Styczeń 2007 - Polska Izba Inżynierów Budownictwa

12007MIESIĘCZNIK • NR 1 (35) • STYCZEŃ 2007 PL ISNN 1732-3428P o l s k aI z b aInżynierówBudownictwaBHPw budownictwieNowe technologie asfaltowe • Kotły grzewcze

Zamów BEZPŁATNY „Katalog Inżyniera”Ilość egzemplarzy ograniczona,decyduje kolejność zgłoszeń.Oferta TYLKO dlaczłonków PIIBZAMÓWIENIEtak, jestem członkiem Polskiej Izby Inżynierów Budownictwatak, zamawiam bezpłatny egzemplarz „KATALOGU INŻY-NIERA Budownictwa Ogólnego”, który zostanie przysłany domnie pocztą na koszt wydawcy w grudniu 2007 roku na adres:KATALOG INŻYNIERABUDOWNICTWAOGÓLNEGO to:■■■przegląd materiałówbudowlanych dlabudownictwa ogólnegoponad 500 stronz parametrami technicznymiproduktówaktualne adresy firmprodukcyjnych i ichdystrybutorówKatalog ukaże się na przełomielistopada i grudnia 2007 r.Imię i nazwisko ............................................................................................Ulica .............................................................. nr domu ...............................Kod ........................ miejscowość.................................................................Nr członkowski ............................................................................................Stanowisko ...................................................................................................Telefon ....................................... e-mail ......................................................Odesłanie ZAMÓWIENIA jest jednoznaczne z wyrażeniem zgody na przetwarzaniedanych osobowych przez Wydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów BudownictwaSp. z o.o. dla potrzeb niezbędnych z realizacją niniejszego zamówienia zgodniez ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r.nr 101, poz. 926).Szanowni Państwo,Będziemy wdzięczni jeśli zechcą Państwo poświęcić jeszcze kilkaminut i udzielić nam odpowiedzi na kilka krótkich pytań.1. O czym chciałby/aby Pan/i przeczytać w najbliższychnumerach „Inżyniera Budownictwa”?………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2. Czy w pracy zawodowej korzysta Pan/i z internetu, jeślitak, to jak często?………………………………………………………………………………3. Jakich informacji potrzebnych w pracy zawodowej szukaPan/i w internecie?..................................................................................................................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………Wypełniony formularz prosimy przesłać na numer faksu (22) 826 31 14lub pocztą na adres: WPIIB, ul. Kopernika 36/40, lok 110, 00-924 Warszawa.Formularz dostępny jest również na stronie internetowej Wydawnictwawww.katalog.inzynierbudownictwa.pl

Stale i dynamicznie poszerzająca się obecność Genfer Lloyd Sp. z o.o. na norweskim rynkuwykonawstwa budowlanego wymaga nieustannego poszerzania zespołu współpracownikówi podwykonawców.W związku z tym zapraszamy do nadsyłania ofert współpracy na stanowiskach dozoruwysokiego (kierownik budowy, asystent kierownika budowy-majster, kierownik robótsanitarnych) oraz średniego (brygadzista-mistrz).Do zespołu przygotowania produkcji poszukujemy do współpracy w pełnym wymiarzeczasu pracy osób na stanowiska kosztorysanta budowlanego, kosztorysanta elektrycznego,planisty. Z uwagi na dynamiczny rozwój usług projektowych bardzo chętnie zatrudnimyprojektantów konstrukcji.Podwykonawcy indywidualni robót mogą złożyć wstępną ofertę poprzez dostępne nanaszej stronie internetowej www.genferlloyd.com formularze zgłoszeniowe. Szukamy osóbw zawodach: cieśla szalunkowy, zbrojarz-betoniarz, stolarz, malarz-tapeciarz, monterzabudowy, monter instalacji wod.-kan., elektromonter budowlany. Podwykonawcówgrupowych oraz firmy zapraszamy do nadsyłania ofert na usługi jak w poniższym wykaziezawodów (prosimy go traktować jako wykaz zakresów robót do zlecenia) na adres:rekrutacja.budownictwo@genferlloyd.com.Podwykonawcom robót zapewniamy bardzo dogodne warunki współpracy, w tym:■■■■przejazdy na miejsce pracy,zakwaterowanie,ubezpieczenie i odzież roboczą,kierownictwo i opiekę polskojęzycznego nadzoru w miejscu wykonywania zlecenia.Nieodmiennie zachęcamy absolwentów kierunków budowlanych politechnik doskładania ofert odbycia stażu na jednej z naszych budów, kwalifikowanego do uprawnieńwykonawczych PIIB.

Pozaprotokołem...Na okładce: Biurowiec w Singapurze,Fot. A. Olej-Kobus/K.Kobus – TravelPhotoRADA PROGRAMOWAPrzewodniczący:Zbysław KałkowskiWśród wybrańców luduzasiadających w ciałachprzedstawicielskichmonarchii brytyjskiej 46%reprezentuje osobowośćparanoiczną i 21%maniakalno-depresyjną,podczas gdy wśród ichelektoratu tego rodzajuosobowości jest odpowiednio12% i 3%.My natomiast jesteśmyinżynierami budownictwai nasz kraj nie leży nawyspie, i tylko jeden,wybrany spośród polskichorłów, ma koronę.Andrzej BratkowskiZastępca Przewodniczącego:Andrzej OrczykowskiCzłonkowie:Mieczysław Król – Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa;Tadeusz Malinowski – Stowarzyszenie Elektryków Polskich;Bogdan Mizieliński – Polskie Zrzeszenie Inżynierów i TechnikówSanitarnych;Ksawery Krassowski – Stowarzyszenie Inżynierów i TechnikówKomunikacji RP;Jacek Skarżewski – Związek Mostowców RP;Tadeusz Sieradz – Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Wodnychi Melioracyjnych;Włodzimierz Cichy – Polski Komitet Geotechniki;Stanisław Szafran – Stowarzyszenie Inżynierów i TechnikówPrzemysłu Naftowego i Gazowniczego;Jerzy Gumiński – Stowarzyszenie Inżynierów i Techników PrzemysłuMateriałów BudowlanychWYDAWCAWydawnictwo PIIB Sp. z o.o.; 00-924 Warszawa, ul. Kopernika 36/40, lok. 110tel. 022 826 32 15, faks 022 826 31 14, www.inzynierbudownictwa.pl,biuro@inzynierbudownictwa.plPrezes Zarządu: Jaromir KuśmiderRedaktor Naczelna: Barbara Mikulicz-TraczykRedaktor Prowadząca: Krystyna WiśniewskaIlustracje: Kamila Baturo (KB)Opracowanie graficzne: Paweł Pawiński; p.pawinski@inzynierbudownictwa.plDruk: Elanders Polska Sp. z o.o., Płońsk, ul. Mazowiecka 2,tel. 023 662 23 16, elanders@elanders.plAdministrator serwisów internetowych: Anna Wojtylak,a.wojtylak@inzynierbudownictwa.plBiuro Reklamy: Agnieszka Bańkowska – tel. 022 826 31 89;a.bankowska@inzynierbudownictwa.plŁukasz Berko-Haas – tel. 022 826 31 19, berko@inzynierbudownictwa.plMałgorzata Roszczyk-Hałuszczak – tel. 022 826 33 26;m.haluszczak@inzynierbudownictwa.plTomasz Mróz – tel. 022 826 31 96; t.mroz@inzynierbudownictwa.plNakład:107 600 egz.Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji tekstów i zmiany tytułów. Przedruki i wykorzystanieopublikowanych materiałów może odbywać się za zgodą redakcji. Materiałów niezamówionychredakcja nie zwraca. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam.

SAMORZĄD ZAWODOWYNa zakończenierokuWdniu 13 grudnia 2006 roku miało miejsceostatnie w tym roku posiedzenieKrajowej Rady PIIB. Dla przypomnienia– zgodnie z art. 33 ustawy – kieruje onadziałalnością samorządu zawodowego między Zjazdami.Na posiedzenie przybyli Andrzej Aumiller – minister budownictwa,oraz Elżbieta Janiszewska-Kuropatwa podsekretarzstanu w tym ministerstwie (notabene członekMazowieckiej OIIB). Wystąpienia ministra i pani wiceministerpoświęcone były przede wszystkim kwestiomlegislacyjnym: ustawie – Prawo budowlane, ustawieo planowaniu przestrzennym, a w szczególności nowymrozwiązaniom przy realizacji inwestycji liniowych, pozyskiwaniugruntów pod budownictwo mieszkaniowe(np. od PKP), rencie planistycznej, odrolnieniu gruntówna terenie miast, likwidacji przepisów hamujących podejmowanieinwestycji w gminach, zmianach w ustawieo VAT, ustawie o przekazywaniu gruntów stanowiącychwłasność Skarbu Państwa. Z sali padały pytania w kwestiachutrudniających zawodowe działania inżynierów,np. dotyczące braku materiałów budowlanych, brakuludzi do pracy, wykorzystywania funduszy strukturalnych,dostępu do norm oraz zmian w strukturach powiatowychinspektoratów nadzoru budowlanego. Niewszystkie wątpliwości zostały rozwiane, jednak przedstawicielerządu z naciskiem podkreślali koniecznośćstałej współpracy samorządu zawodowego z resortembudownictwa. Na posiedzenie Rady przybył równieżp. Maciej Sekunda – przedstawiciel firmy SEKA zajmującejsię szkoleniami z zakresu bhp. Działania te prowadzonew oparciu o fundusze unijne; przeznaczone są dla właścicieli,kadry zarządzającej oraz kierowników budówmałych i średnich przedsiębiorstw z branży budowlanej.Szczegółowe informacje na ten temat otrzymali wszyscyprzewodniczący izb okręgowych.Od lewej: Elżbieta Janiszewska-Kuropatwa, AndrzejAumiller, Zbigniew Grabowski, Andrzej DobruckiW dalszej części realizowane były kolejne punkty porządkuposiedzenia m.in. omówione zostały kwestie realizacjiwniosków zgłoszonych na ostatnim Zjeździe PIIB,sprawy finansowe związane z realizacją budżetu za 11miesięcy 2006 r., rozwinęła się dyskusja na temat trybupostępowania rzeczników odpowiedzialności zawodoweji sądów dyscyplinarnych. Jako że było to ostatniew 2006 roku posiedzenie Krajowej Rady PIIB, jej członkowie,na zakończenie spotkania, złożyli sobie życzeniaświąteczne i noworoczne.BARBARAMIKULICZ-TRACZYKW środowisku trwa dyskusja na temat zmian w Prawiebudowlanym. Czytelnicy „IB”, że wymienimy najbardziejaktywnych: Ryszard Knopik, Andrzej Stasiorowski,Maria Ebert, Henryk Bieniaszkiewicz, Jerzy Drążkiewicz,Krzysztof Wilk, Marek Babicz, grupa członków Kujawsko-PomorskiejIB skierowali już swoje uwagi i propozycjedo redakcji naszego miesięcznika. Wszystkie listysą uważnie czytane i przekazywane do Komisji Prawno--Regulaminowej, która porządkuje poszczególne zagadnieniai propozycje zmian przepisów, a następnie natej podstawie wypracowuje stanowisko samorządu zawodowego.Prosimy o kolejne głosy w tak ważnej dla zawoduinżyniera budownictwa sprawie.(red.)SMS-emBudowa domów jednorodzinnychbez pozwoleń?Ministerstwo Budownictwaprzygotowało założenia do nowej ustawy– Prawo budowlane. Przewidziano m.in.uproszczenie procedur związanychz budową domów jednorodzinnych.Nie byłoby potrzebne pozwoleniena budowę, inwestor zgłaszałbytylko zamiar budowy, załączając dozgłoszenia projekt budowlany i innewymagane dokumenty. W przypadkudziałki objętej planem zagospodarowaniaprzestrzennego po zgłoszeniu przezinwestora budowy starostwo miałobyobowiązek sprawdzić w ciągu 2 tygodni,czy złożone przez inwestora dokumentynie wymagają uzupełnień. Obecnie takauproszczona procedura obowiązuje tylkoprzy małych obiektach budowlanych(do 35 m 2) . Część ekspertów uważa, żeliberalizacja przepisów może spowodowaćzmniejszenie bezpieczeństwa obiektów.Jednak zdaniem Janusza Rymszy,sekretarza Krajowej Rady Polskiej IzbyInżynierów Budownictwa, pomysł ministrazmierza w dobrym kierunku, jeżeli wraz zezgłoszeniem będą kontrolowane projektybudynków oraz po zakończeniu inwestycjibędzie sprawdzane, czy budynek zostałwykonany zgodnie z planem.źródło: portal internetowy Gazety Prawnej8 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

SAMORZĄD ZAWODOWYO Zjeździe Nadzwyczajnymi innych sprawachWdniach 5–6 stycznia br. w Otwocku podWarszawą odbyło się spotkanie wszystkichsekretarzy okręgowych rad PIIB.Posiedzeniu sekretarzy przewodniczył drJanusz Rymsza, sekretarz Krajowej Rady PIIB. Powodówdo spotkania było kilka, najważniejszym jednak był planowanyna 2 lutego Nadzwyczajny Krajowy Zjazd PIIB.Jego zwołanie jest realizacją wniosków, które pojawiły sięna V Krajowym Zjeździe PIIB w czerwcu 2006 r. PozycjaPIIB jest ugruntowana, zakończyła się faza organizacyjnatworzenia samorządu zawodowego, przyszedł czas nadyskusję merytoryczną o pozycji zawodowej inżyniera budownictwa– podkreślali delegaci, postulując zwołanie odrębnegozjazdu. Na spotkaniu w Otwocku prof. ZbigniewGrabowski – prezes PIIB przedstawił sekretarzom przyjętejuż przez Krajową Radę i poddane obecnie do dyskusjiw okręgach, tezy na zjazd:I.II.III.IV.V.Co należy zrobić, aby podnieść rangę zawodu inżynierabudownictwa, będącego zawodem zaufaniapublicznego?Jakie powinny być formy działania samorządu zawodowegow zakresie podwyższania kwalifikacjizawodowych członków pełniących samodzielnefunkcje techniczne w budownictwie?Jakie powinny być formy działania samorządu w zakresieetyki zawodowej członków Izby, działającychna rzecz społeczeństwa traktującego ten zawódjako zawód zaufania publicznego?Jakie działania powinny być prowadzone, aby zwiększyćświadomość naszych członków o potrzebieumocnienia roli naszego samorządu zawodowegow odczuciach społecznych oraz w kontakcie z władzamipaństwowymi?Co jeszcze samorząd zawodowy mógłby przejąć odpaństwa i włączyć do swoich działań?Celem zjazdu jest próba wypracowania stanowiskawyznaczającego zakres i sposób działania samorządu zawodowegoinżynierów budownictwa w latach 2007–2013czyli okresie objętym rządowym programem określającymskalę zadań inwestycyjnych, nakładów finansowych,zmian legislacyjnych. Aby stanowisko takie odzwierciedlałow sposób najbardziej pełny potrzeby członków PIIB,konieczna jest szeroka dyskusja w środowiskuObok tematu zjazdu przedstawione zostały równieżinformacje na temat: aktualnych problemów nadawaniai uznawania uprawnień zawodowych. Zreferował jeprof. Kazimierz Szulborski – przewodniczący KrajowejKomisji Kwalifikacyjnej. Na temat funkcjonowaniaSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAReferuje prof. Kazimierz Szulborski (z prawej strony) obokdr Janusz RymszaSala obradSądu Dyscyplinarnego oraz Rzecznika OdpowiedzialnościZawodowej mówili Gilbert Okulicz-Kozaryn – wiceprzewodniczącyKrajowego Sądu Dyscyplinarnego,oraz Agnieszka Jońca – Rzecznik OdpowiedzialnościZawodowej, natomiast plany Wydawnictwa PIIB na rok2007 przedstawiła redaktor naczelna „Inżyniera Budownictwa”.O stanie realizacji wniosków zgłoszonych naV Krajowy Zjazd mówił Piotr Korczak – zastępca sekretarzaKrajowej Rady, a równocześnie przewodniczący KomisjiUchwał i Wniosków i to wystąpienie stanowiło podstawędo dyskusji na temat optymalnego trybu zgłaszaniawniosków na kolejny Zjazd.BARBARAMIKULICZ-TRACZYKFot. B. Mikulicz-Traczyk Fot. B. Mikulicz-Traczyk9

SAMORZĄD ZAWODOWYInżynier budownictwa− znaki zapytaniaZdaniem Autora „funkcjonujemy w kręgu zawodów inżynierskich, które dopiero ustawapołączyła formalnie w jedno, tyle że bez grupy architektów. Nie mówiąc już o technikach,którzy dzięki ustawie, nawet dla siebie samych niespodzianie, zostali »inżynierami«z racji ich przypisania do samorządu inżynierów”.Prawnie określony i występującyw praktyce RP zakreszadań i kompetencjizawodowych inżyniera budownictwa− przynajmniej w odniesieniudo tej części jego przedstawicieli,którzy reprezentują specjalnośćw przedmiocie stricte budownictwa− w znacznym stopniu przenika sięz modelem zawodu architekta, określonymw sektorowej dyrektywie UniiEuropejskiej z 10 czerwca 1985 r. dotyczącej„wzajemnego uznawania dyplomów,zaświadczeń i innych dokumentówformalnych potwierdzającychformalne kwalifikacje w dziedziniearchitektury”. Dowodzi tego choćbyzestaw umiejętności, które powinnaposiadać osoba legitymująca się „studiamina poziomie uniwersyteckimpoświęconymi głównie architekturze”.Postanowienia zawarte w art. 3 dyrek-tywy Nr 85/384/EEC zamieszczoneniżej, dzięki podkreśleniu (przez wygrubienie)odpowiednich fragmentów,wprost wskazują zakres kwalifikacjirównież inżynierów budownictwa(niezależnie nawet od tego, że formalneuprawnienia do projektowaniaarchitektonicznego w ograniczonymzakresie także wymagają posiadaniaumiejętności zawodowych w pełnymzestawie przewidzianych dyrektywądla zawodu architekta).Odrębną sprawą jest koniecznośćdokonana krytycznej oceny − czyuprawnienia budowlane do wykonywaniasamodzielnych funkcji technicznychw budownictwie na terenieRP (czyli zestaw czynności i stanowiskpracy w budownictwie, dla którychwymagane jest legitymowanie sięuprawnieniami administracyjnymiwydanymi na mocy Prawa budowla-nego) w dalszym ciągu muszą być takwielokierunkowe i obejmować tak szerokii wszechogarniający przedmiotowozakres technicznej działalnościw budownictwie? Czy wszystkie zawodytechniczne, objęte dzisiaj łączniei jednolicie ustawowym określeniemzawodu inżyniera budownictwa,w ogóle muszą podlegać administracyjnejreglamentacji, a jeżeli nawettak, to czy wyłącznie na mocy akuratPrawa budowlanego (dlaczego nie namocy ustawy o łączności, dlaczego niez tytułu Prawa energetycznego itp.)?Tym bardziej że w szkolnictwiewyższym brak jest obecnie jednegostandardu programowego, który byłbyjedyną podstawą uznawania kwalifikacjizawodowych inżyniera budownictwa.W konsekwencji uprawnieniabudowlane na poziomie inżynierskimsą dziś nadawane w zróżnicowanymZAKRES KWALIFIKACJI WYMAGANYCH OD INŻYNIERÓW BUDOWNICTWA(z art. 3 dyrektywy Nr 85/384/EEC)1.2.3.4.5.6.umiejętności tworzenia projektów architektonicznych,które spełniają wymogi zarówno estetyczne,jak i techniczne;odpowiedniej znajomości historii i teorii architekturyoraz pokrewnych dziedzin sztuki, technologiii humanistyki;znajomości sztuk pięknych jako czynnika oddziaływającegona jakość projektu architektonicznego;odpowiedniej umiejętności projektowania miast,planowania i umiejętności wiążących się z procesemplanowania;zrozumienia relacji między człowiekiem a budynkiem orazmiędzy budynkami i ich otoczeniem (środowiskiem) orazkonieczności powiązania budynku i przestrzeni międzysobą biorąc pod uwagę potrzeby człowieka i jego skalę;zrozumienia zawodu architekta i jego roli w społeczeństwie,a w szczególności w przygotowaniu materiałówuwzględniających czynniki społeczne;7.8.9.10.11.zrozumienia metod badawczych i wstępnego przygotowaniazałożeń do projektu;zrozumienia problemów projektowania strukturalnego,konstrukcyjnego i inżynieryjnego, które wiążą sięz projektowaniem budynku;odpowiedniej znajomości problemów fizycznychi technologii oraz funkcji budynku tak, by wyposażyćje w warunki wewnętrznej wygody i ochrony przedklimatem;niezbędnej umiejętności projektowania, by sprostaćwymogom użytkowników budynku w ramach ograniczeńnarzucanych przez czynniki ekonomicznei Prawo budowlane;odpowiedniej znajomości pomysłów, organizacji,przepisów i sposobów postępowania związanychz przejściem od koncepcji projektowych do budówi integracją planów w plan całościowy.10 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

SAMORZĄD ZAWODOWYzakresie po ukończeniu jednego z pięciuróżnych kierunków studiów. Minimalneobciążenie godzinowe w obowiązującychstandardach nauczania,w odniesieniu do przedmiotów kierunkowychw zakresie techniki budowlanej,dotyczy wyłącznie kierunkówstudiów wyższych określonychjako budownictwo (870 godzin, czyliniecałe 30% pełnego obciążenia napięcioletnich studiach) oraz inżynieriaśrodowiska (90 godzin, czyli zaledwieok. 3% pełnego obciążenia).W trzech natomiast pozostałych kierunkachstudiów (ochrona środowiska,elektrotechnika i elektronikaz telekomunikacją), będących podstawąuzyskania uprawnień budowlanych,w ramach minimum standardowegonauczania w ogóle nie przewiduje sięprzedmiotów bezpośrednio związanychz budownictwem.W tym również świetle kluczowejest również pytanie − czy zawód inżynierabudownictwa, traktowanyw dzisiejszym rozumieniu prawa,w ogóle jest możliwy do określeniaz punktu widzenia jednolitego standardunauczania i w efekcie jednoznacznegokryterium wykształcenia?Czy zostaną stworzone ku temumożliwości wraz z wprowadzeniempowszechności studiów dwustopniowych,gdy po jednolitych dla wszystkichspecjalności studiach zawodowychw zakresie budownictwa (jakopodstawy do uzyskania jednolitychuprawnień budowlanych) dopiero dodatkowestudia magisterskie dawałybypodstawę do uzyskania również dodatkowychuprawnień budowlanychw określonej specjalności inżynierskiej(np. w zakresie konstrukcji budowlanychoraz instalacji elektrycznychlub sanitarnych)?ANDRZEJ BRATKOWSKIKonferencja „Spór o miejsce samorząduzawodowego w administracji publicznej”Samorząd stanowi granice dla wszechwładztwa państwa...Fritz FleinerInstytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetuim. Adama Mickiewicza w Poznaniu zorganizował22 listopada 2006 r. konferencję „Spór o miejscesamorządu zawodowego w administracji publicznejPolski”. Konferencję uroczyście otworzył prof. Janusz Wiśniewski– prorektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewiczaw Poznaniu (UAM). Przewodniczący konferencji prof. JerzyBabiak poinformował, że omawiane będą trzy zagadnienia:1. Czy samorząd zawodowy we współczesnej Polsce właściwiespełnia swoje funkcje? 2. Czy struktura organizacyjnai kompetencje samorządów są właściwe? 3. Jaka powinna byćrelacja między władzą samorządową i władzą rządową?Prof. Jacek Sobczak – sędzia Sądu Najwyższego RP– swoje obszerne wystąpienie rozpoczął od stwierdzenia,że konferencja odbywa się w chwili, gdy korporacjezawodowe stały się przedmiotem nagonki i obiektemdemagogicznych oświadczeń obliczonych na pozyskanietzw. szerokich mas. Wskazał na fakt, że każda korporacja,a w Polsce działa ich już 16, jest organizacją powołaną dozarządzania sprawami swoich członków i ma do spełnieniadwie funkcje: reprezentowanie osób wykonującychzawód zaufania publicznego oraz sprawowanie pieczy nadnależytym wykonywaniem zawodu w ramach interesupublicznego. Jeśli odrzucimy tą drugą funkcję, to korporacjastanie się tylko rodzajem stowarzyszenia.Dr hab. Robert Kmieciak z UAM w Poznaniu omówił bogatąhistorię samorządu zawodowego w Polsce, wskazał na istotnekompetencje publicznoprawne wykonywane przez izby, a takżeSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAAndrzej Bratkowski.Fot. K. Wiśniewska11

SAMORZĄD ZAWODOWYSMS-emNowa siedziba biura1 grudnia 2006 r. uroczyścieotwarto nową siedzibęKujawsko-Pomorskiej OIIBw Bydgoszczy. Z wynajętych,na początku działalnościpomieszczeń, pierwszegopiętra Domu Technika NOTprzy ul. Rumińskiego 6, biuroIzby przeniosło się na parter,gdzie wykupiono od władzNOT część budynku stanowiącąsamodzielny lokal użytkowy.Biuro składa się teraz z 10 pokoibiurowych, salki konferencyjnejoraz pomieszczeń archiwumw piwnicy budynku.Więcej informacji na tematuroczystości wraz ze zdjęciami– na stronie internetowej:www.inzynierbudownictwa.plPrzetargi 2006W listopadzie ub.r., w Polsce,ogłoszonych zostało blisko8,5 tys przetargów z szerokopojętej branży budowlanej.Aż 71% wybrało Internet jakomiejsce ich publikacji.Przetargi z branżybudowlanej, ogłoszonew listopadzie, dotyczyłygłównie drogownictwa i pracenergoelektrycznych (po 21%ogłoszeń). Na trzecim miejscupod względem popularnościznalazły się przetargi dotycząceprac wodno-kanalizacyjnych(14% ogłoszeń).W 73% ogłoszonych przetargównie wymagano wnoszeniawadium. Natomiast najwyższegowadium, w wysokości 4,4 mlnPLN zażądała Gmina MiastaSopotu – Lider PorozumieniaMiędzygminnego Gdańsk-Sopot – za udział w przetargunieograniczonym na: „wykonanieII i III Etapu robót budowlanychinwestycji pn. BudowaWielofunkcyjnej Hali Sportowo-Widowiskowej na granicy miastGdańska i Sopotu wrazz urządzeniami budowlanymiz nią związanym”.Źródło: Na podstawiewww.biznespolska.plzwrócił uwagę na główne zarzuty stawianesamorządom zawodowym, m.in.:monopolizowanie usług i wzrost kosztówich świadczenia, ograniczanie wchodzeniado zawodu nowych osób, źle rozumianysolidaryzm zawodowy włączniez tolerowaniem nieetycznego zachowaniaczłonków.Michał Stuligrosz – poseł RPz ramienia Platformy Obywatelskieji członek Wielkopolskiej OIIB – odnoszącsię do działania samorządówzawodowych, zauważył, że działającew Polsce polskie samorządy zawodowenie są może doskonałe, alez pewnością są coraz lepsze, że „samooczyszczają”się z członków niespełniającychodpowiednich wymagańi muszą mieć możliwość weryfikacjikwalifikacji zawodowych członków.Dr Andrzej Bratkowski – KrajowyRzecznik Odpowiedzialności ZawodowejPIIB, podkreślił, że aby mówićo roli samorządów zawodowych, należydokładnie ustalić ich zadania.Także zdaniem Tomasza Taczewskiego– prezesa Krajowej Rady IzbyArchitektów, należy świat samorządówzawodowych poprawiać w aspekciecelów, dla których zostały powołane,przy czym obecnie zarówno samorządarchitektów, jak i inżynierów budownictwadobrze realizują nałożoneprzez ustawę zadania. Niestety, atmosferapolityczna nie sprzyja korzystnejdla członków samorządów nowelizacjitej ustawy.Kilku mówców, między innymiprezes Maciej Ostrowski z KrajowejIzby Biegłych Rewidentów w Warszawie,podkreślało wielkie zna-czenie doskonalenia zawodowegoi szkoleń członków samorządu, a takżewspółdziałania samorządów zeszkołami wyższymi.Jedna z sesji konferencji poświęconabyła samorządom medycznym. PrezesNaczelnej Izby Lekarskiej KonstantyRadziwiłł przedstawił w swoimwystąpieniu organizację i zadaniasamorządu lekarskiego w Polsce natle doświadczeń europejskich. Z koleidr Krzysztof Kordel z Akademii Medycznejw Poznaniu oraz dr JędrzejSkrzypczak z UAM skoncentrowalisię na najważniejszych problemachprawnych odpowiedzialności zawodowejlekarzy. Interesującym dopełnieniemwystąpień dotyczącychsamorządu lekarskiego był referatdr Elżbiety Buczkowskiej reprezentującejNaczelną Izbę Pielęgniareki Położnych w Warszawie.Podsumowując rezultaty konferencjiprof. Stanisław Wykrętowiczz Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniupodkreślił potrzebę dalszegorozwoju badań naukowych nad samorządemzawodowym oraz zwróciłrównież uwagę na koniecznośćzacieśniania współpracy i wymianydoświadczeń pomiędzy korporacjamizawodowymi w Polsce.Wielka szkoda, że na konferencjizabrakło przeciwników samorządówzawodowych, co z pewnością sprzyjałobyżywej dyskusji i autentycznym,konstruktywnym sporom.KRYSTYNA WIŚNIEWSKAFot. K. Wiśniewska12 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

LISTY DO REDAKCJI3 pytania o projektowanieCzy projektując przebudowę budynku mieszkalnego wielorodzinnego polegającą na adaptacjipoddasza na cele mieszkalne potrzebne jest wydanie warunków zabudowy?Ustawa – Prawo budowlanez dnia 7 lipca 1994 r. (Dz.U.z 2006 r. Nr 156, poz. 1118) w art. 71jednoznacznie określa, że przezzmianę sposobu użytkowania obiektulub jego części rozumie się w szczególności:,,przeróbkę pomieszczeniaz przeznaczeniem na pobyt ludzi alboprzeznaczenie do użytku publicznegolokalu lub pomieszczenia, któreUstawa – Prawo budowlane z dnia7 lipca 1994 r. (art. 5 ust. 1 pkt 2)do podstawowych wymagań, jakimpowinny odpowiadać obiekty budowlane,zalicza:■■zaopatrzenie w wodę i energięelektrycznąoraz, odpowiednio do potrzeb,w energię cieplną i paliwa; usuwanieścieków, wody opadoweji odpadów.W studium prac przedprojektowychdla współczesnego obiektu budowlanegoinwestor powinien uzyskaćniezbędne uzgodnienia na dostawęmediów komunalnych, a w wypadkubraku możliwości dokonania podłączeńszczegółowe wytyczne dotycząceindywidualnego rozwiązania problemuusuwania ścieków bytowych i wód opadowych,dostawy energii elektrycznej,uprzednio miało inne przeznaczenielub było budowane w innym celu,w tym także przeznaczenie pomieszczeńmieszkalnych na niemieszkalne”.Natomiast art. 91 ust. 2 ww. ustawyokreśla, że zmiana sposobu użytkowaniaobiektu budowlanego wymagazgłoszenia właściwemu organowi.Biorąc pod uwagę fakt, że sprawadotyczy budynku wielorodzinnegoCzy projektując szambo na działce wraz z instalacją odprowadzającą ścieki do niego muszę uzgodnić projektinstalacji z ZUD?dostawy wody i ewentualnie energiicieplnej, jak również dokonania zabezpieczeńwynikających z usytuowaniaobiektu.Obiekt budowlany nie uzyska pozwoleniana budowę, jeżeli w projekcienie będą rozwiązane wszystkie decyzjeokreślone w warunkach zabudowy. Bezodpływowyzbiornik na bytowe nieczystościciekłe powinien być usytuowanyw projekcie zagospodarowania działki.Usytuowanie bezodpływowego zbiornikapowinno być zgodne z § 34 rozdziału7 rozporządzenia Ministra Infrastrukturyz dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawiewarunków technicznych, jakim powinnyodpowiadać budynki i ich usytuowanie(Dz.U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 z późn.zm.). Projekt zbiornika i kanalizacji zewnętrznejwymaga uzgodnienia z organemadministracji, nie został bowiemi przekształcenia strychu na pomieszczeniemieszkalne, co narzucikonieczność wykonania wielu robótbudowlanych, jest wielce prawdopodobne,że organ administracji zażądawystąpienia o pozwolenie na budowęi następnie po uzyskaniu prawemwymaganych uzgodnień zaistniejekonieczność opracowania projektubudowlanego.uwzględniony w art. 29 ustawy – Prawobudowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz.U.z 2006 r. Nr 156, poz. 1118), który wymieniaobiekty budowlane niewymagającepozwolenia na budowę.Art. 29a ustawy z dnia 28 lipca2005 r. – Prawo budowlane orazo zmianie niektórych innych ustaw(Dz.U. Nr. 163, poz. 1364) określa, żebudowa przyłączy wymaga sporządzeniaplanu sytuacyjnego na kopiiaktualnej mapy zasadniczej lub mapyjednostkowej przyjętej do państwowegozasobu geodezyjno-kartograficznego.Obecnie w miejsce zlikwidowanychZUD-ów do zadań starosty (przy pomocygeodety powiatowego) należy koordynacjausytuowania projektowanychsieci uzbrojenia terenu w celu uniknięciaewentualnych kolizji projektowanychi istniejących sieci i obiektów.Projektuję kompleks budynków. Do pierwszego z nich zostaną doprowadzone przyłącza energetyczne, sanitarne,cieplne – jednak projekt budowlany nie obejmuje wykonania przyłączy. Od miejsca zakończenia przyłączyzostaną wykonane media do pozostałych budynków. Chciałbym nadmienić, że budynki zostały wykonanew pewnej odległości od siebie i instalacje będą prowadzone z jednego budynku do drugiego na zewnątrzbudynków po działce, która należy do inwestora. Czy wykonując takie instalacje na zewnątrz budynku wymaganejest przez przepisy Prawa budowlanego wykonanie uzgodnień w ZUD-ie. Jeżeli tak, to jakie przepisy to regulują?Inwestycja dotycząca kompleksu budynkówwymaga uzyskania decyzji wy o planowaniu i zagospodarowaniu zabudowy powinno określać cały pro-uzbrojenia terenu (zgodnie z art. 61 usta-Wystąpienie inwestora o warunkio warunkach zabudowy w przypadkubraku planu zagospodarowania przestrzennegodla danego terenu. Organwydający decyzję o warunkach zabudowyokreśli konieczność ustalenia z gestoramisieci warunków technicznychdostawy mediów i przyłączeń do sieciprzestrzennym). Budynek z pomieszczeniamiprzeznaczonymi na pobyt ludzimusi być wyposażony w instalacjewewnętrzne, a w przypadku działki budowlanejzabudowanej wieloma obiektamimuszą być również wykonane w jejobrębie instalacje zewnętrzne.gram inwestycji, obejmujący całkowitezapotrzebowanie kompleksu na media.Dostawcy mediów też powinniznać pełne potrzeby, a w wielu przypadkachdla uzyskania warunkówtechnicznych dostawy mediów koniecznejest przedłożenie wstępnego14 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

LISTY DO REDAKCJIprojektu zagospodarowania całejdziałki. Wykonanie projektu budowlanegobez przyłączy nie jestrozwiązaniem normalnym, jednaktakie sytuacje mają miejsce, w wielujednak przypadkach powodują,że oddanie obiektu do użytkowanianapotyka duże trudności.Opracowywanie projektówkompleksów budynków powinnouwzględniać podstawy prawnedotyczące przyłączenia do siecidziałek i obiektów, do którychnależą m.in. instalacje gazowe.Rozporządzenie Ministra GospodarkiPracy i Polityki Społecznejz 6 kwietnia 2004 r. w sprawieszczegółowych warunków przyłączeniapodmiotów do sieci gazowniczej,ruchu i eksploatacji(Dz.U. Nr 105, poz. 1113), energiaelektryczna – rozporządzenieMinistra Gospodarki i Pracyz 20 grudnia 2004 r. w sprawieszczegółowych warunkówprzyłączenia podmiotów do siecielektroenergetycznych, ruchui eksploatacji (Dz.U. z 2005 r.Nr 8, poz. 8), woda do spożyciai usuwanie ścieków – ustawaz 7 czerwca 2001 r. o zbiorowymzaopatrzeniu w wodę i zbiorowymodprowadzeniu ścieków (Dz.U. Nr72, poz. 747 z późn. zm.), ogrzewanie– rozporządzenie MinistraGospodarki i Pracy z 30 czerwca2004 r. w sprawie szczegółowychwarunków przyłączenia podmiotówdo sieci ciepłowniczychoraz eksploatacji tych sieci (Dz.U.Nr 167, poz. 175).Ustawa – Prawo ochrony środowiska(Dz.U. Nr 62, poz. 627z późn. zm.) wskazuje, że władzelokalne są także organamido wydawania decyzji o uwarunkowaniachmających wpływna środowisko. Zapoznanie sięw okresie przedprojektowymz obowiązującymi, lokalnymi ustaleniamimoże okazać się wielce pomocnew etapie projektowania.prof. dr hab. inż.KAZIMIERZ SZULBORSKIprzewodniczący KrajowejKomisji Kwalifikacyjnej PIIBdr JOANNA SMARŻKrajowe Biuro PIIBPRAKTYKA ZAWODOWAprzy sporządzaniu projektówPracuję w Biurze Projektów i Usług Inwestycyjnych na stanowiskuasystenta projektanta. Odbyłem tu dwuletnią praktykę przysporządzaniu projektów. Firma poza projektowaniem zajmuje sięinnymi usługami typu: generalne wykonawstwo, nadzory inwestorskie,kierowanie robotami budowlanymi. Obecnie prowadzimy międzyinnymi nadzory nad budową trzech sieci wodociągowych, budynkumieszkalnego i dwóch budynków użyteczności publicznej. Uczestniczęwe wszystkich ww. pracach prowadzonych przez osoby mająceuprawnienia do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń.Czy wykonując opisane wyżej zadania inwestycyjne związanez wykonawstwem w firmie, w której pracuję obecnie, mogę zaliczyćte prace do praktyki na budowie. Ewentualnie, jakie powinienemspełnić dodatkowe warunki, aby móc taką praktykę na budowieudokumentować oraz w jakim wymiarze mogę tę praktykę uwzględnić?Przepisy rozporządzenia MinistraTransportu i Budownictwaz dnia 28 kwietnia2006 r. w sprawie samodzielnychfunkcji technicznych wbudownictwie (Dz.U. Nr 83, poz. 578)bardzo ogólnie normują sprawy odbywaniapraktyki zawodowej wymaganejdo uzyskania uprawnień budowlanych.Przepisy ww. rozporządzenia wskazująjedynie kolejność zdobywania wykształceniai odbywania praktyki zawodowej,wskazując sposób dokumentowania takiejpraktyki zawodowej oraz wymaganekwalifikacje osób nadzorującychpraktykę.Pewne regulacje zawiera równieżustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawobudowlane (Dz.U. z 2006 r. Nr 156, poz.1118), która określa wymiar wymaganejpraktyki zawodowej oraz podstawowązasadę wyrażoną w art. 14 ust. 4. Zgodniez powyższym – warunkiem zaliczeniapraktyki zawodowej jest praca polegającana bezpośrednim uczestnictwiew pracach projektowych albo na pełnieniufunkcji technicznej na budowiepod kierownictwem osoby posiadającejodpowiednie uprawnienia budowlane,tj. uprawnienia budowlane bez ograniczeńw odpowiedniej specjalności.Na podstawie powyższego należystwierdzić, że praktyka polegająca nabezpośrednim uczestnictwie w pracachprojektowych lub w pracach na budowie,pod nadzorem osób posiadającychuprawnienia budowlane w odpowiedniejspecjalności, jest jak najbardziejpraktyką odpowiednią do ubiegania sięo uprawnienia budowlane.Wątpliwości, w przypadku zamiaruodbywania praktyki wykonawczej,może budzić jedynie Pana stanowisko– asystent projektanta. Ponieważ będączatrudnionym na takim stanowiskumożna zaliczyć jak najbardziej praktykęprojektową. Natomiast planującw tej samej firmie odbywać praktykęwykonawczą na budowie powinien Panją odbywać pod nadzorem kierownikabudowy lub kierownika robót.Natomiast jeżeli chodzi o wymiarpraktyki zawodowej to jest on uzależnionyod tego, o jakie uprawnieniabudowlane zamierza się Pan ubiegać,a takiej informacji nie ma w pytaniu.Niewątpliwie w książce praktyk należywpisywać czas pracy faktycznie spędzonyna budowie, a nie czas zatrudnieniaw firmie, skoro został Pan zatrudnionyna stanowisku asystenta projektanta.Z listu można bowiem wnioskować, iżgłównym Pana zadaniem w firmie jestudział w pracach projektowych, a niew pracach wykonawczych. Powyższe powinienPan uzgodnić w firmie, w którejPan pracuje, i z kierownikiem budowy,na której ma Pan odbywać praktykę.prof. dr hab. inż. KAZIMIERZSZULBORSKIprzewodniczący KrajowejKomisji Kwalifikacyjnej PIIBdr JOANNA SMARŻKrajowe Biuro PIIB15

