opodatkowanie

26 Część pierwsza. Dylematy reformy stanowienia podatków i kształtowania systemu podatkowego
fundamentalne ograniczenie formalne w zakresie nakładania podatków, które
Konstytucja RP kieruje w stronę władzy ustawodawczej, i zarazem minimum
minimorum wymagane od konstytucji współczesnych państw demokratycznych.
Jest to niewątpliwie ograniczenie udziału władzy wykonawczej w stanowieniu
prawa podatkowego, a więc w domenie zarezerwowanej przez ustawę zasadniczą
dla władzy ustawodawczej, co jeszcze na początku polskiej transformacji
ustrojowej nie było tak oczywiste. Wystarczy w tym momencie przypomnieć
sprawy dotyczące ustalania stawek podatkowych m.in. w podatku akcyzowym 39 ,
w podatku dochodowym od osób fizycznych 40 czy też zwolnień podatkowych 41 .
Jeszcze w pierwszej połowie lat 90. XX wieku zasadą było ustalanie stawek podatkowych
w podatku akcyzowym nawet nie w drodze rozporządzenia, lecz
zarządzenia Ministra Finansów 42 . Podobnie rzecz się miała ze zwolnieniami
w podatku dochodowym od osób fizycznych, które w znacznej części wprowadzane
były przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia 43 .
Już w orzeczeniu z 19 października 1988 r., sygn. Uw 4/88 44 , dotyczącym oceny
zgodności z ustawą o opodatkowaniu jednostek gospodarki uspołecznionej 45
rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie stawek podatku od ponadnormatywnych
wypłat wynagrodzeń 46 Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że: ustawa
nie powinna powierzać aktom wykonawczym takich treści, które określają konstrukcję
podatku (podmiot, przedmiot, podstawę opodatkowania, stawki). Takie
upoważnienie prowadziłoby w istocie do ominięcia zasady ustawowej regulacji
obowiązków. Ustawa może natomiast upoważnić wskazane organy państwowe
do szczegółowego określenia i wyjaśnienia przyjętych rozwiązań, a nawet do ich
39
Zob. np. orzeczenie TK z 1 marca 1994 r., sygn. U 7/93, OTK 1994, cz. I, s. 28 i n.
40
Zob. np. orzeczenie TK z 15 marca 1995 r., sygn. K 1/95, OTK 1995, nr 1, poz. 7, oraz obwieszczenie
Ministra Finansów z 29 grudnia 1994 r. w sprawie stopy procentowej dla
naliczania dywidendy obligatoryjnej, wysokości składki na Fundusz Pracy i wysokości
niektórych stawek należności budżetowych (Mon.Pol. nr 69, poz. 625, ze zm.).
41
Zob. np. wyrok TK z 29 października 1996 r., sygn. U 4/96, OTK ZU 1996, nr 5, poz. 40.
42
Zob. np. zarządzenie Ministra Finansów z 12 maja 1993 r. w sprawie stawek podatku
akcyzowego dla wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego, niektórych innych
napojów alkoholowych, paliw do silników, wyrobów tytoniowych oraz zwolnień od tego
podatku (Mon.Pol. nr 24, poz. 241, ze zm.); też w tej samej materii zarządzenie Ministra
Finansów z 10 listopada 1995 r. (Mon.Pol. nr 61, poz. 684).
43
Zob. § 12 rozporządzenia Ministra Finansów z 21 grudnia 1991 r. w sprawie wykonania
niektórych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. nr 124,
poz. 553, ze zm.) oraz dotyczące tej samej materii rozporządzenie Ministra Finansów
z 24 marca 1995 r. (Dz.U. nr 35, poz. 173, ze zm.).
44
OTK ZU 1988, poz. 5, s. 58–80.
45
Ustawa z 26 lutego 1982 r. (Dz.U. 1987, nr 12, poz. 77).
46
Dz.U. 1988, nr 15, poz. 110.