Rama: Emigrantët pjesë e Rilindjes Kombëtare - Tribuna News

12 TRIBUNA • E shtunë, 04.02. 2012 - e premte, 10.02. 2012KulturëPreç Zogaj, vështrimi poetik i botës në 400 faqeShkrimtari PreçZogaj ka përmbledhurjetëshkrimin e tij poetik, më shumë se 25vjeçar, në librin e promovuar të enjten në Tiranë,“Ngjarje në tokë”.Krijimet poetike më të mira të autorit, të frymëzuaranga dashuria, vendi i tij apo fatete njerëzve, janë përfshirë në këtë botim tëri, të përzgjedhura nga 9 vëllimet poetiketë tij.Gjatë promovimit të librit, në prani të artistëvee politikanëve të ndryshëm, Zogaj thase poezia vazhdon të jetë një vlerë sovranee artit, një mbretëreshë e artë. “Ky vështrimpoetik i botës do ta shoqërojë jetën njerëzorederi në fundin e vet”, tha Preç Zogaj“Ngjarje në tokë”, një përmbledhje e veprës sëpoetit dhe politikanit shqiptar Preç Zogaj, fletpër përvojën kolektive të popullit shqiptar gjatëperiudhës që çoi drejt rënies së komunizmitnë Europën Lindore dhe menjëherë pas saj.Vargjet e Zogajt, të krijuara midis viteve 1985- 2010, janë një analizë e brendshme e njëpopulli, që pas disa dekadash doli nga një prejdiktaturave më të izoluara dhe më të egra tëbotës.Ky libër vjen në shqip pasi është botuar pakkohë më parë edhe në SHBA, nga Universiteti iTeksasit, me krijime që politikani dhe shkrimtariZogaj ka botuar që në vitin 1985.Studiuesi dhe publicisti Piro Misha, gjatë fjalëssë tij në promovimin e librit, vlerësoi aftësinë eZogajt për të venë një mur mes Preçit politikandhe Preçit poet dhe kombinimin e dy realiteteve.“Sa më i ashpër është realiteti politik aqmë intime e brishtë është poezia e Zogajt”, thaMisha.Ndëra gazetari Bujar Xhaferri e cilësoi poezinëe Zogaj si një krijimtari që të krijon mundësinëpër t’u larguar nga një realitet ku dominon gjykimii ashpër për gjërat. “Preçi vazhdon të eksperimentojëmënyra të reja për përshkrimin etemave universale”, tha Xhaferri. Sipas tij, krijimtariae 10-të viteve të fundit të Preç Zogajt eka konsoliduar statusin e tij si poet shqiptar.Ky vëllim poetik nga Preç Zogaj, është i pari qëbotohet në SHBA, por shkrimtari dhe publicistika cikle të shumta të cilat janë përkthyer nëitalisht, spanjisht, gjermanisht apo frëngjisht.Botime të tjera të Zogajt përmenden “Emrattuaj” (1985), “E pakryer” (1987), “Njëri ngaata” (1987), “Vonesa” (1990), “A thua do tëvish duke qeshur” (1989), “Shëtitorja” (1990),“Finalja” (2004), etj.Saimir Kumbaro, njëdokumentar për gjyqete diktaturësKy vit jubile për shtetin shqiptarka frymëzuar artistë nga tëgjitha fushat për të realizuarkrijime artistike me në qëndërhistorinë 100-vjeçare të Shqipërisëapo figurave më të rëndësishmetë kombit.Pjesë e këtyre krijimeve do tëjetë edhe dokumentari i regjisoritSaimir Kumbaro “Martirët”,për gjyqet e diktaturës,1945-1947. Për dokumentarinme skenar të Uran Butkës, janëpërdorur materiale nga arkiva eMinistrisë së Brendshme,.Sipas regjisorit Kumbaro, kjopjesë e historisë dhe filmat nëlidhje me të kanë qënë tabu,ndaj është një pjesë që tashmëduhet thënë. “E kam parë nënjë këndvështrim tjetër. Kamdashur të bëj një film që tëmbetet tek publiku dhe mesazhifilozofik i filmit është denoncimii dhunës, pavarësisht se kushe përdor atë”, është shprehurKumbaro për mediat.Dokumentet e përdorur përfilmin tregojnë janë përdorurrreth 18 lloje torturash, fizikedhe psikofizike, si futja e hekurittë skuqur në kockë, mbajtjavarur, lënie me ditë pa bukë,mbajtja në qeli me ujë në mestë acarit. Gjyqet në atë kohëbëheshin në ish- kinemanë “17Nëntori”, që atëherë quhej “Nacional”dhe qëllimisht ktheheshinnë spektakle ku spektatorëtme porosi duartrokisnin, turmajashtë emocionohej dhe binteviktimë e histerisë kolektive,duke kërkuar varje për personatqë gjykoheshin.