LISTY DO REDAKCJIWeryfikacja projektów– problem etyczny?W listopadowym numerze „IB” opublikowana została rozmowa prof. ZbigniewaGrabowskiego prezesa PIIB na temat etyki zawodowej w środowisku inżynierówbudownictwa. Poniżej głosy Czytelników w tej sprawie oraz odpowiedź prezesa PIIBPrzyznam, że z bardzo mieszanymiuczuciami przeczytałem artykuł„Porozmawiajmy o etyce”, zawartyw 11 numerze „Inżyniera Budownictwa”.Na płaszczyźnie formalnejwłaściwie trudno mu coś zarzucić –natomiast we fragmencie, gdzie Panprof. Grabowski opowiada o planachzmonopolizowania weryfikacjidokumentacji projektowych przezrzeczoznawców budowlanych, przebijadyskretnie zakamuflowany podszczytnymi słowami interes korporacyjnytychże rzeczoznawców (doktórych zapewne i Pan Profesor należy).Pragnąłbym tu przypomnieć,że samorządowa Izba InżynierówBudownictwa jest organizacjąwszystkich inżynierów, a nie tylkoutytułowanych rzeczoznawców. Odlat (a mam ich niemało) zajmuję sięprojektowaniem m.in. obiektów inżynierskichoczyszczalni ściekówi stacji wodociągowych – mam ichna swoim koncie dobre kilkadziesiąt!– i mogę Państwa zapewnić, że napewno z większym zaufaniem proszęo sprawdzenie i weryfikację projektukolegę, który od lat tym też sięzajmuje, niż prosiłbym o to jakiegośinnego, choćby nie wiem jak utytułowanego,rzeczoznawcę. Proszę mitu nie opowiadać o tej hipotetycznejprzewadze rzeczoznawców nadpraktykami projektowania, którzyna tym „zjedli zęby”! Może przykroto przy Panu Profesorze mówić – alew swoim życiu zawodowym widziałemmnóstwo ekspertyz i opracowańeksperckich wykonanych przezutytułowanych rzeczoznawców–przy których czytaniu my, zwykliprojektanci (a i wykonawcy), niemalrumieniliśmy się ze wstydu... takietam były powypisywane – za przeproszeniem– bzdury!I jeszcze jedna sprawa – zapewneutytułowanym rzeczoznawcom osobiścienie znana. Sprawa cen za projekty.My, projektanci, żeby „wyżyć”,musimy projektować za pieniądze,za które przypuszczam żadnemuz rzeczoznawców nie chciałoby sięnawet opracować weryfikacji takiegoprojektu. Za weryfikację pewnierzeczoznawca zażądałby więcej,niż my dostajemy za cały projekt!A przecież wg cenników za weryfikacjęnależy się ~5 do 8% ceny projektu.W cennikach teoretycy piszą o jakichśnierealnych „księżycowych” cenachna poziomie ~15,-zł/jnp za jednostkę(których my nigdy nie widzimy),a my w praktyce nieraz „wyciągamy3,- do 4,-zł/jnp. Rzeczoznawcy sąmoże przyzwyczajenie do tego poziomu15,- zł/jnp i na sprawdzenieprojektu wychodzi im z tego ~1,0 do1,2zł/jnp. A dla nas to jest często ~30do 40% ceny projektu, jaką jesteśmyw stanie utargować u inwestora. Czyrzeczywiście mielibyśmy z tych naszychmarnych, ciężko wypracowanychpieniędzy płacić aż taki haracz,żeby zaspokoić żądzę kolegów rzeczoznawcówna jeszcze lepsze zarobki?I czy ci koledzy koniecznie musząwykorzystywać tę naszą organizacjędo forsowania swoich własnych korporacyjnychinteresów finansowychkosztem reszty kolegów inżynierów?Przecież zawsze miałem nadzieję, żesamorząd inżynierów budownictwajest naszym wspólnym samorządem,który – oprócz dbania o dobro wyższe– ma też na uwadze nasze wspólneinteresy. Nas, jego członków.Z poważaniem i pozdrowieniamimgr inż. TADEUSZ ZAMORSKISLK/BO/6315/01Publikacja rozmowy z prezesemPIIB prof. Zbigniewem Grabowskimzmusza nas do skierowania doprzedstawicieli naszego samorząduzawodowego poważnych zastrzeżeń.Sam fakt, że podjęto działaniaw sprawie zmiany przepisów nasdotyczących, bez jakiejkolwiek konsultacjize środowiskiem, podważa,naszym zdaniem, wiarygodnośćreprezentacji naszego samorządu.Zasada działania samorządu w oczywistysposób narzuca reprezentacjęinteresów członków, zaś art. 4ustawy o samorządach zawodowychgwarantuje niezależność w wykonywaniuswoich zadań. Jeżeli istotniemamy do czynienia z „naciskami”ze strony komisji sejmowychi GUNB, to należy nam się udokumentowanietego problemu.Wprowadzenie zmiany w zasadachweryfikacji w oczywisty sposóbodbiera nam prawa nabyte, gdyżposiadane przez nas uprawnieniapozwalają nam na weryfikację dokumentacji.Wprowadzenie takiegoprzepisu wprowadziłoby hierarchizacjęsamodzielnych funkcji w budownictwie,co przeczy założeniomtej ustawy – rzeczoznawca spraw-16 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

LISTY DO REDAKCJIdzający pełni funkcję nadrzędną nad projektantemsprawującym samodzielną funkcję.Próba podjęcia tak radykalnych zmian w ustawiebez jakiejkolwiek konsultacji z członkami samorządujest dla nas bulwersująca, przeczy zasadom demokracji,podważa wiarygodność PIIB jako naszej reprezentacjizawodowej.Zgłaszamy nasz stanowczy sprzeciw wobec tej inicjatywyi nie upoważniamy przedstawicieli naszegosamorządu zawodowego do prowadzenia dalszychrozmów w naszym imieniu na ww. temat z posłamiw komisjach sejmowych i pracownikami GUNB.Sprzeciw Lubelskiego Klubu Projektantów Konstrukcjiprzy ZO PZITB w Lublinie popierają niniejsi inżynierowie,konstruktorzy: Waldemar Banach, EdwardChodkowski, Marian Daca, Janusz Fronczyk, JarosławGębal, Tomasz Grabowski, Hanna Iżycka, Henryk Janas,Wiesław Janusz, Stanisław Januszek, KrzysztofKędzierski, Grażyna Matuszczyk, Jacek Meresta, JanuszPietrzak, Tadeusz Pluta, Jan Polański, OlgierdPopławski, Izabela Różycka, Marian Stadnik, BarbaraStankiewicz, Marcin Strózik, Jolanta Szymanek, CezaryTrześniak, Witold Maciej Walicki, Ireneusz Wendland,Włodzimierz Wojtowicz, Marian Zając, Jan LudwikZiółek.Z koleżeńskim pozdrowieniemprzewodniczący Lubelskiego Klubu ProjektantówKonstrukcji przy ZO PZITB w Lubliniemgr inż. WITOLD MACIEJ WALICKISzanowni PaństwoBardzo dziękuję za przedstawione opinie. Kwestiazasad i trybu weryfikacji projektów, szczególnieod czasu tragicznej w skutkach katastrofy hali targowejw Katowicach, budzi wiele dyskusji. Jasne dlawszystkich jest, że obecna sytuacja wymaga zmiany,i to na poziomie zapisów ustawowych. Od samorząduzawodowego – środowiska skupiającego czynnychzawodowo projektantów – oczekuje się wskazania,w jakim kierunku te zmiany powinny iść, jakie rozwiązaniabędą najlepsze, a jednocześnie najbezpieczniejszew kontekście późniejszych użytkowników projektowanychobiektów.Moja wypowiedź dla Inżyniera Budownictwa jestzaawizowaniem konieczności rozwiązania problemu,nie jest natomiast gotową i jedyną receptą. Myślę, żeproblem powinien być poruszony na Zjeździe Nadzwyczajnymw lutym. Dobrze byłoby, gdyby delegaciz poszczególnych okręgów zaprezentowali stanowiskawcześniej przedyskutowane w swoich środowiskach.Zapraszam Państwa również do prezentacji swoichpoglądów na łamach Inżyniera Budownictwa, z jednąwszakże prośbą – aby były to propozycje konkretnychrozwiązań, negacja dla samej negacji niczemu nie służy,nie mamy na nią ani możliwości wydawniczych,ani czasu.prof. ZBIGNIEW GRABOWSKIprezes PIIBSp. z o.o.ul. A. Krzywoń 8/4801-391 Warszawatel. + 48 - 22 - 3538060fax: + 48 - 22 - 3538061www.segar.pl / e-mail: segar@segar.plOferujemy profesjonalne wykonawstwow następującym zakresie:■■■■■■■pogrążanie żelbetowych pali prefabrykowanycho dowolnym przekrojupogrążanie i wyrywanie elementów stalowycho profilach otwartych i zamkniętychpogrążanie i wyrywanie grodzic stalowychoraz winylowychwykonywanie pali wierconych i paliw osłonie rurowejwykonywanie przesłon przeciwfiltracyjnychw technologii WIPSwzmacnianie / stabilizacja podłoża(DSM, VIBREX, FUNDEX)wykonywanie kolumn z dowolnego materiału

SAMORZĄD ZAWODOWYIIIGeneralne ZgromadzenieEuropejskiej RadyIzb Inżynierskich (EuropeanCouncil of EngineersChambers – ECEC) odbyło sięw Rzymie 17 listopada 2006 r. PolskaIzba Inżynierów Budownictwa (PIIB)była na nim reprezentowana przezprof. Zbigniewa Grabowskiego – prezesaKrajowej Rady oraz prof. WojciechaRadomskiego. Relacjonowane tuGeneralne Zgromadzenie miało szczególnycharakter, zbiegło się bowiemz końcem kadencji władz ECEC i – pozasprawami organizacyjnymi i merytorycznymi– dokonano na nim wyborunowego kierownictwa tej organizacji.Wybory nastąpiły po złożeniu przezustępującego prezydenta, Rudolfa Kolbegoz Austrii, sprawozdania i udzielelikęCzech, Słowację i Węgry), Karl H.Schwinn (Niemcy), sekretarz generalny– Sepp Robl (Austria), skarbnik – ČrtomirRemec (Słowenia). Audytoramiponownie zostali Mladen Ulićevići W. Radomski.Spośród zrzeszonych w ECEC izbinżynierskich PIIB jest najliczniejsza,liczy bowiem ok. 52 tys. członków inżynierów(ogółem liczy obecnie blisko100 tys. członków, ale liczba technikównie jest obejmowana w statystykach izbeuropejskich). Druga pod względem liczebnościinżynierów jest izba włoska(ok. 40 tys. członków), trzecia – niemiecka(nieco ponad 15 tys.). Najmniej licznajest izba czarnogórska – ok. 600 inżynierów.Warto także poinformować,że przy ustalaniu wysokości rocznychskładek członkowskich obowiązuje zanicete nie ujawniają się w sposób wyraźnyw działaniu tej organizacji,które przebiega w rzeczowej i dobrejatmosferze.Merytoryczne obrady zgromadzeniadotyczyły następujących, najważniejszychspraw.■ Przedyskutowano i wstępnie przyjętostanowisko ECEC w sprawiewprowadzania Dyrektywy2005/36 EC Parlamentu Europejskiegooraz Rady Europejskiej, dotyczącejuznawalności kwalifikacjizawodowych.■ Sformułowano warunki ekwiwalentnościwykształcenia i praktyki,które spełniać mają inżynierowiepragnący prowadzić swoją działalnośćzawodową w krajach europejskich.Tu uwzględnioną inicjatywąGeneralneZgromadzenieSala obradFot. W. RadomskiEuropejskiej RadyIzb Inżynierskichniu całemu zarządowi absolutorium,między innymi na wniosek dwóchaudytorów – przedstawicieli Czarnogóry,Mladena Ulićevića, oraz Polski– W. Radomskiego. W wyborachuczestniczyli też reprezentanci SerbskiejIzby Inżynierów, nowo przyjętegoczłonka ECEC. Obecnie należą więcdo ECEC izby inżynierskie 11 państw:Austrii, Chorwacji, Czarnogóry, Niemiec,Polski, Republiki Czeskiej, Serbii,Słowacji, Słowenii, Węgier i Włoch.W wyniku wyborów (jedno państwo– jeden głos) skład Zarządu ECECw nowej, trzyletniej kadencji, tworzą:prezydent – Mirko Orešković (Chorwacja),wiceprezydenci – Alcide Gava(Włochy), Jiří Plička (Czechy, reprezentującyzarazem państwa GrupyWyszehradzkiej – V-4: Polskę, Repub-■twierdzony przez wszystkie kraje algorytm,w którym oprócz liczby inżynieróww izbach krajowych uwzględnianyjest dochód narodowy na głowę mieszkańcaw poszczególnych krajach w danymroku. Tu Polska z dochodem percapita 7800 € w 2005 r. jest czwartaod końca spośród wymienionych poprzedniojedenastu krajów – mniejszydochód narodowy wykazała tylkoChorwacja, Serbia oraz ostatnia Czarnogóra(2800€) – pierwsza była Austria(23 580€). Wszystkie inne kraje GrupyWyszehradzkiej wyprzedzają Polskę– Słowacja miała dochód narodowyper capita 10 300 €, Węgry – 10 700€,a Republika Czeska – 12 500€. Piszęo tym dlatego, aby wskazać, że mimoróżnic dzielących kraje członkowskieECEC pod względem zasobności, różpolskąjest wprowadzenie wymaganiaodpowiedniego stopniaznajomości języka kraju, w którympodejmowana jest praca przez inżynierówspoza tego kraju (§ 5).Zatwierdzono plan działaniaECEC na lata 2006–2009 obejmującycele realizowane w krótkimi dłuższym czasie. Jednymz najbliższych celów jest rozpowszechnieniewymienionych stanowiskw krajach członkowskichECEC oraz pozyskanie nowychczłonków do tej organizacji spośródkrajów Unii Europejskiej,a także wydawanie co kwartałinformacji o działalności izb krajowychi rozpowszechnianie ichwśród krajów członkowskich. Poszerzanai intensyfikowana będzie18 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

SAMORZĄD ZAWODOWYwspółpraca ECEC z innymi technicznymii edukacyjnymi organizacjami międzynarodowymi,głównie z European Council of CivilEngineers (ECCE), Le Conceil Européendes Professions Libérales (CEPLIS), Councilof Associations of Long Cycle Engineers ofa University or High School of Engineeringof the European Union (CLAIU EU), FédérationEuropéen d’Associations Nationalesd’Ingénieurs (FEANI) oraz Etudes – Formation– Conceil – Assistance (EFCA). Do długofalowychdziałań należy rozszerzenie zasięgudziałania ECEC na kraje północnej Europyi zbudowanie wspólnej platformy do powołaniaEuropejskiej Akademii Inżynierskiej.■ Powołano grupę roboczą, która ma zająćsię problematyką relacji między usługamiinżynierskimi, ich jakością i ceną łączniez wynagrodzeniem za nie w skali europejskiej.Na przewodniczącego grupy zostałpowołany przedstawiciel PIIB, W. Radomski.W jej skład wchodzą ponadto ThomasNoebel (Niemcy), Gabor Szöllossy (Węgry)oraz Paola Peaquin (Włochy). Głównymcelem pracy grupy roboczej będzie sformułowaniezasad zmierzających do ujednoliceniawymienionych relacji w różnychkrajach. Ma to ważne znaczenie praktycznew warunkach swobody przepływu usługw obszarze Unii Europejskiej.ECEC jest organizacją dostrzeganą i docenianąw Europie. Jej rola będzie zapewne wzrastaćwobec narastającej migracji zawodowej inżynierów,zwłaszcza młodszego pokolenia. Równocześniewarto pamiętać, że wiele procedurw UE jest wysoce zbiurokratyzowanych, istniejetendencja do ochrony własnego rynku pracyw poszczególnych krajach. Dlatego czynnyudział PIIB w pracach tej organizacji jest potrzebnyi korzystny dla naszych inżynierów budownictwa,musimy być obecni, tak jak innekraje naszego regionu, na arenie inżynierskichorganizacji międzynarodowych, aby podejmowanew nich działania zgodne były z interesemzawodowych członków PIIB. Bez fałszywejskromności stwierdzić można, że pozycja PIIBw ECEC jest wysoka. Zewnętrznym tego przejawemjest nie tylko powierzenie Polsce organizacjizeszłorocznego II Generalnego Zgromadzenia,ale także powierzanie reprezentantomnaszej Izby odpowiedzialnych funkcji.prof. WOJCIECH RADOMSKIwiceprezes Krajowej Rady PIIBSzczegółowe informacje o ECEC znaleźćmożna na stronie internetowej:http://www.ecec.netSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAPolski inżynierw EuropieZzaciekawieniem przeczytałem w „IB” nr 5/2006 artykułprof. Wojciecha Radomskiego „Polska Izba InżynierówBudownictwa na arenie międzynarodowej”. Jako żejuż od ponad roku pracuję w Anglii − przez cały czasw zawodzie, miałem chyba dość unikalną możliwość poznania tego,o czym Pan pisał, od tej drugiej strony − przyziemnej rzeczywistości.Od kilku miesięcy pracuję w jednej z bardziej znanych na rynkuświatowym firmie rzeczoznawców i menedżerów budowlanych,zrzeszającej specjalistów z różnych dziedzin budownictwa. Cieszęsię z Pańskich działań, gdyż uważam je za kroki w dobrym kierunku.Niestety, z tego co się zdążyłem zorientować, ICE nie jest szczególniepopularną organizacją wśród tutejszych budowlańców, a w dodatkuzrzesza ona jedynie tych inżynierów, którzy pracują w sektorze robótinżynierskich (drogi, mosty, lotniska), a nie obejmuje ona z koleiinżynierów z obszaru budownictwa ogólnego. Organizacją, która(według mojego rozeznania) dałaby największe szanse polskim inżynierom,jest RICS (Royal Institute of Chartered Surveyors). Zrzeszaona inżynierów (choć nie tylko) z całego spektrum przemysłu budowlanegoi cieszy się relatywnie największym powodzeniem wśródorganizacji inżynierskich. Jej logo jest często rozpoznawalne przezludzi nie związanych z przemysłem budowlanym, a przynależnośćdo niej powszechnie wymieniana jako warunek uzyskania poważaneji dobrze płatnej pracy.Mając powyższe na uwadze sądzę, że byłoby celowe nawiązaniekontaktów z tą organizacją, choć nie będzie to łatwe, gdyż uważasię ona za unikalną i ekskluzywną w skali światowej. Chcąc zwiększyćswoje szanse na tutejszym rynku, poczyniłem kroki mające nacelu uzyskanie członkostwa w tej organizacji, nie rezygnując oczywiściez członkostwa w PIIB − byłoby to bezcelowe, skoro wymaganypoziom przygotowania do pracy w zawodzie w tej drugiej jestznacznie wyższy. Aby poprzeć to, co opisuję, faktami, przytoczęwarunki, jakie postawiono mi do uzyskania członkostwa w RICS.Są to: wyższy stopień naukowy uzyskany w jednej z akredytowanychprzez RICS uczelni oraz roczna, udokumentowana praktykazawodowa zakończona sprawozdaniem z tej praktyki, składającymsię z 3000 słów. Jeśli chodzi o wyższy stopień uzyskany w akredytowanejprzez RICS uczelni, to jestem w trakcie odwoływania sięod tego warunku, gdyż zostałem poinformowany przez pracownikajednej z takich akredytowanych uczelni, że nie ma potrzeby mojegouczęszczania na studia, o które pytam, bo posiadam już odpowiedniewykształcenie uzyskane na rodzimej uczelni, a to by byłajedynie powtórka z programu nauczania, jaki już kiedyś „przerobiłem”.Drugi, niezmiernie ciekawy, warunek uzyskania członkostwaw RICS to wspomniana roczna praktyka zakończona sprawozdaniemo liczbie 3000 słów. Jak mnie poinformowano, sprawozdanie to możesię różnić od wyznaczonej liczby o maksymalnie 10%, ale najlepiejby było, żebym się postarał, jak najbardziej zbliżyć do tej wielkości,bo oceniający aplikacje przywiązują do tego niezmiernie wielkąwagę! W konsekwencji mając bezpośrednią styczność z członkamitego zacnego stowarzyszenia spostrzegłem, że wielu z nich posiadaunikalną zdolność skrupulatnego pisania wypracowań o określonejliczbie słów, ale za to ma marne pojęcie o podstawowych za-19

SAMORZĄD ZAWODOWYgadnieniach budownictwa, nie wspominając o normachbudowlanych, warunkach i sztuce budowlanej − u nas,w Polsce, wiedzy wymaganej na egzaminie na uprawnienia.Należy wspomnieć, że popularne obecnie elaboraty −plany BiOZ oraz metodologie – to także wymysł ludzi wspomnianegopokroju, a na dowód całkowitej nieprzydatnościtych dokumentów można przytoczyć przykład szlagierowejbądź co bądź budowy stadionu na Wembley − ciekawej historii,przypominającej najlepsze komedie pióra p. JoannyChmielewskiej.Warto pamiętać,że rozpoznawalnośćkwalifikacji poprzezdyrektywy europejskienie ma tuAutor listuzastosowania, boczłonkostwo w ICEoraz RICS jest całkowiciedobrowolne,a żadne tutejsze prawonie warunkujemożliwości wykonywaniazawodu przynależnościądo określonejorganizacji.MICHAŁ ŻULIŃSKIBardzo dziękuję za skierowany do mnie jakoreprezentanta PIIB list, w którym porusza Pan niezwykleistotne sprawy dotyczące uprawiania zawodu inżynierabudowlanego w Wielkiej Brytanii. W warunkachswobodnego przepływu usług, także tych inżynierskich,w ramach UE Pańskie uwagi będą pomocne w rozwijaniudziałalności PIIB na arenie międzynarodowej, zwłaszczaw Wielkiej Brytanii, w której – jak Pan zapewne wie– znajduje zatrudnienie coraz więcej inżynierówz Polski. Cieszy nas, że działalność PIIB w tym zakresiejest dostrzeżona i pozytywnie oceniona. Naszymcelem jest dbanie o wysoką pozycję polskiego inżynierabudownictwa w Europie i stworzenie do tego równieżodpowiednich podstaw formalnych. Wyrazem tego jestchoćby podpisana ostatnio umowa o współpracyz Institution of Civil Engineers (ICE), do której nawiązujePan w swym liście. Będziemy szukać kontaktów równieżz innymi organizacjami inżynierskimi w WielkiejBrytanii. Raz jeszcze dziękując za zainteresowanienaszymi działaniami, życzę Panu sukcesów w pracyoraz wszelkiego dobra w życiu.prof. WOJCIECH RADOMSKIwiceprezes KrajowejRady PIIBprenumerata11 zeszytów w cenie 10ImięNazwiskoNazwa firmyZamawiam roczną(11 zeszytów) prenumeratę „Inżyniera budownictwa”od zeszytu nrw cenie 70 zł (W TYM VAT)Zamawiam roczną studencką(11 zeszytów) prenumeratę „Inżyniera budownictwa”od zeszytu nrw cenie 38,50 zł (W TYM VAT)UWAGA! Warunkiem realizacji prenumeraty studenckiej jest przesłanie na numerfaksu 022 826 31 14 kopii legitymacji studenckiejZamawiam archiwalnezeszyty „Inżyniera budownictwa”nrw cenie 7 zł za zeszyt (W TYM VAT)NIPulicakodmiejscowośćnr Oświadczam, że jestem płatnikiem VAT i upoważniam Wydawnictwo Polskiej IzbyInżynierów Budownictwa SP. z o.o. do wystawienia faktury bez podpisu.Oświadczam, że wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez WydawnictwoPolskiej Izby Inżynierów Budownictwa Sp. z o.o. dla potrzeb niezbędnych z realizacją niniejszegozamówienia zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych(Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926).tel.e-mailegzemplarze proszę przesłać na adres:..................................................................................................................................................data i podpis zamawiającegoWyliczoną kwotę prosimy przekazać na konto:28 1160 2202 0000 0000 4242 3832Prenumerata będzie realizowana po otrzymaniu należności. Z pierwszym egzemplarzemotrzymają Państwo fakturę.Kontakt:Wydawnictwo Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa Sp. z o.o., tel. 022 826 32 15,e-mail: biuro@inzynierbudownictwa.plWypełniony kupon przesłać na numer faksu 022 826 31 14

SAMORZĄD ZAWODOWYDziesięć przykazań,dziadostwo i stopnie murzyństwaCzy można skodyfikowaćetykę? Czy regulujączachowania inżynierów udasię przewidzieć wszystkiesytuacje? Czy w kodeksieetycznym powinny znaleźćsię szczegółowe normytylko dlatego, aby sędziemuII instancji łatwiej byłoorzekać?– głos w dyskusji nadformułą kodeksu etycznegoinżynierów budownictwa.Na naszym V KrajowymZjeździe kolega wiceprezesKrajowej Rady zacząłprzedstawiać projektzmian w Kodeksie Etyki Zawodowej,ale po pięciu minutach ktoś zawołał,że zupa stygnie i postawił wniosek formalny,aby ten punkt zdjąć. Próbowałoponować przewodniczący KrajowegoSądu Dyscyplinarnego, został jednakprzegłosowany: stosunkiem głosów 70do 53 wybrano obiad. Szef sądu podnosił,że zmiany zawierają treści taksformułowane, iż mogą być pomocneprzy orzekaniu, ale jak który zawołał,że przez osiem miesięcy powstałoosiem wersji zasad etyki inżynierskiej,to stało się jasne, że nie poradzimy.I tak zostaliśmy przy starej etyce. Lękającsię, że na zjeździe nadzwyczajnym,jednodniowym niestety, czasu nakodeks etyczny może znowu zbraknąć,pragnę wywołać niniejszym większągotowość do ucierania poglądów w tejważnej sprawie, abyśmy już intelektualniespulchnieni do radzenia zasiedli,a na kuchnię się nie oglądali.STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWATrend w projekcie objawionyDzisiaj mamy kodeks etycznyw sześciu punktach spisany. Jesttam, że inżynier kieruje się dobrempublicznym, szanuje środowisko,jest życzliwy dla zleceniodawcy,podnosi stale kwalifikacje i ufa wynikompracy kolegów. W propozycjachzmian są te same punktyz wyraźnie rozbudowanym segmentemo lojalności zawodowej,a dopisano tam dwa punkty dotyczącestosunku inżyniera do samorząduzawodowego, z naciskiem nato, że należy szanować organy, cobrzmi jak „czcij ojca swego i matkęswoją”, zaś casus „stosować się douchwał organów samorządu, niezależnieod osobistej oceny” porównaćmożna jedynie do hasła „partia wielepiej”. Jako prosty inżynier problemyetyczne sprowadzam do dekalogu,i to niezależnie od wyznania. Byćw zgodzie z etyką, to nie kraść, niekłamać, nie oszukiwać, nie zabijaći nie świntuszyć, a do tego dzień świętyświęcić. Możemy spisać tomy zasad,a i tak nie opiszemy wszystkich zawiłościżycia, a na koniec dojdziemy downiosku, że najjaśniejwszystkojuż dawno zostałozapisane.Więc może wystarczymądrośćwybranych sędziów.Pod którąz zasad staregokodeksu, czy kolejnych propozycjipodchodzi pieczątka rzeczoznawcydo spraw pożarowych leżąca w szufladzieszefa pracowni projektowej zapięćset złotych miesięcznie. Każdybez kodeksu etyki widzi, że strażakgrzeszy, zwłaszcza że takich pieczątekoddał w pacht pięć albo i więcej.Możemy spisać tomy zasad,a i tak nie opiszemy wszystkichzawiłości życia, a na koniecdojdziemy do wniosku, żenajjaśniej wszystko już dawnozostało zapisane.A nasz członek projektant to co –moralny taki? Czy da radę skodyfikowaćmoralność? Można w tej sprawiewiele wymyślać, można przytaczaćetyków, ja zacytuję Stefana Kisielewskiego:(...) kodeks pisany nie posuniesprawy naprzód: zrobić to mógłbytylko kodeks nie sformułowany, leczodczuwany, kodeks powszechny, wynikłyz ogólnego przekonania. Po całejkadencji wykonywania funkcji OkręgowegoRzecznika OdpowiedzialnościZawodowej moja bezradność wobecrozmaitości form zdziadzienianiektórych naszych kolegów wzrosła,a entuzjazm dla spisywania zasadprawości w punktach wysechł całkiem.Ot weźmy tak zwane murzyństwo.Jak to opisać w kodeksie,jakie tej praktyce zarysować graniceetyczne.Robić za murzyna*Postanowiłem przesunąć kuchenkęgazową. Oczywiście koniecznejest pozwolenie na budowę,a więc i projekt. Majster proponujedo projektowania kogoś za trzystazłotych, ale ja oszczędny trochę jestem,więc samnarysowałem naplanie mieszkaniamały prostokącikoznaczający kuchenkęoraz kreskędługości 1 cmi dałem koledzepodpisać za czteropakpiwa – czy byłem murzynem,a kolega, czy złamał zasady etyki zawodowej?Dom, który buduję, w zakresiearchitektury sam zaprojektowałemnie mając do tego uprawnień,a kolega architekt podpisał. Ja osobiściepoliczyłem tylko fundamenty,stropy i więźbę, i to oczywiście21

SAMORZĄD ZAWODOWYSMS-emWyjątkowa stacja metraHydrobudowa-6 została finalistą w XV edycji prestiżowegokonkursu „Cemex Building Award”. Jest to światowy konkurspromujący najlepsze realizacje, w których głównym materiałemarchitektonicznym jest beton. Do ścisłego finału zostałozakwalifikowanych 300 realizacji z ponad 24 krajów. Hydrobudowa-6została wyróżniona za realizację obiektu „Stacja MetraA18 – Plac Wilsona”, jedyną realizację z Polski w kategorii ObiektUżyteczności Publicznej. Wręczenie nagród odbyło się w Meksykuw mieście Monterrey 3 listopada 2006 r. Jest to kolejnanagroda przyznana za realizację tego wyjątkowego obiektu.podpisałem, bo do tego mam uprawnienia. Czy jesteśmywspółautorami i czy kolega jest moralny? Halę w Katowicachpodobno faktycznie zaprojektował ktoś, kto nie miałuprawnień, i to właśnie jego ruszyły wyrzuty sumienia– w telewizji powiedzieli, że próbował się nawet targnąćna życie. Podpisał kto inny i na niego spada wina. Któraz zasad opisanych w kodeksie etyki została złamana? Jajuż dwadzieścia lat nie projektuję, ale uprawnienia mami spotkałem się z propozycją wystartowania w przetarguna projektowanie stacji benzynowej, co by miało znaczyć,że później podpiszę pracę jakiegoś inżyniera bez uprawnieńalbo nawet studenta.Nie cudzołóżKomu ma być wierny inżynier. Oto grzeszek z innejbeczki. Poszedłem z siostrą odbierać mieszkanie od dewelopera.Były tam błędy, a w jednym przypadku wręczzłamano obowiązującą normę. Wnosimy o naprawienietego, na co kierownik budowy, który podpisał stosowneoświadczenie w dzienniku budowy – inżynier, członeknaszej Izby – powiada, że nie ma mowy, ale możemy odstąpićod umowy, a jego chlebodawca w ciągu tygodniazwróci pieniądze. To jest problem typu – dla kogo pracujemasarz, dla kierownika sklepu mięsnego, czy dla konsumentakiełbasy. Który punkt kodeksu etycznego złamałnasz kolega. Ale to można odwrócić. Czy moralne jest zlecenietak sformułowane: „Z tego, co pan wydusisz od dewelopera,zapłacę panu piętnaście procent”. Nabywca kiełbasychce wymusić na kierowniku sklepu mięsnego upust.Prowadziłem sprawę rzeczoznawcy, który swoją opiniązałatwiał zleceniodawcy korzyść polegającą na tym, żena gminie wymuszał mieszkanie zastępcze wyolbrzymiająckłamliwie stan degradacji technicznej budynku. Czysędzia naszej Izby karząc za takie postawy musi mieć towypunktowane w kodeksie etyki, żeby później było łatwiejw drugiej instancji? To nie starcza mu mocy moralnej,żeby powiedzieć bez powołania się na listę grzechów:dziadujesz, kolego, i dlatego karzemy ciebie upomnieniem,a jak będziesz tak dalej robił, to ciebie wyprosimy z naszejIzby.A może wypełnić, a nawet rozbudować obszar, jakiwyznacza ustawa – Prawo budowlane w zakresie odbieraniatytułu rzeczoznawcy budowlanego. Może nie kodeksetyki, ale Rada Etyki Zawodowej przy każdej Izbie Okręgowej,która będzie występować do właściwego organuw sprawie rzeczoznawców i wspierać swoją opinią okręgowychrzeczników w ich działaniach oskarżycielskich.JAROSŁAW KROPLEWSKI*Wg Słownika języka polskiego PWN: murzyn – przenośnie:o kimś wykonującym za kogoś pracę za wynagrodzeniam pieniężnym,bez ujawniania swego udziału w takiej pracy.

WYDARZENIARyszard Kowalski – przewodniczący PrezydiumKonferencji Inwestorów – próbował dać odpowiedźna pytanie, czy planowane oddaniew ciągu 8 lat 3 mln mieszkań to utopia. Podkreśliłm.in. konieczność dokonania analizy zmian prawa, abystwierdzić, które zmiany spowodują znaczące obniżeniekosztów budownictwa i aby prawo było przyjazne inwestorom.Kolejni prelegenci zwracali uwagę na różne sprawy hamującerozwój sieci dróg i autostrad, liniowej infrastrukturytechnicznej (która zaczyna się „poważnie starzeć”), osiedlimieszkaniowych. Jak powiedział Robert Dziwiński – obecnie„klucz do budowy leży w planowaniu przestrzennym”.Goszczący na konferencji minister budownictwa AndrzejAumiller uważa, że plan budowy 3 mln mieszkańjest realny, należy tylko stworzyć ku temu warunki, w tymm.in. poprawić Prawo budowlane i ustawę o planowaniuprzestrzennym, przywrócić „mit dobrego zawodu budowlańca”dbając o szkolnictwo, również zawodowe (technikabudowlane). Minister poinformował, że w najbliższym czasieresort budownictwa zacznie uzgadniać z innymi ministerstwamiprojekt ustawy, w ramach której ziemię podbudownictwo mieszkaniowe przekażą Agencja NieruchomościRolnych i Agencja Mienia Wojskowego.Ustawa ma zobowiązać jej beneficjentów (nie tylko gminy)do wybudowania mieszkań w ściśle określonym terminie.Gdyby gmina ziemi nie chciała, ziemia będzie sprzedawanana przetargach firmom deweloperskim i spółdzielniom mieszkaniowym,które nie uzyskają ziemi na własność, ale w użytkowaniewieczyste i wówczas w umowie będzie można imnarzucić terminy budowy. Po wywiązaniu się z budowlanychzobowiązań użytkowanie wieczyste przekształcone byłoby wewłasność. W ciągu miesiąca od wejścia w życie ustawy agencjeprzygotują wykaz terenów budowlanych. Minister podkreślił,że byłyby one automatycznie odrolnione. Ziemia w pierwszejkolejności byłaby zaoferowana gminom, które mogłyby ją uzyskaćna własność za darmo, pod warunkiem że w ciągu półtoraroku rozpoczną budowę mieszkań, a w ciągu 2 lat ją zakończą.Odnośnie do zmian w Prawie budowlanym minister wskazywałm.in. na to, że: Prawo budowlane powinno być ograniczoneprzede wszystkim do spraw związanych z budową, utrzymaniemi rozbiórką obiektów budowlanych; należy znacznie rozgraniczyćregulacje Prawa budowlanego od Prawa cywilnego; ograniczaćobszar decyzji pozwolenia na budowę na rzecz zgłoszeń inwestycji;wprowadzić odbiór techniczny na poszczególne etapy budowyi zasadę planowania w projekcie budowlanym etapów, na którychnależy dokonywać odbioru. Przygotowywana jest ustawao programie wspierania remontów w budynkach mieszkalnychi wprowadzania grantów na remonty.Na konferencji podkreślano ważną rolę nadzoru budowlanego.Odpowiadając na pytania zebranych minister Aumillerstwierdził, że o lokalizacji okręgowych inspektoratównadzoru budowlanego będą decydowali wojewodowie.Wiele zarzutów ze strony inwestorów padło pod adresemwymogów dotyczących ustalania środowiskowych uwarunkowańna realizacje inwestycji. Artur Kawicki z MinisterstwaŚrodowiska zwrócił jednak uwagę na częsty problemzależności uzyskania funduszy unijnych od spełnieniawszystkich wymogów w zakresie ochrony środowiska.Dużo dopokonaniaNa IX konferencji Inwestorski TorPrzeszkód (Warszawa, 6–7 grudniaub.r.) dyskutowano o barierachadministracyjno-prawnych przy realizacjiinwestycji budowlanychw Polsce.Fot. K. Wiśniewska Fot. K. WiśniewskaSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAKRYSTYNA WIŚNIEWSKA23

