Fachowy Instalator 2018-3

www.fachowyinstalator.pl 

CZERWIEC 2018 NAKŁAD 6000 EGZ. WYDANIE NUMER 3/2018 

GOTOWI NA 

ZAPRASZAMY 

DO WSPÓLNEJ 

ZABAWY 

W TRAKCIE 

MUNDIALU 

2018! 

Najbogatsza oferta R32 

 

 

W KONKURSIE GREE 

i wygraj futbolowe nagrody! 

www.grajzgree.pl 

dodatek: 

kalendarz 

MISTRZOSTW ŚWIATA 

ROSJA 2018

R. 

OD REDAKCJI 

Trzeba być na czasie i podążać z nowinkami – tylko w ten sposób unikniemy rutyny 

i znużenia zawodowego. A najlepszym miejscem do poznania nowości branżowych 

są targi i konferencje. Za nami największe wydarzenie jakim są, odbywające 

się co dwa lata w Poznaniu, targi Instalacje. Zobaczyliśmy tam wiele ciekawych 

produktów, które mają szansę zawojować rynek. Niektóre z nich opisujemy w tym 

wydaniu Fachowego Instalatora. Nowości, to nie tylko produkty, ale całe technologie 

zmieniające sposób użytkowania i zarządzania budynkiem. Przyszłość jest 

jasno nakreślona i zmierza do pełnej automatyzacji kontroli nad pracą systemów 

ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji. Wszystko by minimalizować straty energii 

i efektywnie nią gospodarować. W związku z tym zapraszam do lektury najnowszego 

Fachowego Instalatora i wyboru produktów, które pozwolą Wam najlepiej 

zarządzać własną energią w pracy. 

Miłej lektury życzy 

Redakcja 

Wydawca: 

Wydawnictwo Target Press sp. z o.o. sp. k. 

Gromiec, ul. Nadwiślańska 30 

32-590 Libiąż 

Biuro w Warszawie: 

ul. Przasnyska 6 B 

01-756 Warszawa 

tel. +48 22 635 05 82 

tel./faks +48 22 635 41 08 

Redaktor Naczelna: 

Małgorzata Dobień 

malgorzata.dobien@targetpress.pl 

Dyrektor Marketingu i Reklamy: 

Robert Madejak 

tel. kom. 512 043 800 

robert.madejak@targetpress.pl 

Dział Promocji i Reklamy: 

Andrzej Kalbarczyk 

tel. kom. 531 370 279 

andrzej.kalbarczyk@targetpress.pl 

Dyrektor Zarządzający: 

Robert Karwowski 

tel. kom. 502 255 774 

robert.karwowski@targetpress.pl 

Adres Działu Promocji i Reklamy: 

ul. Przasnyska 6 B 

01-756 Warszawa 

tel./faks +48 22 635 41 08 

Prenumerata: 

prenumerata@fachowyinstalator.pl 

Skład: 

As-Art Violetta Nalazek 

as-art.studio@wp.pl 

Druk: 

MODUSS 

www.fachowyinstalator.pl 

inne nasze tytuły: 

Ryszard Staniszewski 

tel. kom. 503 110 913 

ryszard.staniszewski@targetpress.pl 

Redakcja nie zwraca tekstów nie zamó wionych, zastrzega sobie 

prawo ich re da gowania oraz skracania. 

Nie odpowia da my za treść zamieszczonych reklam. 

4 Fachowy Instalator 3 2018

ST.SPIS TREŚCI 

Fot. KLIMATSYSTEM 

temat numeru 

REKUPERACJA 

czytaj od strony 

56 

Informacje pierwszej wody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 

Nowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 

Systemy zaprasowywania rur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 

MOWION - sprawdzona marka firmy Kanlux - osprzęt stworzony przez elektroinstalatorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 

Odprowadzenie skroplin z kotłów kondensacyjnych i klimatyzatorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 

Odwodnienia liniowe: funkcjonalność i elegancja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 

Deszczownia, natrysk i bateria termostatyczna – parametry i warunki sieci zasilającej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 

Kotły na olej opałowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 

Nowoczesny wymiar kotłów olejowych NeOvo firmy De Dietrich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 

Prosta regulacja temperatury w Twoim domu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 

Rozruch gruntowej pompy ciepła – na co zwrócić uwagę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 

Nowy miernik wielofunkcyjny testo 440 – do pomiaru prędkości przepływu oraz jakości powietrza w pomieszczeniach . . . . . . 46 

Zamienne pompy obiegowe do urządzeń grzewczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 

Pytania czytelników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 

Serwisowanie klimatyzatorów typu split – czyli co robić, by jak najdłużej wydajnie pracowały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

Warunki montażu rekuperatorów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 

Przegląd central wentylacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

Pomiary parametrów powietrza w instalacjach wentylacji mechanicznej i klimatyzacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 

Warsztat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 

6 

Fachowy Instalator 3 2018

B 

B 

2015

IP. 