“Martirët” është prodhim i “SkFilm”, me financim nga QKK,dhe është pjesë e prodhimevetë saj në kolanën e 100-vjetorittë Pavarësisë.Nga Gëzim KABASHIZija Saraçi, këngëtari i njohuri festivaleve të muzikëssë lehtë, është rikthyernë skenën e teatrit “AleksandërMoisiu” të Durrësit pas gati 22vjetësh. Gjatë një ceremonie dekorimifundvitin e kaluar, Saraçika hyrë në skenë me tingujt e“Këngës së marinarit”, ndoshtamë e njohura në repertorin qëpërmbledh bashkë me këngët eautorëve të tjerë, edhe krijime tëatij vetë. Ka fituar duartrokitjete bashkëqytetarëve, të cilët ekanë parë të formohet si artistdhe që prej shumë vitesh dininpak për jetën e tij.“Më kanë dhënë kënaqësinëmë të madhe në këto vite”, dotë shprehej ai kur notat e këngëssë deteve dhe oqeanevedo tia linin vendin përgëzimevetë spektatorëve. Duket si preludi një ringjalljeje për një ngazërat më interesantë të viteve1970-1980, atëherë kur muzikae lehtë ishte një nga mënyrat epakta të argëtimit për dëgjuesit,por që mund t’u kushtonteshtrenjtë krijuesve dhe interpretuesvetë saj.Rikthimi, ëndrra më e bukurZija Saraçi ka mall për skenën;ka mall edhe për spektatorëtdhe është i bindur se dotë jetë shumë shpejt mes tyre.ZIJA SARAÇI,kthimii njëkëngëtaritëmadhMegjithëse ka hyrë në dekadëne shtatë të jetës, interpretuesii njohur e ka shpallur sfidën etij: Të këndojë përsëri para publikutshqiptar, duke hedhur tejndrydhjen dhe vetpërmbajtjene shekullit të shkuar. Saraçiështë përgatitur të këndojë nënjë spektakël të madh, jo vetëmkëngët e hershme të festivalevedhe anketave muzikore, por tëshpalosë faqet më të bukuratë muzikës italiane, spanjollee angleze, e mbi të gjitha edhekrijimtarinë e tij të viteve tëfundit, kompozuar, orkestruardhe kënduar në Itali.Zija Saraçi tregon kontaktine parë me skenën, në vitin elargët 1966, atëherë kur bashkëmoshatarëte tij e njihnin si“zhdoganuesin” e këngëve tëhuaja; kur këngëtarët italianëLuciano Tajoli dhe Claudio Villaishin idhujt e tij lirikë; kur ngafestivali i këngës së Durrësit dotë ndriçohej nga projektorët eFestivaleve në RTVSH; kur dotë kujdesej që përballë kameraveasgjë të mos dilte jashtëkornizave apo atëhere kur do tëvuante pasojat e asaj së cilës iishte ruajtur më shumë: atësisësë tij.Po aq ka vuajtur në vitet1990 kur ka hasur në indiferencëne institucioneve dhekur mbështetja e tij e vetmenë ditët e vështira është bërëfamilja, e shoqja Valentina dhedy djemtë Barti dhe Maresteli.Vitet erinisë. MekëngëtarinBashkimAlibali(djathtas)Vitet e kaluara në Firence kanëqenë të ngjeshura me punë, ecila e ka rritur profesionalisht,por i ka dhënë edhe kënaqësinëe të kënduarit përkrah bashkëatdhëtarëve.Shumë shpejt pasmbërritjes në Firence, Saraçibëhet pikë referimi për artistëtshqiptarë që jetojnë e punojnënë rajonin e Toskanës. Këngëtarii detit zgjidhet unanimishtpresident i Shoqatës së shkrimtarëvedhe artistëve