WYWIADRozmowa z Romanem Giedrojciem, zastępcą GłównegoInspektora Pracy, o bezpieczeństwie na budowachstanowiącym prawdziwe magnum bonum(łac. wielkie dobro).Magnum bonum Czym spowodowany był listopadowyapel Głównego Inspektora Pracyi czy z podobnymi apelami zwracanosię także do przedstawicieli innychdziałów gospodarki, czy też budownictwojest szczególnym obiektemtroski PIP?– Stan bezpieczeństwa na polskichbudowach jest wciąż niezadowalający,a patrząc tylko na liczbę pracownikówposzkodowanych w wypadkachśmiertelnych wręcz przerażający. WystąpienieGłównego Inspektora Pracyz apelem wynikało z nasilenia pracobserwowanego corocznie na budowachprzed okresem zimowym. Znaczącejpoprawie ogólnej koniunkturyw sektorze budowlanym towarzysząrównież takie zjawiska jak: pośpiech,wzrost zatrudnienia (po raz pierwszyod wielu lat), słabe przygotowanie pracownikówdo wykonywania pracy, niewłaściwakoordynacja poszczególnychprac, brak elementarnych zabezpieczeńprzy pracach na wysokości. W konsekwencjiw I półroczu 2006 zanotowaliśmyponad 20-procentowy wzrost liczbyposzkodowanych w budownictwie,a analizy za III kwartał wskazują na to,że będzie jeszcze gorzej. Główny InspektorPracy polecił w całym kraju nasilićkontrole przestrzegania przepisów bhpna budowach, i to z wykorzystaniemwszystkich sankcji przewidzianych prawem,ze wstrzymaniem prac włączniew przypadkach stwierdzania stanówbezpośredniego zagrożenia zdrowiai życia pracowników. Notabene z podobnymapelem wystąpił Główny InspektorPracy w czerwcu do rolników,tuż przed rozpoczęciem prac żniwnych. Czy duża część ciężkich i śmiertelnychwypadków przy pracy w budownictwiejest przede wszystkimwynikiem nieprzestrzegania przezpracowników przepisów bhp?– Wyniki kontroli firm budowlanych,w których miały miejsce wypadkiciężkie i śmiertelne, a także zbiorowe(tj. takie, które były zgłaszane do PIPzgodnie z obowiązkiem zawartymw art. 234 Kodeksu pracy), wskazująna większy udział przyczyn, leżącychpo stronie pracodawców, niż wynikato z danych GUS dotyczących wypadkówprzy pracy. Jakkolwiek dane,sporządzane na podstawie statystycznychkart wypadku, przesyłanychprzez pracodawców do GUS, wskazująna 71% przyczyn polegającychna nieprawidłowym zachowaniu poszkodowanychpracowników. Ostateczniejednak ustalenia z kontroli PIPw 2006 r. ujawniają, że błędy pracownikówlekceważących podstawowezasady bezpieczeństwa pracy na budowie− ok. 44% ogółu przyczyn ustalonychw wypadkach badanych przezinspektorów pracy w budownictwie− wynikają z reguły z przyczyn organizacyjnych(niezapewnienie dostatecznegoprzygotowania pracownikówdo wykonywanej pracy oraz tolerowanieprzez nadzór zachowań sprzecznychz przepisami i zasadami bhp), za któreto niedopatrzenia odpowiedzialnośćponoszą pracodawcy, ewentualnie osobykierujące pracownikami bezpośredniowykonującymi roboty budowlane. Najwięcej wypadków ma miejscew małych zakładach i tam też PIPstwierdza najwięcej zagrożeń. Jakiedziałania podejmuje PIP w celuprzeciwstawienia się tym niekorzystnymtrendom i czy tylko karzewinnych czy też nagradza zakładykorzystnie wyróżniające sięw zakresie przestrzegania przepisówbhp?– Prawie 70% zdarzeń wypadkowychze skutkiem śmiertelnym lub ciężkimw 2006 r. miało miejsce w małychprzedsiębiorstwach budowlanych zatrudniającychdo 50 pracowników.Tylko w 2006 r. (dane wstępne) w wynikuzaostrzonych kontroli PIP zastosowanoponad 13 tys. decyzji nakazowych,w tym prawie 2,5 tys. decyzjiwstrzymania robót ze względu nabezpośrednie zagrożenie dla zdrowiai życia pracowników oraz 700 decyzjiskierowania do innych prac. Jednocześniewobec osób odpowiedzialnychza stan bezpieczeństwa pracyzastosowano ponad 1,8 tys. mandatówkarnych oraz 30 wniosków o ukaraniedo sądów grodzkich. Są to sankcjeokreślone w ustawie o PIP, stosowanew przypadkach ewidentnych wykroczeńprzeciw prawom pracowniczym,i wobec tego muszą być egzekwowane.Niemniej PIP stara się, w możliwie największymzakresie, pomóc tym przedsiębiorcombudowlanym, którzy pro-Ważną formą działalności PIP skierowaną do małych i średnich firm budowlanychsą konkursy „Pracodawca organizator pracy bezpiecznej”. Wyróżnionymlaureatem ubiegłorocznej edycji konkursu zostało m.in. PrzedsiębiorstwoORENO z Bydgoszczy, specjalizujące się w działalności budowlano-remontowej.PIP uczestniczy w konkursach organizowanych przez Kapitułę PolskiegoZwiązku Pracodawców Budownictwa. W IX edycji konkursu „Pracodawcaroku 2005” wzięło udział 11 zakładów budowlanych.24 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

APEL GŁÓWNY INSPEKTOR PRACY ALARMUJE!WYWIADwadzą swoją działalność od niedawnai są zainteresowani zapewnieniemwymaganego przepisami poziomubezpieczeństwa na stanowiskach, naktórych pracę wykonują ich pracownicy.Temu celowi służył realizowanyw 2005 r. program prewencyjny dlamałych i średnich firm budowlanych,w ramach którego 1012 pracodawcówuzyskało pomoc w zakresie ograniczeniapoziomu ryzyka zawodowego,związanego z wykonywaniem pracyw ich firmach.W ostatnich tygodniach doszło do serii tragicznych wypadków na budowachi przy pracach remontowo-budowlanych. Nastąpił wzrost liczby wypadkówciężkich i śmiertelnych w budownictwie. Badania okoliczności tychzdarzeń wskazują, że najczęstszymi przyczynami są pośpiech, brak profesjonalnegoprzygotowania pracowników, niewłaściwa organizacja i koordynacjaprac oraz brak niezbędnych zabezpieczeń przy pracach na wysokości ielementarnych środków ochrony osobistej.Główny inspektor pracy apeluje, by szczególnie teraz, gdy na placachbudowy obserwuje się wzmożony ruch przed zbliżającym się okresem zimowym,nie zaniedbywać podstawowych zasad bezpiecznej pracy! Większośćfirm budowlanych dąży w tej chwili do jak najszybszego zakończeniatzw. stanów surowych i wszelkich prac remontowych związanych z zabezpieczeniembudynków przed opadami i niską temperaturą.By chronić pracowników przed kolejnymi, tragicznymi zdarzeniami– główny inspektor pracy polecił przeprowadzenie na terenie całego kraju,w miejscach, gdzie trwają prace budowlane, nasilonych kontroli przestrzeganiaprzepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy!W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości inspektorzy pracy będąstosować sankcje przewidziane prawem, włącznie ze wstrzymaniem prac,gdy stwierdzone naruszenia bezpośrednio zagrażają zdrowiu i życiu pracownikówlub innych osób wykonujących prace budowlane.BARBARA BORYS-SZOPA− Główny Inspektor Pracy Wielu pracodawców w budownictwiezatrudnia osoby na podstawieumów cywilnoprawnych albo wręczzmusza do założenia jednoosobowejfirmy. Często na budowach pracująosoby zatrudnione „na czarno”. Proszęo przybliżenie tego problemu w aspekciebezpieczeństwa na budowach.– Inspektorzy pracy stwierdzają, żepraktycznie na każdym kontrolowanymplacu budowy znajdują się tzw.podmioty samozatrudniające się,w większym stopniu zjawisko to występujena mniejszych budowach.Możliwości oddziaływania inspektorówśrodkami prawnymi na poziombezpieczeństwa pracy tej grupy pracującychsą ograniczone. Ale z kontroliPIP wynika, że często dochodzido „pozorowanego” przyjmowania dopracy samozatrudniających się osób,wymuszanego przez pracodawców.W tych sprawach inspektorzy pracykierują do sądów powództwa o ustaleniestosunku pracy, jednak trzebapamiętać, że wymaga to za każdymrazem zgody pracownika. Pracownicy samozatrudniającysię zatrudnieni na umowy cywilnoprawnenie mówiąc już o osobachpracujących „na czarno” są wyłączenize statystyk wypadków podawanychprzez GUS, toteż wypadkóww budownictwie jest w rzeczywistościznacznie więcej. Coraz więcej wypadkówprzy pracy, nawet ciężkich, jestukrywanych, choć w niektórych regionachPIP wypracowała już systemmonitoringu pozwalający wykrywaćw zasadzie wszystkie wypadki.– Od połowy 2007 r. PIP najprawdopodobniejprzejmie kontrolę nad legalnościązatrudnienia. Do PIP zgłaszają sięnawet sami pracodawcy wnioskując rozwiązanieproblemu pracy „na czarno”,gdyż nierzadko przystępujące do przetargówfirmy dają najniższe ceny dziękizatrudnianiu ludzi właśnie „na czarno”. Jak znaczny spadek wypadkowościw budownictwie spodziewa sięPIP osiągnąć dzięki swoim działaniom?W programie działań PIP znajdujesię np. realizacja kampanii „Zapobieganieupadkom z wysokościw budownictwie”, czy jest szansa, żeta kampania i inne działania PIP niepozostaną jedynie nośnym hasłem?– Wyniki realizacji kampanii i programówprewencyjnych skierowa-W Sejmie trwają prace nad nową ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy, której projekt przedstawił prezydent. PIP zaproponowaławłasne poprawki. Chce objąć swoim oddziaływaniem, w pierwszym etapie zmian w zakresie bezpieczeństwa,wszelkie prace wykonywane na zasadzie pracy najemnej. Inspektor Giedrojć podkreślił, że obecnie podmiotprowadzący działalność gospodarczą na własny rachunek, czyli samozatrudniający się, nie podlega żadnej kontroliw zakresie bezpieczeństwa. A przecież pracujący np. na rusztowaniu po 12–16 godzin dziennie samozatrudniający sięstwarza niebezpieczeństwo wypadku i zagraża bezpieczeństwu innych osób.STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA25

Zbudujmynasz sukcesPROFESJONALNIE„Inżynier budownictwa”to PROFESJONALNE czasopismo,czytane przez PROFESJONALISTÓW.Bądź PROFESJONALNY i udostępnijpismo PROFESJONALISTOMz działu marketinguw Twojej firmie.

WYWIADnych do przedsiębiorców budowlanych wskazują wciąż napoważne zaniedbania i błędy nie tylko w ich bezpośredniejdziałalności budowlanej, ale również podejściu dospraw bhp. Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki, jak:•niechęć do udziału w programach poprawy stanu bezpieczeństwai ochrony zdrowia w sytuacji niestabilnegorynku robót budowlanych, w szczególności w warunkachkonkurencji i krótkich terminów realizacji robót;brak wsparcia w realizacji celów programu ze stronydużych firm (generalni wykonawcy, inwestorzy, firmyprowadzące nadzór inwestorski);słaba kondycja ekonomiczna i niskie nakłady na bezpieczeństwoi higienę pracy, w większości małychfirm budowlanych;obawa przed kontaktami z PIP postrzeganą jako organegzekwujący przestrzeganie przepisów bhp zapomocą sankcji karnych.Niemniej uzyskane wyniki należy traktować jako część•••długofalowej działalności PIP w sektorze budowlanym.Działalność kontrolno-nadzorcza oraz prewencyjno-promocyjnawzajemnie uzupełniają się i stanowią skutecznyzestaw narzędzi do egzekwowania przepisów bhp.Uzyskanie widocznej i trwałej poprawy bezpieczeństwai ochrony zdrowia w sektorze budowlanym wynikatakże z wielu innych czynników związanych ze stanemcałej gospodarki narodowej. Dziękuję za rozmowęKRYSTYNA WIŚNIEWSKAZ obrad Rady Ochrony Pracy – 12 grudnia 2006 r.W 2007 r priorytety w działalności inspekcji pracy dotyczyćbędą – podobnie jak w latach poprzednich – najczęściejwystępujących w stosunkach pracy patologii. Szczególnauwaga inspektorów zwrócona więc zostanie na przypadkiniewypłacania wynagrodzeń i innych świadczeń, nagminnegołamania przepisów o czasie pracy, niezapewnianiapracownikom odpowiedniego odpoczynku, pracy „naczarno”. Z kolei przy opracowywaniu priorytetów długofalowychzwiązanych z bezpieczeństwem pracy w pierwszejkolejności brano pod uwagę znaczne nasilenie zagrożeńwypadkowych i chorobowych w niektórych zakładachpracy oraz przy użytkowaniu maszyn przez pracowników.Kontrolami objęte będą w szczególności zakłady użytkującesprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, a takżemaszyny budowlane.Poszukujemy nowych sposobów oddziaływania na pracodawców,w tym również pozakontrolnych, wychodzącz założenia, że metody represyjne są konieczne, ale nie sąwystarczające – stwierdził Roman Giedrojć. – Staranniewyważamy proporcje, planując działalność prewencyjnąoraz kontrolno-nadzorczą. Mamy świadomość, że w krajachwysoko rozwiniętych coraz bardziej odchodzi się odmetod represyjnych na rzecz szeroko rozumianej prewencji.W polskich warunkach, charakterystycznych dla okresuciągle trwających przekształceń, nie możemy na razie rezygnowaćze środków dyscyplinujących sprawców naruszeńprawa pracyŹródło: www.pip.gov.pl

BHPW 2005 r. co piąty pracownik, który stracił życie w wyniku wypadku przy pracyw Polsce, zatrudniony był w budownictwie, a na budowach w wypadkachprzy pracy zginęło 106 osób.Bezpieczeństwo pracyna budowachWskaźnik częstotliwości wypadków śmiertelnychw budownictwie (liczba wypadkówna 1000 pracujących) w 2005 r. nie tylkonależy do najwyższych w całej gospodarcenarodowej, ale jak wynika z wykresu 1 zwiększa się, pomimoutrzymującej się tendencji spadkowej częstości wypadkówśmiertelnych ogółem w całej gospodarce narodowej.W 2005 r. odnotowano ponad 4-krotnie wyższą częstośćwypadków śmiertelnych w budownictwie niż w całej gospodarce.Najwięcej, bo aż 40% tych wypadków, wydarzyło sięw małych kilkunastoosobowych firmach budowlanych.2000 2001 2002 2003 2004 2005Według danych Głównego Urzędu Statystycznegoliczba poszkodowanych w wypadkach w budownictwiew I półroczu 2006 r. w stosunku do analogicznego okresuroku ubiegłego wzrosła o jedną czwartą, a o dwie trzeciewzrosła liczba poszkodowanych w wieku od 20 do 29 lat,a więc ludzi stosunkowo młodych, z małym doświadczeniemzawodowym.GUS na podstawie kart statystycznych wypadków przypracy sporządzonych w zakładach pracy opublikował równieżdane o przyczynach wypadków przy pracy zaistniałychw 2005 r. Z danych tych wynika, że w budownictwie:■ 71% przyczyn wypadków stanowią: nieprawidłowe,niewłaściwe, samowolne zachowanie się pracownika,niewłaściwy stan psychofizyczny, nieużywanie sprzętuochronnego,■ 16% przyczyn – niewłaściwa organizacja pracy lubstanowiska pracy,■ 13% przyczyn – niewłaściwy stan czynnika materialnego.Państwowa Inspekcja Pracy bada przyczyny i okolicznościwszystkich wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych.W 2005 r. z badań tych dotyczących upadkówz wysokości w budownictwie, które spowodowały ciężkieurazy lub śmierć poszkodowanych, wynika, że dominująceprzyczyny wypadków tkwią w organizacji pracy.Jak z powyższego wynika, są to w kolejności:■ niewłaściwa organizacja stanowiska pracy – przedewszystkim nieodpowiednie przejścia i dojścia, brak wyposażeniapracowników w środki ochrony indywidualnej,■ niedostateczne przygotowanie pracowników do wykonywanejpracy – brak przeszkolenia w zakresie bhporaz informacji o ryzyku zawodowym, brak kwalifikacjiokreślonych w przepisach bhp,■ wady konstrukcyjne czynnika materialnego – brakodpowiednich zabezpieczeń i stateczności konstrukcji,w tym rusztowań budowlanych,■ tolerowanie przez nadzór zachowań sprzecznych z zasadamibhp – godzenie się osób nadzoru na niewłaściwy,często niebezpieczny sposób wykonywania pracy,■ nieprawidłowe zachowanie poszkodowanego pracownika– niedostateczna koncentracja uwagi, częstowynika z błędów popełnionych w przygotowaniui organizacji pracy.Wykres 2. Dominujące przyczyny upadków z wysokości. Wypadki śmiertelne, ciężkie i zbiorowe w budownictwie(dane PIP)20%17%10% 11%12%Nieprawidłowe zachowanie poszkodowanego pracownika.Niedostateczna koncentracja na wykonywanej czynnościTolerowanie przez nadzór odstępstw od zasad bhpWady konstrukcyjne czynnika marerialnegoNiedostateczne przygotowanie pracownikaNiewłaściwa organizacja stanowiska pracyW świetle powyższego nasuwa się wniosek, że dochodzeniapowypadkowe przeprowadzane przez zespołypowypadkowe w zakładach nie odzwierciedlają rzeczywistegostanu przyczyn wypadków, a więc również występującychzagrożeń i nieprawidłowości, gdyż jako dominującewskazuje się tzw. przyczyny ludzkie – ponad 70%,podczas gdy przyczyny organizacyjne stanowią tylko 16%wszystkich przyczyn wypadków.Najczęściej wskazywane przez zespoły powypadkowe28 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

BHPdziałania profilaktyczne to: „omówić wypadek z pracownikami”czy „ponownie przeszkolić poszkodowanego”.Zespoły powypadkowe na ogół nie dopatrują się przyczynwypadków w wadliwej organizacji pracy. Stąd też obowiązującapaństwowa statystyka dotycząca wypadkowościnie obrazuje prawdziwego stanu przyczyn i okolicznościwypadków przy pracy, a w związku z tym nie wskazuje teżna właściwe kierunki działań profilaktycznych.Kontrole przeprowadzone w 2005 r. przez PaństwowąInspekcję Pracy na 2700 placów budów potwierdziły występowaniepoważnych nieprawidłowości i zagrożeń.Najwięcej zagrożeń, które są potencjalnym źródłemwypadków, towarzyszy pracom na wysokości. Nieprawidłowościnajczęściej stwierdzane przez PIP na placachbudów przy pracach na wysokości to:■■■■brak zabezpieczeń stanowisk pracy na wysokości,dotyczy 58% skontrolowanych budów,brak obarierowania rusztowań – 70% budów,niewypełnienie pomostami przestrzeni roboczejrusztowań – 48% budów,brak pionów komunikacyjnych – 43% budów.Brak zabezpieczeń przy krawędziach otwartych powierzchnii nieprawidłowości w budowie rusztowań stanowiąnajczęstsze błędy popełniane przy organizowaniustanowisk pracy na wysokości. Skutkują one bardzo poważnymiwypadkami (fot. 1 i 2).Innym rodzajem robót obarczonych równie wysokimryzykiem zawodowym są prace ziemne oraz w wykopach.Nieprawidłowości najczęściej stwierdzane przez PIP podczaskontroli prac ziemnych i w wykopach to:■■■■brak zabezpieczenia ścian wykopów – 46% budów,brak zejść do wykopów – 34% budów,nieprawidłowe używanie sprzętu zmechanizowanego– 25% budów,nieprawidłowe składowanie urobku – 26% budów.Wykopy z reguły mają niewłaściwie zabezpieczoneściany, brak do nich bezpiecznych wejść gwarantującychmożliwość sprawnego opuszczenia wykopu w razie zagrożeniabezpieczeństwa osób, które w nim pracują. Zdarzasię też, że operatorzy maszyn i urządzeń pracujący w pobliżuwykopu nie zachowują właściwej od niego odległości,doprowadzając do niebezpiecznego w skutkach obsunięciagruntu (fot. 3 i 4).Wiele zagrożeń, które mogą skutkować szczególnie poważnymikonsekwencjami, wiąże się z eksploatacją urządzeńi instalacji elektroenergetycznych (fot. 5 i 6). Częstonieprawidłowości w tym zakresie, np. niezabezpieczenieprzewodu przed uszkodzeniami mechanicznymi, łatwowyeliminować praktycznie bez jakichkolwiek nakładówfinansowych. Wymaga to jedynie właściwych działań organizacyjnych.Nieprawidłowości najczęściej stwierdzaneprzez PIP przy korzystaniu z urządzeń i instalacji elektroenergetycznychto:■■■■niezabezpieczenie przed uszkodzeniem przewodówelektrycznych – 50% budów,brak pomiarów skuteczności ochrony przed dotykiempośrednim – 21% budów,nieprawidłowe zabezpieczenie i rozmieszczenie rozdzielnicbudowlanych –17% budów,nieterminowe wykonywanie badań i przeglądów stanuurządzeń elektrycznych – 22% budów.STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAFot. 1. Brak barier ochronnych, niewłaściwe posadowienierusztowania, brak bezpiecznej komunikacji, niewystarczającapowierzchnia robocza pomostu (mat. PIP)Fot. 2. Brak obarierowania stropu (mat. PIP)Fot. 3. Ten człowiekw wykopie być może kopałswój własny grób. Otaczago zewsząd śmiertelneniebezpieczeństwo i kasknie zapewnia mu żadnejochrony. Jest sam na dnieprawie 7-metrowegopionowego wykopu!(mat. PIP)Fot. 4. Brak właściwej odległości pracującego urządzeniaod wykopu – zagrożenie obsunięcia gruntu (mat. PIP)29

BHPFot. 5. Niezabezpieczona skrzynka energetyczna (mat. PIP)Fot. 6. Niezabezpieczony przewód elektryczny i napędbetoniarki (mat. PIP)Wśród innych nieprawidłowościza istotne należy uznać szczególniete, które dotyczą stosowania przezpracowników środków ochrony indywidualnej.Badania przyczyn zaistniałychwypadków wskazują, że wieluz nich można byłoby uniknąć, gdybypracownicy, którzy im ulegli, prawidłowostosowali i korzystali ze środkówochrony indywidualnej, np. szelekbezpieczeństwa i hełmów ochronnych.Często zdarza się, że nie są oneużywane, mimo iż pracodawca wyposażyłw nie swoich pracowników.W czasie kontroli inspektorzypracy stwierdzili, że na 26% skontrolowanychbudów pracownicy niezostali wyposażeni w środki ochronyindywidualnej, natomiast na 43%budów, mimo że sprzęt taki zostałpracownikom wydany, nie był przeznich stosowany.Ponadto inspektorzy pracy zauważyli,że na 38% budów brak byłoinstrukcji bezpiecznego wykonywaniarobót.Problem, szczególnie w małychzakładach pracy, stanowi ocena ryzykazawodowego. Inspektorzy stwierdzili,że na 30% budów brak byłooceny ryzyka zawodowego, a takisam odsetek stanowiły budowy, naktórych nie informowano pracownikówo ryzyku zawodowym.Należy podkreślić, że niewłaściwe– niebezpieczne – zachowania nabudowach w dużej mierze wynikająz mankamentów w zakresie ocenyryzyka zawodowego i informowaniao nim pracowników. Często dokonanieoceny ryzyka zawodowegojest wyłącznie spełnieniem wymoguformalnego i postrzegane jest jakozbędna biurokratyczna mitręga.A przecież chodzi o to, aby w sposóbprosty i zrozumiały wskazać i uświadomićpracownikom, jakie zagrożeniatowarzyszą ich pracy i jak należyje eliminować lub ograniczać. W tymcelu szczególnie w małych firmachbudowlanych można stosować prostemetody oceny ryzyka, np. tzw. metodępięciu kroków.Z ustaleń inspektorów pracy wynika,że najczęstszymi przyczynamipowstawania nieprawidłowości są:■■■■■■■niski poziom wiedzy z zakresubhp,lekceważenie zagrożeń, nieprzestrzeganieprzepisów i zasad bhp,minimalizacja kosztów związanychz wydatkami na bezpieczeństwopracy,zatrudnianie pracowników o niskichkwalifikacjach,niezrozumienie celu oceny ryzykai informowania o nim pracowników,brak właściwej koordynacji wprzypadku prowadzenia robótprzez wielu wykonawców,zbyt małe zainteresowanie personelusprawującego samodzielnefunkcje techniczne na budowieproblematyką z zakresubezpieczeństwa pracy.Jako jedną z podstawowych przyczyntak wielu nieprawidłowości inspektorzypracy wskazywali niski poziom wiedzyz zakresu bhp oraz lekceważenie obowiązującychw tym zakresie przepisówzarówno przez samych pracowników,jak i przez nadzór techniczny, który tolerujeniewłaściwe postawy podległychpracowników.Nasuwa się w związku z tym pytanie:czy tolerowanie przez nadzórtechniczny niebezpiecznych metodpracy i zachowań pracowników, pozaniewątpliwym naruszeniem obo-wiązujących przepisów, nie jest teżpoważnym uchybieniem w zakresieetyki zawodowej? Odpowiedź na topytanie jest chyba oczywista.Nasuwają się także podstawowekierunki zapobiegania zagrożeniom zawodowymna budowach, które wskazujeinspekcja pracy, a mianowicie:■ podnoszenie kwalifikacji zawodowychpracowników i poziomuwiedzy z zakresu bezpieczeństwapracy,■ wywiązywanie się pracodawcówi pionu kierowniczego na budowiez obowiązku zapewnieniabezpieczeństwa pracy. W budownictwiesprawy bezpieczeństwapracy powinny stanowićintegralną część procesu technologicznego,■ egzekwowanie przestrzeganiaprzez pracowników bezpiecznychzachowań w pracy,■ podnoszenie wiedzy pracodawcówi osób kierujących pracownikamina budowie, szczególniew zakresie: identyfikacji zagrożeń,oceny i szacowania ryzykazawodowego, usuwania zagrożeńi nieprawidłowości, a szczególniesporządzania i realizacjiplanu bezpieczeństwa i ochronyzdrowia na budowie.mgr inż. JERZY WROŃSKIzastępca dyrektoraDziału NadzoruSEKA S.A.emerytowany zastępcaGłównego Inspektora Pracy30 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA31

NORMALIZACJA I NORMYNAJNOWSZE OPUBLIKOWANE POLSKIE NORMY I ZMIANY W NORMACH Z ZAKRESUBUDOWNICTWA (w okresie: 15 listopada do 15 grudnia 2006 r.)Lp. Numer i tytuł normy, zmiany, poprawki Norma zastępowana Data publikacji KT123456PN-EN 1993-1-8:2006Eurokod 3: Projektowanie konstrukcji stalowych– Część 1– 8: Projektowanie węzłówPN-EN 14351-1:2006*)Okna i drzwi – Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne– Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczącychodporności ogniowej i/lub dymoszczelnościPN-EN 13363-2:2006Urządzenia ochrony przeciwsłonecznej powiązane z oszkleniem– Obliczanie współczynnika przenikania całkowitej energii promieniowaniasłonecznego i światła– Część 2: Szczegółowa metoda obliczaniaPN-EN ISO 10211-1:2005/Ap1:2006Mostki cieplne w budynkach – Obliczanie strumieni cieplnychi temperatury powierzchni – Część 1: Metody ogólnePN-EN 520:2006Płyty gipsowo-kartonowe – Definicje, wymagania i metody badańPN-EN 13859-2:2006Elastyczne wyroby wodochronne – Definicje i właściwości wyrobówpodkładowych – Część 2: Wyroby podkładowe do ścianPN-EN 1993-1-8:2005 (U) 2006-12-04 128PN-EN 14351:2006 (U) 2006-11-21 169PN-EN 13363-2:2005 (U) 2006-11-30 179– 2006-12-06 179PN-EN 520:2005 (U) 2006-11-30 194PN-EN 13859-2:2005 (U) 2006-11-12 2147PN-EN 13969:2006Elastyczne wyroby wodochronne – Wyroby asfaltowe do izolacjiprzeciwwilgociowej łącznie z wyrobami asfaltowymi do izolacjiprzeciwwodnej części podziemnych – Definicje i właściwościPN-EN 13969:2005 (U)2006-11-12 214891011PN-EN 13263-1:2006Pył krzemionkowy do betonu– Część 1: Definicje, wymagania i kryteria zgodnościPN-EN 13508-1:2006Stan zewnętrznych systemów kanalizacyjnych– Część 1: Wymagania ogólnePN-EN 1253-2:2006Wpusty ściekowe w budynkach – Część 2: Metody badańPN-EN 14707:2006**)Wyroby do izolacji cieplnej wyposażenia budowli i instalacjiprzemysłowych– Określanie maksymalnej temperatury stosowania otulinPN-EN 13263-1:2005 (U) 2006-12-05 274PN-EN 13508-1:2004 (U) 2006-11-23 278PN-EN 1253-2:2005 (U) 2006-11-23 278PN-EN 14707:2006 (U) 2006-11-03 211*) Norma wyrobu na okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczących odporności ogniowej i/lub dymoszczelnościwprowadzona do zbioru Polskich Norm w polskiej wersji językowej w ciągu ośmiu miesięcy od jej opublikowania jakoEN 14351-1:2006. Rekordowy czas przetłumaczenia i opublikowania tej 53-stronicowej normy był możliwy dzięki zaangażowaniuw ten proces użytkowników normy. Jest to przykład właściwego pojmowania zasad dobrowolnej normalizacji.**) W opublikowanej w poprzednim 12. numerze „Inżyniera Budownictwa” zakradł się błąd w roku opublikowania tejnormy. Poprawny numer tej normy to: PN-EN 14707:2006.W numerze grudniowym „IB” w artykule „Normy w Izbach” nie został podany jeden punkt dostępu do norm dlaczłonków Zachodniopomorskiej OIIB, co niniejszym czynimy, a zainteresowanych przepraszamy:OŚRODEK INFORMACJI TECHNICZNEJ ZOIIB – SZCZECINul. Energetyków 9, pok. 201; wtorki i czwartki 14.00–16.00; tel. 091 462-44-40 w. 2932 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

NORMALIZACJA I NORMYNORMY EUROPEJSKIE ORAZ ZMIANY I POPRAWKI UZNANE (W JĘZYKU ORY-GINAŁU) ZA POLSKIE NORMY (w okresie: 15 listopada do 15 grudnia 2006 r.)Lp. Numer i tytuł normy, zmiany, poprawki Norma zastępowana1234567891011121314PN-EN 1744-5:2006 (U)Badania chemicznych właściwości kruszyw– Część 5: Oznaczanie soli chlorkowych rozpuszczalnych w kwasiePN-EN 1744-6:2006 (U)Badania chemicznych właściwości kruszyw– Część 6: Oznaczanie wpływu wyciągu z kruszyw z recyklinguna początkowy czas wiązania cementuPN-EN 1993-1-3:2006 (U)Eurokod 3 – Projektowanie konstrukcji stalowych– Część 1–3: Reguły ogólne – Reguły uzupełniające dla konstrukcjiz kształtowników i blach profilowanych na zimnoPN-EN 1993-1-4:2006 (U)Eurokod 3 – Projektowanie konstrukcji stalowych– Część 1–4: Reguły ogólne – Reguły uzupełniające dla konstrukcjize stali nierdzewnychPN-EN 1993-1-5:2006 (U)Eurokod 3 – Projektowanie konstrukcji stalowych– Część 1–5: BlachownicePN-EN 1993-1-11:2006 (U)Eurokod 3 – Projektowanie konstrukcji stalowych– Część 1–11: Konstrukcje cięgnowePN-EN 1993-3-1:2006 (U)Eurokod 3 – Projektowanie konstrukcji stalowych– Część 3–1: Wieże, maszty i kominy – Wieże i masztyPN-EN 1993-3-2:2006 (U)Eurokod 3 – Projektowanie konstrukcji stalowych– Część 3–2: Wieże, maszty i kominy – KominyPN-EN 40-4:2006/AC:2006 (U)Słupy oświetleniowe – Część 4: Wymagania dla słupówoświetleniowych żelbetowych i z betonu sprężonegoPN-EN 14693:2006 (U)Elastyczne wyroby wodochronne – Izolacja wodochronnabetonowych płyt pomostów obiektów mostowych i innychpowierzchni betonowych przeznaczonych do ruchu pojazdów– Określanie zachowania wyrobów asfaltowych podczasukładania mieszanki mineralno-asfaltowejPN-EN 1993-2:2006 (U)Eurokod 3 – Projektowanie konstrukcji stalowych– Część 2: Mosty stalowePN-EN ISO 140-16:2006 (U)Akustyka – Pomiar izolacyjności akustycznej w budynkachi izolacyjności akustycznej elementów budowlanych– Część 16: Pomiary laboratoryjne poprawy izolacyjnościakustycznej przez dodatkowe okładzinyPN-EN ISO 140-18:2006 (U)Akustyka – Pomiar izolacyjności akustycznej w budynkachi izolacyjności akustycznej elementów budowlanych– Część 18: Laboratoryjne pomiary dźwięku generowanegoprzez deszcz padający na elementy budowlanePN-EN ISO 717-1:1999/A1:2006 (U)Akustyka – Ocena izolacyjności akustycznej w budynkachi izolacyjności akustycznej elementów budowlanych– Izolacyjność od dźwięków powietrznychData ogłoszeniauznaniaKT– 2006-12-11 108– 2006-12-11 108– 2006-11-22 128– 2006-11-22 128– 2006-11-22 128– 2006-11-22 128– 2006-11-22 128– 2006-11-22 1282006-11-22 195– 2006-11-22 214– 2006-11-22 251– 2006-12-11 253– 2006-12-11 253– 2006-12-13 253STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA33

NORMALIZACJA I NORMY151617181920212223242526272829303132PN-EN ISO 717-2:1999/A1:2006 (U)Akustyka – Ocena izolacyjności akustycznej w budynkachi izolacyjności akustycznej elementów budowlanych– Izolacyjność od dźwięków uderzeniowychPN-EN 14475:2006/AC:2006 (U)Wykonawstwo specjalnych robót geotechnicznych– Grunt zbrojonyPN-EN 480-1:2006 (U)Domieszki do betonu, zaprawy i zaczynu – Metody badań– Część 1: Beton wzorcowy i zaprawa wzorcowa do badaniaPN-EN 480-14:2006 (U)Domieszki do betonu, zaprawy i zaczynu – Metody badań – Część14: Pomiar podatności korozyjnej stali zbrojeniowej w betonie– Potencjostatyczna, elektrochemiczna metoda badaniaPN-EN 14487-2:2006 (U)Beton natryskowy – Część 2: WykonywaniePN-EN 545:2006 (U)Rury, kształtki i wyposażenie z żeliwa sferoidalnego oraz ichzłącza do rurociągów wodnych – Wymagania i metody badańPN-EN 1123-2:2006 (U)Rury i kształtki kanalizacyjne z rur stalowych ze szwemwzdłużnym ocynkowane ogniowo – Część 2: WymiaryPN-EN 14718:2006 (U)Wpływ materiałów organicznych na wodę przeznaczoną dospożycia przez ludzi– Wyznaczanie zapotrzebowania na chlor – Metoda badaniaPN-EN 15189:2006 (U)Rury, kształtki i wyposażenie z żeliwa sferoidalnego– Zewnętrzne powłoki poliuretanowe na rurach– Wymagania i metody badaniaPN-EN 877:2004/A1:2006 (U)Rury i kształtki z żeliwa, złącza i elementy wyposażenia instalacjido odprowadzania wód z budynków– Wymagania, metody badań i zapewnienie jakościPN-EN 303-7:2006 (U)Kotły grzewcze – Część 7: Kotły grzewcze na paliwa gazowe,z palnikami nadmuchowymi, o nominalnej mocy do 1000 kWPN-EN 15034:2006 (U)Kotły grzewcze – Kotły kondensacyjne opalane lekkim olejemopałowymPN-EN 253:2005/A2:2006 (U)Sieci ciepłownicze – System preizolowanych zespolonych rur dowodnych sieci ciepłowniczych układanych bezpośredniow gruncie – Zespół rurowy ze stalowej rury przewodowej, izolacjicieplnej z poliuretanu i płaszcza osłonowego z polietylenuPN-ENV 1627:2006 (U) *)Okna, drzwi, żaluzje – Odporność na włamanie – Wymaganiai klasyfikacjaPN-ENV 1628:2006 (U) *)Okna, drzwi, żaluzje – Odporność na włamanie – Metodabadania dla określenia odporności na obciążenie statycznePN-ENV 1629:2006 (U) *)Okna, drzwi, żaluzje – Odporność na włamanie – Metodabadania dla określenia odporności na obciążenie dynamicznePN-ENV 1630:2006 (U) *)Okna, drzwi, żaluzje – Odporność na włamanie – Metodabadania dla określenia odporności na próby włamania ręcznegoPN-ENV 13420:2006 (U) *)Okna – Zachowanie się pomiędzy dwoma różnymi klimatami– Metoda badania– 2006-12-13 2532006-11-22 254PN-EN 480-1:1999 2006-12-11 274– 2006-12-11 274– 2006-12-11 274– 2006-12-11 278PN-EN 1123-2:2002 (U) 2006-12-11 278– 2006-12-11 278– 2006-12-11 2782006-12-13 278– 2006-11-22 279– 2006-12-11 279– 2006-12-11 279– 2006-12-12 169– 2006-12-12 169– 2006-12-12 169– 2006-12-12 169– 2006-12-12 16934 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

NORMALIZACJA I NORMYENV – europejski dokument normalizacyjny – norma do doświadczalnego stosowania. Nowe ENV nie są już od pięciulat opracowywane przez europejskie organizacje normalizacyjne.*) Dokumenty te znajdują się wśród norm powołanych w PN-EN 14351-1:2006Okna i drzwi – Norma wyrobu, właściwości eksploatacyjne – Część 1: Okna i drzwi zewnętrzne bez właściwości dotyczącychodporności ogniowej i/lub dymoszczelności. Zostały wprowadzone do zbioru Polskich Norm, aby umożliwićdo nich dostęp użytkownikom norm.ANKIETA POWSZECHNAPrzedstawiony wykaz projektów PN jest oficjalnym ogłoszeniem ich ankiety powszechnej.Uwagi do prPN-prEN należy zgłaszać na specjalnych formularzach, których szablony, instrukcje ich wypełniania są dostępne na stronieinternetowej PKN oraz w czytelniach Ośrodka Informacji Normalizacyjnej (OIN) oraz Punktów Informacji Normalizacyjnej (PIN).Adresy ich są dostępne na stronie internetowej Polskiego Komitetu Normalizacyjnego www.pkn.pl.Ewentualne uwagi prosimy przesyłać wyłącznie w wersji elektronicznej na adres poczty elektronicznej Zespołu Budownictwa:zbdsekr@pkn.pl.Informacja o ankiecie dostępna jest również na stronie: www.pkn.pl/index.php?pid=b8f80c2e987Lp.1234Numer i tytuł (po polsku i angielsku) projektu PolskiejNormy, zmiany, poprawkiprPN-prEN 13120Zasłony wewnętrzne – Wymagania eksploatacyjnełącznie z bezpieczeństwemInternal blinds – Performance requirements includingsafetyprPN-prEN 12101-2Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła– Część 2: Wymagania techniczne dotyczące klapdymowychSmoke and heat control systems – Part 2: Specificationfor Natural smoke and heat exhaust ventilatorsprPN-EN 13224:2006/prA1Prefabrykaty z betonu – Żebrowe elementy stropowePrecast concrete products – Ribbed floor elementsprPN-EN 14081-1Konstrukcje drewniane – Drewno konstrukcyjneo przekroju prostokątnym sortowanewytrzymałościowo – Część 1: Wymagania ogólneTimber structures – Strength graded structural timberwith rectangular cross section – Part 1: GeneralrequirementsOpis zawartości projektu normyW normie określono wymagania eksploatacyjne,łącznie z wymaganiami dotyczącymibezpieczeństwa, które powinny spełniaćzasłony wewnętrzne zamontowane w budynku.Zakresem objęto następujące zasłonywewnętrzne, niezależnie od ich konstrukcjii rodzaju użytych materiałów: żaluzje listewkowewewnętrzne, zasłony zwijane, zasłonypionowe i zasłony fałdowane (plisowane).Wyroby te mogą być uruchamiane ręcznie lubsilnikiem elektrycznym (wyroby z napędem)Określono wymagania i metody badań klapdymowych, które są przewidziane do instalowaniajako element grawitacyjnego systemuodprowadzania dymu i ciepłaTerminzgłaszaniauwagKT2007-01-20 1692007-01-20 180Zmiana dotyczy różnych rozdziałów normy 2007-02-15 195W normie przedstawiono wymagania dladrewna konstrukcyjnego klasyfikowanegometodami wizualnymi i za pomocą maszynsortowniczych, o przekroju prostokątnym,kształtowanym za pomocą cięcia, struganialub w inny sposób, z odchyłkami wymiarówzgodnymi z normą EN 336. Opisano drewnokonstrukcyjne niezabezpieczone lub zabezpieczoneprzed korozją biologiczną. Nie opisanodrewna zabezpieczonego przed ogniem.Określono minimum właściwości, dla którychpowinny być podane wartości granicznew regułach klasyfikacji wizualnej2007-02-15 215prPN-prEN – projekt Normy Europejskiej, który jest jednocześnie projektem przyszłej Polskiej Normy,prPN-EN – projekt Polskiej Normy identycznej z Normą Europejską – tłumaczoną na język polski (wcześniej uznanąza Polską Normę w oryginalnej wersji językowej).Ankieta obejmuje projekty Polskich Norm – tłumaczonych na język polski (wcześniej uznane za Polskie Normy w oryginalnejwersji językowej) (prPN-EN), oraz projekty Norm Europejskich, które są traktowane jako projekty przyszłychPolskich Norm (prEN = prPN-prEN).STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAJANUSZ OPIŁKADyrektor Zespołu BudownictwaPolski Komitet Normalizacyjny35

