia polskich i angielskich skrótów budowlanych oraz glosariuszok. 150 terminów. Do słownika dołączona jest płyta CD (możliwa bezpłatna aktualizacja bazyterminologicznej i programu w trybie online u wydawcy).64INŻYNIER BUDOWNICTWA

artykuł sponsorowanyIzolacja doskonała– czyli nowoczesne akcesoria do ogrzewania podłogowegoi systemów ochrony przed śniegiem i lodemElektryczne ogrzewanie podłogowe jest jednym z najdoskonalszychsystemów ogrzewania pomieszczeń. Wyższy komfort użytkowaniai jeszcze większą energooszczędność można osiągnąć stosującnowoczesne materiały termoizolacyjne.Fot. 1 | Ułożenie przewodów grzejnych jednostronniezasilanych ELEKTRA VCD25Nowością w ofercie firmy ELEKTRA są płyty izolacyjneThermopanel wykonane z polistyrenu ekstrudowanegoz dwóch stron, wzmocnionego specjalnązaprawą klejową i siatką z włókna szklanego.Thermopanele mają wymiary 600 x 1250 mm,grubość 10–100 mm. Twardość płyt pozwala nabezpośrednie układanie na nich terakoty, panelii innego typu posadzek. Inne ważne zalety tychpłyt to: układanie ich bezpośrednio na konstrukcjęstropów bez wykonywania gładzi cementowych,wykonywanie zabudów wnęk, montaż ścianekdziałowych bez użycia stelaży metalowych.Stosując Thermopanele mamy do wyboru kilkaspecjalistycznych systemów ogrzewania podłogowego,które możemy idealnie dopasować doswoich wymagań.Gdy nie ma jeszcze wylewki betonowej, możnaskorzystać z przewodów grzejnych ELEKTRA– produkowanych w wielu wariantach o mocy10, 15, 17 W/m, zasilanych jednostronnie(VCD) i dwustronnie (VC). Przewody stosuje siędo ogrzewania jako zasadniczy lub wspomagającysystem grzejny. Układa się je bezpośredniow warstwie wylewki betonowej, na której znajdziesię materiał wykończeniowy podłogi.Gdy mamy już gotową wylewkę, stosujemymaty grzejne – ELEKTRA MD lub MG o mocy100 i 160 W/m 2 lub cienkie przewody ELEKTRAFot. 2 | Płyta i kątownik na stopnieoraz podest THERMOPANEL SDM. Układamy je w warstwie zaprawy klejowejlub wylewce samopoziomującej.Maty ELEKTRA składają się z cienkiego przewodugrzejnego, rozpiętego na siatce z włókna szklanegoo szerokości 50 cm. Maty grzejne możemydobrać i ułożyć samodzielnie. Dobór maty ograniczasię w zasadzie do określenia powierzchniprzeznaczonej do ogrzania. Maty możemyprzykleić do Thermopaneli, które układamy nawylewce betonowej. Dodatkowa warstwa izolacjizmniejszy koszty eksploatacyjne systemu doniezbędnego minimum.Najbardziej komfortowy i ciepły budynek możezostać zaskoczony przez zimową aurę. Czyhająwtedy na domowników oblodzone schody,chodniki, podjazdy. Aby uniknąć przykrychniespodzianek, powinniśmy skorzystać z systemówochrony przed śniegiem i lodem ELEKTRA.Możliwe jest wykonanie instalacji ogrzewania:podjazdu, chodników lub schodów.Ogrzewanie wjazdu do garażu możemywykonać pod całą powierzchnią podjazdu– w tym wypadku możemy wykorzystać przewodygrzejne ELEKTRA VCD o mocy 25W/mlub wyłącznie pod trakcje jezdne naszegoauta. Do tego celu możemy użyć gotowychmat grzejnych, np.: ELEKTRA SnowTec TM . Matymają szerokość 60 cm. Przewody i maty układasię zarówno w podsypce piaskowej podkostkę brukową lub w warstwie wylewkiw podjazdach wykonanych z zaprawy betonowej.Moc jednostkowa na m² powinna wynieśćok. 300 W/m². Dla przyśpieszenia efektu działaniasystemu antyoblodzeniowego możemyużyć Thermopaneli S. Thermopanel S to systempłyt o wymiarach 600 x 1250 mm i kątownikówo wymiarach 400 x 200 x 1250 mm, gr. 22 mmz bruzdami potrzebnymi do łatwego montażuprzewodów grzejnych w systemie antyoblodzeniowymschodów, podjazdów. ZastosowanieThermopaneli S skraca czas pracy przewodówgrzejnych. Dzięki temu szybciej zniknie oblodzeniei zmniejszą się koszty eksploatacyjne.Są odporne na wilgoć i mróz oraz łatwew obróbce (cięcie nożem monterskim).W instalacji ogrzewania antyoblodzeniowegoschodów wykorzystujemy przewody grzejneELEKTRA VCD o mocy 25 W/m. Aby poprawićsprawność systemu, możliwe jest wykorzystanieThermopaneli izolacyjnych na schody z bruzdamido mocowania przewodów.Technologia wykonywania Thermopaneli zostaławykorzystana przy produkcji kątownikówThermopian (o strukturze Thermopaneli), służącychdo szybkiej zabudowy pionów wodnokanalizacyjnych,wentylacyjnych, c.o., bez użyciastelaży metalowych i do aranżacji wnętrz.Wymiary Thermopianu: do 3 m wysokości,do 0,5 m szerokości.Prawidłowo zaprojektowana oraz wykonanainstalacja ogrzewania podłogowego zapewnimaksimum komfortu, a system ochrony przedśniegiem i lodem zadba o nasze bezpieczeństwo.Zastosowanie odpowiednich regulatorówtemperatury sprawi, że system stanie się całkowiciebezobsługowy, a koszty działania zostanąobniżone do niezbędnego minimum.ELEKTRAWarszawa, ul. Marynarska 14,tel. 22 843 32 82, www.elektra.plBiałystok, ul. Produkcyjna 59/1,tel. 85 653 30 06, www.elektrakardo.plluty 10 [70]65

dawno, technologie dawno temuKotłykondensacyjne – cz. IKotły kondensacyjne w porównaniu z innymi kotłami pozwalają na zmniejszeniezużycia paliwa i ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Konieczne jest jednak uwzględnieniespecyficznych wymagań związanych z ich funkcjonowaniem.Kotły grzewcze mają za sobą ponad 100 lat historii. Pomysł wykorzystaniaciepła utajonego pary wodnej ze spalin doprowadziłponad 40 lat temu do powstania pierwszych kotłów kondensacyjnych.Dzisiaj kotły kondensacyjne osiągają sprawność ponad100% (liczoną względem wartości opałowej), a 110% jestkresem możliwości rozwoju urządzeń wykorzystujących spalaniepaliw w sposób tradycyjny.W przyszłości kotły zostaną zapewne zastąpione przez nowoczesnerozwiązania, nad którymi prace wdrożeniowe trwają od lat,jak: pompy ciepła, wykorzystujące spalanie gazu ziemnego, mikroturbinygazowe, ogniwa paliwowe zasilane metanem i inne.Jednak długo jeszcze do celów grzewczych będą wykorzystywanekotły, w tym coraz powszechniej kotły kondensacyjne (rys. 1).Aby wykorzystać ich główny atut, czyli wysoką sprawność wytwarzaniaciepła, o kilkanaście procent wyższą niż w nowoczesnychkotłach niekondensacyjnych, należy dobrze poznać specyfikęich pracy, dobrać instalację grzewczą, zapewnić odpowiedniewarunki eksploatacyjne. Wiąże się to z pewnymi wymaganiamii ograniczeniami, których nie ma w układach grzewczych z kotłaminiekondensacyjnymi. Niniejszy artykuł nie wyczerpuje zagadnienia(patrz np. [1]).Zrozumienie istoty zastosowania techniki kondensacyjnejw kotłach wymaga przypomnienia procesów zachodzącychw czasie spalania paliw.Proces spalania w kotleKocioł jest urządzeniem, w którym energia chemiczna jestzamieniana w ciepło. W komorze spalania zachodzą reakcjeutleniania pierwiastków palnych (węgla, wodoru i siarki),w wyniku czego wydziela się ciepło. Nośnikiem tego ciepła sągazy spalinowe, które płynąc przez kocioł, oddają ciepło do wodykotłowej. Wymiana ciepła pomiędzy spalinami a wodą odbywasię w sposób pośredni, poprzez powierzchnię komory spalaniai kanałów spalinowych w kotle. Kocioł jest zatem równocześnieprzeponowym wymiennikiem ciepła spaliny–woda. Do kotłanależy dostarczyć paliwo i powietrze potrzebne do spalania.W spalinach kotłowych znajduje się pewna ilość pary wodnej,pochodząca głównie z utleniania wodoru zawartego w paliwie.Zawiera ona w sobie ciepło utajone. Ciepło zawarte w parzewodnej można wykorzystać, schładzając spaliny do temperaturyniższej niż temperatura punktu rosy. Para wodna skraplasię i oddaje ciepło utajone powierzchni kotłowego wymiennikaciepła, a pośrednio – wodzie kotłowej. Czynnikiem, który schłaa)d)Do c.o.Do c.o.Z c.o.Produktami są ciepło i gazy spalinowe zawierające w swym składzietakże parę wodną, której ciepło skraplania można wykorzystaćw kotłach kondensacyjnych. W kotłach spalających paliwastałe powstaje również popiół i żużel.Ciepło utajone w spalinachb)Z c.o.e)Do c.o.Z c.o.Do c.o.Do c.o.Z c.o.Z c.o.Rys. 1 | Przykładowe rozwiązania stosowane w celu wykorzystaniacieplnego efektu kondensacji przy schładzaniu spalin:a) kocioł ze zintegrowanym kondensacyjnym wymiennikiemciepła,b) kocioł z wymiennikiem kondensacyjnym umieszczonym podwymiennikiem tradycyjnym,c) dwufunkcyjny kocioł kondensacyjny (wewnętrzny zbiornik –obieg c.o., zewnętrzny zbiornik – zasobnik ciepłej wody użytkowej,podgrzewanej za pośrednictwem wody obiegu c.o.),d) zastosowanie oddzielnego wymiennika kondensacyjnego(skraplacza) za kotłem,e) zastosowanie wymiennika tradycyjnego i kondensacyjnegopod wspólną obudowąc)z.w.c.w.u.66INŻYNIER BUDOWNICTWA

