Yuval Noah Harari - Hayvanlardan Tanrılara Sapiens - Kolektif

den, kraliyet mutfağını temizlerken zenginliğin hayalini kurmaktan fazlası
gelmiyordu.
Bu bir kaybet-kaybet durumuydu. Krediler sınırlı olduğundan insanlar
yeni girişimleri finanse edemiyordu. Çok az sayıda yeni işyeri olduğu
için ekonomi büyümüyor, ekonomi büyümediği için de insanlar ekonominin
hiç büyümeyeceğini düşünüyordu; elinde sermayesi olanlar da
kredi vermeye yanaşmıyordu. Böylelikle durağanlık beklentisi gerçeğe
dönüşüyordu.
Büyüyen Bir Pasta
Sonra Bilimsel Devrim ve ilerleme fikri ortaya çıktı. İlerleme fikri, eğer
cehaletimizi kabullenirsek ve araştırmalara kaynak ayırırsak bir şeylerin
iyileşebileceğine inanmaya dayanır, bu da kısa süre sonra ekonomiye
uyarlandı. Gelişmeye ve ilerlemeye inananlar, coğrafi keşiflerin, teknolojik
icatların ve örgütsel gelişmelerin toplam insan üretimini, ticaretini
ve zenginliğini artıracağına inanır. Atlantik’teki yeni ticaret yolları,
Hint Okyanusu’ndaki eski ticaret yollarını yok etmeden de gelişebilir.
Eski ürünlerin üretimini azaltmadan yeni ürünler geliştirilebilir. Örneğin
zaten mevcut olan ve ekmek üreten fırınların işini bozmadan, çikolata
ve kruvasan üzerinde uzmanlaşmış yeni fırınlar açılabilir; böylece
herkes yeni zevkler edinir ve daha çok tüketir. Ben seni fakirleştirmeden
zenginleşebilirim, sen açlıktan ölmeden ben obez olabilirim. Tüm küresel
pasta büyüyebilir.
Geçtiğimiz beş yüz yıl boyunca, ilerleme fikri insanların geleceğe giderek
daha fazla güvenmelerini sağladı. Bu güven krediyi ortaya çıkardı,
kredi gerçek ekonomik büyümeyi, büyüme de geleceğe olan güveni güçlendirdi
ve daha fazla kredi verilmesinin yolunu açtı. Bu bir günde olmadı;
ekonomi, bir balondan ziyade lunapark treni gibi inişli çıkışlı hareket
etti ama uzun vadede, genel yönün yukarı olduğu kesindi. Bugün dünyada
o kadar çok kredi var ki, hükümetler, şirketler ve bireyler kolaylıkla
şimdiki gelirlerinden çok daha büyük miktarda, uzun vadeli ve düşük faizli
kredi elde edebiliyorlar.
Büyüyen küresel ekonomik pastaya olan güven, sonuçta devrim niteliğinde
bir değişikliğe yol açtı. 1776’da İskoç iktisatçı Adam Smith, muhtemelen
tüm zamanların en önemli ekonomik manifestosu olan Ulusla-