INFORMACJE PIERWSZEJ WODY 

Gwarancja 66 miesięcy na urządzenia MDV 

Od maja 2018 roku firma AIRCON wydłużyła 

gwarancję na wszystkie urządzenia 

marki MDV do 66 miesięcy. 

Wydłużona gwarancja obejmuje zarówno 

serie: Split, Multi i Office, jak 

również systemy VRF. 

Postępowanie gwarancyjne może być 

dokonywane wyłącznie przez Autoryzowanych 

Instalatorów MDV, którzy 

posiadają specjalne certyfikaty uprawniające 

do takiej czynności. 

Warunkiem utrzymania gwarancji jest 

dokonywanie przeglądów technicznych 

nie rzadziej niż: 

• raz do roku dla budynków mieszkalnych 

• dwa razy do roku dla obiektów komercyjnych 

• trzy raz w roku dla pomieszczeń 

technicznych. 

www. mdv.com.pl 

Największe targi branży instalacyjnej za nami 

Trwający cztery dni blok targów INSTA- 

LACJE, SECUREX, SAWO, GREENPOWER 

i EXPOPOWER przyciągnął na Targi 

prawdziwe tłumy! 

Targi odwiedziło 28 578 profesjonalistów. 

Dzięki zorganizowanej we 

współpracy z hurtowniami akcji autokarowej, 

do Poznania przyjechali fachowcy 

z całego kraju. 

Targi Instalacje to doskonała okazja 

do zaprezentowania najnowszych 

produktów. W targowym Klubie Premier 

zaprezentowano aż 47 nowości. 

Najbardziej innowacyjne i nowoczesne 

produkty prezentowane podczas 

Targów zostały nagrodzone Złotym 

Medalem MTP. 

Dzięki współpracy ze stowarzyszeniami 

branżowymi i partnerami targów 

zorganizowano szereg spotkań i konferencji 

dotyczących aktualnych trendów 

oraz wyzwań stojących przed 

branżą instalacyjną. 

Mistrzostwa Polski Instalatorów 

Poza przeglądem oferty liczących 

się na rynku producentów, targom 

towarzyszyły wydarzenia specjalne, 

konferencje, seminaria, jak również 

atrakcje wzbudzające iście sportowe 

emocje. 

Po raz szósty w Poznaniu spotkali się 

mistrzowie instalacji, aby skorzystać 

z jedynej w Polsce okazji zmierzenia 

się w zaciętej rywalizacji i zdobycia 

tytułu Mistrza Polski Instalatorów 

2018. Na zwycięzcę czekała nagroda 

główna – nowy Citroen Berlingo. 

Po wielu godzinach emocjonujących 

zmagań, walki z czasem i stresem najlepszym 

instalatorem okazał się Dariusz 

Piotrowski z czasem 00:03:52,12; drugie 

miejsce zajął Wojciech Matowicki z czasem 

00:03:59,64; na miejscu trzecim 

uplasował się Jakub Banasiak osiągając 

czas 00:04:07,09. 

W pawilonie czwartym, obecny był 

również Klub Instalatora. Po raz piąty 

już, goście mogli skorzystać z miejsca 

spotkań i rozmów branżowych, a także 

strefy odpoczynku oraz skorzystać 

z fantastycznych atrakcji. 

Patronat nad tegorocznymi Targami 

objęło Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju 

oraz najważniejsze izby, stowarzyszenia 

i media branżowe. 

Źródło: 

Międzynarodowe Targi Poznańskie 

8 


IP. 


Klimatyzatory Gree serii U-Match na R32 jeszcze w tym roku! 

Jak informuje Free Polska – generalny przedstawiciel 

marki Gree w Polsce – jeszcze w 2018 roku w ofercie 

urządzeń Gree na R32 pojawią się klimatyzatory 

kasetonowe, kanałowe i przypodłogowo-sufitowe 

serii single-split. Tym samym Gree skompletuje pełną 

ofertę na klimatyzatory z nowym czynnikiem. 