dawno, dawno technologie temudza spaliny, jest woda powracająca do kotła z instalacji. Parawodna nieskroplona na powierzchni wymiany ciepła w obrębiekotła może częściowo wykraplać się w kominie, a także trafiaćprzez komin do atmosfery. W tym przypadku jest to strata ciepłautajonego.Ciepło utajone (zwane ciepłem parowania lub ciepłem skraplania)wynosi w temperaturze 100 o C i przy ciśnieniu atmosferycznym2257 kJ/kg. Oznacza to, że tyle energii musimy doprowadzićw sposób bezstratny do kilograma wrzącej wody, byją odparować. Dla porównania podgrzanie 1 kg wody od 0 o Cdo 100 o C wymaga dostarczenia (nie licząc strat) około 419 kJenergii (przyjmując ciepło właściwe wody równe 4,19 kJ/(kgK)).Natomiast: spalając 1 kg lekkiego oleju opałowego, otrzymujemy42 600 kJ energii. Taka ilość ciepła pozwala (pomijającstraty) podgrzać około 100 kg wody od 0 o C do 100 o C lub odparować18,8 kg wody wrzącej. A zatem skraplając 18,8 kg parywodnej, uzyskujemy ciepło odpowiadające spaleniu 1 kg olejuopałowego (lub 1,2 m 3 gazu ziemnego o wartości opałowej35 000 kJ/m 3 ).Zawartość pary wodnej w spalinachIlość pary wodnej, jaką zawierają gazy spalinowe powstającew kotle, zależy w znacznej mierze od rodzaju paliwa. Para wodna(H 2O) jest wynikiem reakcji utleniania wodoru. Paliwa, w którychjest większy udział wodoru, wytwarzają więcej pary wodnejjako produktu spalania. Do kotłów kondensacyjnych stosuje siępowszechnie trzy paliwa: gaz ziemny (98% CH 4), który zawieraokoło 25% wodoru, propan techniczny (95% C 3H 8) – około 18%wodoru, i olej opałowy – 10–14% wodoru. Z każdego kilogramawodoru w paliwie powstaje 9 kg pary wodnej, z której po skropleniuw obrębie kotła można odzyskać ciepło utajone. W tabelipokazano wartości ciepła utajonego, jakie niesie para wodnaw spalinach. Obliczenia wykonano dla przykładowych parametrówpaliw.Odzyskanie ciepła utajonegoPara wodna schłodzona do temperatury punkty rosy zmieniaswój stan skupienia. Im większa jest wilgotność względnaspalin, tym wyższa jest temperatura punktu rosy, czyli szybciejrozpocznie się kondensacja pary wodnej w trakcieschładzania spalin. Ponadto niższa temperatura powierzchniwymiany ciepła oznacza intensywniejszą kondensację parywodnej i skuteczniejszy odzysk ciepła utajonego. Ponieważ wobrębie kotła najniższą temperaturę ma woda powracająca zinstalacji, najlepszy efekt uzyskuje się, jeśli kocioł kondensacyjnywspółpracuje z niskotemperaturową instalacją grzewczą, np.ogrzewania podłogowego.Skropliny, czyli ściekiW następstwie wykraplania się pary wodnej ze spalin napowierzchni wymienników ciepła powstają kropelki wody,w których rozpuszcza się część dwutlenku węgla, tlenkówsiarki i tlenków azotu, zawartych w spalinach. A zatem wprzypadku kotłów kondensacyjnych spaliny opuszczającekocioł są nie tylko lepiej schłodzone, lecz również bardziejsuche i mniej zanieczyszczone niż spaliny z kotłów niekondensacyjnych.Równocześnie jednak wykroplona para wodnai rozpuszczone w niej zanieczyszczenia muszą zostaćodprowadzone z kotła w postaci kwaśnego kondensatu(skroplin) będącego mieszaniną kwasów: węglowego, azotowegoi siarkowego. Skropliny są mniej agresywne, jeśliw paliwie jest mało siarki. Ponadto duża zawartość pary wodnejw spalinach i jej intensywne wykraplanie oznacza lepszerozcieńczenie rozpuszczonych w wodzie zanieczyszczeń.Strumień skroplin odprowadzanych z kotłów kondensacyjnychzależy od rodzaju paliwa. Rośnie wraz ze wzrostem mocy cieplnejkotła.W przybliżeniu strumień skroplin można określić wskaźnikowo wzależności od energii w paliwie: gaz ziemny – 0,16 dm 3 /kWh; gazpłynny – 0,13 dm 3 /kWh; olej opałowy – 0,08 dm 3 /kWh.Skropliny odprowadzane do kanalizacji w budownictwie mieszkaniowymstanowią kilka procent odprowadzanych ściekówbytowych i nie obniżają w istotny sposób wartości pH ściekówodprowadzanych do kanalizacji. Dodatkowo ścieki z gospodarstwdomowych są lekko zasadowe, co w pewnymstopniu neutralizuje skropliny z kotłów kondensacyjnych.Jednak, przy innym sposobie użytkowania obiektu niż mieszkalnictwolub przy przewidzianej dłuższej nieobecności użytkownikóww sezonie grzewczym, neutralizacja skroplin może okazaćsię konieczna.Wartość opałowaUdział masowy wodoruw paliwieIlość pary wodnejze spalenia1 kg paliwaCiepło utajonew parze wodnej zespalenia 1 kg paliwaCiepło utajone(wartość opałowa= 100)Gaz ziemny44 900 kJ/kg(35 000 kJ/m 3 )25% 2,25 kg 5 175 kJ 11Propan techniczny 46 000 kJ/kg 18% 1,62 kg 3 726 kJ 8Olej opałowy lekki 42 600 kJ/kg 12% 1,08 kg 2 484 kJ 6Tab. | Ciepło utajone w parze wodnej przy spalaniu wybranych paliwluty 10 [70]67

dawno, technologie dawno temuSkropliny z kotłówkondensacyjnychŚciekibytoweGazziemnyOlejopałowystandardowy(0,2% S)14 14131211109876543210OdczynzasadowypHOdczynkwaśny1312111098765432101 M roztwór NaOHWoda wapiennaMydłoWodawodociągowaWodadeszczowaCoca-colaKwas żołądkowy1 M roztwór HCI3. Odczyn skroplin odprowadzanych z gazowych kotłówkondensacyjnych jest lekko kwaśny (pH = 3,5–5,5), zbliżonydo odczynu wody deszczowej na obszarach zabudowanych(rys. 2). Skropliny z kotłów opalanych olejem są bardziejkwaśne z powodu zawartości siarki w składzie oleju i mniejszejilości pary wodnej w spalinach. Na rynku są dostępne olejeopałowe o zawartości siarki obniżonej do 0,1%, a nawetmniejszej niż 0,005% (tzw. olej ubogi), które wykorzystanew kotłach kondensacyjnych pozwalają zmniejszyć agresywnośćskroplin. Decydując się na stosowanie olejowego kotła kondensacyjnego,należy uzyskać informację od producenta kotła codo zalecanego rodzaju oleju oraz przeprowadzić rozeznanieodnośnie do możliwości i stałości dostaw takiego paliwa.Rys. 2 | Porównanie odczynu różnych substancjiJakie paliwo do kotłów kondensacyjnych?Najlepszym paliwem do kotłów kondensacyjnych jest gazziemny, następnie propan i wreszcie olej opałowy. Wynikato głównie z dużego udziału wodoru w paliwie (tabela), przezco spaliny z gazu ziemnego mają największą zawartość wilgocii największą wilgotność względną. Dlatego też:1. Wydajność procesu wykorzystania ciepła (COP) w kotlekondensacyjnym dla gazu ziemnego wynosi 111% (uwzględniającstraty kotła, będzie to np. 109%); dla propanu – 108%,a dla oleju opałowego – jedynie 106%.2. Temperatura punktu rosy dla gazu ziemnego ma wartośćokoło 56 o C, dla propanu około 50 o C, a dla oleju opałowegookoło 46 o C. Jeśli spaliny zostaną schłodzone do temperaturynp. 50 o C, to przy gazie ziemnym zachodzi już kondensacja,przy propanie – dopiero się rozpoczyna, natomiast spalinyz oleju opałowego należy bardziej schłodzić, by odzyskaćz nich ciepło utajone.Bibliografiadr inż. Jarosław OlszakPolitechnika Warszawska1. K. Mizielińska, J. Olszak, Gazowe i olejowe źródła ciepła małejmocy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej,Warszawa 2005.2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinnyodpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75,poz. 690).3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r.w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniuścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnieszkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. z 2006 r.Nr 137, poz. 984).4. ATV-DVWK-A251. Kondensate aus Brennwertkesseln, August 2003.krótkoPociągiem na lotniskoW listopadzie lotnisko w Warszawie podpisało umowę z wykonawcą– firmą Bilfinger Berger Budownictwo – na budowę niespełna dwukilometrowegoodcinka torów (port lotniczy Warszawa – stacja PKP Służewiec),które umożliwią kolejowe połączenie centrum miasta z lotniskiem na Okęciu.Warto przypomnieć, że stacja kolejowa na warszawskim lotnisku jestgotowa w stanie surowym od 2007 r., ale nie ma do niej torów. Terazwiadomo, że tory mają być gotowe za pół roku.Obecnie jedynym lotniskiem w Polsce, mającym połączenie kolejowe, jestkrakowskie lotnisko Balice, jednak tego rodzaju połączenia planują takżeKatowice i Gdańsk.