Yuval Noah Harari - Hayvanlardan Tanrılara Sapiens - Kolektif

İnsanların oluşturduğu yapıların çoğunluğunda, bugün bile bu sihirli
rakam bir eşiktir. Bu eşiğin altındaki topluluklar, işyerleri, toplumsal ağlar
ve askeri birimler, varlıklarını bireylerin karşılıklı olarak birbirlerini
yakından tanımaları ve dedikodu sayesinde sürdürürler. Bu yüzden de
düzeni korumak için resmi rütbeler, sıfatlar ve kurallar gerekmez.530 askerden
oluşan bir müfreze, hatta 100 askerlik bir bölük bile yakın ilişkiler
sayesinde sorunsuz işleyebilir ve en az seviyede resmi disipline ihtiyaç
duyar; saygı duyulan bir çavuş, “bölüğün kralı”dır ve atanmış subayların
bile ötesine geçen bir otorite oluşturabilir. Küçük bir aile şirketi yönetim
kurulu, müdürler, genel müdür ve bir muhasebe departmanı olmadan
da hayatta kalabilir ve çok başarılı olabilir.
Ancak birey sayısı 150’yi geçtiği anda işler değişir. Binlerce askerden
oluşan bir birliği, bir müfrezeyi idare ettiğiniz gibi idare edemezsiniz. Başarılı
aile şirketleri büyüyüp daha fazla çalışan istihdam ettiğinde genelde
sıkıntıya düşer ve kendilerini yenileyemezlerse çoğu iflas eder.
Homo sapiens bu kritik eşiği aşıp, on binlerce kişiden oluşan şehirler
kurmayı ve milyonlarca insanı yöneten imparatorluklar oluşturmayı nasıl
başardı? Bunun sırrı muhtemelen kurgunun ortaya çıkmasıydı. Ortak
bir mite inanan çok sayıda yabancı, başarılı işbirliği yapabilirler.
Tüm geniş çaplı insan işbirlikleri -modern bir devlet, ortaçağda bir
kilise, bir antik şehir veya arkaik bir kabile- insanların kolektif hayal gücünde
yaşattıkları ortak mitler etrafında örgütlenmiştir. Kiliseler ortak
dini mitler etrafında örgütlenir. Birbirini tanımayan iki Katolik, yine de
birlikte bir haçlı seferine gidebilir veya bir hastane yapımına bağışta bulunabilir,
çünkü ikisi de Tanrı’nın insan vücudunda canlandırıldığına ve
günahlarımızı bağışlamak için kendisinin çarmıha gerilmesine izin verdiğine
inanırlar. Devletler ortak milli mitler etrafında örgütlenir. Birbirini
hiç tanımayan iki Sırp birbirinin hayatını kurtarmak uğruna ölümü
göze alabilir çünkü ikisi de Sırp milletinin varlığına, anavatanına ve Sırp
bayrağına inanır. Hukuk sistemleri, ortak hukuki mitler etrafında örgütlenir.
Hiç tanışmayan iki avukat, ikisine de tamamen yabancı birini savunmak
için bir araya gelerek güçlerini birleştirebilir, çünkü ikisi de ya-
5- Dunbar, Grooming, Gossip, and the Evolution of Language, s. 69-79; Leslie C. Aiello ve R. I. M.
Dunbar, “Neocortex Size, Group Size, and the Evolution of Language”, Current Anthropology, cilt:
34, sayı: 2 (1993), s. 189. Bu yaklaşımın eleştirisi için bkz. Christopher McCarthy vd., “Comparing
Two Methods for Estimating Network Size”, Human Organization, cilt: 60, sayı: 1 (2001), s.
32; R. A. Hill ve R. I. M. Dunbar, “Social Network Size in Humans”, Human Nature, cilt: 14, sayı:
1(2003), s. 65.