opodatkowanie

32 Część pierwsza. Dylematy reformy stanowienia podatków i kształtowania systemu podatkowego
unormowań w życie 68 . Zakaz retroaktywnego działania przepisów oraz nakaz
zachowania vacatio legis: uzupełniają się wzajemnie, stanowiąc też przejawy
zasady pewności prawa i zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego
przez nie prawa. Niedopuszczalne jest więc, by nowe unormowania zaskakiwały
swych adresatów. Adresat normy musi mieć zapewniony czas na przystosowanie
się do zmienionych regulacji i na bezpieczne podjęcie odpowiednich decyzji co do
dalszego postępowania 69 . W procesie stanowienia prawa istotne znaczenie ma
więc nie tylko ustanowienie przez normodawcę vacatio legis, ale – co podkreśla
TK – nadanie jej odpowiedniego wymiaru czasowego 70 .
W swoim orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny zajmował się vacatio legis
ustaw podatkowych przede wszystkim w kontekście ustawy z 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 2012, poz. 361, ze zm.) 71 ,
stwierdzając, że: w zasadzie nie jest dopuszczalne dokonywanie zmian samych
obciążeń podatkowych w ciągu roku podatkowego. Ponadto zmiany w regulacji
prawnej podatku dochodowego od osób fizycznych powinny być ogłaszane co najmniej
na miesiąc przed końcem poprzedniego roku podatkowego 72 , a termin ten
należy wywieść w istocie z zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2
Konstytucji) i wyprowadzonej z niej zasady zaufania do państwa i prawa 73 . Zasada
ta ma zastosowanie również do innych podatków, których wymiar dokonywany
jest za okresy roczne 74 , a więc i podatku dochodowego od osób prawnych,
zryczałtowanych form opodatkowania podatkiem dochodowym od osób
fizycznych (karta podatkowa, ryczałt ewidencjonowany, ryczałt od przychodów
osób duchownych), podatku od spadków i darowizn, podatków: rolnego, leśnego,
od nieruchomości, od środków transportowych.
Wymóg miesięcznego okresu dla vacatio legis nie ma charakteru bezwzględnego,
ale odstąpienie od niego dopuszczalne jest, gdy przemawiają za tym uzasadnione
argumenty prawne 75 . Na przykład w wyroku K 47/01 76 Trybunał stwierdził,
że: Równowaga budżetowa i stan finansów publicznych są wartościami
68
Por. wyrok TK z 18 października 1994 r., sygn. K 2/94, OTK ZU 1994, nr 2, poz. 36.
69
Ibidem.
70
Ibidem.
71
Por. wyroki TK: z 14 grudnia 1993 r., sygn. K 8/93, OTK 1993, nr 2, poz. 43; z 24 maja
1994 r., sygn. 1/94, OTK 1994, nr 1, poz. 10; z 28 grudnia 1995 r., sygn. K 28/95, OTK 1995,
nr 3, poz. 21; z 15 lutego 2005 r., sygn. K 48/04, OTK-A ZU 2006, nr 2, poz. 25.
72
Por. wyrok TK z 15 lutego 2005 r., sygn. K 48/04, op. cit. Również wyrok TK z 27 lutego
2002 r., sygn. K 47/01, OTK-A ZU 2002, nr 1, poz. 6.
73
Por. wyrok TK K 48/04, op. cit.
74
Ibidem.
75
Por. wyrok TK z 25 listopada 1997 r., sygn. K 26/97, OTK ZU 1997, nr 5–6, poz. 64,
76
Wyrok z 27 lutego 2002 r., sygn. K 47/01, op. cit.