Źródło: mojeprzyloty.pl68INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeSzybciej z Warszawydo RadomiaPrzebudowa drogi krajowej nr 7na odcinku Grójec–BiałobrzegiW listopadzie 2009 r. zakończyła się kolejnaduża budowa drogowa w Polsce.Powstał kolejny, niespełna 18-kilometrowyodcinek drogi ekspresowej w ciągu drogikrajowej nr 7, który połączył miejscowościGrójec oraz Białobrzegi w województwiemazowieckim. Istotny jest także fakt, iż odcinekstanowił prawie przez półtora rokutzw. wąskie gardło na odcinku Warszawa––Radom, gdyż zarówno od strony Warszawydo końca obwodnicy Grójca, jak i z drugiejstrony od Radomia do początku obwodnicyBiałobrzegów jezdnia miała przekrój2 x 2 (dwa pasy ruchu w każdą stronę,mimo iż nie na całej długości jest to drogaekspresowa). Udostępnienie kierowcomprzekroju dwujezdniowego nie tylkoznacznie usprawniło i przyspieszyło przejazdna tym odcinku, ale przede wszystkimpoprawiło bezpieczeństwo wszystkichużytkowników ruchu.Budowa, a konkretnie rzecz ujmującprzebudowa, polegała nie tylko nabudowie dwujezdniowej drogi ekspresowej,ale także na wybudowaniucałej sieci (ponad 43 km) równoległychi prostopadłych (przejazdów)dróg: wojewódzkich, powiatowychi gminnych mających na celu obsłużenieruchu lokalnego, a także prowadzeniekomunikacji zbiorowej, która nie może sięjuż odbywać na drodze ekspresowej. Dlasprawnego skomunikowania przyległychmiejscowości wybudowano także trzy węzłydrogowe: Skurów, Józefów, Broniszew,3 wiadukty (przejazdy): Zaborów I, ZabrówII, Stanisławów, 12 obiektów mostowychoraz 6 kładek dla pieszych. Zakresem nie doData rozpoczęcia robót: 14 listopada 2007 r.Data zakończenia robót: 15 listopada 2009 r.Inwestor: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad – WarszawaGeneralny wykonawca: „DROGBUD” PHBD Sp. z o.o. – lider konsorcjum;„IMB – Podbeskidzie” Sp. z o.o. – partner konsorcjumDyrektor kontraktu: mgr inż. Grzegorz PiątkowskiKierownicy budowy: od XI 2007 do VIII 2009 mgr inż. Krzysztof Wojak;od IX 2009 inż. Jacek MindurProjektant: mgr inż. Czesław PołedniokParametry techniczne przebudowywanej DK7:■ klasa techniczna – S 2/2,■ prędkość projektowa – 100 km/h,■ szerokość pasa ruchu – 3,50 m,■ szerokość pasa awaryjnego – 2,50 m,■ szerokość pasa wł./wył. – 3,50 m,■ szerokość opaski – 0,50 m,■ szerokość pasa dzielącego – 4,00 m,■ skrajnia pionowa – 4,70 m,■ konstrukcja nawierzchni – 115 kN/oś.Podstawowe dane inwestycji:■ długość odcinka – 17,834 km,■ ilość wykopów – 660 tys. m³,■ ilość nasypów – 732 tys. m³,■ ilość materacy – 281 tys. m³,■ ilość warstwy mrozoochronnej – 233 tys. m³,■ ilość podbudowy z kruszywa 0/31,5 – 118 tys. m³,■ ilość stabilizacji (10 cm oraz 15 cm) – 95 tys. m³,■ ilość masy bitumicznej – 458 tys. Mg,■ łączna długość pozostałych dróg objętych kontraktem – 43,7 km,■ liczba obiektów mostowych – 24 szt. (12 mostów, 6 wiaduktów, 6 kładek),■ roboty mostowe – beton – 13,2 tys. m³,■ roboty mostowe – stal – 2,8 tys. Mg,■ długość barier ochronnych – 73 km,■ długość ekranów akustycznych – 9,7 km.luty 10 [70]69

ciekawe realizacjeWarstwa ścieralna SMA 0/12,8 mmWarstwa wiążąca z betonu asfaltowego 0/20 mm o zwiększonej odporności na odkształcenia plastycznePodbudowa z betonu asfaltowego 0/25 mmPodbudowa z kruszywa łamanego stabilizowanego mechanicznie 0/31,5 mmGrunt stabilizowany cementem Rm = 2,5 MPaWarstwa odsączająca – pospółkaWarstwa technologiczna – grunt stabilizowany cementem Rm = 2,5 MPaTab. | Przekrój typowy S74 cm9 cm18 cm20 cm15 cm20 cm10 cmpominięcia była także przebudowa sieciprzezbrojeniowych, które przed przystąpieniemdo prac stanowiły liczne kolizjez projektowaną siecią drogową i obiektamiinżynierskimi, przebudowano ponad 16km linii energetycznych (kablowych i napowietrznych),ponad 20 km linii telekomunikacyjnychoraz kabli światłowodowych,ponad 15 km sieci gazowej (średniego i niskiegociśnienia), 3 km rowów melioracyjnychoraz kilometr sieci wodociągowych.Odwodnienie „siódemki” wykonanozarówno w systemie powierzchniowym,który stanowią rowy przydrożne, zbiornikiretencyjne i odparowujące oraz ścieki skarpowei przykrawędziowe, jak i wgłębnym(częściowo) – studzienki ściekowe zbierającewodę z wiaduktów i mostów orazdrenaż pod pasem dzielącym i na krawędzikorony drogi w obszarach, gdzie drogabiegnie w wykopie. W miejscach, gdzie koniecznebyło przeprowadzenie wody poddrogą ekspresową, wykonano przepustyramowe żelbetowe oraz z blachy falistej.Ekspresówka została wyposażona takżew urządzenia zbierające i podczyszczającewody opadowe oraz liczne urządzeniabezpieczeństwa ruchu, zamontowanom.in. 73 km stalowych barier ochronnych,12,6 km ogrodzenia, 5,1 tys.sztuk osłon przeciwolśnieniowych,12 sztuk osłon energochłonnych nawszystkich rozgałęzieniach drogi, tj. wszystkichzjazdach na łącznice, drogi zbierającorozprowadzające oraz do MOP-ów. Osłonywykonane zostały jako wielosegmentowepoduszki zderzeniowe z tworzyw syntetycznych,zbrojonych włóknem szklanym,w postaci zestawu komór powietrznych.Zdolność pochłaniania energii wynosi750 kJ na moduł. Zasada działania ta-Fot. 1 | Montaż belek – wiadukt WD12kiej poduszki polega na przejęciu energiiuderzenia od pojazdu, obniżeniu opóźnieńdziałających na kierowcę i pasażerów dogranicy zapewniającej im w pierwszej kolejnościprzeżycie, a następnie jak najmniejszeobrażenia. Niejednokrotnie zastosowanietakich elementów bezpieczeństwa możeoznaczać wystąpienie tylko kolizji drogo-70INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeFot. 2 | Widok z wiaduktu WD-2 w kierunku Grójca – ruch dwoma jezdniami; grudzień 2009 r.wej, a nie wypadku drogowego z ofiarami. dźwięku DLα ≥ 10 dB.Jako podstawowe zalety tego typu osłon Ekrany pochłaniające wykonanoenergochłonnych należy wymienić, oczywiścieoprócz wysokiej skuteczności ograniczaniaskutków wypadków i kolizji drogowych,także krótki czas montażu i naprawyuszkodzonych elementów, pełną integralnośćpo najechaniu przez pojazd (wszystkieelementy pozostają spójne), wysoką odpornośćna działanie czynników atmosferycznych,a także estetyczny wygląd.Nie zapomniano o okolicznych mieszkańcach,w celu zmniejszenia uciążliwościhałasu pochodzącego od ruchu pojazdówzabudowano także 9,7 km ekranówakustycznych. Na całym odcinku sąto ekrany wysokości 4 m odbijającelub pochłaniające. Elementy wypełnieniaosadzono na słupach stalowych HEB160o typowym rozstawie 4 m (w kilkunastuprzypadkach rozstaw musiał zostać zmieniony),zabezpieczonych powłoką antykorozyjnąw formie zielonej ściany (gr. 138 mm)wypełnionej wełną mineralną. Natomiastpanele odbijające to panele aluminiowegr. 