PODATKIOd 1 stycznia 2007 r.zmianie uległy regulacjeustaw o podatkachdochodowych.Wszyscy ci podatnicy, dla którychrokiem podatkowym jestrok kalendarzowy (tzn. podatnicypodatku dochodowego odosób fizycznych oraz ci podatnicypodatku dochodowego od osóbprawnych, którzy nie wybrali innegoroku podatkowego niż rokkalendarzowy), od nowego rokuzobligowani są do stosowanianowych zasad wyznaczania momentuuzyskania przychodu.Zgodnie z aktualnym brzmieniemart. 12 ust. 3a ustawyz dnia 15 lutego 1992 r. o podatkudochodowym od osób fizycznych(t.j. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654z późn. zm.) i odpowiednio art.14 ust. 1c ustawy z dnia 26 lipca1991 r. o podatku dochodowym odosób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r.Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) za datępowstania przychodu z działalnościgospodarczej uważa się dzieńwydania rzeczy, zbycia prawa majątkowegolub wykonania usługialbo częściowego wykonania usługi,nie później niż dzień wystawieniafaktury albo dzień uregulowanianależności.Oznacza to, że pomimo iżnastąpiła zamiana regulacji dotyczącychmomentu uzyskaniaprzychodu, podatnicy w dalszymciągu będą borykali się z problemamiwynikającymi z faktu, żew praktyce niekiedy trudno jestwyznaczyć moment, w którymusługa budowlana została zakończona(„IB” nr 12/2006).Dla porządku należy wyjaśnić,że w przypadku gdy stronyustalą, iż usługa jest rozliczanaw okresach rozliczeniowych, zadatę powstania przychodu uznajesię ostatni dzień okresu rozliczeniowegookreślonego w umowielub na wystawionej fakturze,nie rzadziej niż raz w roku (zasadętaką stosuje się odpowiednio dodostawy energii elektrycznej, cieplnejoraz gazu przewodowego).Jeżeli żadna ze wskazanych powyżejzasad nie ma zastosowania,za datę powstania przychodu uznajesię dzień otrzymania zapłaty.Podatek dochodowyw firmie budowlanej, cz. IIPytania CzytelnikówJesteśmy podatnikiem podatkudochodowego od osób prawnych.W grudniu 2006 r. sporządziłemprotokół potwierdzający wykonanieusługi. Inwestor podpisał tenprotokół 15 grudnia 2006 r. (dataprzyjęcia robót). Usługa zostałazafakturowana 19 grudnia 2006 r.Termin płatności przypada nastyczeń 2007 r. Czy przychódz tytułu wykonania usługi powstałw grudniu czy powstanie dopierowraz z upływem terminu płatności,tzn. w styczniu 2007 r.?Jak taką sytuację należałobyinterpretować w nowym stanieprawnym?W przypadku opisanym w pytaniuCzytelnik musi stosować zasadywyznaczania momentu uzyskaniaprzychodu obowiązujące jeszczew grudniu 2006 r. Przypomnijmy, żedo końca 2006 r. w przypadku opisanymw pytaniu przychód powstawałw dniu wystawienia faktury, nie późniejjednak niż w ostatnim dniu miesiąca,w którym usługa została wykonanaw całości lub w części (jeżeli częściowewykonanie usługi stanowi wynikającyz umowy lub z odrębnych przepisówtytuł do zapłaty). Skoro zatem 15 grudnia2006 r. został sporządzony protokółpotwierdzający wykonanie usługi, toodwołując się do momentu wykonaniaświadczenia jako dnia uzyskaniaprzychodu musielibyśmy stwierdzić,że przychód powstał 31 grudnia 2006 r.Jednak w analizowanym przypadku nienależy stosować takiej metody wyznaczaniaprzychodu. Skoro bowiem firmaCzytelnika (jako wykonawca usługi)wystawiła fakturę potwierdzającą realizacjęświadczenia już w dniu 19 grudnia2006 r., to właśnie w tym dniu podatnikuzyskał przychód podatkowy. Przypomniećbowiem należy, że zgodnie z zasadąobowiązującą w 2006 r. przychódpowstawał w dniu wystawienia faktury,nie później niż… Z uwagi na to, że fak-tura została wystawiona przed ostatnimdniem miesiąca, w którym usługazostała wykonana, to właśnie dzień wystawieniafaktury determinuje momentuzyskania przychodu.Bez znaczenia przy tym jest to, żetermin płatności za taką usługę przypadana styczeń 2007 r.Gdyby sytuacja przedstawionaw pytaniu miała miejsce w 2007 r.(tzn. już pod rządami nowych przepisów)– np. usługa byłaby wykonanai zafakturowana w styczniu2007 r., wówczas należałoby zastosowaćnowe regulacje.To oznaczałoby, że przychód zostałbyuzyskany nie z dniem wystawieniafaktury, ale nieco wcześniej, bo jużw dniu wykonania usługi (zakładając,że tak jak w grudniu usługa byłabyuznana za wykonaną wcześniej, niżzostałaby zafakturowana).Jesteśmy spółką z o.o.,tzn. podatnikiem podatkudochodowego od osób prawnych.Naszym rokiem podatkowym niejest rok kalendarzowy, ale okresod 1 czerwca do 31 maja.Czy w takim przypadku noweregulacje ustawy o podatkudochodowym od osób prawnychstosujemy od 1 stycznia 2007 r.czy dopiero od 1 czerwca 2007 r.Jeżeli u podatnika rokiem podatkowymjest inny okres 12 miesięcy niżrok kalendarzowy, to zmiany wprowadzonedo ustawy o podatku dochodowymod osób prawnych przepisamiustawy z dnia 16 listopada 2006 r.stosuje dopiero począwszy od nowegoroku podatkowego. Zasada taka zostałazapisana w art. 2 ustawy zmieniającejprzepisy ustawy o podatku dochodowymod osób prawnych. Zgodniez brzmieniem tej regulacji: „Podatnicy,których rok podatkowy rozpocząłsię przed dniem 1 stycznia 2007 r.36 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

Fot. archiwum Budimex SAi zakończy się po tym dniu, stosujądo przyjętego przez siebie roku podatkowegoustawę, o której mowaw art. 1, w brzmieniu obowiązującymdo dnia 31 grudnia 2006 r.”.To oznacza, że w przypadku opisanymw pytaniu zmienione przepisy,w tym nowe metody definiowaniaprzychodu, podatnik zastosuje dopieropo maju 2007 r. (tzn. od czerwca2007 r.).W grudniowym numerze „IB”,w artykule „Podatek dochodowyw firmie budowlanej” zostałowskazane, że jeżeli prace zostanąprzyjęte, ale wymagane jestdokonanie poprawek, to usługęnależy uznać za wykonanąi powstaje przychód podatkowy.Mam taki przypadek. Inwestorprzyjął roboty w 2006 r., alezastrzegł, że muszę wykonać pracepoprawkowe (zgodziłem się na to).Umówiliśmy się z inwestorem, żefakturę wystawię mu dopiero powykonaniu poprawek, jużw 2007 r. Czy fakt, że protokół zostałpodpisany w grudniu i w protokoletakim została wskazana grudniowadata przyjęcia robót, przesądzao tym, że przychód powstał u mniejeszcze w 2006 r.?STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWANiestety, tak jak wskazałem w artykulew „IB”, nawet warunkowe przyjęcieprac (tzn. z zastrzeżeniem, że zostanąwykonane roboty poprawkowe)winno być uznane za potwierdzenie, iżusługa została wykonana, i jako takiemoże wyznaczać moment uzyskaniaprzychodu. Skoro bowiem w protokoleinwestor uznał, że roboty budowlanezostały wykonane, a jedynie „zlecił”wykonanie prac poprawkowych, tonie można zgodzić się z poglądem, iżusługa będzie zrealizowana dopiero pozakończeniu wykonywania tych robótpoprawkowych.Podatkowo całkowicie inna byłabysytuacja, gdyby inwestor odmówił przyjęciarobót, wskazał, jakie roboty musząbyć jeszcze wykonane i dopiero po realizacjitakich zaleceń przyjął usługę(co byłoby potwierdzone protokołem).W takim bowiem przypadku jako datawykonania robót byłaby przyjęta datawskazana w protokole kończącym,a nie data, w której inwestor odmawiającprzyjęcia robót wskazałby, jakie pracemuszą jeszcze być zrealizowane, abyusługa mogła być uznana za wykonaną.Zatem drugie rozwiązanie jest korzystniejszepodatkowo, bo przychód podatkowypowstaje w późniejszym terminie.Należy jednak pamiętać o tym,by optymalizując obciążenia podatkowenie pogorszyć swojej sytuacji nagruncie prawa cywilnego (niekiedyodsunięcie w czasie momentuprzyjęcia robót oznaczakary umowne, a warunkoweprzyjęcie prac znosi takie kary– w tej sytuacji chyba korzystniejszejest wcześniejsze wykazanieprzychodu niż zapłatakar umownych).RADOSŁAW KOWALSKIdoradca podatkowy prezesaZarządu CEiDSpółka DoradztwaPodatkowegoBudynek Oddziału OkręgowegoNBP w Katowicach. Nagroda MinistraBudownictwa w 2006 r.za bardzo dobre wpisanie nowoczesnegobudynku w tkankęwielkomiejską dla zespołu:Teodor Badora, Dieter Paletai Wojciech Wojciechowskiz Zakładu Projektowaniai Wdrożeń TB Sp. z o.o.,Generalny Wykonawca:Budimex SASzkolenie„OCENA WARUNKÓW POSADOWIENIAI BEZPIECZEŃSTWA BUDOWLI ORAZICH WPŁYWU NA ŚRODOWISKO”nr ref. Z/2.14/II/2.1/8/93/05współfinansowane ze środkówEuropejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwaw ramach ZPORR Priorytet II Działanie 2.1„Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnegorynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie”ZAKRES:ustawodawstwo w zakresie prawageologicznego, budowlanego,zagospodarowania przestrzennegoi ochrony środowiskawarunki lokalizacji i posadowieniaobiektów budowlanychbadania laboratoryjne i terenowe podłożaobiektów budowlanychdobór parametrów i obliczeniageotechnicznedokumentowanie geotechniczneocena wpływu obiektów budowlanychna środowisko z wykorzystaniemgeoinformacyjnych systemów o środowiskuCZAS TRWANIA:Program szkolenia obejmował 150 godzin:wykładów i seminariów (100 godz.)oraz ćwiczeń laboratoryjnych, terenowychi obliczeń numerycznych (50 godzin).TERMINY:1 termin: 14.10.2005 - 17.02.20062 termin: 03.03.2006 - 01.07.20063 termin: 1.09.2006 - 22.12.2006UCZESTNICY:W trzech terminach szkolenia udział wzięłołącznie 135 osób (73 kobiety i 62 mężczyzn)w tym:36 pracowników biur projektowych34 pracowników firm wykonawczych49 urzędników administracji państwoweji samorządowej16 pracowników instytutów i uczelniINSTYTUCJA WDRAŻAJĄCA:Wojewódzki Urząd Pracy w WarszawieINFORMACJE:Katedra Geoinżynierii,Wydział Inżynierii i Kształtowania ŚrodowiskaSzkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiegoul. Nowoursynowska 15902-776 Warszawatel. +22 5935200/201/202fax +22 5935203e-mail: kg@sggw.plwww: http://kg.sggw.pl/efs/efs.htm

PRAWOROZPOCZĘCIE BUDOWYAutor – inspektor nadzoru budowlanego – przedstawia interpretacjewybranych zagadnień dotyczących wstępnej fazy budowy.Prawo budowlane – ustawaz dnia 7 lipca 1994 r. (t.j.Dz.U. z 2006 r. Nr 156,poz.1118), zwana dalejustawą, w praktyce ciągle stwarzakłopoty interpretacyjne. Istniejekonieczność pilnego opracowanianowego, najważniejszego aktuprawnego wyznaczającego podstawydziałalności budowlanej. Środowiskoosób związanych z budownictwemoczekuje i kieruje pod adresem ustawodawcypostulaty o skonstruowanieaktu prawnego sprzyjającegopodnoszeniu świadomości prawnejobywateli, czytelnego i likwidującegotrudności w poprawnym stosowaniuprzepisów, w tym dotyczących rozpoczęciabudowy.Obecnie, po ponad 10 latach obowiązywaniaustawy z 1994 r., zbytczęsto odnotowujemy błędy popełnianeprzez inwestorów i kierownikówbudów m.in. w fazie rozpoczęciabudowy. Rodzące się na tym etapiewątpliwości i pytania trzeba wyjaśniaćopierając się na obowiązującychnadal przepisach, pamiętając, że robotybudowlane można rozpocząćjedynie na podstawie ostatecznej decyzjio pozwoleniu na budowę (art.28 ustawy). Od tej zasady ustawawprowadza jedynie wyjątek wykonaniabez pozwolenia na budowę wieluobiektów lub robót budowlanych enumeratywniewymienionych w art. 29,lecz w art. 30 i 31 wprowadza reglamentacjęnakazującą, dla większościz nich, dokonania zgłoszenia zamiaruich wykonania w organie administracjiarchitektoniczno-budowlanej (najczęścieju starosty). Zgłoszenie uznajesię za przyjęte, jeżeli w okresie 30 dniod jego złożenia właściwy organ niewniesie, w drodze decyzji, sprzeciwui nie później niż po upływie 2 lat odokreślonego w zgłoszeniu terminurozpoczęcia robót.W celu uniknięcia nieporozumień,jakie mogą wiązać się z ustaleniemmomentu, w którym rozpoczyna siębudowa, ustawa definitywnie stanowi(art. 41), że rozpoczęcie budowy następujez chwilą podjęcia prac przygotowawczychna terenie budowy orazże pracami przygotowawczymi są:• wytyczenie geodezyjne obiektóww terenie,•••wykonanie niwelacji terenu,zagospodarowanie terenu budowywraz z budową tymczasowychobiektów,wykonanie przyłączy do sieci infrastrukturytechnicznej na potrzebybudowy.Normą zawartą w ust. 4 tego artykułuzobowiązano inwestora dozawiadomienia, co najmniej na 7dni przed rozpoczęciem robót budowlanych,na które jest wymaganepozwolenie na budowę, właściwegoorganu nadzoru budowlanegoo terminie ich rozpoczęcia. Do zawiadomieniainwestor zobligowanyjest dołączyć głównie oświadczeniekierownika budowy (robót) stwierdzającesporządzenie planu bezpieczeństwai ochrony zdrowia orazprzyjęcie obowiązku kierowaniabudową (robotami budowlanymi),a także zaświadczenie o jego przynależnoścido właściwej izby samorząduzawodowego wydane przez tę izbę,z określonym w nim terminem ważności,oraz inne dokumenty, jeżeliwynikają z warunków decyzji o pozwoleniuna budowę (oświadczeniePRZEGLĄDprofesjonalne kontrole obiektów budowlanychProgram PRZEGLĄD wspomaga kontrole obiektówbudowlnych.LOKUSNowa wersja programu umożliwia: wypełnianie, drukowanie i archiwizację wszystkichdokumentów i protokołów potrzebnych podczas kontroli technicznychobiektów: kontroli 1 rocznych, 5 letnich, okresowych, dodatkowych, nadzwyczajnych, etc. Można wydrukowaćKsiążkę obiektu budowlanego. Wykonaliśmy także kurs kontroli obiektów budowlanych, uzupełniony sprawdzianemw formie quizów. Uwzględniliśmy w programie wszystkie obowiązujące przepisy i orzecznictwo sądówstanowiące ich wykładnię. Można samodzielnie wykonać własny wzorzec kontroli obiektu budowlanego,korzystając z „Kreatora wzorców kontroli” – jeśli nadzorują Państwo unikalne obiekty budowlane.PRZEGLĄD uzyskał Certyfikat Stowarzyszenia Polski Rynek Oprogramowania i został wpisany do PolskiegoRejestru Oprogramowania. Program PRZEGLĄD jest bardzo łatwy w obsłudze, opartej na graficznych ikonach,a połączenia hipertekstowe i indeksy tematów, umożliwiają szybkie przejście do interesującego zagadnienia.Program PRZEGLĄD może być stosowany przez osoby nadzorujące okresowe kontrole obiektów budowlanychw ramach obowiązków służbowych oraz przez osoby wykonujące działalność gospodarczą w zakresie: organizacjii nadzorowania okresowych kontroli, prowadzenia książki obiektu budowlanego etc.LOKUS Andrzej Jan Wiktor; ul. Marii Dąbrowskiej 16; 33 300 Nowy Sącz;38 tel, telefax: (0-18) 44 39 328; tel. kom.: 606 354 825; Email: INŻYNIER aw@lokus.com.pl; BUDOWNICTWA www.lokus.com.plSTYCZEŃ 2007

PRAWORemont ulicy Krakowskie Przedmieście w Warszawieo przyjęciu obowiązków przez inspektoranadzoru inwestorskiegoi dane zawarte w ogłoszeniu dotyczącymbezpieczeństwa i ochrony zdrowiana budowie).Wśród licznych obowiązków kierownikabudowy określonych w art.22 i 42 ustawy szczególną uwagę należypoświęcić obowiązkom protokolarnegoprzejęcia od inwestora i odpowiedniegozabezpieczenia terenubudowy, zapewnienia geodezyjnegowytyczenia obiektu oraz zorganizowaniebudowy i kierowanie budowąobiektu budowlanego w sposóbzgodny z projektem i pozwoleniem nabudowę, przepisami, w tym techniczno-budowlanymi,oraz przepisamibezpieczeństwa i ochrony zdrowia.W momencie zaistnienia faktuzłożenia oświadczenia o przyjęciuobowiązku kierowania budową, naco najmniej 7 dni przed możliwościąrozpoczęcia prac przygotowawczych(wymuszonych procedurą ustawową),należy domniemywać, że kierownikbudowy przejął od inwestorateren budowy, a czynność ta posiadapotwierdzenie w formie pisemnegoprotokołu. Jeżeli natomiast kierownikbudowy składając oświadczenieo przyjęciu obowiązków jednocześnienie przejął protokolarnie terenubudowy, to dopuścił się określonychzaniedbań i stworzył podstawy dopociągnięcia go do odpowiedzialnościzawodowej polegającej na wymierzeniumu, na podstawie art. 96STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAFot. K. Wiśniewskaust. 1, przewidzianej w tym przepisiekary (patrz wyrok NSA IVSA 1429/96– LEX nr 43229).Powstaje więc pytanie − czy kierownikbudowy, który nie przejąłprotokolarnie terenu budowy, odpowiadaza szkody spowodowane niezabezpieczeniemterenu budowy?Rzecz jasna, że nie ponosi innejodpowiedzialności poza ww. odpowiedzialnościązawodową, jeżeli szkodypowstaną w okresie poprzedzającymdatę faktycznie rozpoczętych robótprzygotowawczych, czyli przedrozpoczęciem budowy. Bez wątpieniajednak, już z chwilą rozpoczęcia budowy,ponosi odpowiedzialność karnąi zawodową, na zasadach ogólnych,za szkody powstałe z jego winy. Odpowiedzialnośćna zasadach ogólnychsprowadza się do koniecznościudowodnienia kierownikowi winy, conależy rozumieć, że niezbite dowodymuszą świadczyć, iż poprzez niedo-pełnieniespoczywających na nimobowiązków doprowadził do powstaniakonkretnej szkody.Odpowiedzialność prawna kierownikabudowy wynika z prawacywilnego, karnego i budowlanego.Odpowiedzialności karnej z tytułuprowadzenia robót budowlanychpodlega każdy, kto wykonuje robotybudowlane w sposób mogący spowodowaćzagrożenie bezpieczeństwaludzi lub mienia bądź zagrożenieśrodowiska (art. 90). Ponadto osobysprawujące samodzielne funkcjetechniczne w budownictwie, którewskutek rażących błędów lub zaniedbańspowodowały zagrożenie życialub zdrowia ludzi, bezpieczeństwamienia lub środowiska albo znaczneszkody materialne, podlegają odpowiedzialnościzawodowej na zasadachokreślonych w rozdziale X ustawy.Odpowiedzialność karna czycywilna nie wyklucza możliwościpociągnięcia do odpowiedzialnościzawodowej, a nawet jest dodatkowymargumentem. Stąd wniosek, żew interesie kierownika budowy jestdoprowadzenie do protokolarnegoprzejęcia terenu budowy z wyszczególnieniemw nim wszystkich elementówwymagających zabezpieczenialub zorganizowania ochrony, ichwykonanie i utrzymywanie w okresiebudowy w celu ustrzeżenia się przedpociągnięciem do odpowiedzialnościprawnej.Sposób, w jaki należy zabezpieczyćteren budowy i zagospodarowaćw zakresie ogrodzenia, wyznaczeniai oznakowania stref niebezpiecznychoraz wykonania dróg i przejśćdla pieszych, określa rozporządzenieMinistra Infrastruktury z dnia 6 lutego2003 r. w sprawie bezpieczeństwai higieny pracy podczas wykonywaniarobót budowlanych (Dz.U.Nr 47, poz. 401). Natomiast żadenprzepis prawa nie przewiduje, byprzed rozpoczęciem jakichkolwiekszczególnych robót budowlanych, naktórych wykonanie jest wymaganepozwolenie na budowę, nie stosowaćprocedury protokolarnego przejęciai właściwego zabezpieczenia terenubudowy.W art. 3 pkt 10 ustawy zawartajest definicja terenu budowy, któraprzez to pojęcie nakazuje rozumiećprzestrzeń, w której prowadzone sąroboty budowlane wraz z przestrzeniązajmowaną przez urządzenia zapleczabudowy.Art. 28 ustawy stanowi, że robotybudowlane można rozpocząć jedyniena podstawie ostatecznej decyzjio pozwoleniu na budowę, natomiastw art. 41 ustawodawca jednoznacznieustalił, że z chwilą podjęcia pracprzygotowawczych następuje rozpoczęciebudowy, a prace przygotowawczemogą być wykonywane tylkona terenie objętym pozwoleniemna budowę lub zgłoszeniem. Do prac39

PRAWOFot. J. Czepiel: archiwum ULMA Constriuction Polska S.A.Fot. K. WiśniewskaSilesia City Center w KatowicachModernizacja Szpitala Dziecięcego w Warszawieprzygotowawczych należy m.in. zagospodarowanieterenu budowy wraz z budową tymczasowychobiektów.Właściwe odczytanie tak zredagowanychprzepisów nakazywałoby uznać, że teren budowyzostaje ograniczony jedynie do terenudziałki objętej pozwoleniem na budowę lubzgłoszeniem. Zawężenie zakresu pojęcia „terenbudowy” wyłącznie do działki, na którejrealizowana jest budowa, nie ma racjonalnegouzasadnienia, gdyż w wielu wypadkach nie jestnawet możliwe lokalizowanie zaplecza na tereniedziałki przeznaczonej pod zabudowę, chociażbyze względu na jej powierzchnię. Problemten został dostrzeżony przez NSA (wyrok NSAz 2003 r., IV SA 2276/01, ONSA 2004, Nr 2,poz. 63), który zwraca uwagę, że pojęcie „terenbudowy” obejmuje również teren przyległy dodziałki, na której prowadzona jest budowa, jeżeliinwestor ma prawo do jego wykorzystaniaw tym celu. Nie daje to jednak delegacji do organizowaniazaplecza budowy na terenie przyległymdo działki objętej decyzją o pozwoleniu nabudowę przed terminem jej uprawomocnienia.Przed uzyskaniem przymiotu ostatecznościprzez decyzję o pozwoleniu na budowę o tereniebudowy możemy mówić jedynie w kategoriach„terenu przeznaczonego pod budowę”. Jeżelina tym terenie organ nadzoru budowlanegoujawni podjęcie prac przygotowawczych związanychz przyszłymi robotami budowlanymi,to podejmie czynności nakazowe przewidzianew art. 50 i postanowieniem wstrzyma prowadzenierobót budowlanych. Jeżeli decyzja o pozwoleniuna budowę zostanie wyeliminowana zobrotu prawnego lub do złożonego zgłoszeniaSMS-em40Gospodarka odpadami na placubudowyWażne dla przedstawicieliprzedsiębiorstw zajmujących sięgospodarką odpadami, kierownikówbudów, majstrów.Czy odpady powstające na placubudowy można zaplanowaći oszacować? Jak można im zapobiec?Która z grup zawodowych naplacu budowy wytwarza najwięcejodpadów? Jaką odpowiedzialnośćw zakresie zapobiegania powstawaniuodpadów ponosi każdy z partnerówprocesu budowy? Na te i inne pytaniadotyczące gospodarki odpadami naplacu budowy stara się odpowiedziećProjekt „Waste Tool” (www.wastetool.net)rozwijany w ramach programu Leonardoda Vinci. W projekcie uczestnicząm.in. małe i średnie przedsiębiorstwabudowlane, instytucje szkoleniowobadawczez Niemiec, Francji,Portugalii, Hiszpanii i Polski.Więcej: www.inzynierbudownictwa.plInicjatywa ustawodawczadotycząca gwarancji zapłatyw procesie budowlanymMoże wprowadzić zabezpieczeniehipoteczne? Istota hipotekiprzejawia się w tym, iż stanowiona zabezpieczenie należnościza wkład w wartość dodanądo nieruchomości w wynikurealizacji procesu budowlanegoInstytucja hipoteki budowlanej jestrozwiązaniem funkcjonującym jużw innych porządkach prawnychpaństw o wysokim poziomie rozwojugospodarczego (jak Niemcy, Francja,Szwajcaria, Kanada, USA );Grupa inicjatywna (koordynatorinicjatywy: inż. Tadeusz Jurkiewicz)prowadzi prace na rzecz zmiando istniejącego utawodawstwa.Przygotowywany materiał(podsumowanie) będzie pokonsultacjach ze środowiskiemuczestników procesu budowlanegopodstawą do przygotowania ProjektuZmian Ustawodawstwa.Więcej: www.inzynierbudownictwa.plINŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanejwniesiesprzeciw w drodze decyzji, to organnadzoru budowlanego podejmieczynności przewidziane dla robótbudowlanych wykonywanych w warunkachsamowoli budowlanej i zastosujeprocedury przewidziane wart. 48 lub art. 49b, z możliwościąnakazania rozbiórki wzniesionychobiektów zaplecza lub ich części.Czy na terenie przewidzianym podbudowę, a więc przed uzyskaniemostatecznej decyzji o pozwoleniu nabudowę, można wykonać jakieś urządzeniabudowlane lub obiekty, którespełniałyby funkcje zabezpieczeniaterenu budowy lub mogłyby w przyszłościbyć obiektami tymczasowymizaplecza budowy?Niewątpliwie tylko ogrodzenia,które nie są sytuowane od stronydróg, ulic, placów, torów kolejowychi innych miejsc publicznych orazogrodzenia nie przekraczające wysokości2,2 m, jako całkowicie zwolnionez uzyskania pozwolenia lubzgłoszenia, można, bez obawy naruszeniaprzepisów Prawa budowlanego,wykonywać jako elementyzabezpieczenia terenu przewidzianegopod budowę przed uprawomocnieniemsię decyzji o pozwoleniu nabudowę obiektu i przed zawiadomieniemorganu nadzoru budowlanegona 7 dni przed terminem rozpoczęciabudowy. Tego rodzaju ogrodzenianie podlegają regulacjom ustawy,a ewentualne roszczenia pochodząceod osób trzecich rozpatrywane mogąbyć w sądzie w postępowaniach cywilnych.Jeżeli inwestor przewiduje, że decyzjao pozwoleniu na budowę staniesię ostateczna w odległym terminie,a pragnie na działce budowlanej posiadaćbudynki gospodarcze, wiatylub altany, to może skorzystać z formyzgłoszenia zamiaru ich wykonaniana zasadach określonych w art.30 w związku z normą art. 29 ust. 1pkt 2. Jeżeli do zgłoszenia w ciągu 30dni nie zostanie wniesiony sprzeciwwłaściwego organu administracji architektoniczno-budowlanej,to należyrozumieć, że inwestor uzyskałzgodę na wykonanie takich obiektów,pod warunkiem że będą to obiektywolno stojące o powierzchni zabudowydo 25 m 2 , a ich liczba nie będzieprzekraczała 2 na każde 500 m 2powierzchni działki. W podobnysposób można się starać o uzyskaniezgody, na zasadach skuteczniedokonanego zgłoszenia, na wykonanieutwardzenia powierzchnigruntu na działce budowlanejw związku z normą zawartą w art.29 ust. 2 pkt 5. Utwardzone powierzchniegruntu można w przyszłościwykorzystać pod drogi wewnętrznena potrzeby budowy.Nie jest natomiast możliweustawianie barakowozów lubobiektów kontenerowych na potrzebybudowy, jeżeli decyzjao pozwoleniu na budowę nie jestostateczna. Art. 29 ust. 1 pkt 24zwalnia z obowiązku uzyskaniapozwolenia na budowę jedynieobiekty przeznaczone do czasowegoużytkowania w trakcie realizacjirobót budowlanych i położonena terenie budowy orazustawianie barakowozów używanychprzy wykonywaniu robótbudowlanych. Oznacza to, żew innych przypadkach ustawianiebarakowozów wymaga uzyskaniapozwolenia na budowę. Obiektyprzeznaczone do czasowego użytkowaniaw trakcie wykonywania robótbudowlanych oraz używane przywykonywaniu robót budowlanychuzyskują taki charakter dopieroz chwilą uprawomocnienia się decyzjio pozwoleniu na budowę.W orzecznictwie odnotowany jestwyrok z 17.3.1999 r., I SA/Bk 1672/97,ONSA 2000 Nr 1, poz. 38, w którymNSA zwraca uwagę, że wcześniejusytuowane na nieruchomościgruntowej obiekty o tymczasowymcharakterze, jak barakowozyczy obiekty kontenerowe, zaliczasię do wyszczególnionych w art.3 pkt 5 ustawy tymczasowychobiektów budowlanych wymagającychpozwolenia na budowę.mgr inż. WIESŁAW WIĄCEKpowiatowy inspektorNadzoru Budowlanego w LublinieAutor publikuje równieżw Biuletynie Lubelskiej OIIBSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA

ARTYKUŁ SPONSOROWANYYTONG i SILKA– różne właściwości w kolorzebieli połączone w system 20 cmYTONG i SILKA to dwa elementy ścienne, które ma w swojejofercie Xella Polska. Spośród wielu produktów budowlanychwyróżnia je biały kolor. Z pozoru trudne do odróżnienia,bo wytwarzane z podobnych surowców i podczaszbliżonych procesów produkcyjnych, różnią się jednakzasadniczo swoimi właściwościami.Bloczki YTONG – „wyrastanie” ciastaDo produkcji bloczków YTONG stosuje się naturalne surowce:piasek, wapno, wodę oraz niewielkie ilości cementu i gipsu.Udział tych składników jest uzależniony od tego jakiej gęstościi wytrzymałości materiał chcemy uzyskać. Środkiem porotwórczym,używanym do produkcji bloczków YTONG jest pastaaluminiowa. Wchodząc w reakcję z wodorotlenkiem wapniowym,aluminium powoduje wydzielenie się wodoru, któryuchodząc z masy spulchnia ją i umożliwia powstanie milionówmałych porów. Spulchnione „ciasto” betonowe jest cięte nabloczki, a następnie w hermetycznych zbiornikach – autoklawachnastępuje proces hartowania przegrzaną parą wodną.Bloki SILKA – prasowanieBloki SILKA otrzymuje się z mieszaniny piasku, wapna i wody.W przypadku SILKI udział tych składników zawsze jest takisam – piasek 90%, wapno 7%, woda 3%. Mieszanka wapienno-piaskowazostaje umieszczona w reaktorach, gdzie ziarnapiasku tracą krystaliczną strukturę na swojej powierzchni.Dojrzała masa trafia do potężnych pras, gdzie jest formowana,przyjmując ostateczny kształt bloków. Uformowane bloki są,podobnie jak w przypadku bloczków YTONG, transportowanedo autoklawów, gdzie pod wpływem przegrzanej pary wodnejnastępuje proces krystalizacji.Skład surowców używanych do produkcji bloczków YTONGi bloków SILKA decyduje o dużej zdrowotności i znikomej pro-mieniotwórczości naturalnej obu produktów. Bardzo dokładnydobór surowców oraz starannie dopracowany, sterowany komputerowoproces technologiczny, pozwalają na wyprodukowaniejednorodnych elementów murowych o bardzo dobrychi stałych parametrach. Są to najważniejsze wspólne cechy obuproduktów. Składy surowcowe i procesy produkcyjne obu materiałówbudowlanych są bardzo zbliżone do siebie. Jednak różnice,które są dla obu procesów produkcyjnych najistotniejsze,powodują, że bloczki YTONG i bloki SILKA mają skrajnie różnewłaściwości. Procesami tymi są: wyrastanie „ciasta” betonowegow przypadku bloczków YTONG i prasowanie mieszankiwapienno-piaskowej w przypadku bloków SILKA.YTONG – termika i łatwość obróbkiMiliony małych porów istniejących w strukturze bloczkówYTONG wpływają przede wszystkim na ich wysoką izolacyjnośćtermiczną. Dzięki temu ściana z nich wykonana stanowidoskonałą przegrodę zewnętrzną. Jako ściana jednowarstwowa(bez konieczności ocieplenia) bloczki YTONG PP2/0,4(obliczeniowy współczynnik przewodzenia ciepła λ=0,11W/(m·K)) o grubości 36,5 cm gwarantują przenikalność ciepłao wartości U=0,29 W/(m 2·K). Jest to wartość lepsza niżwymagania normowe stawiane ścianom warstwowymz ociepleniem. Najcieplejszą ścianą jednowarstwową, którąmożna wybudować z bloczków YTONG, jest ściana z bloczkówPP1,5/0,35 (obliczeniowy współczynnik przewodzeniaciepła λ=0,095 W/(m·K)) o grubości 40 cm. Taka ściana zapewniawyjątkową wartość przenikalności ciepła U=0,23W/(m 2·K), którą standardowe elementy ścienne osiągają tylkow połączeniu z grubą warstwą izolacji termicznej.Bloczki YTONG dają również możliwość wykonania ścianyzewnętrznej jednolitej pod względem termicznym. Wynikato z zastosowania elementów dodatkowych o przewodności42 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

ARTYKUŁ SPONSOROWANYSILKA – wytrzymałość i akustykaBloki SILKA dzięki prasowaniu w potężnych prasach są materiałemzbitym, o dużej gęstości objętościowej od 1200 kg/m 3do 1800 kg/m 3 . Produkowane są one w klasach wytrzymałościod 15 do 25 MPa. Stąd mury nośne wykonane w tej technologiiosiągają bardzo duże wytrzymałości na ściskanie. BlokiSILKA pozwalają wybudować nawet kilkunastokondygnacyjnebudynki, w których nośne konstrukcje żelbetowe czy stalowezastąpione są nośnymi ścianami z bloków SILKA E24 w klasie20 czy 25 MPa. Bardzo duża wytrzymałość bloków SILKA pozwalaw niektórych przypadkach zaprojektować cieńsze ścianykonstrukcyjne o grubości 18 czy 15 cm. Zabieg taki powodujepowiększenie cennej powierzchni mieszkalnej przy zachowanymniezmienionym obrysie zewnętrznym budynku.Duża gęstość objętościowa oprócz wytrzymałości, wpływarównież na doskonałą izolacyjność akustyczną blokówSILKA. Najostrzejsze wymagania zawarte w normie PN-B-02151-3:1999 „Ochrona przed hałasem w budynkach...” dotycząścian rozdzielających mieszkania oraz oddzielającychmieszkania od korytarzy i klatek schodowych w budownictwiewielorodzinnym. Dopuszczalną wartością wskaźnika ocenyizolacyjności akustycznej R’ A1jest 50 dB. Ścianaz bloków SILKA E24 o izolacyjności akustycznejna poziomie 52 dB spełnia z powodzeniemzaostrzone wymogi stawiane ścianommieszkaniowym. Natomiast bloki SILKA E12o izolacyjności akustycznej na poziomie 45 dB sądoskonałym rozwiązaniem na ścianki działowe pomiędzyróżnymi pomieszczeniami w tym samymmieszkaniu. Spełniają one warunki podwyższonegokomfortu akustycznego. Wartości wskaźnikówizolacyjności akustycznej dla SILKI wyznaczane sąza pomocą wielu metod: badań terenowych, badańlaboratoryjnych, a także projektowych analiz akustycznych.Najnowsze badania terenowe przeprowadzonew maju 2006 na budowie budynku wielorodzinnegow Poznaniu potwierdzają wysokie parametryizolacyjności akustycznej bloków SILKA E24z wykorzystanymi wewnętrznymi kanałami elektrycznymi.ciepła zbliżonej do bloczków, takich jak systemowe „ciepłe”nadproża, dodatkowo ocieplane kształtki U a także elementydocieplenia wieńca. Jest to również efekt zastosowaniabardzo cienkiej warstwy zaprawy łączącej. W ścianie wykonanejz bloczków YTONG możliwość powstawania mostkówtermicznych ograniczona jest do minimum.Dzięki swej porowatej strukturze bloczki YTONG są lżejszeo ponad 60% od innych materiałów ściennych. Ich lekkośćma znaczenie zarówno ze względu na obciążenie konstrukcjinośnej budynku masą ściany, jak i wysiłek murarzy przyprzenoszeniu bloczków. Także obróbka bloczków jest bardzołatwa, przycinanie bloczków za pomocą piły widiowej lubpiły taśmowej nie wymaga dużych nakładów siły i czasu.System 20 cm – wykorzystanie najważniejszych cechRóżne właściwości bloczków YTONG i bloków SILKA nieprzeszkadzają współdziałać tym materiałom ściennymw ramach idei Systemu 20 cm. Jednakowa, modularnawysokość elementów – 20 cm umożliwia łączenie ścianwykonanych w tych technologiach. System 20 cm pozwalawykorzystać najlepsze, charakterystyczne dla każdegoz produktów właściwości:• SILKA dzięki swej wyjątkowej wytrzymałości może byćstosowana jako element do budowy ścian fundamentowychi piwnicznych, gdzie wymagane są większe wytrzymałościna ściskanie a także na rozciąganie przy zginaniuod działającego parcia gruntu. Oprócz tego SILKAjest doskonałym rozwiązaniem na wewnętrzne ścianynośne. Może ona z powodzeniem zastąpić drogie konstrukcjeżelbetowe i stalowe. Doskonałe właściwości akustyczneSILKI pozwalają jednocześnie na wykorzystaniewewnętrznych ścian nośnych jako ścian międzymieszkaniowychspełniających wymogi izolacji akustycznej,• bloczki YTONG dzięki swoim właściwościom termicznymodpowiadają w Systemie 20 cm za izolacyjnośćcieplną. Wykorzystuje się je do wykonywania ścian zewnętrznych,gdzie jako ściana jednowarstwowa spełniająwymagania cieplne stawiane nie tylko ścianomjednowarstwowym ale również zwiększone wymaganiadla ścian warstwowych z ociepleniem,• dzięki łatwości obróbki elementy pochodzące z asortymentuYTONG wspomagają konstruowanie ścianz SILKI: kształtki nadprożowe YTONG U jako traconyszalunek do konstruowania nadproży i wieńcóww ścianach konstrukcyjnych z SILKI.mgr inż. ROBERT JANIAKProduct ManagerXELLA Polska Sp. z o.o.Zapraszamy do zapoznania się z naszym opracowaniem technicznym pt. Połączenie systemów SILKA i YTONG. Abybezpłatnie otrzymać to opracowanie i inne materiały techniczne wystarczy zadzwonić pod nr telefonu 0801 122 227lub napisać maila na adres krzysztof.snopek@xella.com i podać hasło „Inżynier Budownictwa”. Zapraszamy!STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA43