Wcześniej bowiem zaprezentowane zostały pojedyncze 

urządzenia ścienne (2 nowe modele oraz 

2 dostosowane do pracy z nowym czynnikiem) 

oraz systemy multi split. Urządzenia serii U-Match 

na R32 będą charakteryzowały się jeszcze bogatszym 

wyposażeniem oraz szerszymi możliwościami 

od swoich odpowiedników na R410A. Nowością 

będzie między innymi jednostka kasetonowa z nawiewem 

obwodowym. Urządzenia będą ponadto 

pracować wydajniej i bardziej energooszczędnie. 

www.gree.pl 

MATERIAŁY PRASOWE FIRM 

Zmodernizowana linia PACi 

Panasonic przedstawił zmodernizowane modele PACi, w tym 

agregaty 10, 12,5 i 14 kW oraz wewnętrzne jednostki kasetonowe, 

sufitowe, naścienne i kanałowe wykorzystujące czynnik R32. Tym 

samym firma realizuje swój plan przystosowania wszystkich systemów 

klimatyzacyjnych wymagających mniej niż 3 kg czynnika 

chłodniczego do pracy z przyjaznym środowisku R32. Jego zaletą 

jest większa efektywność, zerowy wpływ na warstwę ozonową 

i o 75 proc. mniejszy wpływ na globalne ocieplenie w porównaniu 

z systemami R410A. Dzięki zmodernizowanej linii PACi R32 dystrybutorzy 

i instalatorzy urządzeń klimatyzacyjnych Panasonic mogą 

zaoferować klientom rozwiązanie zgodne nie tylko z obecnymi, ale 

i przyszłymi regulacjami Unii Europejskiej. 

Modernizacja linii PACi R32 aktualnie obejmuje: jednostki zewnętrzne 

z serii Standard (PZ) 10/12,5/14 kW oraz jednostki wewnętrzne: 

4-kierunkowe modele kasetonowe (PU2), modele sufitowe (PT2), 

kanałowe (PF1) i ścienne (PK2). Nowe jednostki wewnętrzne PACi 

są kompatybilne zarówno z agregatami pracującymi z czynnikiem 

R410, jak i R32. Z kolei agregaty PACi R32 nie mogą współpracować 

ze starszymi jednostkami wewnętrznymi na R410. 

www.aircon.panasonic.eu/PL_pl 

Pompy cyrkulacyjne 

o dużej wydajności 

W ubiegłym roku grupa spółek 

Taco z siedzibą w Cranston, USA, 

kupiła Taconova Group AG. 

Oprócz poszerzenia zakresu 

kompetencji i wzmocnienia 

pozycji na światowym rynku, 

zarówno Taconova, jak i Taco, 

korzystają wzajemnie ze swoich 

palet produktów. Dlatego 

właśnie pompy cyrkulacyjne 

Taco są teraz dostępne w ofercie 

Taconova. 

Pompy cyrkulacyjne Taco Comfort Solutions wyróżniają 

się doskonałym standardem technicznym i wysoką wydajnością. 

Są one zasilane przez mocne silniki synchroniczne 

z magnesem trwałym, które gwarantują dużą wydajność 

przy niskich kosztach eksploatacji. Efektywność 

energetyczna na poziomie EEI

IP. 


Immergas na targach INSTALACJE 

Przez cztery dni, od 23 do 26 kwietnia br. w halach wystawienniczych Międzynarodowych 

Targów Poznańskich trwało największe spotkanie branży instalacyjnej w Polsce i Europie 

Środkowej – Targi Instalacje. Wśród wystawców był również Immergas. Firma obecna była 

w dwóch miejscach – w pawilonie nr 5, jak również w pawilonie nr 4, w Klubie Instalatora. 

W hali głównej, na 150 m 2 , Immergas zaprezentował aż 

60 swoich produktów w kompletnych instalacjach, 

przeznaczonych zarówno dla domów, jak i obiektów. 

Wszystkie pokazane elementy wchodzą w skład kompleksowych, 

zaawansowanych technologicznie rozwiązań 

grzewczych, które są jednocześnie ekologiczne i bezpieczne 

dla środowiska. 

Stoisko, w postaci jednorodzinnego domu, składało się 

z 5 podzielonych tematycznie stref – każda dedykowana 

oddzielnej grupie produktowej, m.in. rozwiązaniom 

solarnym, Warunkom Technicznym, które będą obowiązywać 

w budownictwie od końca grudnia 2020 roku, 

rozwiązaniom odpowiednim dla domów i mieszkań, jak 

również dla obiektów wielkopowierzchniowych. 


Oferta domowa 

Oferta obiektowa – kaskada Victrix PRO 

Zwiedzający jako pierwsi mogli dowiedzieć się o słonecznej 

promocji Immergas uprawniającej do zakupu 

gotowego rozwiązania solarnego w obniżonej cenie katalogowej. 

Dzięki ofercie promocyjnej można zaoszczędzić 

nawet do 1000 zł. Oferta obowiązuje do 31.08.2018 

lub do wyczerpania elementów objętych promocją. 

Ponadto, na stoisku Immergas można było wziąć udział 

w darmowych szkoleniach dla profesjonalistów z zakresu 

pomp ciepła i WT 2020. 