125 mm. Zarówno jedna, jak i drugaforma są łatwe i szybkie w montażu. Zielonaściana zabudowywana była w większościz elementów – modułów 4 m x 2 m(plus kilkanaście elementów nietypowych)z wykorzystaniem dźwigu, natomiastpanele aluminiowe ze względu na swójmały ciężar (wysokość 0,5 m) zabudowywanebyły przez pracowników bez użyciaspecjalistycznego sprzętu, w systemiezamków „pióro–wpust”. To sprawia, żeewentualna konieczność wymiany uszkodzonychelementów w przyszłości niebędzie stanowiła trudności. Zamontowanotakże 11 wyjść awaryjnych, specjalnieoznaczonych.Prace rozpoczęto w listopadzie 2007 r.o grubości 240 μm (cynkowanie Głównym założeniem Wykonawcy,oraz zestaw malarski). Słupy mocowanesą na palach ϕ 800 mm o długości 3 m,6 m lub 8 m wykonanych z betonu klasyB30. Pod wypełnieniem zamontowanotakże cokół w postaci żelbetowej płytyprefabrykowanej. Projektant założył ustawienieekranów o minimalnej izolacyjnościakustycznej Rw min. 30 dB oraz minimalnymwskaźniku oceny pochłanianiaoczywiście oprócz terminowej i jakościowejrealizacji, było prowadzenierobót w sposób jak najmniej utrudniającycodzienne funkcjonowanieużytkownikom drogi, dlatego teżwszystkie większe utrudnienia w ruchuczy nawet wstrzymywanie ruchu, którychnie da się na takiej budowie uniknąć(montaż elementów konstrukcyjnychobiektów mostowych, demontaższalunków itp.), były przeprowadzanew porach nocnych.Projekt przewidywał budowę nowej„siódemki” po śladzie starej (adaptacjastarej jezdni po jej wzmocnieniu najezdnię wschodnią ekspresówki), dlategoteż Wykonawca rozpoczął swoje praceod budowy nowej nitki po zachodniejstronie od starej funkcjonującej drogi.Równolegle rozpoczęto także robotymostowe, przezbrojeniowe oraz wykonywaniedróg serwisowych i lokalnychtakże po stronie zachodniej. Po roku, tj.w grudniu 2008 r., zostały zrealizowanekamienie milowe – cele cząstkowe, związanez udostępnieniem jezdni zachodniejdla ruchu drogowego (po warstwie wiążącej)oraz montażem wszystkich konstrukcjinośnych (stalowych dźwigarówblachownicowych lub belek prefabrykowanychstrunobetonowych typu „T”)na obiektach inżynierskich. Pod koniecgrudnia po dopuszczeniu trzech obiektówmostowych do tymczasowego użytkowaniazostał przełożony ruch na całym18-kilometrowym odcinku na jezdnięzachodnią, co jednocześnie oznaczałoudostępnienie starej nitki dla realizacjirobót. W 2009 r. Wykonawca przystąpiłdo prac na jezdni wschodniej (nie tylkozwiązanych z frezowaniem i nakładamibitumicznymi, ale w części z budowąpełnej konstrukcji, łącznie z wymianamigruntu na odcinku ok. 1,5 km). Późnąjesienią na przełomie października i listopadaroboty zasadnicze zostały zakończone,a w połowie grudnia (trwająceprocedury odbiorowe) puszczonoruch dwoma nitkami z wykorzystaniemwszystkich obiektów inżynierskich.Realizowany odcinek przebiegał przezteren płaski, równinny o maksymalnychprzewyższeniach na trasie nie większychniż 12 m. Odcinek nie kolidował takżew żaden sposób z terenami prawniechronionymi, jak parki krajobrazowe czyrezerwaty, to powodowało w praktycebrak oddziaływania stowarzyszeń ekolo-luty 10 [70]71

ciekawe realizacjegicznych na realizację zadania. W pasiedrogowym znajdowały się głównie gruntyo przeznaczeniu rolniczym i sadowniczym,co powodowało przy różnorodnejgeologii (grunty od G1 do G4) koniecznośćwzmocnienia słabego podłoża nietylko na projektowanej ekspresówce, alei na drogach lokalnych. Projektant zaproponowałcztery systemy wzmocnieniapodłoża gruntowego: zastosowaniekomórkowego systemu ograniczającego(geokrata), zastosowanie materaca zbrojonegowarstwami geowłókniny i geosiatki,wykonanie pali żwirowych oraz wymianęgruntów słabych.Może nie tyle najtrudniejszym, co najciekawszymz nich był system polegający nawzmocnieniu podłoża gruntowego zapomocą kolumn żwirowych KSS.mgr inż. Paweł Stachzdjęcia: Archiwum WykonawcyKSS to metoda, która w ostatnich latach jest także coraz częściej stosowana w realizacjach drogowych.Kolumny żwirowe KSS wykonywane są w technologii wibrowymiany za pomocą wibratorawgłębnego z wewnętrznym podawaniem materiału. W pierwszej fazie wibrator wypełniasię kruszywem i pogrąża w podłoże przy udziale wibracji i docisku maszyny podstawowej.Po osiągnięciu głębokości przewidzianej w projekcie następuje formowanie poszerzonej stopyżwirowej w gruncie nośnym, przy czym podłoże rodzime doznaje dodatkowo wzmocnienia naskutek zagęszczenia (grunty sypkie) lub przyspieszonej konsolidacji (nawodnione grunty spoiste).W drugiej fazie następuje formowanie trzonu kolumny w obrębie gruntów słabych. W tymcelu do wibratora wsypuje się od góry przez śluzę kruszywo o uziarnieniu od 0,075 mm do 32mm, w trakcie podciągania wibratora do góry kruszywo to wypływa spod ostrza wibratora przyudziale sprężonego powietrza i wypełnia przestrzeń zajętą wcześniej przez wibrator. Z koleiponowne opuszczenie wibratora powoduje rozepchnięcie kruszywa na boki i zwiększenieefektywnej średnicy kolumny. Posuwisto-zwrotny ruch wibratora kontynuowany jest nacałej wysokości kolumny KSS. Dodatkowym efektem, jaki towarzyszy formowaniu trzonukolumny żwirowej, jest poprawienie parametrów mechanicznych otaczającego gruntu.W celu przekazania obciążenia z nadległego nasypu na głowicach kolumn wykonanotakże materac z kruszywa 50 cm otoczony geosiatką, a bezpośrednio pod materacemułożono geowłókninę separacyjną w efekcie czego część obciążenia przenoszona jestbezpośrednio przez pale, a część przez zbrojenie i podłoże pomiędzy nimi.Warto także wspomnieć, iż wykonywanie ww. kolumn podlega ciągłej kontroli dokładnościoraz zagęszczenia poprzez zapis na rejestratorze m.in.: numeru kolumny wgplanu, godziny i daty rozpoczęcia penetracji, głębokości, natężenia prądu pobieranegoprzez wibrator, czasu wykonania.REKLAMA72INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeKolorystyka oraz formygraficzno-architektoniczneekranów akustycznychIstnieje cała gama możliwości i narzędzi, które pozwalają na zaprojektowanie i wybudowanie efektownychi przyjaznych człowiekowi od strony wizualnej ekranów akustycznych.Fot. 1 | Przykład pionowego przejścia tonalnego kolorów, ekranyakustyczne na DK 4 (fot. Techbud Kraków)Fot. 2 | Ekran wkomponowany kolorystycznie i graficznie w krajobrazPodbeskidzia DE S1 (fot. Techbud Kraków)Fot. 3 | Bardzo często stosowane odcienie szarości na ekranachakustycznych w Austrii, autostrada A1 (fot. autor)Ekrany akustyczne pojawiły się na europejskich drogach z początkiemlat siedemdziesiątych. Prekursorami w ich budowie byłyFrancja, Holandia oraz Niemcy i Austria. Gdy tylko pojawiły sięekrany akustyczne, starano się połączyć ich skuteczność związanąz kształtem i wymiarami z estetyką oraz wkomponowaniemw środowisko. Pierwsze konstrukcje charakteryzowały się prostąformą i stonowaną barwą.W większości oparte na betonowych lub drewnianych elementachekrany stawały się częścią infrastruktury drogowej. Wrazz ogromnym rozwojem sieci komunikacyjnej w Europie pojawiałysię nowe rozwiązania zarówno od strony technicznej, jaki wizualnej.Obecnie od ponad 15 lat trwa bardzo widoczny rozwój infrastrukturydrogowej. Panuje ogromna różnorodność stosowanychrozwiązań ekranów. Używane materiały dźwiękochłonnepozwalają dowolnie kształtować zarówno barwę,układ graficzno-plastyczny, jak i formę. Dzięki zastosowaniunowoczesnych pokryć malarskich można praktycznie zrealizowaćdowolną koncepcję plastyczną będącą równocześnie bardzotrwałym rozwiązaniem.Ze względu na typ materiału, z którego wykonane są zewnętrzneelementy ekranów akustycznych, dzielimy je na: drewniane,betonowe, drewnobetonowe (np. trocinobeton), plastikowe,aluminiowe, metalowe.Najbardziej popularnymi kolorami wśród ekranów akustycznych stosowanychw Europie są: odcienie beżu i brązu, szarości i zieleni.Ze względu na praktyczną stronę utrzymania ekranów najczęściejstosowane jest pionowe przejście tonalne od ciemniejszegodo jaśniejszego koloru.Jednym z najważniejszych czynników determinujących kolorystykęekranów jest ich dostosowanie do otaczającego drogękrajobrazu i układu terenu. Idealnym rozwiązaniem na etapieprojektowania zabezpieczeń przeciwhałasowych jest wizualizacjaprojektu z wykorzystaniem zdjęć krajobrazu. Pozwala to naobiektywną ocenę założonych rozwiązań.luty 10 [70]73