PRAWOKalendariumPaździernik18października 2006 r.weszło w życieRozporządzenie Ministra Transportu z dnia 20 września 2006 r. w sprawie warunków technicznych dozorutechnicznego w zakresie projektowania, wytwarzania, eksploatacji, naprawy i modernizacji specjalistycznychurządzeń transportu ciągłego i bliskiego (Dz.U. 2006 r. Nr 178, poz. 1320)Rozporządzenie zakłada, że przed dopuszczeniem specjalistycznych urządzeń transportu (SUT) do eksploatacji,eksploatujący musi zgłosić pisemnie urządzenie do dyrektora Transportowego Dozoru Technicznego(TDT) w celu uzyskania decyzji zezwalającej na jego eksploatację. Przed wydaniem decyzji zezwalającej naeksploatację SUT, TDT wykonuje następujące czynności:•••sprawdza, czy dokumentacja jest odpowiednia;identyfikuje SUT, sprawdza jego stan techniczny i oznakowanie;sprawdza zgodność wyposażenia z przedłożoną dokumentacją;przeprowadza badania odbiorcze w przypadku SUT montowanych po raz pierwszy w miejscu eksploatacji.•Naprawa lub modernizacja SUT powinny być przeprowadzane przed podmiot posiadający uprawnienia wydaneprzez TDT oraz na podstawie uzgodnionej przez TDT dokumentacji technicznej i technologicznej.24października 2006 r.Rada MinistrówprzyjęłaListopad4listopada 2006 r.ogłoszono17listopada 2006 r.ogłoszonoProjekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustawProjekt nowelizacji ustawy upraszcza i przyspiesza proces udzielania zamówień publicznych. Daje też większąmożliwość wykorzystania środków z Unii Europejskiej.W myśl nowych przepisów podstawowy próg, od którego stosować się będzie procedurę zamówień publicznych,wyniesie 14 tys. euro, a nie jak dotychczas 6 tys. euro. Dzięki takiemu rozwiązaniu mali przedsiębiorcybędą mieli łatwiejszy dostęp do niewielkich usług, dostaw i robót budowlanych. Procedura uproszczonabędzie stosowana poniżej następujących progów: 137 tys. euro w przypadku administracji rządowej,211 tys. euro w przypadku samorządów i 422 tys. euro w przypadku tzw. zamówień sektorowych.Zniknie papierowe wydanie Biuletynu Zamówień Publicznych. Ogłoszenia o zamówieniach będą umieszczanena stronach internetowych Urzędu Zamówień Publicznych. Ma to na celu zwiększenie jawności postępowańi umożliwienie dotarcia do większej liczby wykonawców.Zwiększeniu jawności postępowań służy także zapis, zgodnie z którym zamawiający będzie musiał ujawnićnazwy wszystkich wykonawców, którzy złożyli oferty, wraz z oceną złożonych przez nich ofert. Informacjete będą udostępniane na stronie internetowej, a w postępowaniach o wartości powyżej 10 mln euro (dladostaw i usług) i 20 mln euro (dla robót budowlanych) – dodatkowo przekazywane m.in. szefowi CBA.Projekt nowelizacji pozbawia wykonawców prawa wnoszenia odwołań i skarg. Jedynym środkiem odwoławczymbędzie protest na decyzję zamawiającego. Nowe przepisy przewidują krótsze terminy składaniaofert, a także możliwość odstąpienia od powołania komisji przetargowej. Ma to zmniejszyć biurokracjęi przyspieszyć proces udzielania zamówień publicznych.Projekt zakłada rezygnację z systemu niezawodowych arbitrów, którzy uczestniczyli w procesach odwoławczych.Ich funkcję przejmie Krajowa Izba Odwoławcza, w której skład wchodzić będzie do 100 osób profesjonalniezajmujących się arbitrażem. Będą to prawnicy z co najmniej 5-letnim doświadczeniem zawodowym.Decyzja Komisji z dnia 27 października 2006 r. zmieniająca decyzję Komisji 2000/147/WE wykonującą dyrektywęRady 89/106/EWG w odniesieniu do klasyfikacji odporności wyrobów budowlanych na działanie ognia(notyfikowana jako dokument nr C(2006) 5063) (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 305/ str. 8)Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej z dnia 23 października 2006 r. w sprawie warunków technicznychoraz szczegółowego zakresu kontroli morskich budowli hydrotechnicznych (Dz.U. Nr 206, poz. 1516)Rozporządzenie określa warunki techniczne użytkowania morskich budowli hydrotechnicznych oraz szczegółowyzakres kontroli tych budowli.Kontrole budowli morskich przeprowadza właściciel lub zarządca tych budowli. Kontrole powinny obejmowaćcałą konstrukcję budowli morskiej wraz z instalacjami, urządzeniami oraz innym celowym wyposażeniem, z wyłączeniemurządzeń technicznych. Wszelkie dokumenty uzyskane w wyniku przeprowadzenia kontroli i badań budowlimorskiej oraz techniczne oceny, opinie, ekspertyzy i atesty należy dołączać do książki obiektu budowlanegobudowli morskiej. Wyróżnia się rodzaje kontroli: bieżące oględziny w czasie użytkowania budowli morskiej;44 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

22listopada 2006 r.weszło w życiekontrolę okresową, co najmniej raz w roku; kontrolę okresową,co najmniej raz na 5 lat; kontrolę nadzwyczajną.Wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, tj.18 lutego 2007 r.Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada2006 r. w sprawie gmin i miejscowości, w których stosuje sięszczególne zasady odbudowy, remontów i rozbiórek obiektówbudowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wynikudziałania żywiołu (Dz.U. Nr 209, poz. 1544)PRAWORozporządzenie określa gminy lub miejscowości, w którychstosuje się szczególne zasady odbudowy, remontów i rozbiórekobiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonychw wyniku działania żywiołu.Przepisy rozporządzenia stosuje się przez 12 miesięcy od dniajego wejścia w życie.Grudzień1grudnia 2006 r.ogłoszonoogłoszonoUstawa z dnia 18 października 2006 r. o zmianie i uchyleniuniektórych upoważnień do wydawania aktów prawnych(Dz.U. Nr 220, poz. 1600)Ustawa przewiduje m.in., że rozporządzenie Ministra Infrastrukturyz dnia 10 listopada 2004 r. w sprawie wymagań w zakresieodległości i warunków dopuszczających usytuowanie budowlii budynków, drzew lub krzewów, elementów ochrony akustyczneji wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej,a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnychoraz pasów przeciwpożarowych (Dz.U. Nr 249, poz. 2500), wydanena podstawie art. 54 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporciekolejowym (Dz.U. Nr 86, poz. 789 z późn. zm.), zachowuje mocdo czasu wydania nowych przepisów, nie dłużej jednak niż przez12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2007 r.Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o zmianie ustawyo szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycjiw zakresie dróg krajowych oraz o zmianie niektórych innychustaw (Dz.U. Nr 220, poz. 1601)Ustawa zmienia procedury nabywania nieruchomości pod drogipubliczne. Z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji drogistanie się ostateczna, nieruchomości przechodzić będą z mocyprawa na własność Skarbu Państwa (nieruchomości pod drogikrajowe) i odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego(nieruchomości pod drogi wojewódzkie, powiatowe, gminne). Zawywłaszczenie właścicielowi nieruchomości przysługiwać będzie,jak dotychczas, odszkodowanie, ustalane w odrębnej decyzji.Ustawa weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia,tj. 16 grudnia 2006 r., z tym że art. 1 pkt 18 i art. 2 ustawy weszływ życie 1 stycznia 2007 r.ogłoszonoSTYCZEŃ 2007Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada2006 r., sygn. akt K 47/04 – dotyczący wolności działalnościgospodarczej – gwarancji zapłaty za roboty budowlane(Dz.U. Nr 220, poz. 1613)Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:I1. Art. 1–3, art. 4 ust. 1–3, art. 5 ust. 3 oraz art. 6–8 ustawy z dnia9 lipca 2003 r. o gwarancji zapłaty za roboty budowlane (Dz.U. Nr180, poz. 1758) są zgodne z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RzeczypospolitejPolskiej oraz nie są niezgodne z art. 22 Konstytucji.2. Art. 4 ust. 4 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art.2 Konstytucji przez to, że różnicuje wysokość kosztów udzielonychgwarancji ponoszonych przez wykonawcę i zamawiającego.INŻYNIER BUDOWNICTWA4539

PRAWOogłoszono4grudnia 2006 r.ogłoszono3. Art. 5 ust. 1 i 2 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.IIArt. 4 ust. 4 i art. 5 ust. 1 i 2 ustawy powołanej w części I w punkcie 1 tracą moc obowiązującą z dniem 30 czerwca 2007 r.Trybunał uznał, że przepisy ustawy o gwarancji zapłaty za roboty budowlane z 9 lipca 2003 r., które nadmiernieobciążają inwestora kosztami gwarancji, są niezgodne z Konstytucją. Według Trybunału koszt gwarancji musi byćrozłożony równomiernie na obie strony umowy – inwestora i wykonawcę. Nie istnieją powody, dla których terminowarealizacja świadczenia pieniężnego miałaby być dla inwestora związana z kosztami wyższymi niż obciążającestronę żądającą gwarancji. Za niezgodne z Konstytucją uznał Trybunał również te przepisy, które nieprecyzyjnieokreślają termin uzyskania gwarancji. Zgodnie z ustawą kontynuowanie robót i oddanie obiektu przez wykonawcęzamawiającemu zależy od uzyskania w odpowiednim, wyznaczonym przez niego terminie gwarancji zapłaty.Z uwagi na to, że ustawa określa tylko maksymalną kwotę gwarancji (do wysokości ewentualnego roszczenia z tytułuwynagrodzenia), a nie precyzuje minimalnej, uznanie gwarancji za niewystarczającą jest całkowicie niejasnei zależne od woli wykonawcy. Tymczasem udzielenie gwarancji niewystarczającej stanowi przesłankę do żądaniawynagrodzenia na podstawie kodeksu cywilnego. Ponadto przepis nie precyzuje, jaki termin wyznaczony przezwykonawcę musi być uznany za odpowiedni.Niekonstytucyjne przepisy ustawy muszą być poprawione do 30 czerwca 2007 r. Ustawę zaskarżył do TrybunałuRzecznik Praw Obywatelskich.Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 27 listopada 2006 r. zmieniające rozporządzeniew sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlaneprzy zabytku wpisanym do rejestru zabytków (Dz.U. Nr 221, poz. 1619)Rozporządzenie zmienia terminy składania do urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw kulturyi ochrony dziedzictwa narodowego wniosków o dotację udzielaną przez ministra. W myśl nowychprzepisów wnioski na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych, przyzabytku wpisanym do rejestru zabytków, przeprowadzonych w okresie 3 lat poprzedzających rok złożeniawniosku oraz na dofinansowanie prac, które zostaną przeprowadzone, składa się w terminach do dnia10 stycznia, 10 kwietnia i 10 września roku, w którym dotacja ma być udzielona. Minister może ogłosić dodatkowytermin naboru wniosków. Dotychczas wnioski składało się do dnia 15 lutego, 15 kwietnia, 15 czerwca,15 września i 15 listopada roku, w którym dotacja miała być udzielona. Rozporządzenie przewiduje także dłuższy– dwumiesięczny – termin rozpatrywania wniosków. Do tej pory wnioski rozpatrywane były w terminie1 miesiąca od zakończenia naboru wniosków.Rozporządzenie weszło w życie z dniem ogłoszenia, tj. 4 grudnia 2006 r.8grudnia 2006 r.ogłoszonoUstawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz. 1635)Ustawa zakłada, że od nowego roku opłaty skarbowej nie będzie można uiszczać przy użyciu znaków tejopłaty, lecz jedynie w formie gotówkowej – w kasie organu podatkowego, lub bezgotówkowej – na rachunektego organu. Przewiduje jednocześnie możliwość wprowadzenia przez rady gmin nowej formy poboruopłaty skarbowej w drodze inkasa. Z dniem 1 stycznia 2007 r. zmienił się także moment uiszczania opłatyskarbowej. We wszystkich przypadkach opłata pobierana jest w momencie składania wniosku o dokonanieczynności urzędowej, wydanie zaświadczenia czy zezwolenia. Opłacie skarbowej nie będą podlegały: podania(żądania, wnioski, odwołania, zażalenia) i załączniki do podań; weksle; dokumenty zawierające oświadczeniewoli poręczyciela, pełnomocnictwa oraz prokury, ich odpisy, wypisy i kopie, składane w sprawachinnych niż z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym.Wykaz przedmiotów opłaty skarbowej, stawki tej opłaty oraz zwolnienia określa załącznik do ustawy. Wolneod opłaty skarbowej będą m.in.: pozwolenie na budowę lub remont obiektów budowlanych zniszczonychlub uszkodzonych wskutek działalności spowodowanej ruchem zakładu górniczego lub klęsk żywiołowych;pozwolenie na budowę budynków przeznaczonych na cele naukowe, socjalne, kulturalne; pozwolenie naremont obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków.Ustawa wprowadza zmianę do ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym(Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.). Znosi opłatę administracyjną za wydanie wypisu lub wyrysuze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy lub miejscowego planuzagospodarowania przestrzennego, pobieraną dotychczas w wysokości odpowiadającej poniesionym kosztomich przygotowania. Jednocześnie w miejsce tej opłaty wprowadza opłatę skarbową w wysokości: 30 zł– od wypisu do 5 stron; 50 zł – od wypisu powyżej 5 stron; 20 zł – od wyrysu za każdą wchodzącą w składwyrysu pełną lub rozpoczętą część odpowiadającą stronie formatu A4, jednak nie więcej niż 200 zł.Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2007 r.46ANNA NOSEKredaktor newsletteraSerwisu BudowlanegoPatronem Kalendarium jest Serwis Budowlanywww.serwisbudowlany.comINŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

ARTYKUŁ SPONSOROWANY„Sportowy”keramzyt maxitmaxit sp. z o.o.Zakład Produkcji Keramzytuul. Krasickiego 9, 83-140 Gniewtel.: 058 535 25 95, e-mail: maxit@maxit.plwww.maxit.plPo kolejnych sportowych sukcesach reprezentacji Polskiz reguły następuje kolejna fala decyzji o budowienowych i modernizacji istniejących obiektów sportowych.Obecnie wymagania stawiane boiskom sącoraz wyższe, natomiast lokalizacje i warunki geotechnicznenie zawsze najlepsze. Płyta boiska powinna być trwała, odpornana niekorzystne oddziaływanie gruntów (np. wysadzinowych)i tak skonstruowana, aby nie gromadziła się na niej woda.Wprowadzenie keramzytu maxit jako jednej z warstwpodbudowy boiska rozwiązuje większość problemów, gdyżkruszywo to:■ izoluje termicznie grunt pod nawierzchnią ograniczającprocesy wysadzinowe,■ drenuje podłoże nawierzchni, dzięki czemu nie zatrzymujeono wód opadowych na powierzchni,■ stanowi mocne podłoże pod płytę boiska, którą trudnowykonać na gruntach słabonośnych, nawodnionych lubnasypach.Podłoże pod płytę boiska składa się najczęściej z następującychwarstw:1) podsypki piaskowej2) geowłokniny3) keramzytu maxit frakcji 10–20 mm o grubości warstwy20–40 cm4) geowłókniny5) tłucznia lub żwiru6) humusu i trawyUkład warstw podbudowy pod bieżnię tartanową jest podobny,z tą różnicą, że bezpośrednio na keramzycie układasię podłoże betonowe, a na nim nawierzchnię. W całej Europieizolacja podłoży pod boiska keramzytem maxit jeststosowana bardzo często. Przykładowo w Norwegii, gdziegrunty słabonośne występują bardzo rzadko, co roku powstajekilkanaście boisk na keramzycie. W Polsce możemyrównież pochwalić się takimi realizacjami. Między innymina keramzycie zrealizowano już część płyty boiska w Szczecinku(fot. 1), korty w Lublinie (fot. 2 i 3) i bieżnię boiskaw Milejczycach woj. Podlaskie (fot. 4, 5, 6). W przygotowaniui realizacji są kolejne obiekty.Przy projektowaniu i wykonawstwie tego typu obiektównależy pamiętać, aby keramzyt był jak najlżejszy. Umożliwiato ograniczenie grubości warstwy, a co za tym idzie oszczędnościfinansowe. Warunek ten spełnia keramzyt maxit frakcji10–20 mm i ciężarze nasypowym poniżej 300 kg/m 3 .1 234 5STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAANDRZEJ DOBROWOLSKIdoradca technicznyw firmie maxit sp. z o.o.647

JĘZYK ANGIELSKIWinter Building SeasonPoland has a long winter season, making the available time forconstruction works comparatively short. Builders have to faceunfavourable and often highly unpredictable weather conditions,which can last until April, thus making it very hard to get the workdone on schedule and within the budget.Zima jest trudnym czasem dla prowadzenia robót budowlanych,zwłaszcza w Polsce, gdzie niezwykle trudno określić jest długośćjej trwania. Niektóre roboty muszą więc zostać przerwane, inneograniczone, a jeszcze inne można przeprowadzić tylkow określonych warunkach.I.II.III.IV.V.VI.Przeczytaj tekst zawierający odpowiedzi na podstawowepytania dotyczące prac budowlanychzimą. Dopasuj do nich poniższe pytania. Jedno pytanienie pasuje do żadnej odpowiedzi.Although it is possible to perform some works insidea building, it hardly seems feasible to build roads andbridges in winter temperatures, does it?Doesn’t the newest technology allow the developmentof building materials that can be used in lowtemperatures?What regulations govern the performing of works inlow temperatures?Who covers the financial losses in the case ofa prolonged suspension of work?With the building site covered with snow, the earth frozenor unstable, is it possible to perform any work at all?Work is very much limited in bad weather. How doyou handle the problem of employment, workinghours and pay?A. ______________________________________________In such severe weather conditions, work will almostcertainly have to be interrupted as major constructionworks, such as formwork, steel work, concreting, etc.will be impossible to undertake. Therefore, if you arefaced with the arrival of bad weather, you’d better get thebuilding enclosed and under roof before the winter sets in.As long as heating is installed in an unfinished buildingthen it is possible to perform interior finishing work, likeplastering, stuccoing, gypsum finishing, tiling floors andwalls, as well as completing some electromechanicalinstallations.B. ______________________________________________Truly, today’s technological advancements make it possibleto create conditions that allow certain construction workto go ahead in low temperatures, for instance by usingwinter concrete, lime, weathering steel, pre-cast concrete.However, such solutions are usually rather expensive.C. ______________________________________________Despite the fact that no earthwork or surface and concreteworks are conducted, minor works can last the wholewinter, providing that the temperature is above zero. Infact, no matter how severe the winter, the suspension ofwork doesn’t usually last longer than 60 days.D. ______________________________________________Obviously, conditions which allow building to continue inwinter are stated in the Polish Building Regulations andin detailed technological specifications based on theseregulations. They indicate for instance how and where tocalculate the surface temperature, its scope and durationbefore the suspension of work. All construction worksmust comply with these regulations.E. ______________________________________________Well, it largely depends on the particular employer. Forinstance, people may work in three shifts, 24 hours a day,six days a week during the building season, then eitherthe days off work or additional payments are considereda holiday equivalent. The engineers work all year round,revising documentation, preparing quotations, calculatingcosts of materials and deliveries.48 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

JĘZYK ANGIELSKIKey A. V, B. II, C. I, D.III, E. VI, nie pasuje. IV. a) pre-cast concrete, b) winter concrete c) formwork d) gypsum finishe) surface and concrete works f) interior finishing work g) earthwork h) weathering steel i) plastering j) tiling, k) lime l)quotation m) comply with a) antifreeze/ insulation b) slippery/ slip-resistant c) reinforcing rod/ poured/ reinforcingrod d) coatings a) were laying bricks/ heard b) built/ poured c) were discussing/ were repairing d) were you doing/happened, e) didn’t see/ wasn’t lookinga)b)c)d)e)f)g)h)i)j)k)l)m)Znajdź w tekście wyrażenia odpowiadające ich polskimtłumaczeniom:beton prefabrykowany – _______________________beton zimowy – ______________________________deskowanie, szalunek – ________________________gładź gipsowa – _______________________________prace nawierzchniowe i betoniarskie – ________________________________________________________prace wykończeniowe wewnątrz budynku – ____________________________________________________roboty ziemne – ______________________________stal odporna na czynniki atmosferyczne – _____________________________________________________tynkowanie – ________________________________układanie glazury – ___________________________wapno – _____________________________________wycena – ____________________________________zastosować się do– ____________________________Uzupełnij zdania następującymi wyrazami:coatings, slippery, reinforcing rod (x2), insulation,slip-resistant, poured, antifreeze,a)b)c)d)concrete is much less expensive thanconventional winter concrete, which requires heat,, and shelter.During the winter months, certain types of ceramictiles can be , so a varietyshould be used for an entryway.Pre-cast concrete has steelin all directions.concrete foundations often have only a fewof pieces ofat the top and at the bottom.The use of weathering steel eliminates initial andmaintenance costs for protectiveSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAPast ContinuousPast continuous jest czasem przeszłym ciągłym, odnoszącymsię do czynności niedokonanych (niezakończonych,trwających), odbywających się w określonym czasiew przeszłości.Forma:Zd. twierdzące: (I, he, she, it) was/ (we, you, they) were + -ingZd. przeczące os. + was/ were not (wasn’t/ weren’t) + -ingZd. pytające: Was/were + os. + -ing?Zastosowanie:• czynność trwająca w określonym momenciew przeszłości, lub wypełniająca odcinek czasu, np.:What were you doing at 8 on Sunday?They were drinking tea when the doorbell rang.I was sitting in the traffic jam all morning yesterday.(możliwy jest również past simple)• czynności trwające równolegle, np.:I was singing Christmas carols while (podczas gdy)my children were wrapping up presents.• Czynność rozwijająca się, podlegająca zmianom, np.:He was getting better and better in that jobPorównaj:I was eating a cake. Jadłem ciastko. (pas cont.)I ate a cake. Zjadłem ciastko. (past simple)1.2.Uzupełnij następujące zdania, stosując past continuousi past simple. Użyj czasowników w nawiasach.The workerswhena strange noise. (lay bricks, hear)First theya foundation, and then theyconcrete. (built, pour).49

JĘZYK ANGIELSKIfot. Archiwum ATLAS3. The site managersthe cause of thecollapse, while the crewthe damages.(discuss, repair)*4. What you when theaccident? (do, happen)5. The foremananything because hein that direction. (not see, not look)* do słowa „crew” należy zastosować liczbę mnogą, gdyżw tym kontekście uważamy je za rzeczownik zbiorowyshelter – osłona, wiatashifts – zmiany (w pracy)slippery – śliskislip-resistant – antypoślizgowysuspension – zawieszenietiles – płytki, kafelki, dachówkiGlossary/ Słowniczekadvancement / d’v nsm nt/ – postępcoating – warstwa (np. farby, tynku, etc)concreting – betonowanieduration – czas trwaniafeasible /’fi z bl/ – wykonalnyheat – ogrzewanie, ciepłoinitial – początkowy, wstępnyinsulation – izolacja, materiał izolacyjnymaintenance /’meınt n ns/ – utrzymanie, serwis,konserwacjaminor/ major works – drobne/ główne praceon schedule – w terminiepour /p (r)/ – wylewaćPolish Building Regulations – polskie normy budowlaneprolonged – przedłużonyreinforcing rod – pręt zbrojeniowy do betonuscope – zakresANETA KAPROŃSzkoła Językowa „Bakałarz”Study tip!Ważne jest, aby określić swój własny sposób zapamiętywania.Często tkwimy w przekonaniu, że jesteśmynp. wzrokowcami, podczas gdy w rzeczywistości najłatwiejwpadają nam w ucho formy gramatyczne, któresami wypowiadamy, bądź usłyszymy w piosenceczy na filmie. Dopasujmy więc sposób nauki do własnychpredyspozycji. Aby wykorzystać pamięć wzrokową,można zakreślić kolorowo słowa w notatnikulub książce, przykleić graficznie ozdobione słówkaw widocznym miejscu; pamięć słuchową – powtarzajmyna głośno lub szeptem słowa aktora filmowego,bądź dowolny nagrany tekst. Jest to prosty, skutecznyi nie pochłaniający zbyt wiele czasu sposób nauki.50 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

WYDARZENIANagrodzony obiekt – pierwszy z lewejNagroda ministrabudownictwaZa umiejętne wkomponowanieobiektu w istniejącezabytkowe otoczenie NagrodęMinistra BudownictwaII stopnia otrzymał zespółz Pracowni Architektonicznej BNSS.C. w składzie: Witold Benedyk,Krystyna Szypulska, MałgorzataBenedyk, Andrzej Kołdej, TomaszDworak, Krzysztof Jurzykowski.Prezydium komisji nagród podkreśliłooptymalne wykorzystaniewarunków terenowych w rozwiązaniuarchitektury budynku, waloryfunkcjonalno-przestrzenne i użytkoweoraz wysoką jakość rozwiązańtechnicznych i materiałowych.Obiekt: budynek dla Wydziału Prawai Administracji Uniwersytetu Warszawskiego,usytuowany na terenie centralnegokampusu uniwersytetu przy ul.Krakowskie Przedmieście w Warszawie.Inwestor: Wydział Prawa i AdministracjiUniwersytetu Warszawskiego;Generalny wykonawca: BudimexDromexFot. M. BenedykPowstanie projektu architektonicznego– 2004 r.; realizacja – 2005 r.Dane techniczneKubatura całkowita – 7933 m 3Powierzchnia całkowita – 2277 m²Liczba kondygnacji – 6 (podziemne– 2 i nadziemne – 4)Powierzchnia terenu – 1124 m 2Powierzchnia zabudowy – 307 m 2Plac przy wydziale Prawa i ArchitekturyFot. M. BenedykPowierzchnia budynku netto– 1789,4 m 2Budynek jest jedną z pierwszychinwestycji w Polsce dofinansowanychz funduszy strukturalnych UE w ramachZintegrowanego Programu OperacyjnegoRozwoju Regionalnego.W budynku zastosowano nowoczesnetechnologie budowlane, ścianyszczelinowe podziemia, okna połaciowew dachu doświetlające 3 piętro, szklanydaszek nad wejściem, szklane świetlikidoświetlające kondygnację podziemną,stolarką okienną z klejonego drewnaw kolorze naturalnym, szkloną ścianąklatki schodowej i wejścia o konstrukcjikurtyny drewniano--aluminiowej.Część podziemna.Ściany tworzące obrys budynku w częścipodziemnej zaprojektowane jakoszczelinowe. Ściany wewnętrzne konstrukcyjneżelbetowe grubości 20 cm.Słupy żelbetowe 60 x 30 cm. Stropy żelbetowekrzyżowo zbrojone – bezpodciągowegrubości 22 cm. Nad czytelniąstrop z podciągami pod świetlikiem odpółnocy i pod ścianą.Część nadziemna.Konstrukcja żelbetowa ściennoszkieletowa.Stropy zbrojone krzyżowo,w układzie płytowym bezpodciągowymo grubości płyty 22 cm.Biegi i podesty klatki schodowej– monolityczne, żelbetowe płytowe.Szyb dźwigu 1000 kg – żelbetowymonolityczny. Szyb dźwigu 400 kg– samonośna konstrukcja stalowasystemu dźwigowego.Źródło: materiały PracowniArchitektonicznej BNS S.C.STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA

TECHNOLOGIEArtykuł jest poświęcony historii ogrzewania orazzagadnieniom kotłów grzewczych od strony cechistotnych dla użytkownika.Kotły grzewczewczoraj i dziś − cz. ICzy chcemy czy też nie ogrzewaniejest niezwykle ważnądziedziną związaną ze środowiskiemżycia człowiekai wpływającym na to środowisko zarównow znaczeniu korzystnym, jaki destruktywnym. Niekorzystne działanieto zanieczyszczenia powietrzatakie jak: siarka, tlenki azotu i olbrzymieilości dwutlenku węgla.My, Europejczycy, zamieszkujemyw strefie umiarkowanej, w której 4500do 5000 godzin w roku temperaturajest na tyle niska, że odczuwamy tojako dyskomfort. Aby tego uniknąć,nasze otoczenie powinno być niecocieplejsze. Możemy to osiągnąć stosującjego ogrzewanie. W tym roku mija128 lat od momentu skonstruowaniapierwszego kotła grzewczego, jegokonstruktorem był duński inżynierW.E. Reck (1878 r. Kopenhaga).W roku 1892 powstał pierwszyżeliwny kocioł członowy skonstruowanyprzez inż. Strebla. Zrealizowanena licencji Strebla (Strebel ALFA,TERTIA, B2) kotły niekiedy pracowałyjeszcze 20 lat temu. Konstrukcjabyła tak rozpowszechniona, że nazwaStrebel stała się synonimem kotłagrzewczego. Tak jak nieco późniejJunkers był synonimem termy gazowej.Charakterystyczną cechą kotłatypu Strebel była półokrągła górnaczęść kotła (fot. 1).Od tamtych czasów tak wiele sięzmieniło, iż nie sposób krótko przedstawićproblematykę ogrzewaniai kotłów grzewczych. Jest ona niezwyklebogata. Spróbujemy przybliżyć jejniektóre zagadnieniaw formieogólnej, zajmującsię szczegółamitechnicznymi natyle, na ile to będziekonieczne.Nie będzie więc tościsłe techniczneopracowanie, ale raczej zbiór dość luźnychprzemyśleń. Zaczniemy od zarysuhistorycznego tej dziedziny.Początki ogrzewania to najzwyklejszeognisko. Jednak zwykłe dlanas, a dla naszych prapraprzodkówto raczej rewolucja. Zaryzykować bymożna twierdzenie, że gdyby nie toognisko, to być może nas jako ludzkościmogłoby nie być. Zawędrowałoono do jaskini, a nieco później doszałasu czy też chaty. Rozpalano je naśrodku pomieszczenia, dym zaś wydobywałsię poprzez otwór w górnejRok 1892 przyjęto za datępowstania pierwszego żeliwnegokotła członowego pomysłuinż. Strebla. Jeszcze w latach 80.ubiegłego stulecia można byłospotkać kotły zrealizowane nalicencji Strebla.części chaty lub szałasu. Podstawowympaliwem było wówczas drewno.I tu dygresja − patrycjusze rzymscyczy też władcy japońscy lubchińscy używali do opalania węgladrzewnego z dodatkiem olejków eterycznych,a do celów ogrzewania służyływielce ozdobne paleniska.Kolejny okres naszej cywilizacji topojawienie się odpowiednio ukształtowanychpalenisk z gliny, które służyłydo ogrzewania i gotowania jednocześnie.Stąd już tylko krok do kominkówz odprowadzeniem spalin kominem.Pierwsi kominiarze pojawili sięw Europie na początku XV wieku. Tutajprzodujący byli Włosi, nieco późniejtematem zajęli się Niemcy. I w praktyceprzez lata kominiarzami w Europie byliwyłącznie Niemcy.Te rozwiązania z paleniskami czykominkami, nazwijmy je lokalnymi,nie zadowalały jednak naszych przodków.Już od początków III/IV wiekupojawiały się tendencje do ogrzewaniakilku pomieszczeń za pomocą jednegopaleniska. Tym rozwiązaniem byłorozprowadzanie gazów spalinowychkanałami pod podłogą. Pomysł byłrodem ze starożytnego Rzymu i nosiłnazwę „hypocaust”. W X wiekuten sposób ogrzewania stosowany byłjuż we Włoszech, Szwajcarii, Niemczechi Anglii, a na terenach obecnejPolski niecopóźniej, m.in.przez Krzyżakóww Malborku.Spalanie drewnanastępowałow pomieszczeniuspecjalniedo tego przeznaczonymw najniższej kondygnacjizamku. Palenisko składało sięz wielkich kamieni, których zadaniembyło zakumulowanie ciepła. Po wygaśnięciuognia oddawały one powoliciepło do przepływającego powietrza,które rozchodziło się konwekcyjniekanałami pionowymi i poziomymi dookreślonych pomieszczeń. Ciekawybył sposób regulacji wydajności. „Regulator”składał się bowiem z kilkumosiężnych dekielków. Pokrywkamizakryte były otwory na poziomymkanale, którym przepływało nagrza-Fot. 1. Kocioł Strebel Alfa II [F. Kawa, Kotłownie centralnego ogrzewania,Budownictwo i Architektura, Warszawa 1955]52 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

TECHNOLOGIEne powietrze. Otwarcie odpowiedniej liczbyotworów zapewniało adekwatną ilość ciepła,zamknięcie – tę ilość zmniejszało (fot. 2).Kolejny krok w ogrzewaniu to zamknięciepaleniska, a więc w efekcie końcowym to jużpoczciwy piec ceramiczny. Pośrednio byłyróżne fazy, gdy piec wylepiony z gliny jednocześniesłużył do gotowania i ogrzewania,a niekiedy także do spania.Materiałem podstawowym początkowobyła glina suszona, później glina wypalanaw postaci kafli ceramicznych. Aby otrzymaćwypalony kafel z piękną polewą, należałouzyskać temperaturę ponad 1000⁰C,co stanowiło pewien problem techniczny.Niezależnie od tego warto zdać sobie sprawę,iż piec wymagał różnych kształtów kafli.Inne były kafle środkowe, a inne kafle narożnikoweczy też wieńcowe. Wydajność XIX-wiecznych piecówceramicznych kształtowała się w granicach od 600 W/m 2do 3000 W/m 2 . Zmiany konstrukcyjne pieców dokonanew XX wieku (m.in. użebrowania, modernizacja kanałów wewnętrznych)pozwoliły uzyskać prawie 6900 W/m 2 . Oczywiścieuzyskiwane wielkości ciepła uzależnione były od stosowanegopaliwa, masy pieca (a więc jego akumulacyjności),a także od sposobu i czasu palenia w piecu.Przy paleniu w piecu raz na dobę przez ok. 2 godz. jegowydajność średnia kształtowała się na poziomie ok. 250 W/m 2 .Dla porównania przedstawiamy wykres wydajności cieplnejz 1 m 2 powierzchni ogrzewalnej dla kotłów z lat 50.XX wieku (rys. 1) oraz dla kotłów nowoczesnych (rys. 2);powierzchnia ogrzewalna (grzewcza) rozumiana jest jakopowierzchnia wymiany ciepła pomiędzy spalinami a czynnikiempośrednim – w tym wypadku wodą.Na początku XIX wieku zaczęły pojawiać się odlewanepiece żeliwne, a także spawane stalowe. Właścicielemodlewni żeliwa i żeliwnych pieców był m.in. znakomity komediopisarzAleksander Fredro. Historia zapamiętała gojako doskonałego komediopisarza i poetę, tylko niektórzyznają go jako autora kilku nieco obscenicznych poematów,a prawie nikt jako właściciela odlewni żeliwa. Mieściła sięona w Cisnej na Podkarpaciu.W początkach XX wieku zrodziły się pomysły na połączeniecech pieca ceramicznego z piecem żeliwnym czy teżstalowym i tak powstały piece kaflowe, lecz z kafli blaszanychz wylepką z gliny, np. piec inż. Szrajbera. Konstrukcja niesprawdziła się, gdyż glina wysychała kurcząc się i blacha stalowaodstawała do wylepki, przez co piec tracił wydajność.Podstawowym paliwem było drewno, brykiety torfowe,torf, węgiel brunatny, węgiel kamienny, a nieco później koks.Ciepło uzyskiwane z pieca ceramicznego było sympatyczne,zaś powietrze zjonizowane korzystnie dla człowieka.Jednak ogrzewanie piecami było dosyć uciążliwe,wiązało się z koniecznością ciągłego dostarczania paliwa,kurzem i pyłem w domu, a nadto temperatura pieca byłazmienna w czasie. Paliwo trzeba było składować i to najczęściejw piwnicy. Należało jednak składować i popiół.W miarę upływu czasu od załadowania paliwa temperaturaw pomieszczeniach powoli zmniejszała się. Częstorano w mieszkaniach było przeraźliwie zimno (rys. 3).Cechą pożądaną od pieca była jego wysoka akumulacyjność,a więc zdolność do magazynowaniaciepła, co wiązało się z dużą masą pieca i dość dużymobciążeniem na stropy. Piece wymagały takżewydzielonych kominów, które w wielopiętrowymbudynku zajmowały znaczną kubaturę. Ówczesneprzepisy, np. z lat 30., pozwalały włączyć do przewodukominowego 13x13 cm najwyżej dwa piece,i to co drugą kondygnację. Kominy wymagały ciągłegoczyszczenia z sadzy. Nierzadkie były pożary sadzyw kominach, jak również zatrucia tlenkiem węglaprzy stosowaniu węgla do opalania pieców.Piece pozostawały jednak lokalnym ogrzewaniem,gdyż dostarczały ciepło tylko do pomiesz-█ piece żeliwne█ piece stalowe504030[kW/m 2 ]20100Rys. 2. Orient. wydajności nowoczesnych kotłówz 1m 2 powierzchni ogrzewalnejK.staloweK.żeliwneRodzaj kotłaSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA53MINFot. 2. Sposób regulacji ogrzewania w komnatachZamku KrzyżackiegoMAX

TECHNOLOGIETemperatura [ o C]10080604020Rys. 3. Zależność temperatury od czasu dla pieca owysokiej akumulacyjności00 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24Godziny [h]czenia, w którym stały. Ale i tutaj stosowane były różnerozwiązania idące w kierunku „zcentralizowania ogrzewania”,np. okrągły piec zabudowany w narożu czterechsąsiadujących ze sobą pomieszczeń.Równolegle pojawiły się piece grzewcze żeliwne.W odróżnieniu od pieców ceramicznych miały one niewielkąpojemność cieplną.Kolejny etap w ogrzewnictwie piecowym to próby zastosowaniaelektryczności do pieców ceramicznych, a w efekcieistniejące i stosowane do dziś konstrukcje pieców akumulacyjnych.Niewypałem można nazwać próby zastosowaniaspalania gazów (palniki) do pieców ceramicznych, gdyżw krótkim czasie następowało zniszczenie ścianek pieca.Równolegle do modernizacji pieców ceramicznych postępowałamodernizacja konstrukcji pieców żeliwnych opalanychpaliwem stałym. Zaczęły pojawiać się także coraz to nowszekonstrukcje stalowe.Pojęcie pieca i kotła potocznie jestrównoważne − niemniej warto możerozgraniczać te urządzenia. Piec oddajeciepło bezpośrednio poprzez promieniowaniei konwekcję, a udział promieniowaniajest znaczny. Kocioł zaśoddaje ciepło do pośredniego czynnikapoprzez przenikanie. Promieniowaniei konwekcja z powierzchni kotła jestograniczana do minimum, gdyż są tozbędne straty ciepła.I tak, przeskakując kilka etapów rozwoju ogrzewnictwa,znaleźliśmy się w epoce króla kotła.Brak urządzeń, które ów pośredni czynnik transportowałbydo odbiorników, był przyczynkiem do wynalezieniaogrzewania parowego, a następnie grawitacyjnego,gdzie motorem napędowym była zmiana ciężaru właściwegoczynnika, głównie wody. Wymagało to dosyć precyzyjnegowykonywania instalacji rurowej i dość dużychśrednic rur rozprowadzających nagrzaną wodę. Niemniejwarto zauważyć, iż ogrzewanie to było ciche. Pojawieniesię pomp to era przyspieszonego rozwoju ogrzewania.I jesteśmy już prawie w XIX wieku i w czasach wspomnianegojuż inż. W.E. Recka.Warto wspomnieć co nieco o czynniku, o którym jużniewiele osób pamięta. Królował on w dobie bezpompowej,przed zastosowaniem wody jako nośnika ciepła. Byłato para wodna. Tutaj motorem było ciśnienie pary, a sposobemna oddawanie ciepła jej kondensacja. Koniecznabyła odpowiednia konfiguracja przewodów kondensatu(konieczność zachowania właściwego spadku).Jednak niewielkie możliwości regulacjiogrzewań parowych spowodowały, że wodazwyciężyła.Pora przejść do obecnych czasów. Niewątpliwieprawie każdemu z nas wpadająw ręce różne czasopisma dotyczące budownictwaczy też instalacji i tu widzimy przeważniegalerię, przegląd „doskonałych” kotłówgrzewczych. Są to, co ciekawe, prawiewszystkie kotły tzw. nr 1 w Polsce lub naświecie, i to o „doskonałych parametrach,niezwykle oszczędne, o wysokiej sprawnościitd.”. Podobnie jest z samochodami, wszystkie się piękniebłyszczą i są „doskonałe”, a praktyka jest niestety różna odtych „och” i „ach”.Aby nasz artykuł nie stał się kolejną publikacją reklamującącałą galerię kotłów, postanowiliśmy przedstawić zagadnieniekotłów grzewczych od strony cech istotnych dla użytkownika.Na początek spróbujemy nieco usystematyzowaćkwestie kotłów grzewczych. Po epoce kotłów na paliwa stałenadszedł czas paliw gazowych. Nieco później pojawiły się paliwapłynne, a jeszcze później paliwem dla kotłów stał się gazpłynny (mieszanina propanu i butanu). Potrzeba oszczędnościenergii cieplnej skierowała kroki konstruktorów w stronęrozwiązań takich jak wykorzystanie energii solarnej, pompciepła i... znowu w stronę paliw stałych. Koszty ogrzewaniapaliwami płynnymi czy też gazowymi rosną bowiem dosyćszybko i zaczynają doskwierać użytkownikom. Ogrzewaniedrewnem, węglem okazało sięjednym z najtańszych. Tak zatoczonezostało kolejne koło.Oprócz wymienionychpaliw do ogrzewania znalazły zastosowaniepaliwa ogólnie zwanebiopaliwami. W tej grupie będązarówno: pelety (prasowane trociny),wierzba energetyczna, gazotrzymywany z wysypisk, jaki różne rośliny oraz produktyz nich otrzymane, np. etanol lub metanol otrzymywanyz fermentacji tych roślin.W 2005 r. odbyła się w Wilnie VI MiędzynarodowaKonferencja Naukowo-Techniczna na temat alternatywnychźródeł energii. Naukowcy litewscy przedstawiliswoje badania dotyczące zastosowania roślin jako paliw.Badaniami objęto, oprócz roślin zbożowych i konopi, takżekukurydzę, trawy wieloletnie, chińską trzcinę, wierzbęenergetyczną oraz bliżej nieznany topinambur. I co ciekawe− jedną z roślin posiadających dużą wartość opałowąsą konopie. Jest to opcja interesująca. Ale chyba jednakpozostanie w sferze badań naukowych. Szczególnie jeśliweźmiemy pod uwagę konopie indyjskie. Kolejną roślinąposiadającą znakomite cechy energetyczne jest topinambur.Tu również można połączyć przyjemne z pożytecznym.Część zielona (wysokości 3–4 m) może posłużyć bowiemjako doskonałe paliwo, a z części podziemnej możnauzyskać doskonałej jakości alkohol, który oczywiście teżmożna spalić, ale czy to rozwiązanie byłoby przez użytkownikówuznane za optymalne?Pojęcie pieca i kotła potocznie jestrównoważne − niemniej wartorozgraniczać te urządzenia. Piec bowiemoddaje ciepło bezpośrednio poprzezpromieniowanie i konwekcję, przy czympromieniowanie ma znaczny udział.Kocioł zaś oddaje ciepło do pośredniegoczynnika poprzez przenikanie.54 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

