Yuval Noah Harari - Hayvanlardan Tanrılara Sapiens - Kolektif

misyon olarak belirlemişti. Halifeler de peygamberin vahiylerini mümkünse
barışçıl yollarla, gerekirse de kılıç zoruyla yaymak için ilahi bir
yetkiyle donanmışlardı. İspanyol ve Portekiz imparatorlukları da Doğu
Asya ve Amerika’da peşinden koştukları şeyin zenginlik değil, insanları
doğru inanca döndürmek olduğunu öne sürdüler. Aynı şekilde, İngilizlerin
liberalizm ve serbest ticareti yayma misyonlarının üzerinde güneş
hiç batmıyordu, Sovyetler tarihsel olarak kapitalizmden ütopik bir
proletarya diktatörlüğe giden yoldaki yürüyüşü kolaylaştırma görevini
yakıştırdı kendisine. Bugün çoğu Amerikalı, Üçüncü Dünya ülkelerine
cruise füzeleri ve F-16’larla bile olsa demokrasi ve insan haklan kazanımlarının
götürülmesi gerektiğini düşünüyor.
İmparatorluklar tarafından yayılan kültürel fikirler nadiren yönetici
seçkinlerin uydurmasıdır. İmparatorluğun vizyonu evrensel ve kapsayıcı
olduğundan, imparatorluk seçkinlerinin tek bir geleneğe yapışıp kalma
mecburiyeti yoktu. Nereden esinlenmiş olurlarsa olsunlar yeni fikirlere,
normlara ve geleneklere adapte olma şansları vardı. Bazı imparatorlar
kendi kültürlerini saf hâle getirmek ve kökenlerine dönmek için uğraşırken
imparatorluklar genellikle halklarından olabildiğince çok şey alan
melez medeniyetlere dönüştüler. Roma’nın emperyal kültürü Romalı olduğu
kadar da Yunan’dı; Abbasilerin imparatorluk kültürü kısmen İranlı,
kısmen Yunan, kısmen Arap’tı. Moğol İmparatorluğu’nun kültürü
de Çin kültürünün kopyasıydı. Emperyal ABD’deyse Kenya kökenli bir
Başkan, İtalyan pizzası yerken favori filmi ArabistanlI Lawrence’ı izleyebilir
(Türklere karşı Arap isyanını anlatan bir İngiliz destanı).
Elbette bu kültürel kaynaşma sonucu yaşanan asimilasyon, yenilenler
için durumu daha kolay hâle getirmedi. Emperyal uygarlık pek çok
fethedilmiş halktan çok sayıda katkı almış olabilir, ama ortaya çıkan melez
sonuç yine de büyük çoğunluk için yabancıydı ve asimilasyon da genellikle
acılı ve travmatik bir süreçtir. Benimsenen ve sevilen bir yerel
geleneği bırakmak, en az yeni bir kültüre uyum sağlamaya çalışmak kadar
zor ve streslidir. Daha da kötüsü, tebaa halklar yeni kültüre adapte
olduğunda bile imparatorluk seçkinlerinin onlan “biz”in parçası olarak
görmesi on yıllar hatta yüzyıllar alabiliyordu. Fetih ve kabul arasında geçen
nesillerse tamamen ortada kalıyordu çünkü bunlar hem kendi yerel
kültürlerini kaybetmiş hem de imparatorluklann dünyasında eşit olarak
yer almalanna izin verilmeyen insanlardı ve uyum sağladıkları yeni kül­