technologieRys. 1 | Kolorystyka ekranów akustycznych, autostrada A1, AustriaRys. 2 | Układ kolorystyczny ekranów akustycznych, autostrada A1, AustriaFot. 4 | Wysoki na 8,5 metra, po części łukowy, pomalowany ciemnymikolorami ekran stwarza przytłaczające wrażenie, autostrada A1,Salzburg, Austria (fot. autor)Fot. 5 | Ekran nawiązujący kolorystyką do terenów uprawnych DK 4(fot. autor)Panuje raczej zgodna opinia, że w tym określonym przypadkurozwiązania kontrowersyjne ocierające się o eklektyzm nie sąmile widziane i akceptowane.Podstawową zasadą, która pozwala na wpisanie się ekranóww krajobraz, jest to, aby na terenach zalesionych stosowaćodcienie zieleni, na terenach otwartych (pola, łąki)– odcienie brązu i beżu, natomiast na terenach mocnozurbanizowanych przy wysokich konstrukcjach ekranówużywać jasnych odcieni wszystkich barw, a przy niskichekranach – odcieni ciemniejszych.Projektując od podstaw układy komunikacyjne, z reguły się zakłada,że ekrany akustyczne nie będą stanowiły elementu dominującegow krajobrazie, stosując raczej stonowaną paletę barw.W miejscach, gdzie zlokalizowane są wyjścia awaryjne, wskazanejest zastosowanie barw kontrastujących z linią ekranu w celu łatwegonamierzenia tego miejsca w przypadkach losowych.Ponad 90% wszystkich ekranów akustycznych ma bardzozbliżoną konstrukcję opartą na stalowych słupach nośnychtypu HEB, prawie zawsze konstrukcja ta jest odkryta,dzięki zastosowaniu odpowiedniego ich malowania (słupy sąrównież ocynkowane) można osiągnąć ciekawą kompozycję. Zewzględów konstrukcyjnych większość technologii stosowanychw ekranach posiada belkę podwalinową narażoną na działaniewilgoci, brudu i agresywnych substancji chemicznych (w przypadkugdy ekran znajduje się w bezpośredniej bliskości pasa drogi).Z tego też względu element ten pozostaje w kolorze naturalnegobetonu lub malowany jest w odcieniach szarości.Jednak nie sam kolor czy układ kolorów decyduje o tym, czypowstały ekran akustyczny jest pozytywnie odbierany przez podróżującychi czy stwarza pozytywne wrażenia estetyczne. Bardzoistotnym czynnikiem determinującym powyższe jest światło,a tym samym układ ekranu względem stron świata. Najlepiejprezentują się konstrukcje ze wschodnią ekspozycją – rano, orazzachodnią – po południu. Ekrany od strony południowej, chociażw większości dnia oświetlone, nigdy nie otrzymują światła, którewydobywa głębię i kontrast kolorów. Ekrany od strony północnej,północno-wschodniej i północno-zachodniej stoją prawiezawsze w cieniu lub najwyżej w półcieniu. Pomimo zastosowaniaatrakcyjnych kolorów czy układów graficznych będą się wydawałypod tym względem nieciekawe.Warto zastosować kolory z palety ciepłych beży do jasnych brązów,które to kolory wspaniale łączą się z intensywną barwązachodzącego słońca. Ekrany wschodnie przy zastosowaniu jasnychodcieni zieleni doskonale współpracują z klimatem światławschodzącego słońca w godzinach rannych.Panele akustyczne mające gładką powierzchnię działają na wzrokw zasadzie tylko swoją barwą. Panele akustyczne o powierzchnizłożonej tworzą konglomerat barwy oraz cieni i w zależnościod pory dnia zmieniają dla obserwatora swój wygląd.74INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologiePrefabrykowana struktura fali lub trapezu, odpowiednio pomieszanaw pionie i poziomie daje dość ciekawe rezultaty. W takimprzypadku ekran w jednym kolorze stwarza wrażenie bardzo zróżnicowanegopod kątem odcieni i konstrukcji.Mając na uwadze komfort podróżującego, za najlepsze rozwiązaniamogą uchodzić te, które stosują pionowe i poziome przejściatonalne, nieco gorsze wydaje się stosowanie form graficznych,które przy dużej szybkości „wędrują” po całym ekranie, obniżającsię i wznosząc na przemian. Taki układ graficzny można zastosowaćw miejscach szczególnie niebezpiecznych, tj. na łukach drogi,ostrych zakrętach, skrzyżowaniach oraz zjazdach. Nie istniejąbadania, które udowadniają, że takie rozwiązania były przyczynąkolizji lub zdecydowanie negatywnie oddziaływały na psychomotorykękierującego. Według wyników ankiety przeprowadzonejwśród użytkowników lokalnej drogi w Austrii otrzymano dość zaskakującerezultaty. Pytanie dotyczyło koloru ekranów, jakie towarzyszyłykierującym przez ponad 40 kilometrów. Na ankietowanymodcinku drogi zastosowano beżowo-brązowe ekrany o wysokościod 2,0 do 3,5 m naturalnie wkomponowane w górski krajobraz.Wyniki ankiety świadczą o tym, że w tym przypadku osiągniętozamierzone cele – ekrany „zasymilowały” się z otoczeniem, a zarównokształt, jak i kolor nie zwracały uwagi kierujących.Istotną rzeczą jest również kolorystyka tylnej strony ekranu.W licznych technologiach jest ona taka sama jak strony pochłaniającej.W niektórych (ekrany betonowe, trocinobetonowei zrębkobetonowe) kolorystyka drugiej strony stanowi odrębnyprojekt. Najczęściej beton posiada stworzony w trakcie prefabrykacjiwzór graficzny oraz dodatkowo jest malowany.Bardzo częstym uzupełnieniem wizualnego aspektu ekranówakustycznych jest zasadzona przy nim roślinność pnąca, wszelkiegorodzaju winobluszcze w tym również odmiany zimozielonepoprawiają estetykę tych konstrukcji i asymilują je z otoczeniem.Dotyczy to zwłaszcza niektórych kameralnych ekranów miejskich.Obsadzanie roślinnością – aby było skuteczne i dało widocznywynik w krótkim czasie – wiąże się jednak z wykonaniemwielu prac ogrodniczych, zarówno na początku działania, jaki w trakcie eksploatacji ekranu, a z tym niestety są częste problemy.Sadzonki i rośliny dorosłe narażone są na działanie środkówchemicznych pochodzących z utrzymania dróg. Rozwiązaniembardzo popularnym w zachodniej Europie są rośliny pnące sadzoneza ekranem, które w krótkim czasie tworzą zwisająceprzez ekran zielone czapy. Idealną rośliną do tych zastosowańjest rdest Auberta (polygonum aubertii) mający przyrost rocznynawet do 8 m. Do obsadzenia roślinnością nadają się praktyczniewszystkie typy ekranów, a zwłaszcza te o porowatej powierzchni(drewnobeton). Na niektórych odcinkach dróg, takich jak wysokieskarpy czy sztucznie stworzone nasypy, utrzymanie roślinnościpnącej w związku z brakiem możliwości zatrzymania wilgocijest praktycznie niemożliwe.Rys. 3 | Postrzeganie ekranów akustycznych – wyniki ankiety dlakierowcówFot. 6 | Wyjście awaryjne na autostradzie A1 w Austrii (fot. autor)Fot. 7 | Ekran z południowo-zachodnią ekspozycją światła, Autostrada A1w Polsce (fot. Techbud Kraków)Fot. 8 | Ekran akustyczny idealnie wkomponowany w górski krajobraz nalokalnej drodze w Austrii (fot. autor)luty 10 [70]75

technologieJako ciekawostkę można przyjąć ekrany pokryte fototapetami,zwłaszcza na autostradach, gdzie obraz ten nie trafia dokierowców, a zatrzymywanie się w celu jego obejrzenia jest niezgodnez przepisami.Ekrany akustyczne mogą również służyć jako miejsce do przedstawieniainformacji dotyczących np. regionu, miasta, nazwydrogi, a nawet reklamy. Są to jednak przypadki sporadyczne.Przezroczyste ekrany odbijające wykonane z różnych odmianpoliwęglanu i szkła akrylowego stosowane są również razemz pochłaniającymi, dodając tym ostatnim lekkości. Same stosowanesą w miejscach mocno zurbanizowanych, tak aby nie zmieniaćarchitektury miasta czy ulicy. Bardzo często nawet niewielkaliczba ekranów przezroczystych stanowi o sukcesie wizualnympowstałego projektu. Dotyczy to zwłaszcza ekranów o znacznejwysokości budowanych na terenach miejskich.Ekrany akustyczne jak każda część infrastruktury drogowejwymagają opieki eksploatacyjnej w postaci bieżących napraw,będących wynikiem kolizji drogowych oraz wandalizmu.Podstawową czynnością jest jednak mycie i czyszczenie ekranówpo sezonie zimowym.Reasumując, w rękach projektantów i wykonawców ekranówakustycznych znajduje się cała gama możliwości i narzędzi, którepozwalają na zaprojektowanie i wybudowanie efektownych i przyjaznychczłowiekowi od strony wizualnej ekranów akustycznych.Przemysław CzajaFot. 