TECHNOLOGIEJak widać, inżynierowie cały czas poszukują czegoś nakształt kamienia filozoficznego chcąc pogodzić różne potrzeby.Niemniej warto podsumować te inicjatywy stwierdzeniemjednego z uczestników konferencji: „człowiek wykorzystującbiomasę może coś zrobić nie niszcząc swojegośrodowiska, a nawet mu pomagając”I znowu odbiegliśmy od zasadniczej treści, to jest kotłówgrzewczych, ale tematyka jest tak bogata, iż nie sposób przyokazji nie zasygnalizować kilku ciekawych problemów.Zajmiemy się teraz systematyką kotłów gazowych.Najlepiej będzie przedstawić ją na schemacie (rys. 4).Jak widać, wybór kotła dla potencjalnego użytkownikamoże okazać się nieco trudny. Już pierwsze kroki towybór pomiędzy kotłem stojącym i wiszącym. Zakładając,że moc kotła została prawidłowo określona – a nieMoc kotła uzależniona jest odwielu parametrów, ale głównieod temperatury zewnętrznej.jest to zupełnie pewne – potencjalnyużytkownik nie będący fachowcemz dziedziny ogrzewnictwa z reguływychodzi z założenia, że im niższamoc kotła, tym mniejsze rachunki zagaz; to racja, ale nie do końca. Spróbujmy zanalizować tozagadnienie.Odczucie komfortu, a więc dostarczenie przez kocioł niezbędnejilości miłego ciepełka, uzależnione jest oczywiście nietylko od konstrukcji budynku i materiałów, z jakich wykonanościany, wietrzności, nasłonecznienia, ale głównie od temperaturypowietrza zewnętrznego i oczywiście poziomu temperaturywewnątrz, która stanowi dla nas ten komfort cieplny.Wobec tego moc kotła uzależniona jest od tych różnychparametrów − ale głównie od temperatury zewnętrznej.Dlatego też niezbędna moc kotła powinna byćadekwatna do potrzeb. Zwykle moc ta określana bywa dlawarunków obliczeniowych i np. dla Warszawy będzie totemperatura zewnętrzna –20 o C. Dla innych miast będzieona inna, ustalona w zależności od minimalnej temperaturyw danej strefie Polski. Jeżeli moc kotła będzie dobranaodpowiednio, to w przypadku wystąpienia ekstremalnieniskiej temperatury wszystko będzie w najlepszymporządku – czytaj: będzie nam ciepło. Oczywiście te minimalnetemperatury występują zwykle kilka dni w roku.A więc tak dobrany kocioł będzie miał pewien zapasmocy, co w przypadku obniżenia się temperatury poniżejtej normowej, np. do – 24 o C, pozwoli jeszcze stosunkowołagodnie odczuć ten chłód.Rozważmy teraz inny przypadek: moc kotła jest znacznieniższa od obliczeniowej, czyli tej dla warunków minimalnychobliczeniowych. Przez znaczną część sezonugrzewczego wszystko będzie w porządku, jednak zbliżającsię do temperatur obliczeniowych minimalnych kociołzmuszony będzie pracować w sposób ciągły. W miarę obniżaniasię temperatury zewnętrznej następować będzieobniżanie się temperatury wody grzewczej, czego skutkiembędą chłodniejsze grzejniki i niższa temperaturaw pomieszczeniach. Przy temperaturach zewnętrznychobliczeniowych minimalnych (–20 o C) lub jeszcze niższychw naszym domu będzie po prostu bardzo zimno.Jak wykazuje praktyka i statystyka przebiegu temperaturyzewnętrznej za ostatnie lata, dobór mocy kotła napoziomie 80% obliczeniowej mocy sprawdza się w naszejrzeczywistości. Przy ekstremum minimalnym temperaturyw naszych pomieszczeniach będzie nieco chłodniej,ale jeszcze w akceptowalnym zakresiei przez niewiele godzin. Warto wiedzieć,iż najwyższą sprawność ma kociołpracujący na maksymalnych parametrach.W zależności od obciążeniajego sprawność będzie się nieco różniła od maksymalnej.Na wykresie przedstawiliśmy przebieg sprawnościeksploatacyjnej (nie chwilowej) w zależności od obciążenia(rys. 5). Po obejrzeniu tego wykresu dochodzimy downiosku, że zbyt duża moc w stosunku do potrzeb skutkujespadkiem sprawności. Ale jak zawsze coś musi byćpomiędzy wierszami – i jest. Kocioł o zbyt małej mocyw stosunku do potrzeb, pracujący ciągle, dość szybkoulega zanieczyszczeniu, a zatem spada jego sprawność.Wypaleniu ulegają elementy kontroli płomienia (sondajonizacyjna). Zanieczyszczeniu ulega głównie palniki w efekcie spada jego wydajność. Natomiast kocioł zbytduży do potrzeb pracuje rzadko i w krótszych cyklach, comoże również, w krańcowych warunkach, spowodowaćpojawienie się sadzy. Niezależnie w tym przypadku następujestosunkowo duże wychłodzenie komina, co skutkujeznacznym wykraplaniem się wilgoci, niejednokrotniespotęgowane niewłaściwym wykonaniem komina (niedostatecznaizolacja). Jak widać, trzeba zawsze wybrać złotyśrodek.Zanalizujmy teraz przypadek kotła dwufunkcyjnegolub kotła pracującego na potrzeby centralnego ogrzewaniai przygotowania ciepłej wody. Zakładamy, że kociołnie posiada zasobnika lub podgrzewacza pojemnościowego.Tutaj najczęściej występują pomyłki w doborze mocykotła. Potencjalni klienci wychodzą z założenia, że sko-Rys. 4KOTŁY GRZEWCZE GAZOWEKOTŁY STOJĄCEKOTŁY WISZĄCEZ PALNIKAMI WENTYLATO-ROWYMIZ PALNIKAMI INŻEKTORO-WYMIZ OTWARTĄ KOMORĄSPALANIAZ ZAMKNIĘTĄ KOMORĄSPALANIASTANDARDOWE KONDENSACYJNE STANDARDOWE KONDENSACYJNESTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA55

Rys. 5. Sprawność eksploatacyjna kotła zależnie od obciążeniaObciążenie względne [%]100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0105100Sprawn. eksploatacyjna [%]9590858075Kocioł Systemkondens. pracy45/3570/5090/70Kocioł tradycyjny70 -15 -10 -5 0 5 10 15 20Temperatura zewn. [ o C]ro do ogrzania budynku potrzebna jest moc np. 12 kW, to kocioło mocy takiej jest właściwy dla ich potrzeb. Nic bardziej złudnego.Ale najlepiej prześledźmy kilka elementarnych obliczeń.Zakładamy, że mamy wannę o pojemności np. 120 l i napełnimyją wodą o temperaturze np. 40 o C. Ilość ciepła niezbędna dopodgrzania tej wody wyniesie:Q = m · c p· (t cwu– t zw) [kJ], gdzie odpowiednio:m – masa ciepłej wody, dla uproszczenia przyjmujemy, że1 l = 1kg; c p– ciepło właściwe wody: 4,19 [J/kg o C];t cwu– temperatura ciepłej wody: 40 [ o C];t zw– temperatura zimnej wody: 10 [ o C]; a więc:Q =120 · 4,19 · (40–10) = 15 084 [kJ]Powiedzmy teraz, iż akceptowalny czas napełnienia tej wannypowinien być nie większy niż T = 10 [min] (600 [s])Tak więc moc naszego kociołka powinna wynieść:N = Q/T = 15084/600 = 25,14 [kW]Możemy dyskutować, czy to ma być 120 [l] lub 100 [l], czytemperatura ma być taka lub inna, ale prawdą jest, że moc takiegokotła winna być na poziomie 21–25 [kW].Co będzie jednak, gdy moc takiego kotła będzie wynosiłaQ = 14 [kW]? Oczywiście też napełnimy tę wannę ciepłą wodą, leczczas oczekiwania wydłuży się znacznie i w tym przypadku wyniesie:T = Q/N = 15084/14 = 1077 [s ], a więc ok. 18 minut.Niejeden straci już cierpliwość, niezależnie od tego, że przez tenczas woda w wannie może już porządnie się schłodzić.Niezależnie od tego w czasie pracy na cele przygotowania ciepłejwody jest nieczynna funkcja ogrzewania – może się zrobićnieco chłodno w domu, a gdy jeszcze następny z domowników zapragniesię wykąpać, to sytuacja może być już krytyczna. Warto terozważania przemyśleć. Jeśli zaś kocioł będzie miał podgrzewaczpojemnościowy lub zasobnik, niezbędna moc kotła może być niecomniejsza, gdyż mamy już pewien zapas ciepłej wody. Jednakw miarę jej zużycia spadać będzie temperatura w podgrzewaczu, cowymaga załączenia się kotła z mocą adekwatną do poboru wody.Była to kolejna dygresja, myślę, że potrzebna.mgr inż. JAN BYLICKImgr inż. JACEK PARYSFot. 2 i rysunki – J. Bylicki56 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

TECHNOLOGIENormy dotyczące wymagań technicznych związanych z ochronąprzeciwpożarową:1) PN-B-02851-1:1997 Ochrona przeciwpożarowa budynków.Badania odporności ogniowej elementów budynków.Wymagania ogólne,2) PN-B-02873:1996 Ochrona przeciwpożarowa budynków.Metoda badania stopnia rozprzestrzeniania ognia poinstalacjach rurowych i przewodach wentylacyjnych,3) PN-90/B-02867 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metodabadania stopnia rozprzestrzeniania ognia przez ściany – wraz zezmianą PN-90/B-02867/Az1:2001,4) PN-B-02872:1996 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metodabadania odporności dachów na ogień zewnętrzny,5) PN-93/B-02862 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metodabadania niepalności materiałów budowlanych – wraz ze zmianąPN-93/B-02874/Az1:1999,6) PN-B-02874:1996 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metodabadania stopnia palności materiałów budowlanych – wraz zezmianą PN-B-02874/Az1:1999,7) PN-89/B-02856 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metodabadania właściwości dymotwórczych materiałów,8) PN-88/-02855 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Metodabadania wydzielania toksycznych produktów rozkładu i spalaniamateriałów.Parametry warunkujące wymagania ochrony przeciwpożarowejstawiane obiektom uzależnione są od ich przeznaczenia i sposobuużytkowania (patrz cz. I artykułu, „IB” nr 12/2006, str. 42).PSP po przeprowadzonych czynnościach zajmuje stanowiskow sprawie zgodności wykonania obiektu budowlanegoz projektem w zakresie zabezpieczeń przeciwpożarowychw terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia inwestora.Niezajęcie stanowiska w określonym terminie traktowanejest jako niezgłoszenie sprzeciwu lub uwag. Ustawao Państwowej Straży Pożarnej [3] w art. 26 ust. 1 stanowi, iżwłaściwym organem w tym zakresie jest komendant powiatowy(miejski) PSP. Jeśli organ ten będzie miał zastrzeżeniaco do rozwiązań, których zgodność z wymogami ochronyprzeciwpożarowej stwierdził rzeczoznawca, to ma obowiązekniezwłocznego powiadomienia o tym fakcie nadzorującegogo komendanta wojewódzkiego PSP. Sam fakt zgłoszeniazastrzeżeń nie jest jeszcze wystarczającą podstawą dounieważnienia uzgodnienia projektu. Dopiero stwierdzenierażącego naruszenia prawa przy dokonywaniu uzgodnieńprojektu powoduje jego unieważnienie, o czym decydujekomendant wojewódzki właściwy ze względu na lokalizacjęinwestycji w drodze postanowienia, na które przysługuje inwestorowizażalenie.ze środowiska, budynku, obiektu lub terenuzabezpieczenia ich przed zagrożeniem pożarowym.Zapis ten został uszczegółowionyw kolejnych artykułach ustawy zobowiązującychwłaściciela budynku, obiektu lubterenu do:przestrzegania przeciwpożarowych wymagańbudowlanych, instalacyjnych i technologicznych,wyposażenia budynku, obiektu lub terenuw sprzęt pożarniczy i ratowniczy orazśrodki gaśnicze,zapewnienia konserwacji i naprawysprzętu oraz urządzeń określonychw pkt. 2, zgodnie z zasadami i wymaganiamigwarantującymi sprawne i niezawodneich funkcjonowanie,zapewnienia osobom przebywającym w budynku,obiekcie lub na terenie bezpieczeństwoi możliwość ewakuacji,przygotowania budynku, obiektu lub terenudo prowadzenia akcji ratowniczej,zaznajomienia pracowników z przepisamiprzeciwpożarowymi,ustalenia sposobów postępowania na wypadekpowstania pożaru, klęski żywiołowejlub innego miejscowego zagrożenia,połączenia urządzeń sygnalizacyjnoalarmowych,jeśli w obiekcie są wymagane,z najbliższą komendą lub jednostkąratowniczo-gaśniczą Państwowej Straży Pożarnej, jeśliw tym budynku, obiekcie lub na terenie nie działajego własna jednostka ratownicza.Spełnienie obowiązków, o których mowa, a w szczególnościobowiązku przestrzegania przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych,instalacyjnych i technologicznych mającegoniezwykle szeroki zakres obejmujący fazę projektowania,wykonawstwa i eksploatacji budynku, obiektu budowlanego luburządzenia terenu, wymaga przestrzegania warunków zawartychmiędzy innymi w ustawie o ochronie przeciwpożarowej[2], ustawie –Prawo budowlane [1], ustawie o planowaniu i zagospodarowaniuprzestrzennym [4] oraz wielu wydanych na ichpodstawie aktów wykonawczych zawierających konkretne wymogiz zakresu ochrony przeciwpożarowej. Do najistotniejszychz nich zaliczamy: rozporządzenie MSWiA z 21 kwietnia 2006 r.w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektówbudowlanych i terenów [5]; rozporządzenie Ministra Infrastrukturyz 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych,jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [6];rozporządzenie MSWiA z 16 czerwca 2003 r. w sprawie przeciwpożarowegozaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych [7];rozporządzenie MSWiA z 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadnianiaprojektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej[8]; rozporządzenie MSWiA z 16 sierpnia 1999 r.w sprawie warunków technicznych użytkowania budynkówmieszkalnych [9].Problematyka bezpieczeństwa pożarowego budynkóww zakresie warunków technicznych uregulowana zostaław dziale VI rozporządzenia Ministra Infrastrukturyz 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych,Obowiązki właścicieli obiektów budowlanychw zakresie ochrony przeciwpożarowejDo obowiązków właścicieli budynków, obiektów budowlanychw zakresie ich użytkowania zgodnie z zasadamibezpieczeństwa pożarowego należy spełnienie wymogówzawartych w ustawie o ochronie przeciwpożarowej [2].W art. 3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej zawarty zostałogólny obowiązek kierowany do każdej osoby fizycznej,osoby prawnej, organizacji lub instytucji korzystającej58 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007■■■■■■■■

TECHNOLOGIEjakim powinny odpowiadać budynkii ich usytuowanie [6]. Spełnieniewarunków technicznych wymagauwzględnienia dodatkowo przepisówodrębnych dotyczących ochronyprzeciwpożarowej, określającychw szczególności: zasady oceny zagrożeniawybuchem i wyznaczaniastref zagrożenia wybuchem, warunkiwyposażania budynków lub ich częściw instalacje sygnalizacyjno-alarmowei stałe urządzenia gaśnicze,zasady przeciwpożarowego zaopatrzeniawodnego, wymagania dotyczącedróg pożarowych. Szczegółowewymagania, sposoby i warunki ochrony przeciwpożarowejbudynków, innych obiektów budowlanych poszczególnychterenów, zwłaszcza w procesie właściwego ich użytkowaniai należytego utrzymania, określa rozporządzenie MSWiAw sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innychobiektów budowlanych i terenów [7]. Natomiast zasady dotyczącedróg pożarowych i zaopatrzenia w wodę do celówgaśniczych zawarto w rozporządzeniu w sprawie przeciwpożarowegozaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych [5].Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych zobowiązujedo projektowania i wykonywania obiektów budowlanychw taki sposób, aby w przypadku pożaru: 1) zapewniaływłaściwą nośność konstrukcji w odpowiednim czasie po powstaniupożaru, 2) ograniczały rozprzestrzenianie się ogniai dymu w budynku, 3) ograniczały rozprzestrzenianie się pożaruna sąsiednie budynki, 4) stwarzały możliwość ewakuacjiludzi, 5) zapewniały bezpieczeństwo ekip ratowniczych. Realizacjatych celów powinna następować na drodze:■ zastosowania odpowiednich klas odporności pożarowejbudynków i ich części,■ zapewnienia odpowiedniej odporności ogniowej elementówkonstrukcyjnych i wydzielających obiektu,■ wprowadzenia podziału na strefy pożarowe,■ zastosowania oddzieleń przeciwpożarowych,■ właściwego wykonania i zabezpieczenia dróg ewakuacyjnych,■ spełnienia odpowiednich wymagań przeciwpożarowychdla elementów wykończenia wnętrz i instalacji,■ właściwego usytuowania obiektu względem innychobiektów budowlanych i otoczenia.Istotne jest również uwzględnienie w tym zakresiewymagań technicznych zawartych w Polskich Normach,dotyczących w szczególności zasad ustalania gęstości obciążeniaogniowego pomieszczeń i stref pożarowych, klasodporności ogniowej elementów budynku, stopnia rozprzestrzenianiaognia przez elementy budynku, niepalnościmateriałów budowlanych, stopnia palności materiałówbudowlanych, dymotwórczości materiałów budowlanych,toksyczności produktów rozkładu spalania materiałów.W zależności od określonych parametrów obiektu budowlanegonastępuje dobór rodzajów zabezpieczeń przeciwpożarowych(wydzielenie stref pożarowych, dróg ewakuacji,dobór elementów wykończenia wnętrz, systemy sygnalizacjipożaru, wentylacji pożarowej, oświetlenia awaryjnego, sterowaniaklapami oddymiającymi itp.) zapewniających wystar-STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAczający poziom zabezpieczenia obiektu przed pożarem.Jednym z podstawowych obowiązków właściciela obiektu,budynku i terenu zgodnie z postanowieniami art. 4 ustawyo ochronie przeciwpożarowej [2] jest zapewnienie osobomprzebywającym w budynku, obiekcie lub na terenie bezpieczeństwoi możliwość ewakuacji oraz ustalenie sposobówpostępowania na wypadek pożaru, klęski żywiołowej lub innegomiejscowego zagrożenia. Do niezbędnych elementówprzeprowadzenia bezpiecznej i skutecznej ewakuacji zaliczaćbędziemy zagwarantowanie przez właściciela obiektu odpowiednichwarunków technicznych do jej przeprowadzenia(drogi ewakuacyjne, wydzielenie stref pożarowych, elementywykończenia wnętrz, znaki bezpieczeństwa) oraz wypracowaniei praktyczne sprawdzenie działania procedur ewakuacjiw powiązaniu z algorytmami działania technicznych systemówzabezpieczeń przeciwpożarowych (systemy sygnalizacjipożaru, wentylacji pożarowej, oświetlenia awaryjnego, sterowaniaklapami oddymiającymi itp.).Kolejnym niezmiernie istotnym warunkiem gwarantującymspełnienie wymogów bezpieczeństwa pożarowegow obiekcie budowlanym jest jego przygotowanie doprowadzenia akcji ratowniczej. Dotyczy to przede wszystkimzapewnienia odpowiednich dróg dojazdowych dobudynków, obiektów, a także źródeł przeciwpożarowegozaopatrzenia wodnego. Szczegółowe uregulowania tejkwestii zawiera rozporządzenie w sprawie przeciwpożarowegozaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych [5].Droga pożarowa, tj. droga o utwardzonej nawierzchni,umożliwiająca dojazd pojazdów jednostek ochrony przeciwpożarowejdo obiektu budowlanego o każdej porzeroku powinna być doprowadzona do budynków:■ zawierających strefę pożarową zakwalifikowaną o kategoriizagrożenia ludzi ZL I lub ZL II;■ należących do grupy wysokości: średniowysokie (ponad12 do 25 m włącznie nad poziomem terenu lubmieszkalne ponad 4 do 9 kondygnacji), wysokie (ponad25 do 50 m nad poziomem terenu lub mieszkalneponad 9 do 18 kondygnacji) lub wysokościowe (powyżej55 m nad poziomem terenu), zawierających strefępożarową zakwalifikowaną do kategorii zagrożenialudzi ZL III, ZL IV lub ZL V;■ zawierających strefę pożarową produkcyjną lub magazynowąoraz do strefy pożarowej poza budynkiem,obejmującej urządzenia technologiczne, placskładowy lub wiatę, jeżeli gęstość obciążenia ognio-59

TECHNOLOGIEwego wymienionych stref pożarowych przekracza500 MJ/m 2 i zachodzi co najmniej jeden z warunków:powierzchnia strefy pożarowej przekracza 1000 m 2lub występuje pomieszczenie zagrożone wybuchem;■ niskich (do 12 m włącznie na poziomem terenu lub mieszkalnychdo wysokości 4 kondygnacji nadziemnych włącznie)zawierających strefę pożarową zakwalifikowaną dokategorii zagrożenia ludzi ZL III o powierzchni przekraczającej1000 m 2 , obejmującą kondygnację nadziemnąinną niż pierwsza lub zawierających strefę pożarową zakwalifikowanądo kategorii zagrożenia ludzi ZL V i mającychponad 50 miejsc noclegowych.Droga pożarowa powinna być też doprowadzona doobiektu budowlanego innego niż budynek, przeznaczonegodo użyteczności publicznej lub zamieszkania zbiorowego,w którym przewiduje się możliwość jednoczesnegoprzebywania w strefie pożarowej ponad 50 osób. Niezależnieod tego drogi pożarowe powinny być doprowadzonetakże do stanowisk czerpania wody do celów przeciwpożarowych(ujęć wody i urządzeń przeciwpożarowegozaopatrzenia wodnego). Do stosowanych w budynkachpunktów czerpania wody do celów przeciwpożarowychzalicza się: hydrant wewnętrzny z wężem półsztywnymØ 25; hydrant wewnętrzny z wężem płasko składanymØ 52; zawór hydrantowy Ø 52 umieszczony na pionie nawodnionymw budynkach wysokich i wysokościowych,bez wyposażenia w wąż pożarniczy.W ramach przygotowania obiektu do prowadzeniadziałań ratowniczych trzeba m.in. uwzględnić sprawnośćurządzeń przeciwpożarowych, funkcjonowanie procedurzawartych w instrukcjach bezpieczeństwa pożarowego czywewnętrznych planach operacyjno-ratowniczych. Najlepszymsposobem sprawdzenia jest przeprowadzenie praktycznychćwiczeń na obiekcie w porozumieniu z właściwymmiejscowo dowódcą jednostki ratowniczo-gaśniczej.Obiekt budowlany nie będzie spełniał wymogów bezpieczeństwapożarowego, jeśli nie zostanie prawidłowo wyposażonyw wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice. Zasadywyposażenia obiektu w urządzenia przeciwpożarowezawarte zostały w rozporządzeniu w sprawie ochrony przeciwpożarowejbudynków, innych obiektów budowlanychi terenów [7]. Urządzenia przeciwpożarowe w rozumieniutego przepisu to urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamianeręcznie lub samoczynnie) służące do wykrywania i zwalczaniapożaru lub ograniczania jego skutków w obiektach,w których lub przy których są zainstalowane, a w szczególności:stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające,urządzenia wchodzące w skład systemu sygnalizacji pożaroweji dźwiękowego systemu ostrzegawczego, instalacjeoświetlenia ewakuacyjnego, hydranty, zawory hydrantowe,pompy w pompowniach przeciwpożarowych, przeciwpożaroweklapy odcinające, urządzenia oddymiające oraz drzwii bramy przeciwpożarowe, jeżeli są wyposażone w systemysterowania. Rozporządzenie zobowiązuje do wykonaniaurządzeń przeciwpożarowych zgodnie z projektem uzgodnionympod względem ochrony przeciwpożarowej przezrzeczoznawcę do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych,a warunkiem dopuszczenia do ich użytkowania jest przeprowadzenieprób i badań potwierdzających prawidłowośćich działania. Rozporządzenie w zakresie wyposażenia i rozmieszczeniagaśnic w obiektach stanowi, iż obiekty powinnybyć wyposażone w gaśnice przenośne spełniające wymaganiaPolskich Norm, będących odpowiednikami norm europejskich(EN) dotyczących gaśnic, lub w gaśnice przewoźne.Rodzaj gaśnic powinien być dostosowany do gaszenia gruppożarów, które mogą wystąpić w obiekcie: A – materiałówstałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalnespalanie zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli;B – cieczy i materiałów stałych topiących się; C – gazów; D –metali; F – tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych.Do obowiązków właściciela obiektu budowlanego objętegoobligatoryjnym stosowaniem systemów sygnalizacji pożarowejwyposażonych w urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe,w przypadku gdy w tym budynku, obiekcie budowlanym lubna terenie nie działa jego własna jednostka ratownicza, należypodłączenie tych urządzeń z obiektem komendy PSP lubobiektem wskazanym przez właściwego miejscowo komendantapowiatowego (miejskiego) PSP. Innym wskazanym przezkomendanta obiektem może być obiekt usytuowania stanowiskaalarmowego lub powołanego poza komendą centrum powiadamianiaratunkowego wspólnego dla wielu służb.Odpowiedzialność za bezpieczeństwo pożaroweUstawa o ochronie przeciwpożarowej [2] określa jakoodpowiedzialnych za realizację obowiązków w zakresieochrony przeciwpożarowej, wynikających z art. 4 ust. 1,właścicieli budynków, obiektów budowlanych, terenów.Jednocześnie jednak na podstawie umowy cywilnoprawnejustanawiającej zarząd lub użytkowanie, stosownie do obowiązkówi zadań powierzonych w odniesieniu do obiektu,W art. 82 ustawy – Kodeks wykroczeń została określona odpowiedzialność za wykroczenia polegające nanaruszeniu zasad ochrony przeciwpożarowej. Kto nieostrożnie obchodzi się z ogniem lub wykracza przeciwkoprzepisom dotyczącym zapobiegania i zwalczania pożarów, a w szczególności:■ nie wyposaża budynku w odpowiednie urządzenia lub sprzęt przeciwpożarowy lub nie utrzymuje ichw stanie zdatnym do użytku;■ utrudnia okresowe czyszczenie komina lub nie dokonuje bez zwłoki naprawy uszkodzeń komina i wszelkichprzewodów dymowych;■ nie usuwa lub nie zabezpiecza w obrębie budynków urządzeń lub materiałów stwarzającychniebezpieczeństwo powstania pożaru;■ eksploatuje w sposób niewłaściwy urządzenia energetyczne lub cieplne lub pozostawia je uszkodzonew stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar,podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany.60 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

udynku i terenu, całość lub część odpowiedzialnościza realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowejprzejmuje jego zarządca lub użytkownik. W raziebraku wspomnianej umowy odpowiedzialność spoczywana faktycznie władającym obiektem.O odpowiedzialności karnej za utrzymanie obiektówbudowlanych w odpowiednim stanie technicznymstanowią przepisy ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodekskarny [10] oraz przepisy ustawy z 20 maja 1970 r. – Kodekswykroczeń [11].W § 4 rozporządzenia w sprawie ochrony przeciwpożarowej[7] prawodawca wymienia wiele czynności zabronionychw obiektach i na terenach przyległych do nich,których przeprowadzenie w myśl przepisów kodeksu wykroczeństanowić będzie wykroczenie przeciwko przepisomdotyczącym zapobiegania i zwalczania pożarów.STYCZEŃ 2007kpt. DARIUSZ MARKIEWICZAkty prawne[1] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane(Dz.U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 ze zm.).[2] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej(Dz.U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 ze zm.).[3] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej StrażyPożarnej (Dz.U. z 2006 r. Nr 96, poz. 667).INŻYNIER BUDOWNICTWA[4] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniui zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 ze zm.).[5] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracjiz dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzeniaw wodę oraz dróg pożarowych (Dz.U. Nr 121,poz. 1139).[6] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaćbudynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690).[7] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznychi Administracji z dnia 21 kwietnia 2006 r. w sprawie ochronyprzeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanychi terenów (Dz.U. Nr 80, poz. 563).[8] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracjiz dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie uzgadniania projektubudowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej(Dz.U. Nr 121, poz. 1137).[9] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracjiz dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznychużytkowania budynków mieszkalnych (Dz.U. Nr 74, poz. 836).[10] Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny(Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.).[11] Ustawa z dnia 20 maja 1970 r. – Kodeks wykroczeń(Dz.U. Nr 12, poz. 114 ze zm.).[12] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracjiz dnia 24 października 2005 r. w sprawie czynności kontrolno--rozpoznawczych przeprowadzanych przez Państwową Straż Pożarną(Dz.U. Nr 225, poz. 1934).[13] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracjiz dnia 24 października 2005 r. w sprawie czynności kontrolno--rozpoznawczych przeprowadzanych przez Państwową Straż Pożarną(Dz.U. Nr 225, poz. 1934).61

DAWNO, DAWNO TEMUWielki Mur ChińskiPo zjednoczeniu Chin w 221 r. p.n.e. cesarz Zhengprzybrał imię Pierwszego Boskiego Samowładcy(Shi Huangdi) i postanowił, że historia PaństwaŚrodka będzie odtąd zaczynać się od niego.W tym celu rozkazał w 213 r. p.n.e. spalić wszystkie archiwai książki, z wyjątkiem dzieł przydatnych praktycznie, dotyczącychrolnictwa, medycyny i wróżbiarstwa, żeby nikt niemógł powoływać się na tradycję. Przy okazji spalono kilkusetuczonych protestujących przeciw tak bezceremonialnemuodcięciu się od przeszłości. Zheng był silną osobowościąi potężnym władcą. W 1974 r. odkryto jego wspaniały grobowiec,a w nim około 7 tys. terakotowych rzeźb żołnierzynaturalnej wielkości. Umarł w 210 r. p.n.e., a w 202 r. opanowałatron cesarski dynastia Han i wszystko wróciło do normy.Kiedy odtwarzano z pamięci zniszczonemateriały źródłowe, zrobiłosię ich więcej, niż było pierwotnie.Nic dziwnego, że jeszcze dziś najdawniejszedzieje i osiągnięcia Chinnie są pewne i z reguły bywają przesadniewyolbrzymiane.Zheng pozostawił jednak posobie dzieło, które zapewnia mu nieprzemijającą pamięć– to na jego polecenie wydane w 214 r. p.n.e. zbudowanoWielki Mur. Jeden z jego wodzów, Meng Thien, na czele300 tys. ludzi najpierw wyparł barbarzyńców z obszarówpo południowej stronie rzeki Żółtej, a następnie zbudowałna północ od tej rzeki ciągłą linię umocnień, dostosowywanychdo konfiguracji terenu, biegnącą przez góry, bagnai pustynie od Morza Żółtego na wschodzie do prowincjiKansu na zachodzie. Tak ambitne przedsięwzięcie, opartena ręcznej pracy setek ludzi, było ogromnym wyzwaniemorganizacyjnym – rozpoczęto je podobno od rolniczegozagospodarowania całej zaplanowanej trasy Muru, aby zapewnićrzeszom budowniczych aprowizację.Już wcześniej, w epoce walczących królestw, wznoszonofortyfikacje zabezpieczające przed najazdami koczowniczychbarbarzyńców z północy. Przebudowano je i włączono doWielkiego Muru. Oczywiście w ciągu następnych stuleci Murbył wielokrotnie przebudowywany, wzmacniany, naprawianyi rozbudowywany. Ostateczną, zachowaną w dużym stopniudo dziś postać nadano mu w XVI w.,Ciąg główny muru liczy około w epoce Ming (1368–1644). Obok głównegociągu obwarowań Mur posiada licz-3360 km, a łącznie z dodatkowymine rozgałęzienia i dodatkowe linie. Niemurami pomocniczymi 6320 kmsposób obecnie ustalić dokładnie trasy– taka odległość dzieli Londyn odprzebiegu Wielkiego Muru w jego pierwotnejwersji. W wielu miejscach pokry-Petersburga czy Paryż od Bukaresztu.wa się ona zapewne z dzisiejszą, ale – zdaniembadaczy – w wielu wysunięta była bardziej na północ.Nie wiemy też dokładnie, jaka jest całkowita długość istniejącegoobecnie Muru. Podawane dane są dość rozbieżne.Zdaniem najwybitniejszego badacza dziejów chińskiej cywilizacji,Josepha Needhama, ciąg główny liczy około 3360 km,62 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

a łącznie z dodatkowymi murami pomocniczymi 6320 km(oficjalne dane chińskie podają 5980 km). Warto zwrócić uwagę,że taka odległość dzieli Londyn od Petersburga czy Paryżod Bukaresztu. Często się podaje, że Mur jest jedynym dziełemczłowieka, które mogliby dojrzeć astronomowie z Marsa.Zasadniczy zrąb Wielkiego Murustanowił wał z ubitej ziemi wzmocnionejkruszywem i gdzieniegdzietwardym drewnem, mający szerokośćokoło 8 m u podstawy, około 5 mna szczycie i od 6 do 16 m wysokości.Był on obmurowany po obu stronachlicówką z kamienia lub cegły grubą napółtora metra. W pewnych odstępach wznosiły się nad wałemwysokie na 12–16 m murowane wieże, nieco wysunięteprzed jego przedpiersie. Tam, gdzie to było możliwe, zabezpieczonododatkowo Wielki Mur fosą, w niektórych miejscachgęstymi zaroślami wierzby utrudniającymi poruszanie się konnicy.Nadto na przedpolu Muru stały w pewnych odstępachwieże strażnicze, z których przesyłano wiadomości o zagrożeniu.Baszt zachowało się około 20 tys., czatowni około 10 tys.W okresie świetności Muru było ich łącznie prawie 40 tys.Zamysł Zhenga przerastał skalą podobne zabiegi stosowaneprzez imperium rzymskie, fortyfikujące zagrożone granicepozbawione naturalnych zabezpieczeń. Najdłuższe z rzymskichtego rodzaju obwarowań – biegnące od Renu do Dunaju– wzniesione w I wieku n.e. mierzyło nie więcej jak 550 km.Panuje na ogół przekonanie, że – pomimo całego swegoogromu – tego rodzaju mur obronny musiał być rozwiązaniemstrategicznie chybionym, z uwagi na niemożnośćutrzymania na całej jego długości dostatecznej liczby żołnierzydla odparcia ataku nomadów, którzy ze swej stronymogli dowolnie wybierać miejsce uderzenia. Nic bardziejpowierzchownego niż taki osąd. Przeciwnie, Wielki Mur zdawałznakomicie egzamin w praktyce dowodząc słusznościszczegółowo przemyślanej doktryny strategicznej cesarza ShiHuangdi. Zabezpieczył on przede wszystkim mieszkańcówWielki Mur zdawał znakomicieegzamin zabezpieczającmieszkańców terenówprzygranicznych przedsporadycznymi łupieżczyminajazdami luźnych czambułów.DAWNO, DAWNO TEMUterenów przygranicznych przed sporadycznymi łupieżczyminajazdami luźnych czambułów. Jeśli nawet jakaś większagrupa przedarłaby się przez Mur, to nie mogłaby przeprowadzićprzezeń swych koni. A bez koni Mongołowie traciliwiele ze swej siły bojowej. Zmniejszała się też groźba zaskoczenia.Można było w porę ostrzec o zbliżającymsię niebezpieczeństwie pobliskieosiedla i zawezwać na pomoc sąsiedniegarnizony, które przecięłyby napastnikomdrogę odwrotu. Oczywiście, poważne siłynieprzyjacielskie mogły opanować którąśz nielicznych i dobrze strzeżonych bramw Murze albo rozwalić budowlę w jakimśjej punkcie. Zabrałoby to jednak sporo czasu, co umożliwiłobysprowadzenie odsieczy i opanowanie sytuacji. Najlepszymzaś potwierdzeniem faktu, że koncepcja WielkiegoMuru okazała się słuszna w praktyce, była zmiana kierunkugłównych natarć Mongołów w ciągu następnych kilku stulecipo jego powstaniu. Zaczęli oni intensywniej przeć na zachód.Istnieją nawet teorie upatrujące w tym zjawisku bezpośredniejprzyczyny upadku cesarstwa rzymskiego, ponieważ Hunowiepędzili przed sobą inne ludy koczownicze, zmuszającje do gwałtowniejszego nacisku na jego granice. Oni towłaśnie między innymi wyparli Gotów z równin dzisiejszejRosji, zniewalając ich do wdarcia się w obręb imperiumrzymskiego, co ostatecznie przypieczętowało jego los.Wielki Mur robił wrażenie na Europejczykach. Relacjeo nim przekazywane z bliższymi szczegółami (niekiedybardzo przesadzone) od końca XVIII w. są pełne podziwu.Najlepiej zachowana i dostępna do zwiedzania częśćwschodnia znajduje się w okolicach miejscowości Badaling,około 70 km na północ od Pekinu. W 1987 r. WielkiMur Chiński został wpisany na Listę Światowego DziedzictwaKulturalnego i Przyrodniczego.prof. BOLESŁAW ORŁOWSKIInstytut Historii Nauki PANSchemat budowy Wielkiego Muru2,7 m0,75 m1,5 m0,6 m0,45 m3,9 m0,3 mpomostkamień lubcegła1,5 m6 – 9 m12 m1,5 mgruz1,5 mkamienna podstawa1,2 – 1,5 mSTYCZEŃ 2007występ12 mkamień2,4 – 5,4 m 7,5 mWielki Mur widziany z orbity okołoziemskiejINŻYNIER BUDOWNICTWAZdjęcia – Wikipedia.pl63