Na gości czekała bogata oferta włoskich kaw i cantuccini 

oraz świeżo wyciskane soki. 

Podczas targów Immergas przedstawił nową odsłonę 

programu CAIUS dla instalatorów, z nowymi stawkami 

premii i nowymi produktami. Od 7 maja bowiem 

premią w programie zostały objęte pompy ciepła – takie, 

jak Audax Top, Magis Pro i Magis Combo. Teraz kupując 

i instalując pompy ciepła można odebrać nagrodę 

nawet do 1 000 zł! Program CAIUS obowiązuje dla produktów 

zakupionych w Akredytowanych Punktach Immergas. 

Więcej o zasadach Programu można przeczytać 

na stronie www.caius.pl. 

Firma Immergas została wyróżniona przez kapitułę 

Międzynarodowych Targów Poznańskich nagrodą 

Acanthus Aureus za stoisko najbardziej sprzyjające 

realizacji strategii marketingowej. 

www.immergas.pl 

12 Fachowy Instalator 3 2018

PROMOCJA 

TERAZ 

TA N I E J

IP. 


HERZ na MTI INSTALACJE 2018 

– nowości, nowości, nowości… 

Pod koniec kwietnia w Poznaniu odbyła się kolejna edycja Międzynarodowych 

Targów Instalacyjnych INSTALACJE 2018. Podobnie jak przed dwoma 

laty, również podczas tej edycji targów, HERZ prezentował swoje najnowsze 

produkty i najciekawsze rozwiązania. Wszystkim gościom, którzy odwiedzili 

nasze stoisko serdecznie dziękujemy. A tych z Państwa, którzy nie mogli być 

obecni na targach zapraszamy do przeczytania krótkiej relacji. 

Podczas targów INSTALACJE 

2018 firma Herz zaprezentowała, 

po raz pierwszy w Polsce, 

kilkanaście absolutnych nowości 

rynkowych. Były to zarówno 

jednostkowe produkty, jak 

również całkowicie nowe grupy 

produktowe. 

Poniżej krótki opis najciekawszych 

produktów, które swoją 

premierę miały na tegorocznych 

INSTALACJACH w Poznaniu. 

Systemy ogrzewania 

powierzchniowego 

HERZ systematycznie rozwija ofertę produktową 

w zakresie systemów ogrzewania 

powierzchniowego. 

Na Instalacjach zaprezentowaliśmy kilka 

interesujących nowości, będących uzupełnieniem 

lub rozwinięciem oferty w tej 

grupie. Jedna z nich, to rozdzielacze 

ze stali nierdzewnej do ogrzewania 

i chłodzenia powierzchniowego (z przyłączami 

od 2 do 12 obiegów z rotametrami 

3l/min lub 6l/min). Rozdzielacze zachowują 

wszystkie parametry techniczne i użytkowe 

rozdzielaczy mosiężnych, a to co 

je odróżnia, to wyjątkowo atrakcyjna cena. 

Kolejna nowość w grupie, to płyty systemowe 

HERZ-Combitop i HERZ-Solotop, 

które umożliwiają łatwe i szybkie wykonywanie 

instalacji ogrzewania podłogowego. 

Płyty te charakteryzuje wyjątkowa jakość 

oraz zwiększona odporność na uszkodzenia 

przy montażu, dzięki wykorzystaniu 

w procesie produkcji technologii głębo- 

Fot. 1. 

Stoisko firmy Herz na targach INSTALACJE 2018 przyciągało zwiedzających licznymi nowościami. 

14 


INFORMACJE PIERWSZEJ WODY IP. 

element montażowy, dzięki czemu zainstalowana 

na grzejniku prezentuje 

się wyjątkowo estetycznie, spełniając 

oczekiwania najbardziej wymagających 

inwestorów. 

Armatura sanitarna 

Oprócz armatury instalacyjnej, HERZ produkuje 

również najwyższej jakości armaturę 

sanitarną. Niepowtarzalny desing, 

najwyższej jakości materiały i komponenty 

(m.in. markowe głowice ceramiczne 

oraz perlatory od europejskich kooperantów), 

energooszczędność, a także solidne 

i precyzyjne wykończenie – to główne atrybuty 

baterii sanitarnych marki HERZ. Warto 

podkreślić, że wszystkie baterie sanitarne 

marki HERZ produkowane są wyłącznie 

w Europie – we własnym, nowoczesnym 

zakładzie produkcyjnym w Słowenii! 

Podczas targów można było zobaczyć m. 

in. dwie najnowsze serie baterii HERZ 

z grupy premium: ELITE oraz SQ. 