9 | Połączenie ekranów pochłaniających i odbijających(przezroczystych) DE S1 (fot. Techbud Kraków)Fot. 10 | Przezroczyste ekrany akustyczne nie zasłaniają atrakcyjnych odstrony wizualnej budynków (fot. autor)krótkoNowa filozofia techniki rusztowańHiszpańska firma Agruppa Desarrollos we współpracy z polską firmąGrupa Morado Sp. z o.o. wprowadza na polski rynek wyjątkowy,innowacyjny system elektrycznych rusztowań szynowych.Jest to system wiszących podestów roboczych, różniących się względemdotychczas stosowanych tym, iż platforma robocza porusza sięnie tylko w pionie, ale również w poziomie. Ruch poziomy możliwyjest dzięki zastosowaniu prowadnic szynowych instalowanych na dachubudynku na zasadzie przeciwwagi.Kompletny system instalują tylko 2 osoby i zajmuje to jeden dzień. Ponadtojest łatwy w transporcie dzięki małej wadze elementów systemowych.Elektryczne rusztowania szynowe wyróżniają się przede wszystkim:• dużą wydajnością i bezpieczeństwem podczas użytkowania (czaswykonywanych prac zmniejsza się do 36% względem tradycyjnychrusztowań);• łatwość montażu, magazynowania i transportu, co jest możliwedzięki temu, że platformy, szyny i pozostałe części są całkowiciedemontowane;• całkowita swoboda ruchów, którą umożliwia silnik przesuwającypodest roboczy zarówno w poziomie, jak i w pionie na całej długościoraz szerokości fasady budynku.Najnowszymi rozwiązaniami w ofercie firmy są platformy aluminiowe„Model Calatrava”, które mają mniejszy ciężar dochodzący do 50 kgprzy długości podestu 2 m i 65 kg przy długości podestu 3 m.76INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologieWybór ogrodzeniaOgrodzenie posesji stanowi ważny element współtworzący architekturę działki i uzupełniający architekturębudynku, dlatego warto poznać różne rozwiązania i możliwości, jakie stwarza współczesny rynek materiałówbudowlanych.Na początek kilka uwag natury ogólnej.W myśl obowiązujących przepisówogrodzenie działki nie może przekraczaćgranic wytyczonych przez geodetę. Częśćogrodzenia wykonana w granicy działkisąsiedniej może być inwestycją podjętąwspólnie z sąsiadem. Należy wówczaswcześniej ustalić podział kosztów i rodzajogrodzenia pasujący do architektury sąsiednichzabudowań. Budowa ogrodzeńnie wymaga uzyskania pozwolenia nabudowę, ale zgodnie z Prawem budowlanymw pewnych sytuacjach inwestorjest zobowiązany zgłosić zamiarbudowy ogrodzenia do starostwa.Dotyczy to inwestycji polegającej na budowieogrodzenia o wysokości przekraczającej2,20 m, a także ogrodzenia odstrony dróg, ulic, placów kolejowychi innych miejsc publicznych (art. 30 ust.1 pkt 3 ustawy). Przed rozpoczęciembudowy ogrodzenia należy sprawdzićplan zagospodarowania przestrzennego,gdyż w niektórych miejscachw odniesieniu do ogrodzeń mogą obowiązywaćwynikające z niego zakazy lubnakazy. Ograniczenia takie mogą wynikaćnp. z przepisów ochrony konserwatorskieji narzucać rodzaj materiałów, z jakichmoże (lub nie może) być wykonane ogrodzenie,a także kształt czy wysokość ogrodzenia.Ograniczenia dotyczące budowyogrodzenia mogą też narzucać przepisyo ochronie środowiska, np. zakaz budowyogrodzenia z konkretnego materiału.Do niedawna najpopularniejszym aczkolwiekniezbyt wyszukanym rodzajem ogrodzeniabyło ogrodzenie wykonane z siatkistalowej. Popularność tego rozwiązaniawynikała zarówno z niskiej ceny materiału,jak i bardzo ubogiej oferty rynkowejw zakresie materiałów ogrodzeniowych.Obecnie oferta ta jest bardzo bogatai jedynym ograniczeniem w wyborze odpowiedniegorozwiązania może być kwestiafinansowa. Pewnym kompromisempomiędzy ceną i estetyką jest wykonaniefrontowej części ogrodzenia z zastosowaniemeleganckich i drogich materiałów,podczas gdy mniej reprezentacyjne częściposesji mogą być ogrodzone siatką.Siatki ogrodzeniowe są produkowaneze stalowego drutu ocynkowanego lubpowlekanego warstwą tworzywa. Siatkapowlekana nie wymaga konserwacji,natomiast siatkę ocynkowaną po pewnymczasie trzeba zabezpieczyć lakieremochronnym. Oczka siatki o wymiarach5 x 5 cm lub 6 x 6 cm mogą tworzyć układdiagonalny lub prosty. Siatki ogrodzeniowesą sprzedawane w rulonach o długościod 15 do 25 m i wysokości od 1 do 2 m.Siatkę rozciąga się pomiędzy słupkamiwykonanymi najczęściej z metalowych ruro przekroju okrągłym lub kwadratowym.Rury te są zamknięte od góry, aby wodaopadowa nie dostała się do ich wnętrza.Pomiędzy skrajnymi słupkami u góryi u dołu rozpina się linki stalowe, naciąganeza pomocą specjalnych napinaczy.Do tych linek mocuje się siatkę ogrodzeniową.Przed rozpięciem siatki pomiędzysłupkami wykonuje się na powierzchni terenuniską podmurówkę, której zadaniemjest oddzielenie dolnej krawędzi siatki odpowierzchni terenu. Zabezpiecza to siatkęprzed wrastaniem trawy w jej oczka.Podmurówkę można wykonać z betonuRys. 1 | Mocowanie siatki ogrodzeniowejRys. 2 | Siatka ogrodzeniowa na podmurówceRys. 3 | Metalowe paneleluty 10 [70]77

technologiewylanego do wcześniej przygotowanejformy. Nieco droższym, lecz wygodniejszymrozwiązaniem jest zakup gotowychprefabrykatów betonowych i ustawienieich pomiędzy słupkami na wyrównanymgruncie. Gotowe prefabrykaty występująnajczęściej w postaci belek o przekrojudwuteowym wysokości około 50 cm.Prefabrykowane podmurówki betonowemogą być barwione lub imitować kamieńnaturalny.Obecnie bardzo popularne jest ogrodzeniez paneli stalowych lub aluminiowych.Panele są gotowymi elementamiogrodzeniowymi wykonanymi z pionowoułożonych płaskowników lub prętów połączonychpoziomymi wzmocnieniami.Od góry pręty mogą być zakończone elementamidekoracyjnymi. Panele mocujesię do ustawionych wcześniej słupków.Panele i słupki mogą być wykonane z tegosamego materiału i w tym samym stylu,sprzedawane są wówczas w kompletach.Innym rozwiązaniem jest zamocowaniepaneli do prefabrykowanych słupków betonowych.Bardzo elegancko wyglądają przęsła kuteręcznie ze stali lub żeliwa, często bogatozdobione. Jest to jednak rozwiązanie dośćdrogie.Efektownym rozwiązaniem jest niski murekogrodzeniowy wykonany z kamienipolnych lub otoczaków, połączonychzaprawą cementową i uzupełnionyprzęsłami z drewnianych sztachet rozpiętychpomiędzy wymurowanymi z kamienisłupkami. Podmurówki i słupki możnatakże wykonać z cegły klinkierowej lubsilikatowej, przy czym cegły silikatowenależy dodatkowo zaimpregnować środkiemhydrofobowym ze względu na ichdużą nasiąkliwość.Do wykonania słupków i podmurówkimożna również wykorzystać betonowekształtki zw. puzlami, które swym wyglądemimitują bloki piaskowca. Kształtkiłączy się ze sobą bez użycia zaprawyza pomocą odpowiednio wyprofilowanychzamków. Tworzą one formę, którązalewa się betonem i w efekcie powstajekonstrukcja stabilna, trwała i estetyczna.Słupki tworzone za pomocą kształtek należydodatkowo zbroić w narożach prętamizbrojeniowymi. Zarówno słupki, jaki murki wykonane z kształtek zwieńcza sięspecjalnymi elementami systemowymi.Przestrzeń pomiędzy słupkami można wypełnićprzęsłami stalowymi lub drewnianymisztachetami.Ogrodzenie można wykonać równieżz prefabrykowanych paneli betonowych,wsuwanych w pionowe bruzdyw słupkach. Panele mogą być pełne, półpełnelub ażurowe i mogą posiadać różnorodnąkolorystykę. W handlu spotykasię panele betonowe o wysokości od 50do 300 cm i długości od 200 do 260 cm.Znacznie lżejsze są panele wykonanez PVC.Produkowane są w bogatej gamie kolorystycznej.Są mrozoodporne i odpornena oddziaływanie promieniowaniasłonecznego. W handlu są oferowanew zestawach ze słupkami, które częstood wewnątrz są dodatkowo wzmacnianeprofilami stalowymi. Panele z PVC mogąmieć różne rozmiary. Ich długość wahasię od 150 do 230 cm, a wysokość od 80do180 cm. Montaż ogrodzenia jest łatwyi polega na połączeniu paneli ze słupkamiza pomocą metalowych kotew lub przezwsunięcie paneli do rowków wyprofilowanychna obrzeżach słupków.Tradycjonalistom można zaoferowaćogrodzenie z drewnianych sztachetlub paneli. Bogata oferta rynkowa stwarzamożliwość wykonania estetycznychogrodzeń drewnianych. Drewniane panelemają wysokość od 80 do 190 cm,a ich długość waha się od 100 do 180 cm.Górna krawędź paneli drewnianych możebyć ukształtowana płasko lub w formiełuku wypukłego albo wklęsłego.Ogrodzenia buduje się również z połówekbali drewnianych ustawionych pionowojeden przy drugim lub połączonychtak, że tworzą ukośną kratę. Należypamiętać, że płoty drewniane wymagająRys. 4 | Ogrodzenie z kutych przęsełRys. 5 | Wykorzystanie w ogrodzeniucegły klinkierowejRys. 6 | Wykonanie słupków i podmurówkiz betonowych kształtekRys. 7 | Ogrodzenie wykorzystujące kształtkii sztachetyRys. 8 | Panele betonowe78INŻYNIER BUDOWNICTWA

