SAHİCİ KALMAK

GEÇMİŞ ZAMANIN İZİNDE
ifadesinin kendi başına bir hakaret
yolu olduğunu görüyoruz. Ama
bunun için kendimizi fazla yormayalım,
çünkü önümüzde çok daha
açık seçik bir örnek var. Edebiyat
tarihinin belki de en sinsi karakteri
olarak bilinen, Othello’daki Iago, bir
keresinde kendini savunurken;
“Gerçekten doğru söylüyorum,
yoksa Türk olayım!”
gibi çevrilebilecek bir laf eder. Hani
bizde sokak ağzında, “Allah belamı
versin ki...” gibi bir argo vardır.
“Yalan söylüyorsam kör olayım!” da
başka bir örnek. İşte aynen onun
gibi, Iago, yemininde “Allah beni
çarpsın!” yerine “Allah beni Türk etsin!”
diyor. Dilimizdeki Shakespeare
çevirilerinde bunun “Yalan söylüyorsam
sünnet etsinler beni!” şeklinde
bulunduğunu da ekleyelim.
Yine aynı oyunda birbiriyle öldüresiye
kavga eden iki adamına Othello;
“Neden kavga ediyorsunuz,
Türk oldunuz da mı bu kadar barbarsınız?!”
diyerek çıkışır. Zira Shakespeare’in
dünyasında barbarlığın
yolu Türk olmaktan geçer! Vahşiliğin
ve kabalığın adıdır Türklük bu
oyunlarda.
Şimdi şu “Türk olmak” meselesine
eğileceğiz. Bu yazının mihenk noktalarından
biri de burası. Ama önce
bir iki örnek daha...
Hamlet, sırdaşı Horatio’ya içini dökerken;
“Talihim Türk olursa...
...Bir tiyatro kumpanyası alır mı
beni?” mealinde bir şeyler geveler.
Burada kilit nokta “talihin Türk
olması.”
Kuru Gürültü adlı komedide ise
Margaret, Beatrice’e;
“Eğer Türk olmadıysan,
hiç kimseye güvenme...” gibisinden
saçma bir laf daha eder.
Bu örneklerin hepsinde de “Türk
olmak” veya “Türk’e dönmek,” talihsizliğe,
kötü şansa, barbarlığa ya
da vahşete işarettir.
Aslında buradaki ifadenin aslı “turned
Turk”tür, ama “Türk döndüsü”
Batı dünyasının çoğu
Müslümanlığı Türkler
üzerinden tanıdıkları
için Türklük İslam’la
eşanlamlı hâle gelmiştir.
İslam medeniyetini
Osmanlı İmparatorluğu
üzerinden gören ve yaşayan
onlarca Batılı millet
için Türk eşittir Müslüman’dır.
Yani onlar
Araplara da, İranlılara
da “Müslüman” derken
“Türk” diyorlardı!
demek biraz garip duruyor. İfade,
geçtiği yere göre, eski Türkçedeki
“mühtedi” anlamına da gelir; yani,
başka bir dinden geçerek, İslam’ı
kabul eden kişilere verilen sıfat.
Ama Shakespeare, hiçbir oyununda
Müslüman ya da İslam kelimesini
kullanmıyor. Bunun yerine “Türk”ü
kullanıyor. İşte zurnanın zırt dediği
yer de burası. Bunu iyi dinleyin:
Sadece Shakespeare için değil, o
dönemki pek çok Batılı için “Türk”
demek “Müslüman” demektir. İngilizler
dâhil, Batı dünyasının çoğu
Müslümanlığı Türkler üzerinden
tanıdıkları için Türklük İslam’la
eşanlamlı hâle gelmiştir. İslam medeniyetini
Osmanlı İmparatorluğu
üzerinden gören ve yaşayan onlarca
Batılı millet için Türk eşittir Müslüman’dır.
Yani onlar Araplara da,
İranlılara da “Müslüman” derken
“Türk” diyorlardı!
Aslında yukarıda sıraladığımız örneklere
bir de bu açıdan bakmak
lazım, yani aslında Shakespeare’in
karakterleri hakaret anlamında
“Türk” derken, “Müslüman;” “Türk
olan” derken de “Müslüman olan”
insanları kastediyorlar. İnsan ırkını
değiştiremez, ama inançlarını değiştirebilir,
bu yüzen de “Türk olmak”
veya “Türk’e dönüşmek,” her
ne kadar mantıksız görünse de yukarıdaki
bilgi ışığında elimizdeki en
mantıklı ifade olarak kalıyor.
Shakespeare’in bunu oyunlarında
başka hiçbir açıklama yapmaksızın
kullanması da şunu gösteriyor ki,
oyunu izleyenler “Türk olmanın”
yani “Türkleşme”nin Müslüman
demek olduğunu şıp diye anlıyor.
Yani İngilizcede o dönemde “Türk
olmak” veya “Türk’e dönmek” şeklinde
çevrilebilecek ifade dile yerleşmiş.
Dileyenler açsınlar büyük
İngilizce sözlükleri baksınlar, o dönemde
ve sonrasında dil dağarcığında
olan bir ifade. Bu kelimenin anlattığı
vakıa eğer defalarca kez vuku
bulmasaydı, bu ifade bu şekilde dile
yerleşir miydi?
Hiçbir şey değilse bile, bu “Türk
olmak” ifadeleri Shakespeare’deki
Türk saplantısını, daha doğrusu
Türkler karşısındaki aşağılık kompleksini
ortaya koymaya yeter.
Peki, Shakespeare neden işi gücü
bırakıp Türkleri böylesine kötü göstermeyi
tercih etmiş?
www.diyanetdergi.com
MART 2017 DİYANET AYLIK DERGİ 67