shqiptarëdhe vitet e Zija Saraçit duket sikurnumërohen mbrapsht. Ai endjen vetën më të ri dhe kërkonprovën e kontaktit me spektatorët,në skenat shqiptare.Peripecitë e festivaleveNë thelb historia e këngëtaritZija Saraçi nuk ndryshon shumënga ajo e shumë artistëvetë tjerë të viteve 1970. Saraçi ubë shpejt i përkëdheluri i kompozitorëvetë njohur si, NikollaZoraqi, Gjon Simoni, FerdinandDeda, për të cilët këngëtaridurrsak vazhdon të ruajë njërespekt të veçantë. Nga edicionii 9-të deri në atë të 14-të ZijaSaraçi ka marrë pjesë pa ndërprerjenë festivalet e këngës.“Kam debutuar me këngën“Nënë dhe shoqe” të kompozitoritTasim Hoshafi, i cilimë përzgjodhi në konkurimin eZërave të Rinj dy muaj përparaveprimtarisë”, tregon ai. Po atëvit Saraçi këndon “Viti i ri” tëNexhmedin Dokos.Pastaj vijojnë:në Festivalin e 10-të këngët “Vajzame balonë” ngaAleksandër Lalodhe “Horizontet”nga AleksandërPeçi. Në edicionine 11-të, festivalinqë shkatërroikarrierën e dhjetraartistëve, ai këndon“Sonte utakoj të gjithëve”,që u rendit e katërtapas grumbullimittë pikëve ngajuritë në Tiranëdhe në rrethe. Nëtre festivalet eradhës nga i 12-titë i 14-ti, Zija SaraçIkëndon “Nëpër ditët tona”të Kastriot Gjinit, së bashku meRamadan Muhametin këndon“Qyteti i ri” të Rexhep Hasimitdhe “Urimi i bardhë” i N. Bulos.Ishte një karrierë gjithnjë nëngjitje, spektatorët e donin dhee duartrokitnin, e megjithatëSaraçi ishte i kujdesshëm nëparaqitjet e tij. Duket sikurdurrsaku i këngës ka arritur tëmbijetojë në periudhën më tëvështirë për krijuesit dhe interpretuesitshqiptarë të këngës.Por në fakt nuk ndodhi kështu.Një shkrim i vitit 1974 nëgazetën “Zëri i popullit” metitull “Të mos ambjentohemi metë huajën” ndër të tjera evidentonteshfaqjet e huaja të Saraçitnë skenë. Një goditje që habitishumëkend, nga ata që vinin rekujdesin e Saraçit për klishetëe përcaktuara, por që sipas atijvetë, kishin lidhje me smirëndhe me emrin e babait të tij,edhe pse nuk kishte jetuar metë asnjë ditë. Artisti i mirënjohuri “Këngës së marinarit”, krijim ikompozitorit Isuf Xhumrri dhepoetit Moikom Zeqo, do të nistekalvarin e pamerituar të luftëspër t’u rikthyer te pasioni i tij,kënga dhe skena.Ajo që ka ndikuar pozitivishtnë jetën e Saraçit në këtëperiudhë të vështirë ka qenëkrijimi i familjes. Në shtatortë vitit 1974, Zijai u fejua meValentinën, një vajzë elbasanase,edhe ajo artiste amatore.Fatmirësisht vazhdoi të punojënë estradën e Durrësit. Saraçikujton se në vitin 1982, 6 vjetpas goditjes, kompozitori GazmendMullai që porsa kishteardhur në redaksinë e muzikësnë Radio-Tirana, asistoi nëshfaqjen e estradës së Durrësit.“Ai më ftoi të jem pjesemarrësnë Anketën Muzikore të Radios,ku këndova për herë të parë sikantautor dhe fitova vendin epare”, tregon Zija Saraçi.Në dy Festivalet e mëpasëm1985-1986 dy krijimet ekompozuara nga Zija Saraçiinterpretohen nga Petrit Lulo,dhe nga dueti Pëllumb Elmazi-Jolanda Dhamo. Në vitet 1988dhe 1990 Zija Saraçi këndon sëbashku me Engjëllushe Lazen,ndërsa në vitin 1990 këndonkrijimin e tij “Ëndërr”. Artistii 120 këngëve të kënduara nëskenat shqiptare është rikthyernë Shqipëri pas një periudhe tëgjatë në vendin fqinj. Ai ka nisurtë këndojë në piano-baret eDurrësit dhe Tiranës, por ështëi bindur se shumë shpejt do tëjetë në skenë, edhe më fuqishëmse dikur.