Fot. 2. Głowica termostatyczna HERZ Mini-D, to jedna z najważniejszych nowości prezentowanych 

w Poznaniu. 

kiego tłoczenia. Dzięki specjalnie zaprojektowanym 

wypustkom, płyty zapewniają 

solidne oparcie dla rur grzewczych o różnorodnych 

średnicach (od 14 do 17 mm). 

Trzeba podkreślić, że ze względu na swoją 

niewielką wysokość, płyty SOLOTOP idealne 

sprawdzą się przy wykonywaniu podłóg 

w procesie modernizacji starych budynków. 

I jeszcze jedna nowość, o której warto 

wspomnieć – rura tworzywowa 

HERZ-LINE PE-RT 17x2, dedykowana 

do instalacji ogrzewania powierzchniowego, 

w szczególności wykonywanego z wykorzystaniem 

płyt systemowych. 

Armatura termostatyczna 

Głowica termostatyczna HERZ Mini-D 

– najmniejsza ale zdecydowanie jedna 

z najważniejszych nowości marki 

HERZ, prezentowanych podczas 

targów w Poznaniu. Głowica HERZ 

Mini-D dedykowana jest do bezpośredniego 

montażu na grzejnikach 

kompaktowych z wbudowanym zaworem 

termostatycznym D-RAN (m. in. 

grzejniki firm Brugman, Buderus, 

De`Longhi, Cosmo i Vogel&Noot). 

Głowica Mini-D wyposażona została 

w specjalny pierścień osłaniający 

Odnawialne źródła energii 

ze znakiem serca 

Tradycyjnie już na naszym stoisku prezentowane 

były również nowoczesne rozwiązania 

w zakresie odnawialnych źródeł 

energii. W tej grupie produktowej najbardziej 

wyróżniały się kotły: HERZ-Pelletstar 

Condensation – kocioł kondensacyjny 

na pelet oraz HERZ-Pelletfire 

T-CONTROL będący połączeniem kotła 

zgazowującego drewno z kotłem na pelet. 

Dodatkową atrakcją naszej tegorocznej 

prezentacji na targach INSTALACJE był 

konkurs na hasło dla baterii marki HERZ. 

Zgodnie z aktualnymi trendami, w trosce 

o środowisko nagrodami w konkursie były 

trzy markowe rowery miejskie. 

Aby uzyskać więcej informacji o naszych 

nowościach zapraszamy do czytania 

prasy branżowej oraz regularnych 

odwiedzin strony www.herz.com.pl. 

Zapraszamy również do udziału w organizowanych 

cyklicznie szkoleniach produktowych 

– zarówno w naszej centrali 

w Wieliczce, jak w każdym dogodnym 

dla Państwa miejscu w Polsce. 

Do zobaczenia w Poznaniu już za dwa lata! 

Fot. 3. Najwyższą jakość baterii Herz zapewnia kompletny proces produkcyjny, realizowany 

w nowoczesnej fabryce w Słowenii. 

• 

Fachowy Instalator 3 2018 

15

N. 

NOWOŚCI 

Manipulator RC7 

Nowością w ofercie firmy PRO-VENT 

jest graficzny manipulator RC7 

przeznaczony do obsługi central 

wentylacyjnych Mistral. Dzięki zastosowaniu 

nowoczesnej techniki 

mikroprocesorowej RC7 jest urządzeniem 

niezawodnym i oszczędnym, 

zapewniając przy tym zaawansowane 

możliwości sterowania pracą 

całego systemu. Wygodny ekran 

dotykowy, estetyczne i czytelne 

menu to kolejne atuty manipulatora. 

RC7 wraz z modułem wykonawczym 

zamontowanym w centrali realizuje 

zarówno podstawowe funkcje typu: 

• zmiana wydajności wentylacji 

• załączanie funkcji wietrzenia 

• informacja o stanie filtrów, jak i zaawansowaną 

obsługę: 

• konfigurację programów dobowych 

• ustawianie wydajności wentylacji 

na poszczególnych biegach 

• ustawianie parametrów pracy bypassu, 

nagrzewnic, chłodnic 

• zarządzanie trybem pracy GWC 

(gruntowy wymiennik ciepła). 

W dowolnej chwili można podejrzeć 

stan systemu wentylacji, czyli jakie funkcje 

są obecnie uruchomione i jakie mają 

parametry pracy. Manipulator można 

także zablokować do edycji, by nikt 

niepowołany nie zmieniał ustawionych 

parametrów pracy. 

www.pro-vent.pl 


Nowy wymiar sterowania kompleksowych systemów grzewczych 

Nowoczesne systemy grzewcze często 

integrują w sobie kilka źródeł ciepła, 

m.in. olej, gaz, energię słoneczną czy 

paliwa stałe. Zapewnienie skutecznego 

współdziałania tych elementów to 

duże wyzwanie, konieczne jest bowiem 

sterowanie nimi z jednego punktu 

Powietrzna pompa ciepła Alezio evolution 

centralnego. Taką możliwość daje sterownik 

Logamatic 5000, czyli nowa 

generacja sprawdzonego cyfrowego 

systemu sterowania Buderus. 