ARTYKUŁ SPONSOROWANYFibrobeton– nie tylko do posadzekSpośród wielu znanych z literatury i aplikacji technicznychrozwiązań materiałowych, mających nacelu głównie zmniejszenie kruchości i zwiększeniewytrzymałości na zginanie konstrukcji betonowychlub żelbetowych, obecnie szczególne znaczeniemają technologie stosujące zbrojenie rozproszone w betonach.Najczęściej stosowanym zbrojeniem rozproszonymsą krótkie włókna stalowe o wypracowanym doświadczalniekształcie i proporcjach wymiarowych (np. włókna firmyArcelor), które wymieszane z mieszanką betonową układająsię dowolnie w całej jej objętości, stosownie do stopnia wymieszania,technologii układania i zagęszczania mieszankifibrobetonowej.Obecnie coraz częstsze zastosowanie fibrobetonów dowytwarzania posadzek przemysłowych skutkuje zwiększonąich odpornością na spękania i samodylatacje powierzchniowepoprzez zwiększenie wytrzymałości narozciąganie przy zginaniu oraz przeciwdziałanie skurczowibetonu i powstawaniu rys skurczowych. Poprawia toznacznie spójność powierzchniową betonu po jego związaniu,poprawiając tym samym szczelność i wodoszczelnośćbetonu.Zastosowanie fibrobetonów w budownictwie powszechnym(nie tylko przemysłowym) powinno jednakznaleźć znacznie szersze zastosowanie.Fibrobetony w technologii wytwarzaniastropówZarówno z wielu publikacji, jak i z własnych doświadczeńrzeczoznawcy budowlanego często spotykamy się z faktami:• prawidłowego zaprojektowania, prawidłowego materiałowegorozwiązania i prawidłowego zazbrojeniastropów w obiektach budowlanych,• prawidłowego zagęszczenia mieszanki betonowejw stropie i poprawnej jej pielęgnacji, lecz niestety (niejednokrotniejuż w czasie pielęgnacji) powstawaniemw nich spękań i nieszczelności skutkujących po związaniubetonu zaciekami i przenikaniem wody. Zawszewtedy stwierdza się, że przyczyną nieszczelnościw tych stropach było tworzenie się rys skurczowych,a nawet samodylatacji, powodujących brak szczelnościi ciągłości struktury betonu.Problem ten skutecznie może być rozwiązany poprzezzastosowanie odpowiednio zaprojektowanej mieszankifibrobetonowej.Na deskowaniach należy jedynie ułożyć na podkładkacho wysokości co najmniej 5 cm zaprojektowane zbrojeniez prętów stalowych ø20 mm, a nastepnie ułożyć mieszankęfibrobetonową na zaprojektowaną grubość stropu. Uzyskujesię wówczas monolityczny strop fibrobetonowy TAB-Slab.Pielęgnacja betonu w stropie powinna odbyć się poprzeznałożenie metodą natrysku specjalnego preparatubłonkotwórczego na świeży beton. Technika ta pozwalana wykorzystanie wody zarobowej do procesów chemicznegowiązania cementu i zabezpiecza przed odparowaniemwody. Tradycyjne metody pielęgnacji betonu poprzezczęste zraszanie płyty betonowej nie są zalecanez uwagi na możliwość uszkadzania powierzchni betonui niekorzystnego ługowania niektórych jego składników.64 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

ARTYKUŁ SPONSOROWANYElementy budynku, w których z powodzeniem zastosowanofibrobeton.■■■■■■Zalety zastosowania fibrobetonów w stropach:upraszcza proces budowlany,wyklucza błędy ułożenia zbrojenia,pozwala znacznie zaoszczędzić czas budowy,redukuje koszty,poprawia właściwości betonu,poprawia zabezpieczenie naroży.Pracę włókien stalowych w konstrukcji płyt stropowychTAB-Slab może zobrazować fotografia poniżej.Porównanie kalkulacji materiałowo-kosztowej wyliczonejna podstawie praktyczniewykonanej konstrukcjistropu obiektu„Daugawpils” na Litwieprzez Dipl.Ing. JurgenaMandl – przedstawicielafirmy Arcelor Bissen S.A.przedstawiono w tabeli.Włókna produkowaneprzez Arcelor posiadająkorzystnie dobranei praktycznie zweryfikowanewymiary. Posiadająone certyfikaty ISO 9001i ISO 14001 w standardzie.wych od ponad 25 lat. Oferujemy sprawdzone rozwiązaniakonstrukcyjne i wciąż pracujemy nad nowymi. Nasz działtechniczny opracowuje projekty konstrukcji fibrobetonowychdla konkretnych warunków pracy elementu.Posadzki przemysłoweTAB-Fiber TAB-Floor TAB-StructuralSamodzielne konstrukcjeTAB-SlabTunele i szybyPrefabrykatyTAB-shotcreteTAB-PrecastTAB-Raftdr inż. JAN MIZERArzeczoznawca budowlanymgr inż. MIROSŁAW HOSUMBEKArcelorSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWATREFILARBED jest częściąlong Carbon Divisiongrupy ARCELOR specjalizującejsię w produkcjidrutów niskowęglowych.TREFILARBED jest producentemwłókien stalo-Adres biura sprzedaży:Arcelor Syców, Wioska 28D,56-500 Syców,tel. 062 786 92 11, fax 062 786 92 11e-mail: miroslaw.hosumbek@arcelor.com65

TECHNOLOGIEDo prawidłowego przygotowaniai prowadzenia procesu budowlanegoinwestycji jest konieczna wiedza dotyczącazasięgu oddziaływania nowego obiektuw poszczególnych fazach robót orazspodziewanych przemieszczeń podłożagruntowego.Fot. 1. Realizacja części podziemnej obiektuw wykopie zabezpieczonym ścianką berlińską kotwionąFot. 2. Palisada rozpartaWpływ realizacjiobiektówgłęboko posadowionych naprzemieszczenia podłoża gruntowego66Wykonywanie wykopówgłębokich, a następnierealizacja części podziemneji nadziemnejbudynku powodują odkształcenia przylegającegoterenu spowodowane zmianąstanu naprężenia i odkształceniaw gruncie na skutek: przemieszczeńobudowy wykopu, odciążenia wykopem(odprężenia), obciążenia nowymbudynkiem, obniżeniem zwierciadławody gruntowej w trakcie realizacji itp.Przemieszczenia pionowe powierzchniterenu w sąsiedztwiewykopu oraz zasięg oddziaływaniarealizacji nowego budynkuzależą przede wszystkim odrodzaju gruntów kształtującychpodłoże, zastosowanej obudowyi przyjętego sposobu rozparcia wykopu(rozpory, kotwie iniekcyjne,stropy kondygnacji podziemnych– metoda stropowa), założonego schematustatycznego pracy obudowy wykopu,faz realizacji – stanu odciążeniai obciążenia podłoża gruntowego.Przemieszczenia pionowe terenuw strefie przylegającej do nowo wznoszonegobudynku są wynikiem ich superpozycjiz poszczególnych faz robót,obejmujących wykonanie obudowyw postaci np. ścianki berlińskiej(fot. 1), palisady (fot. 2 i 3), ścianyszczelinowej (fot. 4), głębienie wykopui sukcesywne podpieranie jego obudowy,realizację części podziemnejbudynku, a następnie konstrukcjinadziemia i jej użytkowanie.Proces odkształceń podłoża praktyczniekończy się w zależności odrodzaju gruntów je kształtujących,w wypadku utworów piaszczystych– bezpośrednio po zakończeniu budowyi rozpoczęciu użytkowania,natomiast w spoistych – nawet dotrzech lat od tego momentu.Przeciętnie można oszacować, żew podłożach niejednorodnych procesten trwa około roku po zakończeniubudowy i pełnym obciążeniunowej konstrukcji obciążeniem użytkowym.Zasięg oddziaływaniarealizacji wykopu naprzemieszczenia pionowepowierzchni terenuZ analizy literatury wynika, że zasięgoddziaływania wykopu oraz wartościprzemieszczeń pionowych powierzchniterenu i poziomych przemieszczeńobudowy wykopu zależą od rodzajuzastosowanej obudowy, sposobu jej rozparcia,rodzaju gruntów kształtującychpodłoże, obniżenia zwierciadła wodygruntowej itp.Jako zasięg oddziaływania wykopudefiniuje się zazwyczaj obszarpodłoża wokół wykopu, w którymna skutek jego wykonywania występująpionowe i poziome przemieszczeniagruntu. Zasięg ten, wartośćprzemieszczeń pionowych terenui przemieszczeń poziomych obudowywykopu są najczęściej wyrażane jakokrotność głębokości wykopu h.Zasięg oddziaływania wykopu, wartośćprzemieszczeń pionowych terenuINŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

W wyniku badań i analiz [2–5, 7, 8]ponad 50 budynków zrealizowanychw Warszawie oceniono, że z uwagi narodzaj obudowy wykopu największeprzemieszczenia poziome doznająścianki berlińskie, a mniejsze ścianyszczelinowe i palisady.Analizując wpływ rodzaju podparciastwierdzono, że największychprzemieszczeń poziomych doznająobudowy wspornikowe, utwierdzonew gruncie. Przemieszczenia poziomeścian rozpartych ograniczaniewielka podatność podparcia, wynikającaprzede wszystkim ze ściśliwościrozpór i luzów montażowych.W wypadku zastosowania rozpórwstępnie sprężonych odkształceniaścian obudowy są na ogółniewielkie, gdyż rozpory zazwyczajcharakteryzują się małą podatnością,która wynika z ichodkształcenia (skrócenia) sprężyiprzemieszczeń poziomych obudowy wykopuwg różnych badaczy, w zależności odrodzaju gruntów [5], wynoszą:2÷4h – wg Clougha, O’Rourkego oraz2÷2,5h – wg Symonsa i Cardera– w przypadku iłów londyńskich i glinzwałowych,2÷3h (ekstremalnie 5h) – wg Simpsonaw mocnych gruntach spoistych,1,5÷2h – wg Brema, Breymannaw gruntach niespoistych (piaski drobne,średnie i żwiry),2,0h w piaskach, 2,5h w glinach, 3÷4hw iłach – wg Wysokińskiego; Kotlickiego[1]; w przypadku niestosowania depresjonowaniazwierciadła wody gruntowejzasięg oddziaływania można [1] zmniejszyćo 20%.Z badań [3, 6] wynika, że największeprzemieszczenia pionowepowierzchni terenu występująw strefie o szerokości od 0,5do 0,75h od krawędzi wykopu,a następnie zanikają w odległości2h bądź przy stosowaniu obniżeniazwierciadła wody gruntowej 3÷4h odkrawędzi wykopu (przy studniach depresyjnychusytuowanych poza obrysemwykopu).Ocenia się, że wartości przemieszczeńpionowych powierzchni terenu w bezpośrednimsąsiedztwie wykopów, w zależnościod rodzaju gruntów, nie przekraczająwartości [5]:a) wg Burlanda, Simpsona, St Johna:0,002 – w gruntach niespoistychw stanie zagęszczonym, 0,005h– w gruntach niespoistych w stanieluźnym, 0,0015÷0,02h – w gruntachspoistych twardoplastycznychi półzwartych,b) wg Simpsona: 0,01÷0,02h – w gruntachspoistych,c) wg Longa: 0,002h (ekstremalnie0,007h) – w gruntach niespoistychi spoistych,d) wg Smoltczyka: 0,002h – w gruntachniespoistych i spoistych.STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAmieszczenia tych ścian są zazwyczajnajwiększe w porównaniu z podpartymikotwiami, rozporami bądź stropamikondygnacji podziemnych.Przemieszczenia poziome ścian obudowywykopu mogą wynosić:a) wg Burlanda, Simpsona, St Johna– 10÷40 mm,b) wg Symonsa i Cardera– 0,002÷0,004h,c) wg Breymanna – 0,002hd) wg Smoltczyka w przypadku ścian:– wspornikowych 0,01h,– rozpartych projektowanychz uwagi na obciążenie parciemczynnym gruntu, realizowanychw gruntach niespoistych i spoistychw stanie twardoplastycznymdo zwartego – ok. 0,001h;e) wg Longa: – 0,0005÷0,0025h(ekstremalnie 0,007h) – w przypadkuścian kotwionych, rozpartych,realizowanych metodą stropową,–0,001÷0,02h (średnio 0,003h)w przypadku ścian wspornikowych,f) wg Wysokińskiego i Kotlickiego [1]– 0,003÷0,005h,g) wg Siemińskiej-Lewandowskiej [6]– 0,002h w przypadku ścian szczelinowychkotwionych,h) wg Szulborskiego, Michalaka, Pęskiego,Pyraka [3], w przypadku obudówze ścianek berlińskich wspornikowych,kotwionych oraz palisadi ścian szczelinowych wspornikowychbądź kotwionych zależnośćmiędzy przemieszczeniami poziomymiU 0obudowy wykopu i pionowymiterenu bezpośrednio za obudowąV 0wynosi V 0= 0,5÷0,75U 0.TECHNOLOGIEZ literatury i analiz porównawczychprzemieszczeń poziomych U 0obudowywykopu i przemieszczeń pionowychterenu bezpośrednio za tą obudowąV 0wynika, że istnienie zależność:V 0= 0,5÷0,75U 0. To wskazuje na koniecznośćdokonywania prognozyprzemieszczeń poziomych obudówwykopów, szczególnie w sytuacjibezpośredniej bliskości istniejącejzabudowy.Istnieje zgodność poglądóww odniesieniu do obudów o schemaciestatycznym wspornika utwierdzonegow podłożu gruntowym. Przestego.Przemieszczenia poziome ściankotwionych są integralnie związanez odkształceniami gruntu zawartegomiędzy ścianą a powierzchnią przechodzącąprzez buławy kotwi iniekcyjnych.Przedstawione dane literaturoweodnoszą się do oceny zasięgu wpływuwykonywania wykopu, natomiastnie obejmują przemieszczeń występującychw trakcie wznoszenia konstrukcjiczęści podziemnej, a następnienadziemnej budynku.Zasięg oddziaływaniarealizacji nowego budynkuz wielokondygnacyjnączęścią podziemną naprzemieszczenia pionowepowierzchni terenuZ własnych badań i analiz obliczeniowychdotyczących obiektówrealizowanych w latach 1996–2005w Warszawie wynika, że przemieszczeniapionowe powierzchni terenui kształt niecki osiadań zależą nietylko od rodzaju podłoża gruntowego,zastosowanej obudowy wykopui schematu jej pracy statycznej, technologiirealizacji podziemia budynku,lecz również fazy budowy.W artykule przedstawiono wynikibadań dotyczące obiektów posadowionychw podłożu niejednorodnym,w którym od poziomu płyty dennejzalegały piaski lub iły [5]. Badaniamiobjęto obudowy w postaci ścianszczelinowych podparte na wysokościrozporami (fot. 4) i wykopyrealizowane metodą stropową (fot.5). We wszystkich badanych obiektachgłęboko posadowionych istniałakonieczność odpompowywanialokalnych sączeń wody gruntowejFot. 3. Palisada rozparta o konstrukcję płytstropów kondygnacji podziemnych obiektu67

TECHNOLOGIEz dna wykopu, nie stosowano studni depresyjnych usytuowanychna zewnątrz obrysu rzutu budynku.Określono zasięg i charakter wpływu realizacji budynkówz wielokondygnacyjnymi częściami podziemnymi naprzemieszczenia powierzchni terenu, a zatem równieżistniejącej w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy.Jako strefę oddziaływania realizacji nowego budynkuna przemieszczenia powierzchni terenu i zabudowy sąsiedniejna nim usytuowanej przyjęto obszar na zewnątrzpoziomego rzutu wykopu, w którego obrębie występująprzemieszczenia pionowe o wartości nie mniejszej niż±0,6 mm (najczęściej uzyskiwana dokładność prowadzeniaobserwacji geodezyjnej przemieszczeń pionowych).Stwierdzono, że istnieje zależność zasięgu oddziaływaniawykopu (strefy S 0) od rodzaju podłoża gruntowegoi fazy budowy.W zasięgu oddziaływania nowego budynku wyodrębnionocztery strefy o długości zależnej od wartości bezwzględnejprzemieszczeń pionowych na krawędzi wykopuV 0:S 0,75– strefa bezpośrednio za krawędzią wykopu o wartościbezwzględnej przemieszczeń pionowych nie przekraczającej0,75V 0,S 0,50– strefa, w której wartości bezwzględne przemieszczeńpionowych nie przekraczają 0,50V 0,S 0,25– strefa, w której wartości bezwzględne przemieszczeńpionowych nie przekraczają 0,25V 0,S 0– strefa, w której następuje zanik przemieszczeń, określającazasięg oddziaływania realizacji nowego budynku.Analizy prowadzono uwzględniając następujące fazyrobót: faza II – odpowiadająca wykonaniu konstrukcjiczęści podziemnej (fot. 6), faza III – wzniesienie budynkui przyłożenie pełnego obciążenia użytkowego.Z przeprowadzonych badań i analiz [5], których podstawąbyły wyniki geodezyjnych pomiarów budynkówwzniesionych w Warszawie, wynikają następujące wnioskiw odniesieniu do zasięgu stref oddziaływania ich re-Fot. 4. Ściana szczelinowa rozpartaFot. 5. Realizacja części podziemnejbudynku metodą stropowąalizacji na przemieszczenia pionowe powierzchni terenu(tabl. 1 i rys. 1, 2):1. Największe przemieszczenia pionowe powierzchniterenu o wartości bezwzględnej do 0,75V 0występująw odległości do 0,5h w fazach budowy II i III.2. Przemieszczenia pionowe powierzchni terenuo wartości bezwzględnej do 0,50V 0występująw odległości do 0,7h w fazie II i 0,8h w fazie III.3. Przemieszczenia pionowe powierzchni terenuo wartości bezwzględnej do 0,25V 0występująw odległości do 1,1h w fazie II i 1,3h w fazie III.4. Zanik przemieszczeń pionowych powierzchni terenuzależy od rodzaju podłoża gruntowego i następuje:a) w wypadku utworów piaszczystych w fazie IIw odległości 1,7h od krawędzi wykopu, a w fazieIII w odległości 2,8h od krawędzi wykopu,b) w wypadku podłoża wykształconego z iłów w obufazach w odległości 5,4h od krawędzi wykopu;zasięg strefy S 0,75nie zależy od fazy realizacjibudynku.5. Poza strefą S 0,75zauważa się w fazie III zwiększeniezasięgu poszczególnych stref w stosunku do fazy II.Z analizy porównawczej poziomych przemieszczeńścian wykopu i pionowych podłoża gruntowego w obiektacho częściach podziemnych wznoszonych metodą stropową(od poziomu stropu „0”) lub przy rozparciu wykopu(z zastosowaniem zaklinowania rozpór na oczepie lubwstępnego sprężenia od poziomu „0”) wynika, że przemieszczeniapoziome obudowy wykopu są nieznaczne wporównaniu do wartości jej przemieszczeń pionowych.Przy zastosowaniu podanych wyżej technologii podparciaścian szczelinowych dominują przemieszczenia pionowepodłoża gruntowego.PodsumowanieZ analizy blisko 50 obiektów z wielokondygnacyjnymiczęściami podziemnymi realizowanych w ostatnim dziesięcioleciuw Warszawie wynika, że:■przemieszczenia podłożagruntowego, a więc równieżzabudowy usytuowanejw strefie oddziaływania wykopuzależą od głębokościwykopu, rodzaju jego obudo-Fot. 6. Zrealizowana część podziemna budynku68 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

TECHNOLOGIETabela 1. Zasięgi stref oddziaływania realizacji nowych budynkówz wielokondygnacyjnymi częściami podziemnymi naprzemieszczenia pionowe powierzchni terenu w sąsiedztwieFazyrealizacjiIIIIIZasięg strefS 0,75S 0,50S 0,25S 00,5h 0,7h 1,1h0,5h 0,8h 1,3h1,7h – piaski5,4h – iły2,8h – piaski5,4h – iłyRys. 1. Zasięg oddziaływania realizacji nowego budynku(faza III) posadowionego w piaskach: Y – krotność wartościprzemieszczenia pionowego V 0; X – odległość od krawędziwykopu wyrażona jako krotność głębokości wykopu h0-0,2-0,4-0,6-0,8X0,5 1 1,5 2 2,5 31,210,80,2Y-1-1,2Y0,40,20X0 1 2 3 4 5 6Rys. 2. Zasięg oddziaływania realizacji nowego budynku (faza III)posadowionego w iłach: Y – krotność wartości przemieszczeniapionowego V 0; X – odległość od krawędzi wykopu wyrażona jakokrotność głębokości wykopu h■■■wy, sposobu rozparcia, rodzaju podłoża gruntowego,fazy realizacji;często istnieje konieczność ograniczenia przemieszczeńpodłoża gruntowego, zależy to od rodzaju i stanutechnicznego zabudowy;na wartość przemieszczeń podłoża gruntowego możnawpływać wybierając odpowiedni rodzaj obudowywykopu, a zwłaszcza sposób jej rozparcia;w przypadku zastosowania metody stropowej lubścian szczelinowych rozpartych dominującymi przemieszczeniamipodłoża gruntowego są przemieszczeniapionowe. W obiektach realizowanych pełnąmetodą stropową lub z zastosowaniem rozparcia wykopuod poziomu „0” przemieszczenia poziome obudowywykopu są nieznaczne w porównaniu z wartościamiprzemieszczeń pionowych tej obudowy.Na podstawie badań własnych oceniono, że w wypadkuwznoszenia części podziemnych metodą stropowąbądź w ścianach szczelinowych rozpartych znaczącaczęść przemieszczeń pionowych powierzchni terenu następujew odległości do około 1,3h od krawędzi wykopu,a następnie te przemieszczenia zanikają. Całkowity zasięgoddziaływania realizacji nowego budynku, obejmującyrównież wykonanie jego części nadziemnej, wynosi: 2,8hw gruntach niejednorodnych z utworami piaszczystymiw strefie posadowienia oraz 5,4h w gruntach niejednorodnychz iłami w strefie posadowienia.dr inż.HANNA MICHALAKPolitechnika WarszawskaZdjęcia i rysunki – Autorka artykułuPiśmiennictwo[1] W. Kotlicki, L. Wysokiński: Ochrona zabudowyw sąsiedztwie głębokich wykopów. ITB, praca nr 376/2002.Warszawa 2002.[2] H. Michalak, S. Pęski, S. Pyrak, K. Szulborski:O diagnostyce zabudowy usytuowanej w sąsiedztwie wykopówgłębokich. „Inżynieria i Budownictwo” nr 6/1998.[3] H. Michalak, S. Pęski, S. Pyrak, K. Szulborski: O wpływiewykonywania wykopów głębokich na zabudowę sąsiednią.„Inżynieria i Budownictwo” nr 1/1998.[4] H. Michalak: O uwarunkowaniach w projektowaniui realizacji budynków z wielokondygnacyjnymi częściamipodziemnymi w zabudowie zwartej. „Inżynieriai Budownictwo” nr 5/2004.[5] H. Michalak: Ocena wpływu realizacji budynkówz wielokondygnacyjnymi częściami podziemnymi na odkształceniapodłoża gruntowego w sąsiedztwie. Zeszyt Naukowy PolitechnikiGdańskiej nr 603, „Budownictwo Lądowe” LX/2006 nr 60(materiały LII Konferencji Naukowej KILiW PAN i KN PZITB„Krynica 2006”. Gdańsk–Krynica, 11-16 września 2006).[6] A. Siemińska-Lewandowska: Przemieszczenia kotwionychścian szczelinowych. Oficyna Wydawnicza PolitechnikiWarszawskiej. Zeszyt nr 139 „Budownictwo”. Warszawa 2001.[7] K. Szulborski.: Awarie budowlane związane z głębokimiwykopami. Materiały seminarium pt. „Głębokie wykopy naterenach wielkomiejskich”. IDiM PW oraz IBDiM. Warszawa,19 listopada 2002.[8] K. Szulborski: Problemy konstrukcyjne w realizacji inwestycjiwznoszonych w zabudowie zwartej. Materiały V KonferencjiNaukowo-Technicznej „Warsztat Pracy RzeczoznawcyBudowlanego”. ITB, Kielce, 27–29 kwietnia 1999.STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA69

ARTYKUŁ SPONSOROWANYCRAMO – 10 lat w PolsceWypożyczanie maszyn i urządzeń budowlanychCramo to wielkie przedsiębiorstwo usługowe zajmującesię wypożyczaniem maszyn, urządzeńoraz przenośnych pomieszczeń dla przemysłu,sektora publicznego i przedsiębiorstw budowlanych.Przedstawiamy bogaty asortyment produktów Cramo:• Maszyny i urządzenia budowlane:minikoparki, wózki transportowe i przyczepy, betoniarki,agregaty tynkarskie, torkretnice, przenośnikitaśmowe, pojemniki i zbiorniki, zagęszczarki gruntu,frezarki do betonu, agregaty prądotwórcze, sprzętelektryczny, wytwornice pary, osuszacze i ogrzewacze,wentylatory, pompy, dźwignice, podnośniki, wiertnice,dłuta i młoty pneumatyczne, gwintownice, wkrętarkii młoty, piły i urządzenia do cięcia poprzecznego, sprzętspawalniczy i lutowniczy, wiertarki, szlifierki i frezarki,przecinarki i giętarki, przyrządy miernicze, urządzenia doczyszczenia i porządkowania, filtry i separatory, rusztowaniaz lekkich metali, sprężarki, wyposażenie dźwigowe,wciągarki linowe i łańcuchowe, zwijarki.• Ciężki sprzęt budowlany:wozidła, ładowarki kompaktowe i kołowe, koparki,walce, wiertnice do palowania, urządzenia do wyburzaniaobiektów, wysoko wydajne agregaty prądotwórcze,wysoko wydajne sprężarki.• Urządzenia dźwigowe/podnośniki widłowe:podesty kotwione i samojezdne, żurawie, podnośnikiprzegubowe i teleskopowe, podnośniki samojezdne, podnośnikiwidłowe z przeciwwagą, wózki paletowe, dźwigniki/podnośnikido sterowania, podajniki teleskopowe.• Infrastruktura placu budowy:baraki biurowe i pracownicze, moduły Cramo, zastępczepomieszczenia mieszkalne, przenośne toalety i prysznice,pomieszczenia warsztatowe, kontenery, pomieszcze-nia/zabezpieczenia przed czynnikami atmosferycznymi,dźwigi, podnośniki i wciągarki budowlane, podesty robocze,systemy rusztowań, ogrodzenia placów budów.• Pomieszczenia modułowe:moduły: pomieszczenia biurowe i szkolne, przedszkola,domy dla emerytów, pomieszczenia serwisowe.Oprócz produktów z wymienionych grup Cramo oferujetakże szereg innych produktów i usług ułatwiających pracę klientom,jak również sprzedaje oferowane maszyny i urządzenia.Firma powstała w Szwecji już w 1969 r., natomiastw styczniu 2006 r. przez połączenie wielkich firm najmu– RK i Cramo – powstała Grupa RK-Cramo, która prowadzidziałalność pod dwoma znakami firmowymi: RK lub Cramo,przy czym na tym samym rynku występuje zawsze pod jednymznakiem (w Polsce – Cramo). Nowo powstała grupa mabardzo ambitne plany wzrostu. Obecnie posiada 250 wypożyczalniw Szwecji, Danii, Norwegii, Finlandii, Belgii i Holandii,Polsce, Czechach, Estonii, na Łotwie i na Litwie, oferującychłącznie ponad 135 tys. jednostek do wynajmu. Przy wypożyczalniachznajdują się sklepy sprzedające sprzęt, narzędziai inne artykuły związane z wypożyczanym asortymentem.W Polsce Cramo Sp. z o.o. istnieje od 1999 r., ale wcześniej− od roku 1995 − działała jako wypożyczalnia maszynbudowlanych pod nazwą Buduj Sam S.A.Cramo proponuje różne formy wynajmu zarównokrótkoterminowe, jak i długoterminowe, odpowiednie dlawszelkich potrzeb klienta, w każdej sytuacji:• Cramo Direkt − umowa wynajmu krótkoterminowego.Oferta skierowana jest do tych, którzy szybko i bez zbędnychformalności chcą wynająć pojedyncze urządzeniana krótszy okres czasu. Znajduje zastosowanie np.w przypadku awarii we własnym parku maszynowym,przestojów spowodowanych przeciążeniem albo gdy istniejepotrzeba skorzystania z maszyny rzadko używanej.• Cramo Projekt − umowa wynajmu, zgodnie z którąCramo podejmuje się dostarczyć maszyny, konteneryużytkowe lub inny sprzęt potrzebny do realizacjikonkretnego zadania lub na użytek konkretnej firmyw dłuższym, ale ograniczonym czasie. Oferta stosowanagłównie w przypadku przestojów serwisowychlub naprawy sprzętu w dużych obiektach.• Cramo Funktion − specjalna umowa długoterminowa,gwarantuje klientowi korzystanie z maszyn przez dłuższyokres i zawiera postanowienia zapewniające konserwacje,naprawy itp. zapewniające utrzymanie maszyn w pełnejsprawności.• Outsourcing − szybko rozwijający się segment działalności,rozwiązanie polegające na tym, że Cramo przejmując nawłasność maszyny klienta i w formie usługi przejmuje takżeodpowiedzialność za ich eksploatację. Oznacza istotnąwspółzależność między eksploatacją a kosztami i sty-70 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

ARTYKUŁ SPONSOROWANYmuluje oszczędności. Cramo jestw stanie zapewnić taki stopień dyspozycyjnościsprzętu i maszyn, jakiw warunkach wewnętrznego zarządzaniaparkiem maszynowym jesttrudny do osiągnięciaZ wypowiedzi szefa koncernu VesaKoivula:„Trudno wyobrazić sobie lepszeprzesłanki sukcesu i trwałego wzrostuniż te, które posiadamy (…)Bez względu na wielkość firm kontrahenckichi ich potrzeby nasz cel jestzawsze ten sam: oferować klientom to,czego potrzebują, a więc odpowiedniw danej sytuacji produkt, doskonaleutrzymane wyposażenie o wysokimstandardzie i jakości oraz gwarancjęterminowej i precyzyjnej dostawy.Rozmiar naszej działalności umożliwiastosowanie skali ekonomicznej,z którą wiążą się istotne korzyści dlaklientów.”W bogatej ofercie Cramo znajdąPaństwo większość niezbędnych maszyni urządzeń potrzebnych do pracdrogowych, budowlanych i remontowych.Zapewniamy pełną obsługę najmu.Wysoko wykwalifikowani pracownicyzawsze doradzą Państwu i dobiorąmaszynę, która z pewnością spełni Państwaoczekiwania. Cramo zawsze kupujewysokiej klasy profesjonalny sprzęti maszyny od najlepszych producentów,zawsze zwraca uwagę na jakość, bezpieczeństwoi standard ISO. Wysokowykwalifikowana obsługa technicznai serwisowa zapewni na placach budowyniezawodność wypożyczonego sprzętu,a tym samym pracę bez przestojów.STYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAW Cramo każdy klient jest najważniejszyi każdy ma prawo do rabatów.Im dłuższy okres wypożyczeniatym niższa cena. Zapraszamy do nowootwartego oddziału warszawskiego!Warszawa 803ul. Warszawska 19A05-082 Stare BabiceTel +48 22 722 01 30Fax +48 22 722 01 29oddzial.warszwska@cramo.comKierownikTadeusz Filipczak+48 602 385 047Pozostałe oddziały na terenie PolskiWarszawa 801ul. Puławska 413A02-801 WarszawaTel +48 22 643 51 41Fax +48 22 641 52 92KierownikJacek Zielski+48 600 025 801oddzial.pulawska@cramo.comDoradca techniczno-handlowyRobert Runo+48 602 426 849robert.runo@cramo.comWarszawa 802ul. Modlińska 20703-122 WarszawaTel +48 22 676 77 20Fax +48 22 814 39 31KierownikTadeusz Filipczak+48 602 385 047oddzial.modlinska@cramo.comDoradca techniczno-handlowyJan Grochala+48 604 198 644jan.grochala@cramo.comKraków 821ul. Pana Tadeusza 430-727 KrakówTel +48 12 292 53 00Fax +48 12 292 53 03KierownikJerzy Starczyński+48 602 685 815oddzial.krakow@cramo.comDoradca techniczno-handlowyRafał Szczuka+48 602 581 889rafal.szczuka@cramo.comWrocław 811Al. Aleksandra Brücknera 2751-411 WrocławTel +48 71 325 17 69Fax +48 71 325 41 86KierownikRobert Astapionok+48 604 649 490oddzial.wroclaw@cramo.comDoradca techniczno-handlowyPrzemysław Czemarnik+48 602 426 903przemyslaw.czemarnik@cramo.comMikołów 822ul. Jasna 943-190 MikołówTel +48 32 738 48 56Fax +48 32 738 48 57KierownikJacek Sus+48 602 505 276oddzial.mikolow@cramo.comDoradca techniczno-handlowyDamian Oleś+48 600 062 787damian.oles@cramo.com71

TECHNOLOGIENawierzchnie asfaltowestanowią w Europieok. 90% długościsieci drogowej. Pozawysokimi wymaganiamitechnicznyminawierzchnie powinnybyć przyjazne środowisku,estetyczne, stwarzaćmożliwość ich recyklinguoraz zapewniaćbezpieczeństwo ruchu.Technologia wykonaniamusi charakteryzowaćsię prostotą i łatwościąwykonania.Warstwy konstrukcyjne nawierzchniasfaltowych wykonuje się z różnegorodzaju mieszanek mineralno-asfaltowych(MMA), w których jest średniook. 5–6% lepiszcza asfaltowego, resztęstanowi odpowiednio zestawiona mieszankamineralna (MM) składająca sięz mączki wapiennej, piasku i grysów.Klasyfikacja asfaltówdrogowych wgPN EN-12591:2004W Europie asfalty uzyskiwanew procesach rafineryjnych z ropy naftowejstosowane do budowy i utrzymaniadróg klasyfikuje się na trzy grupy:• gatunki oznakowane nominalnymiwartościami penetracjiw temperaturach 25°C w zakresieod 20 do 330 · 0,1 mm o okre-Nowe technologie asfaltowew budownictwie drogowymLepiszcza bitumiczne stanowiąorganiczne materiaływiążące, obejmują asfaltyi smoły. Pod wpływemogrzewania miękną i upłynniają się,a chłodzone do temperatury otoczeniatwardnieją. Właściwości wiążącelepiszcza zawdzięczają zjawiskomfizycznym adhezji i kohezji. Stanurabialny lepiszcza można osiągnąćnie tylko przez ich ogrzewanie, alerównież poprzez ich rozpuszczeniew rozpuszczalnikach organicznych – poodparowaniu rozpuszczalnika lepiszczetwardnieje. Proces wiązania lepiszczybitumicznych jest procesem odwracalnym,co jest korzystne z uwagi na możliwośćich ponownego użycia (recykling).Obecnie stosowane są zarówno w budownictwieogólnym (hydroizolacje),jak i budownictwie drogowym wyłącznielepiszcza asfaltowe. Smoły zostaływycofane z użycia ze względu na niskąjakość lepiszcza oraz szkodliwość dlazdrowia z powodu zawartości związkówchemicznych o działaniu toksycznym(głównie fenoli).Asfalt naturalny jako lepiszcze stosowanybył już w starożytnym Babilonie,gdzie do dziś przetrwały w wykopaliskachwyroby i budowle spajanezaprawą asfaltową. W wykopaliskachstarożytnej Persji z okresu 2800–2500lat p.n.e. stwierdzono również zastosowanieasfaltowej masy jako środkawiążącego. W starożytnej Grecji i Rzymieasfalt naturalny ze złóż z BliskiegoWschodu był znanym i stosowanymmateriałem. W XIV w. Marco Polo opisałzłoża asfaltu naturalnego na Kaukazie(Baku). Pierwszy traktat naukowyo lepiszczach powstał w średniowieczuw Szwajcarii, opisywał smołęi asfalty naturalne oraz ich związekz ropą naftową. W drogownictwie asfaltznalazł zastosowanie po raz pierwszyw 1835 r. do budowy nawierzchni bitumicznychw postaci tzw. asfaltu prasowanegoz rozdrobnionych skał nasyconychasfaltem. Rozwój przemysłurafinacyjnego na przełomie XIX i XX w.spowodował szybki rozwój technologiiz zastosowaniem asfaltów ponaftowych,które znajdują zastosowaniew budownictwie ogólnym i drogowym[1, 2].W Polsce pierwsze próby zastosowaniaasfaltu do budowy dróg datująsię od 1926–1927 r. Pierwsze próby poprawywłaściwości asfaltów przez ichmodyfikację siarką przeprowadzonow 1936 r. W latach 40. XX w. zastosowanow USA, Japonii i Europie pierwszeudane modyfikacje polimerami termoplastycznymi,a po 1960 r. powszechniestosowano modyfikację kopolimeremSBS i innymi. W Polsce stosowanie asfaltówmodyfikowanych SBS upowszechniłosię po 1990 r. Należy stwierdzić,że asfalt jako jeden z najstarszych materiałówbudowlanych spełnia wysokiewymagania techniczne stawiane współczesnymlepiszczom w zakresie cechtechnicznych i ochrony środowiska.ślonych wymaganiach penetracjiw temperaturze 25°C i temperaturzemięknienia;• gatunki oznakowane nominalnymiwartościami penetracjiw temperaturach 25°C w zakresieod 250 do 900 · 0,1 mm o określonychwymaganiach penetracjiw temperaturze 15°C i lepkościdynamicznej w 60°C;• gatunki asfaltów miękkich oznakowanei określane lepkością kinematycznąw temperaturze 60°C.Zaproponowane wartości w normieokreślają jednoznacznie istotnecechy handlowe (penetracja, TPiK),bezpieczeństwo stosowania (temperaturazapłonu) i niektóre cechy użytkowe(odporność na starzenie) [1, 2].Właściwości asfaltówAsfalt jest lepiszczem termoplastycznym,którego właściwości sąfunkcją temperatury i czasu obciążenia.Zależnie od rodzaju asfaltu,warunków obciążenia i temperaturyasfalt może występować w trzech pod-72 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

TECHNOLOGIEstawowych stanach: lepkim, lepkosprężystym i sprężystym.Wraz ze zmianą temperatury i czasu obciążenia zmienia siękonsystencja asfaltu. Znajomość konsystencji jest niezbędnado określenia najkorzystniejszych warunków związanychz transportem, pompowaniem, składowaniem lepiszcza orazwytwarzaniem: transportem, rozścielaniem i zagęszczaniemmieszanki mineralno-asfaltowej, a także eksploatacją nawierzchnidrogowej [2].Zakres temperatur, przy których należy określić właściwościlepiszcza, składa się z dwu stref: strefy temperatur eksploatacyjnychi strefy temperatur technologicznych. Strefętemperatur eksploatacyjnych w Polsce przyjmuje się od około–40°C (najniższa temperatura powietrza) do około 80°C (najwyższatemperatura normalnie eksploatowanej nawierzchni).Strefa temperatur technologicznych obejmuje zakres od około90–100°C (najniższa temperatura zagęszczania MMA) dookoło 180–220°C (temperatura wytwarzania MMA).Sformułowanie wymagań dla asfaltów w tak szerokim zakresietemperatur (od –40°C do 220°C) wymaga znajomościjego właściwości w zakresie: wymagań normowych, właściwościreologicznych (konsystencja, kohezja, wrażliwość temperaturowa,moduł sztywności), adhezji, odporności na starzenie.Funkcjonalne właściwości asfaltów. ProcedurySHRPDotychczasowe standardowe metody badań asfaltówdostarczają informacji dotyczących właściwości w jednej(lub najwyżej w dwóch) temperaturze i nie pozwalają naprzewidywanie i ocenę właściwości funkcjonalnych lepiszcza,tj. jego zachowania się w pełnym zakresie temperatureksploatacyjnych nawierzchni drogowej. Na podstawie tychbadań nie można ocenić zachowania przy odkształceniu,zmęczeniu i starzeniu lepiszcza.W latach 1988–1993 podjęto w USA obszerny programbadawczy SHRP (Srategic Highway Research Program)na temat oceny jakości i trwałości oraz projektowaniamieszanek mineralno-asfaltowych z uwzględnieniemrzeczywistych warunków eksploatacji nawierzchni, gdy sąszczególnie narażone na działanie zróżnicowanych temperaturi obciążeń [3]. Dla nawierzchni drogowej możnaokreślić zniszczenia występujące w czasie ich eksploatacjizwiązane z właściwościami lepiszcza. Procentowy udziałwłaściwości lepiszcza w podstawowych rodzajach zniszczeńnawierzchni asfaltowej przedstawiono na rys. 1.Rys. 1. Procentowy udział właściwości lepiszcza w podstawowychrodzajach zniszczeń nawierzchni asfaltowejSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAMost nad rzeką Bóbr – Droga Krajowa M-18Fot. J. Tomczyk: archiwum ULMA Construction Polska S.A.Do oceny wpływu właściwości lepiszcza na zachowaniesię nawierzchni bitumicznej niezbędna jest znajomośćjego właściwości: w wysokiej temperaturze, ze względu naodporność na odkształcenia trwałe (koleiny) oraz urabialność,w niskiej temperaturze ze względu na spękania indukowanetermicznie, w średnich temperaturach eksploatacyjnychze względu na zniszczenie zmęczeniowe podwpływem ruchu samochodowego.Nowa generacja drogowych materiałówasfaltowychPoprawę cech technicznych mieszanek mineralno--asfaltowych stosowanych do budowy nawierzchni drogowychodpornych, na koleiny, spękania niskotemperaturowei spękania zmęczeniowe, można osiągnąć poprzez modyfikacjęasfaltów polimerami typu SBS, APP, EVA, dodatkamimiału gumowego oraz soli organometalicznych.W ostatnich latach, ze względu na ochronę środowiskai ekonomikę stosowania lepiszczy, zaleca się stosowanielepiszczy na zimno lub na ciepło. Dotychczas lepiszcze nazimno było uzyskiwane w wyniku zemulgowania asfaltu,w wyniku czego otrzymuje się emulsję asfaltową. Drugimsposobem na otrzymanie lepiszcza na zimno jest dodatekrozpuszczalnika, który powoduje upłynnienie asfaltu. Niemniejjednak ta technologia wskutek odparowania lotnegorozpuszczalnika, który traci się bezpowrotnie i zanieczyszczaśrodowisko, będzie stopniowo wycofywana.Trwają prace nad zastosowaniem olejów roślinnychdo upłynniania asfaltów drogowych oraz coraz częściejstosuje się technologię asfaltu spienionego. Technologiete mogą mieć zastosowanie przy recyklingu, zabiegachutrzymaniowych i konserwacji nawierzchni.Poprawę cech technicznych i użytkowych nawierzchni,poza stosowaniem asfaltów modyfikowanych, możnarównież osiągnąć przez stosowanie nowych rozwiązańmateriałowo-technologicznych, np. mastyksu grysowegoSMA, mieszanki o zwiększonej odporności na koleinowanie,nawierzchni typu Perpetual – tj. nawierzchni podatnejo długiej żywotności, której trwałość określa się na50 lat, oraz nawierzchni drenażowych o podwyższonym73