technologiesolidnego zabezpieczenia przed działaniemczynników atmosferycznych, szkodnikówi grzybów.Ciekawym rozwiązaniem są ogrodzeniamurowane. Ze względu na duży ciężarwymagają jednak wykonania odpowiedniowytrzymałego fundamentu. Materiał,z którego można wykonać takie ogrodzenie,może być bardzo różnorodny.Popularnym rozwiązaniem są mury z kamienialub cegły. Budowę rozpoczyna sięod wykonania wykopu pod fundamento głębokości 40–100 cm w zależnościod wysokości muru i od rodzaju materiału,jaki zostanie użyty do jego budowy.W wykopie o szerokości około 20 cmumieszcza się 20–30-centymetrową warstwędrenażową z grubego żwiru lubtłucznia. Na tej warstwie tworzy się betonowyfundament. Po stwardnieniu betonumożna rozpocząć budowę muru, rozpoczynającod narożnika. Jeśli będzie to murkamienny, bezpośrednio na fundamencielub na warstwie izolacyjnej powinny byćułożone kamienie największe. Kolejnewarstwy muszą być układane zgodniez zasadami wykonywania murów, to znaczymijankowo na zaprawie cementowej.W podobny sposób wykonuje się murz bloków kamiennych, cegieł, pustakówlub bloczków betonowych. Po wzniesieniumuru i stwardnieniu zaprawy spoinynależy wypełnić mrozoodporną zaprawądo spoinowania.Mur można również wykonać z betonuzbrojonego prętami stalowymi. Murtaki również wymaga fundamentu odpowiedniozagłębionego w ziemi zależnieod wysokości i szerokości ogrodzenia. Postwardnieniu fundamentu wykonuje sięna nim szalunek, który wypełnia się betonem.Beton należy układać warstwamio grubości około 10 cm. Po zastygnięciubetonu szalunek należy usunąć, a murw okresie dojrzewania betonu regularniezwilżać wodą, aby uniknąć spękania betonu.Płaszczyznę tak wykonanego murumożna wykończyć płytkami elewacyjnymilub otynkować.Zasadniczym elementem każdego ogrodzeniasą bramy. Brama powinna tworzyćz ogrodzeniem estetyczną całość.Konstrukcja nośna skrzydła bramy wykonanajest najczęściej w formie ramy zestali lub aluminium. Ramę wypełnia sięprętami lub panelami stalowymi, drewnianymilub z PVC. Krawędź górna skrzydłamoże być prosta lub wyprofilowanałukowo. W skrzydłach bramy montowanesą często rozmaite elementy zdobne.W praktyce spotyka się bramy rozwieranelub przesuwne. Bramy rozwierane składająsię z jednego lub dwóch skrzydeł,otwieranych zazwyczaj do środka posesji.Kąt otwarcia skrzydła może wynosić od90 do180°. Zazwyczaj w bramach rozwieranychstosuje się symetryczny podziałskrzydeł, niekiedy jednak spotyka się bramy,w których występuje podział niesymetryczny.Bramy rozwierane mogą byćotwierane ręcznie lub automatycznie zapomocą siłowników. Jedna część siłownikajest przymocowana do słupka, drugado skrzydła bramy. Można stosowaćsiłowniki hydrauliczne lub elektryczne.Napęd mocuje się zazwyczaj do słupka.Automatyka bramy składa się z programatoraelektronicznego i fotokomórki lublistwy reagującej na nacisk, które zabezpieczająprzed przytrzaśnięciem. Do awaryjnegootwierania bramy na wypadekawarii zasilania lub napędu służą kluczeodłączające napęd.Brama przesuwna składa się zazwyczajz jednego skrzydła, które porusza sięwzdłuż prostego fragmentu ogrodzenia.W przypadku gdy niemożliwe jest zamontowaniebramy jednoskrzydłowej, możnaumieścić obok siebie dwie węższe bramyotwierające się w przeciwne strony. Innymrozwiązaniem są bramy panelowe, złożonez kilku segmentów zachodzących zasiebie podczas otwierania, lecz bramy tespotyka się w handlu bardzo rzadko.Bramy przesuwne mogą być samonośnelub poruszać się po szynie. W bramachsamonośnych mechanizmem jezdnym sąrolki teflonowe, zamontowane u dołuRys. 9 | Panele z PVCRys. 10 | Ogrodzenie drewnianeRys. 11 | Brama rozwierana o konstrukcji nośnejw formie metalowej ramyi u góry słupka prowadzącego. Bramaprzesuwa się po nich, nie dotykając ziemi.Skrzydło bramy jest zawieszone nad progiemwjazdu i nie wymaga dodatkowegopodparcia. Samonośna konstrukcja bramygwarantuje jej płynną i bezawaryjną pracę.Ponieważ brama zawieszona jest nadwjazdem, dlatego wszelkie zanieczyszczenialub śnieg nie utrudniają jej użytkowania,co niestety ma miejsce w bramachszynowych.Bramy szynowe poruszają się po szynie,której długość jest równa podwójnejdługości skrzydła. Mankamentem tegorozwiązania jest konieczność czyszczeniaszyny ze śniegu, lodu i zanieczyszczeń,które mogą spowodować unieruchomieniebramy. W przypadku bram szynowychzaleca się stosować szynę podgrzewanąza pomocą kabla grzewczego, aby uchronićmechanizm jezdny przed zamarznięciemw zimie.Decyzja o wyborze bramy zależy od możliwościtechnicznych, ukształtowanialuty 10 [70]79

technologieterenu i oczywiście od gustu i upodobańinwestora. Jeżeli rozważa się wybór bramyprzesuwnej, należy wcześniej sprawdzić,czy jest miejsce na swobodne jej otwarcie.W przypadku bramy dwuskrzydłowej należypamiętać, że brama powinna otwieraćsię do wewnątrz posesji. Nie zawszejest to jednak możliwe. W przypadku gdybrama musi otwierać się na zewnątrz, koniecznejest odpowiednie miejsce umożliwiającabezpieczne otwarcie bramy, abynie uszkodzić pojazdu czekającego nawjazd. Przestrzeń potrzebna do swobodnegootwarcia bramy przy symetrycznympodziale skrzydeł wynosi 1/2 szerokościświatła otworu montażowego.Obok bramy zazwyczaj znajduje się takżefurtka. W przypadku zastosowaniabramy przesuwanej furtka powinna byćumieszczona po tej stronie ogrodzenia,która nie zostanie zasłonięta otwartymskrzydłem bramy. Przy furtce z regułymontuje się domofon, który współpracujez zamkiem elektromagnetycznym furtkii pozwala na jej zdalne otwieranie.W celu efektywnego zabezpieczenia stalowychbram i furtek przed korozją poddajesię je procesowi cynkowania ogniowego.Jest to najlepsza metoda zabezpieczeniastali przed korozją, o wiele lepsza niżcynkowanie galwaniczne czy malowaniefarbami podkładowymi. Tak zabezpieczonypodkład pokrywa się lakierem proszkowym,co gwarantuje długoletnie użytkowaniewyrobu.Oprócz ogrodzeń zewnętrznych wykonujesię często również rozmaite ogrodzeniawewnętrzne. Oddzielają onena przykład ogródek warzywny od częścirekreacyjnej, wytyczają ciągi spacerowelub umacniają skarpy. Można je wykonaćna różne sposoby. Jednym z nich jestwykorzystanie betonowych donic (gazonów).Występują one w różnorodnejkolorystyce i rozmaitych kształtach. Możnaje łączyć ze sobą lub ustawiać jednana drugiej z niewielkim przesunięciem,tworząc malownicze murki dowolnychkształtów. Po wypełnieniu ziemią uzyskująstabilność ścianki murowanej. W handludostępne są również kształtki z betonukeramzytowego, z których możnabudować murki i przegrody akustyczne.Kształtki te mogą mieć przekrój prostokątalub z jednej strony są płaskie,a z drugiej półokrągłe. Mogą też byćwyposażone w wyprofilowane po bokachzaczepy, które umożliwiają stabilnepołączenie kształtek, dzięki czemu zbudowanyz nich mur zyskuje dużą stabilność.Półokrągłe części elementów możnawysunąć z lica muru i po wypełnieniuziemią posadzić w nich rośliny.Ogrodzenia wewnętrzne można także wykonaćw formie drewnianej lub betonowejpalisady. W sklepach ogrodniczychmożna nabyć gotowe palisady drewnianeimpregnowane ciśnieniowo o rozmaitejwysokości. Wysokie palisady kupujesię jako komplet pojedynczych słupkówzaostrzonych u dołu, natomiast niskiewystępują w postaci segmentów połączonychtaśmą stalową. Palisady betonowewykonuje się z betonowych słupkówo wysokości od 40 do 130 cm. Mają oneprzekrój okrągły, kwadratowy, prostokątnylub trójkątny. Słupki okrągłe posiadajączęsto jednostronne podcięcie w kształciepółksiężyca, dzięki temu układając jeobok siebie, uzyskuje się lity murek.Efektownie prezentują się murki oporoweułożone z kamieni. Bez stosowaniazaprawy można zbudować ściankęo wysokości do 80 cm, wyższa może niemieć wystarczającej stabilności. Grubośćmurka powinna odpowiadać 1/3 jego wysokości.Budowę murka poprzedza ułożeniew wykopie o niewielkiej głębokościpodwaliny z kamieni o szerokości równejpodstawie murka i grubości 10–20 cm.Na podwalinie układa się kolejne warstwyz mniejszych kamieni, starając się zachowaćukład mijankowy. W co drugiej lubco trzeciej warstwie należy umieszczaćkamienie o szerokości odpowiadającejgrubości murka. Długie i wąskie kamieniew tych warstwach dobrze jest ułożyć tak,żeby ich końce wbiły się w skarpę. Kamieniete spełniają funkcję kotew stabilizującychmurek.dr hab. inż. Jerzy Madejkierownik Zakładu Wytrzymałości Materiałówi Maszyn Przepływowych,prof. Akademii Techniczno-Humanistycznejw Bielsku-BiałejZ „Warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”, rozdział 9 Ogrodzenia§ 41. 