Duży, 7-calowy ekran dotykowy ułatwia 

podgląd całego systemu. Kolejna 

nowość to pasek stanu LED: dzięki kolorowym 

diodom użytkownik na pierwszy 

rzut oka widzi, czy system działa 

prawidłowo, czy też konieczna jest konserwacja 

lub doszło do awarii. Instalację 

można obsługiwać także zdalnie, korzystając 

z bezpiecznego połączenia 

z aplikacją dostępną online. W obrębie 

systemu grzewczego komunikacja odbywa 

się za pośrednictwem standardowego 

kabla sieciowego oraz magistrali 

Buderus. Blok grzewczo-energetyczny 

Alezio evolution to pompa ciepła, która 

dzięki funkcji chłodzenia, zapewnia 

komfort cieplny przez cały rok. Zimą 

urządzenie efektywnie wytwarza ciepło 

na cele c.o. i c.w.u. przy temperaturze 

do -20oC, a latem chłodzi. Pompa dostępna 

jest w wersji ze zintegrowanym 

w obudowie 180-litrowym podgrzewaczem 

wody, a oprócz przygotowania 

c.w.u. ma także możliwość podgrzewania 

wody w basenie. Urządzenie jest ciche 

i proste w obsłudze, więc pracując 

dyskretnie natychmiast reaguje na bieżące 

potrzeby. Alezio to rozwiązanie 

ekologiczne i ekonomiczne – nie emituje 

szkodliwych substancji do atmosfery, 

zawiera czynnik chłodniczy R410A, 

a jej COP wynoszące 4,65 zapewnia 

oszczędność energii. Urządzenie zostało 

także wyposażone w funkcję pracy 

nocnej oraz system Inverter, co pozwala 

na znaczną oszczędność energii. Alezio 

evolution AWHP V200 sprawdzi się 

w każdym rodzaju budownictwa, także 

pasywnym. 

www.dedietrich.pl 

Buderus można na przykład połączyć 

kablem sieciowym z modułowym systemem 

sterowania Logamatic 5000. 

Innowacyjny system regulacji przekonał 

ekspertów: jeszcze przed wprowadzeniem 

na rynek, na targach ISH Logamatic 

5000 w 2015 roku otrzymał nagrodę 

Design Plus Award. Jury przyznaje 

nagrodę przyszłościowym produktom 

wyróżniającym się innowacyjnym 

wzornictwem i energooszczędnością 

– kryteriami decydującymi o wyborze 

regulacji systemu Logamatic były: 

jakość wykonania, ogólna koncepcja, 

innowacyjność, dobór materiałów oraz 

aspekty techniczne i ekologiczne. 

www.buderus.pl 

16 


NOWOŚCI N. 

Bosch Condens GC7000iW – jednofunkcyjny wiszący kocioł kondensacyjny 

Bosch wprowadza na rynek kolejny 

model kotła z innowacyjnej linii urządzeń, 

które łączą wysoką efektywność 

i nowoczesny design. Bosch Condens 

GC7000iW to jednofunkcyjny wiszący 

kocioł kondensacyjny przeznaczony 

do współpracy z zasobnikami c.w.u. 

Urządzenia dostępne są w wersjach 

mocy nominalnych 14, 24, 35 i 42 kW. 

Potwierdzeniem ich wysokich walorów 

technicznych jest klasa efektywności 

energetycznej A, niski pobór mocy elektrycznej 

(np. w trybie czuwania do 2 W) 

oraz super niska emisja tlenków azotu 

(klasa NOx 6). 

Bosch Condens 7000i to modele jednofunkcyjne 

typu system, czyli przeznaczone 

do zasilania w ciepło instalacji 

grzewczych oraz przygotowane 

do współpracy z zasobnikami ciepłej 

wody użytkowej. Nowe kotły współpracują 

z systemem sterowania EMS2, 

dlatego w większych obiektach mogą 

pracować w układach kaskadowych. 

www.junkers.pl 

Stojący grzejnik konwekcyjny 

Grzejniki konwekcyjne wykorzystują efekt unoszenia się ciepłego 

powietrza, które szybko rozchodzi się w pomieszczeniu. 

