Yuval Noah Harari - Hayvanlardan Tanrılara Sapiens - Kolektif

veya ekonomik avantajları yoktu ama kıta kendine özgü bir potansiyel
biriktirdi ve bu potansiyel 1850’lerden sonra, bir anda çok belirgin hâle
geldi. 1750’de Avrupa, Çin ve Müslüman dünyası arasındaki görünürdeki
eşitlik sadece bir seraptı. İkisi de çok uzun kuleler inşa eden iki inşaat
ustası hayal edin. Ustalardan biri ahşap ve çamurdan tuğlalar kullanırken
diğeri çelik ve beton kullanıyor. İlk başta iki yöntem arasında çok
fark yokmuş gibi görünür çünkü iki kule de birbirine yakın hızda yükselir
ve yükseklikleri de benzerdir. Ancak kritik eşik geçildiğinde, ahşap
ve çamurdan yapılan kule ağırlığı taşıyamayarak çöker, çelik ve betondan
yapılan kuleyse kat kat büyüyerek gözün göremeyeceği yüksekliğe
ulaşır.
Avrupa, erken modern çağda, sonradan dünyayı fethetmesini sağlayacak
nasıl bir potansiyel geliştirmişti? Bu soruya birbirini tamamlayan
iki cevap verilebilir: modern bilim ve kapitalizm. Avrupalılar belirli bir
teknolojik üstünlükleri olmadığı sıralarda bile, bilimsel ve kapitalist zihniyetle
düşünmeye ve davranmaya alışmışlardı. Teknoloji bolluğu ortaya
çıktığında, Avrupalılar bunun hasadını herkesten daha iyi toplayabildi.
Dolayısıyla bilim ve kapitalizmin, Avrupa’nın, 21. yüzyılın Avrupa
sonrası dünyasına bıraktığı en önemli emperyal miraslar olması tesadüf
değildir. Dünyayı artık Avrupa ve Avrupalılar yönetmiyor, ama bilim ve
sermaye her zamankinden daha da güçlü. Kapitalizmin zaferleri bir sonraki
bölümde detaylı olarak incelenecek. Bu bölümse Avrupa emperyalizmi
ve modern bilim arasındaki aşk ilişkisine ayrıldı.
Fetih Zihniyeti
Modern bilim, Avrupa imparatorluklarında ve bu imparatorluklar sayesinde
gelişirken, elbette klasik Yunan, Çin, Hint ve Müslüman geleneklerinin
eski bilimsel çalışmalarına çok şey borçludur, ancak kendine özgü
yapısı ilk defa erken modern dönemde ortaya çıktı ve İspanya, Portekiz,
İngiltere, Fransa, Rusya ve Hollanda’nın emperyal genişlemeleriyle el
ele ilerledi. Bu erken modern dönem boyunca Çinliler, Hintliler, Müslümanlar,
Kızılderililer ve Polinezyalılar Bilimsel Devrim’e önemli katkılar
yapmaya devam ettiler. Müslüman iktisatçıların öngörüleri Adam
Smith ve Kari Marx tarafından okundu, Kızılderili doktorları tarafından
geliştirilen tedaviler İngiliz tıp metinlerine girdi ve Polinezya’dan to p fe -