Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ÖZGE’NİN GÜNCESİ<br />
Anlatılanlara göre geçen yıllarda daha çok badem alırlarmış.<br />
Küresel iklim değişimi, coğrafi koşulların zorlaması ve en<br />
önemlisi de insan nüfusunun artan popülasyonu iyiden iyiye<br />
etkiler olmuş mahsulü. Öte taraftan işçi bulmak da zor. Betçe<br />
tarafına mevsimlik işçi geliyormuş bademi toplamaya ama<br />
bunun dışında kimin gücü neye yeterse o kadarını imece usulü<br />
topluyormuş köylerde. Geriye kalan da başak oluyor, isteyen<br />
alıp topluyor; ister yiyor, ister satıyormuş.<br />
ağacına çıkılıyor, değnek ile vuramayanının ağacına vuruluyor,<br />
kısacası bademler el birliği ile toplanıyor. Genelde ağaçlardan<br />
uzun sırıklarla indirilen bademler, makinede soyuluyor, güneşe<br />
seriliyor. Güneşte üç- dört gün bekletiliyor. Sonra da çuvallara<br />
konup depolanıyor. Ekim - Kasım aylarında bademler kırma<br />
makinelerine giriyor. Makinelerde badem kırılıyorsa da bazıları<br />
inatçı oluyor. Kırılmayanlar, "badem elleme" adıyla yapılagelen<br />
bademi kabuğundan ayırma seansında kenara konuyor.<br />
Badem elleme, sadece kırılmayanı ayıklamak demek değil<br />
elbette. Kırılan bademlerin ayıklanması demek... Kabuğundan<br />
itina ile çıkarılan bademlerin kırık olanları da sağlamlarından<br />
badem elleme sırasında ayrılıyor. Kırık olanlar pastanelerde<br />
kullanılmak üzere pastacılara satılıyor. Sağlamlar ise kuruyemişçilere<br />
satacak toptancılara veriliyor. Yolculuğunu tamamlayan<br />
bademler sofralarımızı şenlendiriyor, sağlığımıza sağlık<br />
katıyor.<br />
ŞİFALI BADEM<br />
Badem içinin çinko, demir, kalsiyum, potasyum, E vitamini gibi<br />
mineraller ve vitaminlerle dolu, kansere karşı koruyucu özelliği<br />
olan bir yemiş olduğunu da biliyoruz. Peki, dış kabuğunun<br />
da işe yaradığını biliyor musunuz? Eskiden Tekel imal ettikleri<br />
bir içecekte kullanmak üzere badem kabuklarını alırmış ama<br />
artık imalat durduğu için almıyor. Şimdi ise yakacak ihtiyacının<br />
önemli bir kısmını karşılıyor badem kabukları. Bazen de bir çuval<br />
gübre ile bir çuval badem kabuğu değiş-tokuş ediliyor.<br />
Bademi, tuz ve su ile kavurup yenilince tadı çiğ bademe oranla<br />
farklı oluyor. Şifasından yararlanmak istiyorsanız uzmanlar "çiğ<br />
tüketmekte yarar var" diyor. Bademin ferahlatıcı etkisini hissetmek<br />
ve serin serin yemek istiyorsanız, bir kaseye su ve badem<br />
koyup dolapta bir gün bekletip ertesi gün yemenizi öneririm.<br />
Hızırşah Köyü'nde birlikte badem ellediğimiz Çetin Bardak'ın<br />
söylediğine göre "2016'da güzel badem olmuş". Ancak, 2017<br />
için aynı şeyi söylemek pek mümkün değilmiş. Çünkü bir sene<br />
bademi bol veren ağaç, ertesi sene kendini dinlendiriyor ve hasadı<br />
az oluyormuş.<br />
O gün birlikte ellediğimiz bademler arasında<br />
gababağ, ömer ağacı, kaya ağacı ve ak badem<br />
vardı. En iyi badem ise nurlu bademmiş<br />
ama bu sene hastalık vurmuş. Ege Üniversitesi'nden<br />
gelen araştırmacılar dahi çözüm<br />
bulamamışlar.<br />
O gün birlikte ellediğimiz bademler arasında gababağ, ömer<br />
ağacı, kaya ağacı ve ak badem vardı. En iyi badem ise nurlu bademmiş<br />
ama bu sene hastalık vurmuş. Ege Üniversitesi'nden<br />
gelen araştırmacılar dahi çözüm bulamamışlar. Çetin Abi kendisine<br />
ait olan nurlu badem ağaçlarının tamamını kestirmek<br />
zorunda kalmış. Yerine ak badem ile gababağ dikmiş. Aşılamış.<br />
Aşılamadan dikilen badem ağacının ürünün pek olmadığını da<br />
sohbetimiz sırasında öğrenmiş oldum.<br />
DİĞER ŞİFA KEÇİBOYNUZU<br />
Çetin Bardak ile badem hakkında konuşurken keçiboynuzunu<br />
da sormadan edemedim. Eskiden herkesin mutlaka bir<br />
tane keçiboynuzu ağacı olurmuş. Un haline getirilip samanla<br />
karışan keçiboynuzunu hayvanlarına yedirirlermiş. Artık hayvancılık<br />
da azaldığından keçiboynuzuna köylerde pek rağbet<br />
kalmamış. Eskiden tatlı ihtiyacını karşılayan keçiboynuzu,<br />
bağırsak sorunları olanın da bir numaralı ilacıymış. Şimdi artık<br />
keçiboynuzu ağacı olan pek az kalmış ama halen gençler<br />
dağ bayır dolaşıp keçiboynuzu toplamayı sürdürüyorlar.<br />
1960'lı yıllarda tütün üretiminin yasaklanmasına kadar Hızırşah<br />
ve Datça'nın diğer köylerinde tütün ekilir, toplanır, kırılırmış.<br />
Tütünün çilesini çeken yaşlılar, ellerinin acı tadını ve rengini<br />
çileleriyle hatırlıyor ve badem üretmenin keyfini sürüyorlar.<br />
Çetin Abi ekliyor: "Tütünü ayıklarken at bakalım ağzına atabilir<br />
misin? Ama bak bademi hem elliyorsun, hem yiyorsun."<br />
Ekim / Kasım / Aralık | 2017<br />
October / November / December<br />
61
Change language