Na rynku pojawił się stojący konwektor, który możemy ustawić 

w dowolnym miejscu. Mimo niskiej ceny posiada elektroniczny 

termostat, który współpracuje z programatorem. Konwektor 

wytwarza ciepło bardzo szybko dzięki: 

• niskotemperaturowemu elementowi grzewczemu z dyfuzorem 

aluminiowym 

• systemowi Speed, który gwarantuje maksymalnie krótki 

czas pracy urządzenia, w celu osiągnięcia optymalnych 

parametrów jego pracy. 

99% pobieranej przez niego energii, zamieniane jest w ciepło 

ogrzewanego pomieszczenia. 

Elektroniczny termostat temperatury 

wyposażony jest 

w mikroprocesor i płynną regulację 

w zakresie od 7 do 28 o C. 

Pozwala kontrolować zakres 

temperatur z dokładnością 

do 0,1 stopnia, dzięki czemu 

pracuje bardziej efektywnie 

i ekonomicznie. Możliwość zarządzania, 

za pomocą programatora, zarówno pojedynczym 

grzejnikiem F119, jak i całym systemem grzewczym pozwala 

zaprogramować cały tydzień. Na rynku dostępne są grzejniki 

stojące o mocy od 500 do 2500 W. 

www.atlantic-polska.pl 

Cieplej i taniej 

Ciepła woda to nasz żywioł. To motto 

inżynierów w firmie Stiebel Eltron projektujących 

nowoczesne przepływowe 

ogrzewacze wody. Dzięki nim robi się 

coraz taniej! 

Przepływowe ogrzewacze Stiebel 

Eltron. Dodatkowo zadbają one także 

o niższe rachunki za ciepłą wodę. Urządzenie 

zaczyna pracować gdy odkręcamy 

kran. Przestaje pobierać energię 

w momencie jego zakręcenia. Zamontowanie 

go blisko kranu minimalizuje 

także straty ciepła i wody. Zastosowanie 

w pełni elektronicznego urządzenia 

umożliwia oszczędności nawet 

do 30%. Stiebel Eltron oferuje szeroką 

gamę rozwiązań: ogrzewacze trójfazowe 

sterowane elektronicznie i hydraulicznie 

oraz jednofazowe, sterowane 

hydraulicznie. Wszystkie urządzenia 

spełniają najwyższe normy jakościowe 

i funkcjonalne. 

Osoby szukające wyjątkowego komfortu, 

nowoczesności i bezpieczeństwa 

zwracają uwagę na model DHE Connect 

– można nim sterować zdalnie, posiada 

programy oszczędzania energii, wbudowane 

WIFI i radio. Seria SELECT to 5 

modeli PER, PEO, PEY, PEG i PHB. Najbardziej 

zaawansowany technologicznie 

jest model PER zapewniający komfort 

w nowym wymiarze i redukcję kosztów 

do 30% między innymi dzięki dynamicznej 

regulacji przepływu i mikroprocesorowi 

sterującemu zaworem. 

Zastosowanie w budownictwie jednorodzinnym 

i komercyjnym znajdzie 

hydrauliczny model PHB. Wykorzystany 

w nim system z odkrytą grzałką jest 

wyjątkowo odporny na osadzanie się 

kamienia i wodę z dużą zawartością 

wapnia. 

www.stiebel-eltron.pl 


17

N. 

NOWOŚCI 

Wygodne przejście z ocynkowanej rury stalowej na miedź lub stal nierdzewną 

Instalacje wody użytkowej w starszych budynkach są często 

wykonane z ocynkowanych rur stalowych. Dlatego 

do oferty systemu Megapress wprowadzono nową złączkę 

przejściową z brązu. Pozwala ona na łatwy remont lub rozbudowę 

takich instalacji przy użyciu rur z miedzi lub stali 

nierdzewnej. Dzięki nowoczesnej technice połączeń zaprasowywanych 

przejście na inny materiał trwa zaledwie 

kilka minut. Nowa złączka przejściowa Megapress z profilem 

SC-Contur jest dostępna w siedmiu rozmiarach od 

½” x 15 mm do 2” x 54 mm. Zielona kropka na kształtkach 

jednoznacznie informuje, że mogą one być stosowane 

w instalacjach wody użytkowej. 