TECHNOLOGIEbezpieczeństwie ruchu i zmniejszającychemisję hałasu komunikacyjnego(w Polsce dotychczas niestosowaneze względu na warunki klimatyczne).Ciekawą technologią stosowanąz powodzeniem w Niemczech jesttechnologia wbudowywania warstwasfaltowych nawierzchni metodąkompaktową – Kompaktasfalt.Asfalty modyfikowanepolimeramiStosowanie asfaltów modyfikowanychzostało wymuszone wzrastającymnatężeniem ruchu samochodowegoi w związku z tym koniecznościąstosowania lepiszczywysokiej jakości. Produkowanew Polsce asfalty spełniają wysokiewymagania wg PN-EN 12591, alew przypadku budowy nawierzchnidla ciężkiego ruchu ich właściwościsą niewystarczające. Asfalty drogoweprodukowane w Polsce są to asfaltyutleniane. Proces utlenianiautwardza asfalty i w efekcie zwiększaich odporność na powstawaniekolein w wysokich temperaturacheksploatacyjnych. Utlenianie jednaknie poprawia właściwości w niskichi średnich temperaturach eksploatacyjnych.Oddziaływanie na nawierzchnieobciążeń od ruchu samochodowegoi środowiska (temperatura)może powodować w nawierzchniachwystępowanie spękańniskotemperaturowych i zmęczeniowych.Stąd konieczność poprawywłaściwości asfaltów przezich modyfikację najczęściej polimerami.Stosowane do modyfikacji polimeryto najczęściej elastomery(SBS, SIS) poprawiające odpornośćlepiszczy w całym zakresie temperatureksploatacyjnych nawierzchni,tj. od –30°C do +60°C na powstawaniekolein i spękań niskotemperaturowych.Stosowane do modyfikacjiplastomery (EVA) poprawiają głównieodporność lepiszczy na powstawanieodkształceń trwałych wysokotemperaturowych(kolein).Poprawę właściwościasfaltów modyfikowanychelastomeramimożna uzyskać, podwarunkiem że stosowanyasfalt i polimer sąkompatybilne, tj. mieszaninaw czasie będziestabilna i nie będzie sięrozsegregowywała w czasieskładowania. Wymagato użycia asfaltów o odpowiednimskładzie grupowym, właściwychpolimerów oraz zastosowaniawłaściwej technologii wytwarzaniapolimeroasfaltów.Asfalty modyfikowane elastomeramicharakteryzują się większą lepkością,a nawierzchnie z tymi lepiszczami– poprawą odporności na odkształceniawysokotemperaturowe,spękania zmęczeniowe i niskotemperaturowe.Zalecane są do stosowaniaszczególnie do warstw ścieralnychnawierzchni dróg dla wyższych kategoriiruchu.Lepiszcza gumowo-asfaltoweJedną z metod poprawy jakości asfaltuprzez jego modyfikację jest dodaniedo asfaltu lub MMA miału gumowegouzyskanego z rozdrobnieniazużytych opon samochodowych. Dodaniemiału gumowego do asfaltupozwala wykorzystać cenne właściwościkauczuków naturalnychLepiszcza gumowo--asfaltowe mają wiele zalet.Dodatek miału gumowegopowoduje obniżenietemperatury mięknienia,korzystne rozszerzenietemperaturo wego zakresuplastyczności oraz wzrostlepkości dynamicznej.i syntetycznychw celu modyfikacjilepiszcza. Wykorzystaniew budownictwieodpadówze zużytychopon samochodowychi innych wyrobówgumowychma aspekt zarównotechniczny, jaki ekologiczny. Uzyskujesię poprawę właściwości lepiszczai mieszanek MA oraz zagospodarowujesię niebezpieczne dla środowiska materiałyodpadowe [4].Znane są dwa sposoby dozowaniamateriału gumowego (granulatu gumowego)do mieszanek mineralno-as-Oprogramowanie geotechniczneStateczność zboczaGabionFundament bezpośredni PłytaŚciana kątowaPalŚciana oporowaOsiadanieŚciana projektPrzyczółekŚciana analizaGwoździeMESwww.mmgeo.plWyłączny dystrybutor w Polsce:Monika Mitew-Czajewskatel.: +48 501 700 981tel./fax.: +4822 648 27 87e-mail: info@mmgeo.pl

TECHNOLOGIEfaltowych: dozowanie miału gumowego do asfaltu (metodawet) oraz dozowanie granulatu gumowego do kruszywa(tzw. metoda dry). Według pierwszego sposobu otrzymujesię zmodyfikowane lepiszcze gumowo-asfaltowe, wedługdrugiego – zmodyfikowaną mieszankę mineralno-gumowo-asfaltową.Lepiszcza gumowo-asfaltowe charakteryzują się wielomadodatnimi cechami w porównaniu z lepiszczamistandardowymi. Dodatek miału gumowego do asfaltu powodujeobniżenie temperatury mięknienia oraz korzystnerozszerzenie temperaturo wego zakresu plastycznoścido ponad 60°C i wzrost lepkości dynamicznej. Modyfikowanelepiszcze charakteryzuje się również poprawionymindeksem penetracji, co wskazuje na zmniejszeniejego wrażliwości temperaturowej. Polepszają się równieżwłaściwości sprężyste lepiszcza gumowo-asfaltowegow porównaniu z asfaltem wyjściowym. W lepiszczachgumo wo-asfaltowych obserwuje się wzrost nawrotu sprężystegowraz ze wzrostem czasu wygrze wania.W metodzie „dry” część kruszywa mineralnego w mieszancemineralno-asfaltowej za stępuje się granulatem gumowym.Projektuje się skład mieszanki mineralnej o nieciągłymuziarnieniu.Wyniki badań mieszanek MMA modyfikowanych miałemgumowym (metoda „dry process”) przeprowadzonem.in. w USA wykazały, że MMA modyfiko wane drobnoziarnistymgranulatem gumowym charakteryzują sięwyższym modułem spręży stości i niższą trwałością zmęczeniowąw porównaniu z mieszankami tradycyjnymi orazzwiększoną odpornością na odkształcenia trwałe.Modyfikacja asfaltu dodatkiem soliorganometalicznej (Chemcrete)Sól organometaliczna jest substancją chemiczną, któradodana do asfaltu w ilości 2% reaguje z nim, powodując jegousztywnienie w wyniku polimeryzacji. Na rynku sól ta występujepod nazwą handlową Chemcrete.Reakcja asfaltu z Chemcrete rozwija się w czasie, jestnajbardziej gwałtowna w podczas trwania procesów technologicznychzwiązanych z wytworzeniem i ułożeniemmieszanki mineralno-asfaltowej w nawierzchni drogowej.Proces utleniania może trwać w nawierzchni jeszcze kilkalat, a jego szybkość zależy od temperatury i dostępu tlenuz powietrza. Dlatego też Chemcrete jest stosowana główniedo warstw wiążących i podbudowy.W Polsce podjęto działania w celu modyfikacji warstwkonstrukcyjnych przez zastosowanie do mieszanek mineralno-asfaltowychlepiszcza z dodatkiem Chemcrete. Zrealizowanoobszerny program badawczy, który objął swymzasięgiem lepiszcza modyfikowane (między innymi badaniapod obciążeniem dynamicznym) oraz mieszanki mineralno-asfaltowez tym lepiszczem (między innymi badaniakoleinowania i trwałości zmęczeniowej). Zostały wykonaneodcinki dróg z nawierzchnią, w której skład wchodziłamieszanka mineralno-asfaltowa z dodatkiem Chemcretew warstwie wiążącej i podbudowie. Badania polowe na odcinkachdoświadczalnych oraz badania laboratoryjne wykazały,że dodatek soli organometalicznej do asfaltu korzystniewpływa na właściwości lepkosprężyste mieszanki mineralno-asfaltowej,poprawia się jej odporność na odkształceniaSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWAtrwałe, nie pogarsza się trwałość zmęczeniowa, warstwakonstrukcyjna charakteryzuje się polepszoną sztywnością,a konstrukcja nawierzchni jako całość wykazuje zwiększonątrwałość w wydłużonym okresie eksploatacji [5].Mieszanki mineralno-asfaltowe w technologiina ciepłoWedług technologii na ciepło istnieje możliwośćprzeprowadzenia procesów otoczenia mieszanki mineralnejasfaltem, transportu i układania mieszanki w nawierzchnidrogowej w znacznie niższych temperaturachw porównaniu do temperatur stosowanych w technologiina gorąco. Jest to możliwe dzięki temu, że technologiana ciepło pozwala obniżyć lepkość lepiszcza. Produkcjamieszanki mineralno-asfaltowej może odbywać sięw temperaturze niższej aż o 37 °C [6].Technologia na ciepło posiada wiele zalet, a z jej stosowaniemwiążą się liczne korzyści:••••mniejsze zanieczyszczenie powietrza (niższa emisjazanieczyszczeń powstających podczas ogrzewaniai odpylania kruszywa);mniej dymu i nieprzyjemnego zapachu w miejscuprodukcji oraz w otoczeniu miejsc, gdzie dokonuje sięukładanie i zagęszczanie mieszanki mineralno-asfaltowej;łatwiejszy i bardziej efektywny sposób układaniai zagęszczania mieszanek mineralno-asfaltowych;możliwość wydłużenia sezonu budowlanego(zmniejszenie różnicy pomiędzy temperaturą zagęszczeniamieszanki i temperaturą powietrza atmosferycznego).Znane są trzy technologie produkcji mieszanki mineralno-asfaltowej.Po raz pierwszy tę technologię zastosowanow Europie, a jej rozpowszechnienie wiąże sięz koniecznością redukcji o 15% emisji dwutlenku węglaw UE do 2010 r.Pierwsza technologia (Aspha-Min) polega na obniżeniulepkości asfaltu poprzez zastosowanie syntetycznego dodatku(zeolitu) spieniającego asfalt. Zeolit jest krzemianem glinuz 18% zawartością związanej wody. Występuje w postacidrobnego proszku, który po dodaniu do mieszalnika otaczarkiwywołuje efekt spienienia asfaltu. Dozowany jestw ilości około 0,3% m/m w stosunku do mieszanki mineralno-asfaltowej.W wyniku spienienia asfaltu otoczeniemieszanki mineralnej może odbywać się w temperaturze130–145°C.Obniżenie temperatury produkcji mieszanki mineralno-asfaltowejw drugiej technologii (WAM-Foam) możnaprzeprowadzić dozując asfalt w dwóch etapach. W pierwszymetapie kruszywo jest otaczane miękkim asfaltemw temperaturze 100–120°C. Następnie twardy asfaltjest podawany w formie asfaltu spienionego. Mieszankamineralno-asfaltowa po wytworzeniu jest układana i zagęszczanaw temperaturze 80–90°C.Trzecia technologia na ciepło związana jest z wprowadzeniemdo asfaltu dodatków organicznych, które poprzezdziałanie chemiczne powodują obniżenie lepkościlepiszcza. Najbardziej znane dodatki to: syntetycznaparafina i niskomolekularny ester. Oba dodatki topią sięw temperaturze 99°C. Dodane do asfaltu w ilości 3–4%75

TECHNOLOGIE(m/m) po stopieniu powodują obniżenielepkości asfaltu, a co za tym idzieobniżenie temperatury otaczania od18°C do 54°C.Parafina stosowana w technologii naciepło występuje na rynku pod nazwąhandlową Sasobit. Otrzymuje się jąw procesie zgazowania węgla kamiennego.Ester o nazwie handlowejAsphaltan B jest produktem ubocznymekstrakcji toluenem węgla brunatnego.Dotychczasowa praktyka pokazuje,że stosując technologię na ciepłonie pogarsza się cech technicznychwarstw nawierzchni. W USA obecnierealizowane są programy wdrożeniowetechnologii na ciepło.Asfalty spienioneAsfalt spieniony jest materiałemkompozytowym, składającym sięz asfaltu w ilości około 97–98%, parywodnej w ilości 1–3% oraz dodatkóww zmiennej ilości i o chwilowymistnieniu. Asfalt ten zalicza się dolepiszczy stosowanych na zimno [7].Idea powstawania asfaltu spienionegoprzedstawiona została na rys. 2.Wytwarzanie asfaltu spienionegoodbywa się w komorze ekspansji. Po dodaniuzimnej wody do gorącego asfaltu(o temperaturze 170–180°C) zachodząnastępujące zjawiska:• energia cieplna asfaltu ogrzewakrople wody do temperatury 100°C,przy tym sam asfalt oziębia się;• powstała para wodna wtłaczanajest pod ciśnieniem w fazę asfaltu;• po przejściu przez iniektor bąbelkipary wodnej pokryte cienkąbłonką lepiszcza (o grubości0,01 mm) pozostają w stanierównowagi przez krótki czasmierzony w sekundach;• asfalt spieniony po zetknięciuz powierzchnią ziarn kruszywaulega rozpadowi, bąbelki ulegajązniszczeniu pozostawiając drobnekropelki asfaltu.Rys. 2. Idea powstawania asfaltuspienionegoWykonywanie warstw konstrukcyjnychz mieszanek mineralno-asfaltowychz asfaltem spienionym(górna lub dolna warstwa podbudowy)jest stosowane z powodzeniemw wielu krajach.W technologii na zimno z asfaltemspienionym mogą być stosowanemateriały nowe, materiały z zużytychnawierzchni drogowych, jak równieżmateriały odpadowe. Do najważniejszychzastosowań asfaltu spienionegonależy zaliczyć:• mieszanki mineralno-asfaltowew technologii na zimno z zastosowaniemkruszywa nowego dobrejjakości;• mieszanki mineralno-asfaltowew technologii na zimno z wyko-rzystaniem materiałów z zużytychwarstw nawierzchni asfaltowych(destruktu asfaltowego);• mieszanki mineralno-asfaltowew technologii na zimno z wykorzystaniemmateriałów zawierającychszkodliwe dla ludzii środowiska substancje, takie jaksmoła i azbest, w celu ich ekologicznegozagospodarowania;• mieszanki mineralno-asfaltowew technologii na ciepło (podgrzaniekruszywa).Rodzaj kruszywa mineralnegostosowanego do mieszanek z asfaltemspienionym zależy od tego, do którejwarstwy podbudowy jest ona przeznaczonai wielkości obciążenia ruchem,na który projektuje się nawierzchniędrogową. We Francji do mieszanekstosuje się najczęściej kruszywoo uziarnieniu 0/20 mm. W przypadkukruszywa kwaśnego należy stosowaćśrodki adhezyjne, które dodajesię do wtryskiwanej wody lub asfaltu.Zawartość lepiszcza w mieszancemineralno-asfaltowej wytrąconegoz asfaltu spienionego w zależności odzawartości wypełniacza może wynosićod 3 do 5%.Mieszanki mineralno-asfaltowez asfaltem spienionym przy ograniczonymdostępie powietrza mogą byćskładowane przez kilka tygodni, a nawetkilka miesięcy (stosowanie zabezpieczającychplandek).Technologia, według której wykorzystujesię materiały starych warstwnawierzchni asfaltowych, polega nadozowaniu asfaltu spienionego dodestrektu. Produkcja tej mieszankimoże odbywać metodą recyklinguna miejscu lub w wytwórni. Wedługpierwszej technologii po wymieszaniudestruktu z asfaltem spienionymw komorze wirnika frezarki stabilizacyjnejnastępuje wbudowanie mieszankiw warstwę podbudowy i jejzagęszczenie walcami. W wytwórnimożna produkować mieszankęw otaczarce o działaniu ciągłym.Grubość warstw podbudowy wykonywanychna zimno z destruktui asfaltu spienionego zazwyczaj wynosiod 18 do 22 cm.Mieszanki mineralno-asfaltowez zastosowaniem asfaltu spienionegow technologii na ciepło wymagają przyprodukcji podgrzania kruszywa. Podgrzewaniekruszywa, przed otocze-76 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

TECHNOLOGIEniem go asfaltem spienionym, wpływakorzystnie na jednorodne rozprowadzenielepiszcza w mieszance, lepszeotoczenie ziarn kruszywa mineralnegoi destruktu bitumicznego, zwiększającprzez to odporność mieszanki w podbudowiena działanie destrukcyjne wody iwzrost trwałości zmęczeniowej.Lepiszcza ekologiczneSą to lepiszcza fluksowane, stosowanena gorąco mogące zastąpićasfalty upłynnione stosowane w technicepowierzchniowego utrwalania.Surowcem do produkcji ekologicznegolepiszcza są estry kwasówtłuszczowych otrzymywane z reakcjiestryfikacji olejów roślinnych alkoholemmetylowym. Mała lotność estrówpowoduje, że wzrost konsystencji lepiszczapo jego rozścieleniu na podłożui po rozsypaniu grysu następuje niena skutek odparowania składników,lecz na skutek reakcji sykatywizacji,wysychania, to jest twardnienia monoestróww wyniku reakcji z tlenem.Sykatywizacja cząsteczek jest tymszybsza, im więcej wiązań nienasyconychjest w łańcuchu estru i im bardziejłańcuchy są połączone [8].Tego rodzaju lepiszcze ekologicznemoże być alternatywne dla asfaltówupłynnionych rozpuszczalnikowych(nieekologicznych). Zaletą lepiszczaekologicznego jest możliwość jego modyfikacjidodatkiem polimerów. Bardzodobra adhezja do kruszywa stwarzamożliwości stosowania kruszywkwaśnych. Stosowaniu tego rodzajulepiszczy nie towarzyszy emisja składnikóworganicznych do atmosfery.PodsumowanieNawierzchnie dróg są w większości(~90%) wykonywane z mieszanekmineralno-asfaltowych. Stosowanietechnologii z zastosowaniem lepiszczyasfaltowych jest możliwe dzięki zastosowaniumodyfikowanych lepiszczyo poprawionych właściwościachtechnicznych. Najczęściej stosowanemodyfikatory asfaltu w postaci elastomerówi plastomerów poprawiająwłaściwości lepiszczy charakteryzującychsię szerokim zakresem lepkosprężystościw temperaturach eksploatacyjnychi podwyższoną trwałością.Możliwa jest również poprawawłaściwości asfaltów przez ich chemicznąmodyfikację (Chemcrete) lubmodyfikację materiałami odpadowymi,np. miałem gumowym ze zużytychopon samochodowych.Stosowane lepiszcza modyfikowanew nowych technologiach asfaltowychpowinny spełniać wymagania w zakresieochrony środowiska przy wytwarzaniu,wbudowywaniu i eksploatacji.Technologie te powinny stwarzać możliwośćrecyklingu przy zachowaniu minimumnakładów energetycznych, np.technologie na zimno i na ciepło.W zakresie ochrony środowiskaperspektywiczną technologią jestprodukcja lepiszczy asfaltowych, stosowanychna ciepło, uzyskiwanychz olejów roślinnych przy zabiegachutrzymaniowych i budowanych nawierzchniachdrogowych.Literatura[1] J. Gaweł, M. Kalabińska, J. Piłat:Asfalty drogowe. WKiŁ, Warszawa 2001.[2] J. Piłat, P. Radziszewski: Nawierzchnieasfaltowe. WKiŁ, Warszawa 2004.[3] P. Bellin: Die Ergebnisse der Bitumen– und Asphaltforschung des StrategicHighway Research Program SHRP. Teil1. Bindemittel – Spezifikationen: Bitumen1995, 2 str. 50.[4] J. Piłat, P. Radziszewski: Lepiszczai mieszanki gumowo-asfaltowe. „Autostrady”nr 11/2004.[5] P. Radziszewski, J. Piłat: Właściwościlepkosprężyste lepiszczy modyfikowanychdodatkiem soli organometalicznych. KonferencjaNaukowa, tom V, Krynica 2004.[6] J. Wayne: Warm mix asphalt pavement:technology of future. Asphalt Vol19, Nr 3/2004.[7] K.J. Jenkins, M.F.C. Van de Ven,J.L.A. De Groot: Characterization offoamed bitumen, 7th Conference onasphalt pavements for Southern Africa1999.[8] J.P. Antonine, M. Pelon: Bioflux,Bioflex La région Aqitaine adopte lesliants de répandage écologiques. EGRA,nr 787/2000.prof. dr hab. inż. JERZY PIŁATPolitechnika Warszawskaprof. dr hab. inż.PIOTR RADZISZEWSKIPolitechnika Białostockamgr inż. JAN KRÓLPolitechnika WarszawskaZnaczek Warmińsko-Mazurskiej OIIBartykule „16 izb okręgowych u dołu znaczka wstawić oznaczeniaW razem” w listopadowym „IB” odpowiadające poszczególnym okręgom,wspomnieliśmy o znaczkach LubelskiejOkręgowej Izby Inżynierów Budownictwai pytaliśmy, czy inne izby okręgowe teżmają swoje znaczki. W odpowiedziotrzymaliśmy list z Olsztyna.a powstanie wspólny symbol dla całejPolski. Z naszej strony taka była intencjawzoru znaczka.Może popularyzując ten właśnie symboluda nakłonić się pozostałe okręgi do jego„(…) Informujemy, że Warmińsko- rozpowszechnienia. Z wyjątkiem IzbyMazurska Okręgowa Izba Inżynierów Lubelskiej, która zaprezentowała swójBudownictwa od października 2005 r.posiada swój symbol. Jak widać na fotografii,własny. A być może znajdą się ciekawszepomysły.”utożsamia się on swoim wizerunkiem zlogo PIIB, które jest wspólne dla całegokraju. Zwracam uwagę, że wystarczyinż. GRZEGORZ KARPAdyrektor Biura W-MOIIBSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWA77

LITERATURA FACHOWANIEMIECKO-POLSKISŁOWNIK BUDOWLANYMałgorzata SokołowskaKrzysztof ŻakWyd. 1, str. 364, format 122x194mm, oprawa kartonowa laminowana.Wydawnictwa Naukowo--Techniczne, Warszawa 2006.Lista wydanych w naszym krajudwujęzycznych niemiecko-polskichsłowników budowlanych jest krótka. Otóż do dzisiajukazał się „Słownik inżynieryjno-budowlany niemiecko--polski”, opublikowany w 1961 r. przez wydawcę omawianegosłownika oraz ten „noworodek” wydany grudniu2006 r. w serii „Słowników podręcznych WNT”.Sytuację na obszarze niemiecko-polskiego słownictwa budowlanegopoprawiają fachowe słowniki kilkujęzyczne. Otóżw 1963 r. WNT, wspólnie z angielskim wydawcą PergamonPress, dostarczyły polskim odbiorcom „Dictionary of Architectureand Building Trades in Four Languages English/German/Polish/Russian”.W 1992 r. Centralny Ośrodek InformacjiBudownictwa wydał „Słownik budowlany czterojęzycznypolsko-angielsko-francusko-niemiecki”, a w 2004 r. „Arkady”udostępniły polskim czytelnikom ilustrowany, angielsko--niemiecki słownik budowlany W. Killera w postaci rozszerzonegoi znowelizowanego 3-języcznego „Polsko-angielsko-PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZ-NYCH, NOWELIZACJA 2006z omówieniem HeliodoraJerzego OrłowskiegoStr. 264, format A6, oprawa kartonowalaminowana. OficynaWydawnicza POLCEN,Warszawa 2006.Broszura zawiera ujednolicony przez POLCEN tekstustawy z dnia 25 stycznia 2004 r. z uwzględnieniem późniejszychzmian wg stanu prawnego na dzień 25 maja 2006 r.Teksty nowelizacji z 2006 r. wyróżniono pogrubionym drukiem,co ułatwia ich poznanie. Zdaniem Autora omówień dokorzystnych rozwiązań nowelizacji należy zaliczyć m.in.:■ wprowadzenie instytucji „centralnego zamawiającego”dla organów rządowych,■ uproszczenie procedury dla zamówień o równowartoścido 60 000 €,ZASADY OBMIARU I OBLICZA-NIA POWIERZCHNI I KUBATURYBUDYNKÓWWładysław KorzeniewskiStr. 104, rys. 170, tabl. 24, format A4,oprawa kartonowa laminowana.Oficyna Wydawnicza POLCEN,Warszawa 2006.Jak stwierdza Autor tej publikacji:„W Polsce trwa od kilkudziesięciu lat zamieszaniei nieład w stanie prawnym i normalizacji zasad obmiarui obliczania powierzchni i kubatury budynków…”. Stanten powoduje, że przy wykorzystywaniu obliczeń przeprowadzonychwedług niejednoznacznych zasad powstajączęsto poważne komplikacje przy stosowaniu ich jakopodstawy decyzji gospodarczych, administracyjnycha także prawnych. Powszechnie znane są z tego powodunp. konflikty pomiędzy przedsiębiorcami budowlanymii inwestorami w budownictwie mieszkaniowym.Autor tego poradnika ma w swoim bogatym dorobkutakże wiele książek dotyczących przepisów Prawa budowlanego.Wykazał w nich umiejętność trafnego komentowaniai przejrzystej interpretacji wielu zawiłych przepisów.W tym poradniku omówił:■ podstawy prawne obliczania powierzchni i kubaturybudynków,PRAWO ENERGETYCZNEz komentarzemMirosława GieryStr. 306, format A6, oprawakartonowa laminowana. OficynaWydawnicza POLCEN,Warszawa 2006.Treścią publikacji jest tekst jednolity ustawy z dnia10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne z uwzględnieniempóźniejszych zmian (Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, Nr104, poz. 708, Nr 158, poz. 1123) zaopatrzony w komentarzeznanego specjalisty problematyki energetycznej,który przede wszystkim skrupulatnie wymienia ustawymerytorycznie związane oraz przepisy wykonawcze do teji innych ustaw (wg stanu prawnego na październik 2006 r.).78 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

LITERATURA FACHOWA-niemieckiego ilustrowanego słownika budowlanego”. W tym„towarzystwie” niebagatelną rolę odgrywa powszechnie znanyi ceniony „Słownik naukowo-techniczny niemiecko-polskiWNT”, który zawiera bogaty zestaw terminów budowlanych.Wszystkie te publikacje różnią się liczbą zawartychw nich terminów.Różnice te wynikają przede wszystkim z zakresu tematycznego,jaki obejmuje dany słownik. W tym najnowszym(15 tys. terminów zgromadzono fachową terminologię zdziedziny architektury i budownictwa, a w szczególnościsłownictwo geodezyjne, terminy związane z przygotowaniemterenu, dotyczące materiałów budowlanych, sprzętubudowlanego, realizacji budowy, wyposażenia sanitarnotechnicznego,ochrony przed stratami ciepła oraz zabezpieczeniembudynków i mieszkań. Uwzględniono równieżzmiany wynikające z najnowszych przepisów, a także skrótyi oznaczenia używane w budownictwie.Pobieżne porównanie zestawu terminów zawartychw tym słowniku z terminami znajdującymi się w jego„mateczniku”, czyli „Słowniku naukowo-technicznymniemiecko-polskim WNT”, wykazuje, że „rodziciele noworodka”wydali na świat znacznie bardziej okazałegoi dorodnego potomka branży budowlanej. Można go polecićwszystkim zainteresowanym osobom, instytucjomi przedsiębiorstwom tej branży, a także budowlańcomuczącym się języka niemieckiego.Książka dostępna w księgarniina stronie www.inzynierbudownictwa.pl■■■■skrócenie katalogu dokumentów wymaganych odwykonawcy,umożliwienie wykonawcy dokonywania korektyoświadczeń i dokumentów oraz podziału przedmiotuzamówienia,dialog konkurencyjny,aukcję elektroniczną.Na 66 stronach Autor towarzyszącego ustawie tekstuklarownie wyjaśnia i komentuje wprowadzone zmianyw przepisach: 1) ogólnych, 2) dotyczących posta-nowienia o udzielenie zamówienia, 3) szczegółowych,4) dotyczących umowy w sprawie zamówienia publicznego,5) uprawnień prezesa Urzędu Zamówień Publicznych,6) środków ochrony prawnej, 7) odpowiedzialności zanaruszenie przepisów ustawy. Znajdujemy w nich cennepraktyczne uwagi dla wszystkich zainteresowanych.Książka dostępna w księgarniina stronie www.inzynierbudownictwa.pl■ zasady obmiaru do obliczania powierzchni i kubaturybudynków według PN i PN-ISO,■ zasady obliczania powierzchni i kubatury budynkówwedług PN i PN-ISO,■ stosowanie zasad do obliczania powierzchni i kubaturybudynków w praktyce projektowania i budowyoraz utrzymania i przebudowy budynków,■ możliwości określania wskaźników techniczno-ekonomicznychz wykorzystaniem wartości obliczonychna podstawie PN i PN-ISO.Praktyczna zaleta tego poradnika tkwi m.in. w tym, żeAutor nie ogranicza się do relacjonowania przepisów, normczy zasad, lecz przy wykorzystaniu porównawczych zestawieńtabelarycznych oraz za pośrednictwem rysunków aplikujeczytelnikowi obrazy zasad obmiaru i obliczania powierzchnioraz zasad obmiaru i obliczania kubatury budynków.W Aneksie 1 Autor omówił i w tabelarycznym zestawieniuzademonstrował zasady kwalifikowania powierzchniużytkowej podstawowej i pomocniczej oraz gospodarczeji powierzchni ruchu w różnych rodzajach budynków,a w Aneksie 2 postawił 30 praktycznych pytań, na któreudzielił odpowiedzi. Dopełnieniem tych utylitarnychwartości poradnika jest ilustrowany słownik 95 pojęći terminów technicznych występujących w aktach prawnychi normach, ale nie zdefiniowanych w normach dotyczącychobliczania powierzchni i kubatury budynków.Książka dostępna w księgarniina stronie www.inzynierbudownictwa.plPonadto komentuje wiele ważnych nowych przepisówdotyczących m.in.:■ szczegółowych warunków przyłączania podmiotówdo sieci: gazowych, elektro-energetycznych, ciepłowniczychoraz ruchu i eksploatacji tych sieci,■ regulacji prawnych wspierających rozwój odnawialnychźródeł energii oraz mechanizmów finansowegowspierania związanych z tym przedsięwzięć,■ polityki energetycznej Polski do 2025 r.,■ szczegółowych zasad stwierdzania kwalifikacji posiadanychprzez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń,instalacji i sieci.Jest to praktyczne źródło przepisów prawnych dla instalatorówurządzeń i instalacji elektrycznych, gazowych lub cieplnychoraz pracowników przedsiębiorstw energetycznych.Książka dostępna w księgarniina stronie www.inzynierbudownictwa.plSTYCZEŃ 2007INŻYNIER BUDOWNICTWARecenzje opracował mgr inż. EUGENIUSZ PILISZEK79

NAUKAEuropejska sieć instytutówbadawczych budownictwa ENBRIFot. Archiwum ITBFot.1. Badania wytrzymałościowe słupa żelbetowego sprężonego wirowanego na stanowiskustendowym przy jednoczesnym zginaniu i skręcaniu w laboratorium ITBEuropean Network of BuildingResearch Institutes została utworzonaw 1988 r. przez wiodące europejskieinstytuty badawcze budownictwa– działające poza ramami wyższychuczelni – z 7 państw dawnego składuUE. Obecnie ENBRI zrzesza instytutyz 22 państw (wykaz instytutóww załączniku). Aby zoptymalizowaćskuteczność działań, każdy krajjest reprezentowany przez jednąinstytucję. Polskę reprezentujeInstytut Techniki Budowlanej, któryzostał członkiem ENBRI w 2000 r.Celem ENBRI jest działanieprzy udziale przedstawicielieuropejskiego przemysłubudowlanego i Komisji Europejskiejna rzecz konkurencyjności,jakości i bezpieczeństwa budownictwa.Ponadto członkowie ENBRI promująprace badawcze w tym sektorzezarówno na szczeblu krajowym, jaki europejskim, doradzają przedstawicielomwładz i szerokiemu środowiskuw kwestii socjalno-ekonomicznych korzyścipłynących z inwestycji w badaniai rozwój przemysłu budowlanego.W ramach sieci ENBRI każdy krajczłonkowski ma dostęp do szerokiegozakresu tematycznego oraz doskonałego,często unikatowego wyposażeniabadawczego. Każdy instytutczłonkowski ma własny, niezależnyprofil działań (w głównym zarysieprac bardzo zbliżony do pozostałychinstytutów). Współpraca w ramachENBRI umożliwia uczestniczeniewe wspólnym opracowywaniu wszelkichzagadnień związanych z budownictwem.Zatwierdzona została nowa strategiaENBRI, której główne cele to:promowanie korzyści z inwestowaniaw rozwój i badania na rzecz budownictwa;propagowanie współpracypomiędzy członkami ENBRI, związkówz Komisją Europejską i przedstawicielamisektora budowlanegow Europie; informowanie decydentówi szerszych grup odbiorcówo kwestiach związanych z badaniamii innowacjami w budownictwie.Działalność ENBRI w 2006 r.Intensywna wymiana informacjipomiędzy członkami ENBRI dokonywanajest na spotkaniach RadyDyrektorów dwa razy w roku, uzupełnianychwizytami technicznymiw laboratoriach, a niekiedy na placachbudów.W roku 2006 podczas spotkań dokonanoprzeglądu udziału instytutówENBRI w FP 6 – Szóstym Programie RamowymBadań i Rozwoju Technicznego(2002–2006). Członkowie ENBRI byliszczególnie aktywni w działaniach narzecz zrównoważonego rozwoju, badańw zakresie materiałów i procesów orazw zakresie technologii informatycznych.Równolegle z FP6 prowadzonowiele innych projektów badawczych finansowanychz UE.Na spotkaniach Rady Dyrektorówomówiono zarysy Siódmego ProgramuRamowego Komisji EuropejskiejFP7 (2007–2013), który ma obejmowaćprogramy szczegółowe:• Współpraca – zakres tematycznyzostał rozszerzony względem FP6z siedmiu do jedenastu priorytetów:zdrowie; żywność, rolnictwoi biotechnologie; technologie informacyjnei komunikacyjne (ICT);nanonauki, nanotechnologie, materiałyi nowe technologie produkcyjne;energia; środowisko (łącznieze zmianami klimatycznymi);transport (łącznie z aeronautyką);nauki społeczno-ekonomicznei humanistyczne; bezpieczeństwoi przestrzeń kosmiczna; energia termojądrowa;energia rozszczepieniai ochrona przed promieniowaniem.• Pomysły – wspieranie badań wewszystkich dziedzinach naukii technologii poprzez tworzeniezespołów konkurujących naszczeblu europejskim.• Ludzie – kontynuacja programu„Marie Curie” z FP6.• Możliwości – wsparcie badańi innowacji w całej Europie i za-80 INŻYNIER BUDOWNICTWA STYCZEŃ 2007

Stahlwerk AnnahutteNAUKAInstytuty członkowskie ENBRIBAM – Niemcy, www.bam.de; BRE – Wielka Brytania, www.bre.co.uk; SINTEF/BYGGFORSK – Norwegia, www.sintef.no;IETcc-CSIC – Hiszpania, www.ietcc.csic.es; CSTB – Francja, www.cstb.fr; WCTB/CSTC – Belgia, www.cstc.be; EMI – Węgry, www.emi.hu;EMPA – Szwajcaria, www.empa.ch; ENTERPRISE IRELAND – Irlandia, www.enterprise-ireland.com; IBRI – Islandia, www.rabygg.is;IGH – Chorwacja, www.igh.hr; INCERC – Rumunia, www.incerc.ro; ITC – Włochy, www.itc.cnr.it; ITB – Polska, www.itb.pl;LNEC – Portugalia, www.lnec.pt; SP – Szwecja, www.sp.se; SBi – Dania, www.sbi.dk; TNO – Holandia, www.bouw.tno.nl;TSUS – Słowacja, www.tsus.sk; TZUS – Czechy, www.tzus.cz; VTT – Finlandia, www.vtt.fi/rte; ZAG – Słowenia, www.zag.si.Fot.2. Obrady ENBRI w Instytucie Techniki Budowlanej w maju2005 rokupewnienie ich możliwie najlepszego wykorzystania.Tematem spotkań były również założenia Programuna rzecz Konkurencyjności i Innowacji – CIP (2007–2013), który został wyodrębniony z FP7 w myśl zasady, żekonkurencyjności i innowacji nie można traktować jakoaspektów badań naukowych.Dyrektorzy instytutów przyjęli inicjatywęInternational Insight – międzynarodowegoserwisu wymiany informacji. Powstaniestrona internetowa, na której członkowieENBRI, jako autorytatywne i wiarygodneźródła, będą regularnie umieszczać informacjena temat kluczowych osiągnięćwpływających na funkcjonowanie sektorabudowlanego. Zadaniem zrzeszonychw ENBRI instytutów będzie nie tylko dostarczenieinformacji do nowo powstałegoserwisu, ale również ich rozpowszechnianiew kraju. Wstępnie zatwierdzono sześćobszarów tematycznych, w ramach którychma następować wymiana informacji:konstrukcje budowlane, fundamenty,materiały i komponenty budowlane; procesybudowlane, IT i zarządzanie; regulacje prawne, certyfikacja,normy; badania działalności gospodarczej i rynku;ogień, bezpieczeństwo i zarządzanie ryzykiem; zrównoważonyrozwój, energia, wewnętrzne i zewnętrzne środowisko.Fot. Archiwum ITBdoc. dr inż. STANISŁAW M. WIERZBICKIInstytut Techniki Budowlanejmgr ANNA PACHMANInstytut Techniki BudowlanejCCL Stressing SystemsSAH

Shell Gas (LPG)– wi´cej ni˝ na pierwszy rzut oka.Shell Gas (LPG) zapewnia swoim klientom i partnerom:– kompleksowe rozwiàzania w zakresie projektowania i budowy instalacjido zasilania gazem p∏ynnym (LPG),– doradztwo i wsparcie techniczne poparte doÊwiadczeniem grupy Shellna rynkach Êwiatowych,– dostawy gazu o sta∏ych, kontrolowanych parametrach, zgodnych z PN i EN,– sta∏à, wysokà jakoÊç produktów i us∏ug gwarantowanà certyfikatem jakoÊciISO 9001 Bureau Veritas,– stabilnoÊç wspó∏pracy i bezpieczeƒstwo,– wsparcie marketingowo-reklamowe w oparciu o renomowanà mark´ Shell.Warto z nami wspó∏pracowaç!Dowiedz si´ wi´cej:e-mail: marketing@shellgas.com.plinfolinia: 0 801 11 77 11www.shellgas.pl