1. Ogrodzenie nie może stwarzać zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i zwierząt.2. Umieszczanie na ogrodzeniach, na wysokości mniejszej niż 1,8 m, ostro zakończonych elementów, drutu kolczastego,tłuczonego szkła oraz innych podobnych wyrobów i materiałów jest zabronione.3. Przepisy ust. 1 i 2 nie dotyczą ogrodzeń wewnętrznych w zakładach karnych i aresztach śledczych.§ 42. 1. Bramy i furtki w ogrodzeniu nie mogą otwierać się na zewnątrz działki.2. Furtki w ogrodzeniu przy budynkach mieszkalnych wielorodzinnych i budynkach użyteczności publicznej nie mogą utrudniaćdostępu do nich osobom niepełnosprawnym poruszającym się na wózkach inwalidzkich.§ 43. Szerokość bramy powinna wynosić w świetle co najmniej 2,4 m, a w przypadku zastosowania furtki jej szerokość powinna byćnie mniejsza niż 0,9 m, przy czym na drodze pożarowej szerokości te regulują przepisy odrębne dotyczące ochrony przeciwpożarowej.80INŻYNIER BUDOWNICTWA

ciekawe realizacjeSkwer Hooveraw WarszawieGłównym celem realizacji projektu było uporządkowanie zaniedbanego miejsca i uczynienie z niego atrakcyjnegopublicznego placu w ogrodowym otoczeniu.Skwer Herberta Hoovera, mało znany pod tą nazwą, to historycznecentrum Warszawy – zielona enklawa położona w najszerszymmiejscu Krakowskiego Przedmieścia, między pomnikiemAdama Mickiewicza a statuą Matki Boskiej Pasawskiej.Zaproponowane rozwiązania architektoniczne dotyczyły zagospodarowaniaskweru oraz powstania wolno stojącego pawilonu ekspozycyjno-wystawienniczego.Koncepcja zagospodarowania skweruzakładała jego podział na dwie części, których naturalną granicęstanowiło istniejące przejście łączące ul. Bednarską z KrakowskimPrzedmieściem. Po północnej stronie przejścia zlokalizowano kioskz prasą i pamiątkami – otwarty na małe patio wzdłuż Dziekanki przyschodach łączących poziom Traktu Królewskiego z poziomem wlotuulicy Bednarskiej. Scena letnia, wyniesiona w stosunku do przejściai placu, pozwala organizować różnego rodzaju imprezy pleneroweoraz koncerty muzyczne. Poza tymi elementami w północnej częściskweru wykonano jedynie prace porządkowe (korekty i remont istniejącychmurków i pomników, uporządkowanie zieleni, zwłaszczaw rejonie figury Matki Boskiej Pasawskiej). Po stronie południowejskweru dokonano znacznie większej interwencji. W centrum tegoobszaru wydłużono prostokątny plac, którego oś jest równoległado linii łączącej pomniki Adama Mickiewicza i Matki Boskiej. Zabiegten spowodował zmianę geometrii istniejącej utwardzonej nawierzchniskweru, która obecnie ustawiona jest równolegle do KrakowskiegoPrzedmieścia. Podobne założenie, gdzie oś trójkątnegootwartego skweru łączyła miejsce przyszłego pomnika AdamaMickiewicza, fontannę i figurę Matki Boskiej Pasawskiej, istniało jużw połowie XIX w. Nowo wykonany placyk ma posadzkę obniżonąo ok. 75 cm w stosunku do pierwotnie istniejącej rzędnej terenu.Ze wspomnianym już przejściem na przedłużeniu ul. Bednarskiejłączy się za pomocą ramp i pięciu szerokich stopni ogrodowycho niewielkim nachyleniu. Taki amfiteatralny układ jest użyteczny przyorganizowaniu na skwerze różnego rodzaju występów artystycznychczy koncertów. Od strony pomnika Mickiewicza dwa poziomyskweru łączą „schody wodne” z kamiennymi stopniami.Poprzez szczeliny między stopniami i nacięcia w samych stopniachspływa woda, tworząc lustro, w którym odbija się pomnik. Kaskada,będąca częścią posadzki placu, prezentuje się efektownie (choć dyskretnie)również zimą, gdy nie ma wody. Wzdłuż „schodów wodnych”zaprojektowano rampę dla niepełnosprawnych. Od zachodu(Krakowskiego Przedmieścia) pomiędzy dwoma poziomami skweruznajduje się trawnik, na którego obrzeżu, wzdłuż istniejącego kamiennegomurku, rośnie nisko strzyżony żywopłot.Posadzki skweru, schody, rampy oraz stopnie kaskady wykonanoz jasnoszarego piaskowca. Posadzkę ułożono w wąskie pasyo różnych szerokościach i fakturze, w kierunku prostopadłym doosi podłużnej skweru. Kamienne elementy posadzki oddzielonood siebie żwirowymi pasami. Posadzka skweru łączy się w jednejpłaszczyźnie z wewnętrzną posadzką pawilonu.luty 10 [70]81

ciekawe realizacjeWolno stojący pawilon został zaprojektowany jako obiekt dwukondygnacyjny,składający się z ażurowej, stalowej konstrukcji napoziomie skweru (o posadzce obniżonej o 75 cm w stosunku doKrakowskiego Przedmieścia) oraz podziemia zawierającego zapleczedla usług gastronomicznych, salę wystawową wraz z restauracją.Od strony Dziekanki elewację pawilonu tworzy ścianaoporowa – kontynuacja istniejącego kamiennego muru. Ścianata, poprzecinana wąskimi szczelinami okien, obłożona jest płytamiz piaskowca – identycznego jak zastosowany na istniejącychobrzeżach skweru. Lekki, przeszklony pawilon oddalony jest odmuru vis a vis Dziekanki o ok. 1,5 m. W tym pasie zaprojektowanowindę osobową, schody łączące bar z restauracją i zapleczemw podziemiach oraz pomieszczenia gospodarcze.Strukturę naziemną samego pawilonu tworzy układ kamiennychmurów, na których oparto stalową konstrukcjędachu.Część obiektu pozostaje otwartą, ażurową strukturą, rodzajempergoli – parkowego zadaszenia, część zaś jest zamykana i służyćmoże jako lokal gastronomiczny przez cały rok.Część zamykana oddzielona jest od placu ścianą z przeszklonych,bezramowych elementów, które dają się całkowicie rozsunąć,łącząc plac z wnętrzem pawilonu.Pokrycie dachu nad częścią zamykaną tworzą ułożone warstwowotrzy powłoki: gęsta żaluzja drewniana – trap, przejrzystapowłoka ze szkła oraz podsufitka, na której widoczne są cienierzucane przez korony drzew. Wzdłuż krawędzi dachu biegnieszklany pas o szerokości ok. 40 cm, który nie jest osłoniętyżaluzjami.Elementy oświetlenia i podciśnieniowego systemu odwodnieniadachu umieszczone są pomiędzy powłokami dachu. Ścianęzbudowaną z przeszklonych elementów rozsuwanych,jak również wykończenie dachu, zabezpieczono ażurowymi,w większej części przesuwnymi elementami z siatkimiedzianej, która umożliwia dopływ światła do wnętrzapawilonu, gdy obiekt jest zamknięty. Siatka miedziana,zastosowana do pokrycia szklanych elementów fasady, dobrzekomponuje się z kamienną elewacją pawilonu, wykonaną z żółtegopiaskowca i naturalnie harmonizuje z linią nisko przystrzyżonychżywopłotów.Pawilon wraz z otaczającym go skwerem został wykonany zgodniez projektem autorstwa Biura Architektonicznego JEMS Architekci.Aranżacja placu, wraz z wkomponowaną weń bryłą pawilonu,sprawia wrażenie, że miejsce to w takim właśnie kształcieistnieje tutaj od lat.Kazimierz ZakrzewskiPolskie Centrum Promocji MiedziFot. JEMS Architekci Sp. z o.o.Artykuł powstał w oparciu o materiały JEMS Architekci.Inwestor: Zarząd Terenów PublicznychProjekt: JEMS Architekci Sp. z o.o. – Olgierd Jagiełło,Maciej Miłobędzki, Marcin Sadowski,Jerzy Szczepanik-Dzikowski, Dariusz Wasak,Piotr Lisowski, Bartosz Śniadowski, Łukasz KucińskiKonstru kcje: LGL Sp. z o.o. – mgr inż. Janusz Lenarczyk,mgr inż. Jolanta LenarczykGeneralny wykonawca: MOSTOSTAL Warszawa S.A.Kierownik budowy: mgr inż. Andrzej TylendaInżynier owie budowy: mgr inż. Krzysztof Dzierżawski(budownictwo), mgr inż. Tomasz Mierzejewski(budownictwo), mgr inż. Wojciech Lis (instalacje sanitarne),mgr inż. Grzegorz Gacioch (instalacje elektryczne)Inspektorzy nadzoru inwestorskiego:mgr inż. Joanna Benderz (budownictwo),mgr inż. Jerzy Szczyciński (instalacje elektryczne),mgr inż. Wojciech Przybyszewski (instalacje sanitarne)82INŻYNIER BUDOWNICTWA