Montaż jest wyjątkowo prosty: wystarczy nałożyć złączkę 

przejściową na oczyszczoną końcówkę ocynkowanej rury 

stalowej, zaznaczyć głębokość wsunięcia i zaprasować 

przy użyciu zaciskarki Viega ze szczękami systemowymi 

Megapress lub Sanpress. Nie potrzebujemy tu żadnych dodatkowych 

narzędzi. Używając złączki przejściowej z brązu 

należy jedynie przestrzegać kolejności łączenia metali szlachetnych 

i nieszlachetnych w kierunku przepływu, tak jak 

we wszystkich instalacjach mieszanych. 

www.viega.pl/Megapress 

Zawór napełniający Geberit Typ 333 – niezbędnik każdego instalatora 

Zawór napełniający Geberit Typ 333, to następca zaworu Typ 330. Ten 

udoskonalony model składa się z mniejszej liczby elementów – zaledwie 

20 – dzięki czemu jest jeszcze bardziej niezawodny. A dodatkowo można 

zamontować go w spłuczkach niemal każdego rodzaju, zarówno ceramicznych, 

jak i z tworzyw sztucznych. Typ 333 to serwozawór bezigłowy, posiadający 

konstrukcję analogiczną do popularnego zaworu Geberit Unifil 

(Typ 380). Dzięki zaawansowanej technologii membranowej jest w bardzo 

dużym stopniu odporny na zanieczyszczenia wody. Pracuje przy ciśnieniu 

od 0,1 do 10 barów oraz posiada złączki 3/8 o różnej długości, wykonane 

z tworzywa sztucznego lub mosiądzu. Dodatkowe zalety to bardzo cicha 

praca zaworu i niezwykła łatwość montażu. 

www.geberit.pl 

Nowy Separator zanieczyszczeń FAR 

Cząsteczki stałe niesione przez czynnik 

niszczą wymienniki kotłów, wirniki pomp, 

uszczelnienia na zaworach jak i elementy 

termostatyczne. Z pomocą przychodzi firma 

AFRISO, która w swojej ofercie posiada 

cały szereg separatorów zanieczyszczeń 

mogących wychwytywać cząsteczki mniejsze, 

niż 0,5mm. Ale co zrobić kiedy mamy 

już gotową instalację, a na montaż separatora 

nie ma miejsca? Jest i rozwiązanie 

tego problemu, którym jest kompaktowy 

separator zanieczyszczeń FAR. Jest to urządzenie 

zaprojektowane do nowoczesnych 

domowych instalacji grzewczych, głównie 

z kotłem gazowym. Dzięki kompaktowym 

rozmiarom można montować go na 

rurociągach poziomych bezpośrednio pod 

kotłami wiszącymi, gdzie nie ma możliwości 

montażu tradycyjnego separatora. Dostępny 

także w wersji z przyłączem kątowym jak 

i prostym. Wewnątrz separatora znajduje się 

deflektor, który rozbija strumień czynnika 

wpływającego do separatora, co pozwala 

wytrącić z wody wszystkie zanieczyszczenia 

krążące w rurach i pozwala im się gromadzić 

w komorze separatora. Dzięki takiej 

budowie urządzenie charakteryzuje się małymi 

oporami przepływu. W dolnej części 

komory separatora znajduje się magnes, 

który wychwytuje i zatrzymuje cząsteczki 

metalowe. 

www.afriso.pl 

18 


NOWOŚCI N. 

Kompaktowe centrale AIRVENTS od VENTS GROUP 

Najnowszy wachlarz produktów od VENTS GROUP, to wysokiej 

sprawności kompaktowe urządzenia wentylacyjne z wymiennikami 

przeciwprądowymi marki AIRVENTS. Dostępne 

są w pięciu modelach oraz pięciu standardowych rozmiarach 

– w zależności od wielkości przepływu powietrza: 1500, 

2500, 3500, 5000 i 6000 m 3 /h. Wszystkie centrale mogą być 

wyposażone w elektryczną nagrzewnicę lub nagrzewnicę 

wodną. W urządzeniach zastosowano wentylatory EC, zintegrowane 

automatyczne przepustnice i automatyczne przełączniki 

typu plug-and-play, filtry panelowe F7 lub G4 (jako 

opcja),pełnowymiarowy by-pass. Bezszkieletowa, dwuwarstwowa 

obudowa z 40 mm izolacją minimalizuje poziom 

ciśnienia akustycznego oraz zjawisko mostków termicznych. 

Opcjonalnie dostępna instalacja zewnętrzna z zestawem 

do montażu poza budynkami. Centrale wyposażone 

są w interfejs sieciowy z możliwością wpięcia do MODBUS, 

wyjścia pod opcjonalne chłodzenie/ogrzewanie DX lub 

Hydronic. Dostępny kompletny zestaw akcesoriów, tłumików, 

nagrzewnic wodnych, VAV, CAV, itp. 

www.airvents.pl 

AIRVENTS AV07CFH-6000-HW 

REKLAMA 

Systemy grzewcze 

przyszłości. 

Czerp siłę z natury – 

z pompami ciepła Buderus. 

Infolinia Buderus 801 777 801 

www.bit.ly/BuderusPompy 

Ziemia, woda i powietrze – to natura, w której tkwią 

nieograniczone zasoby darmowej energii. Dzięki pompom 

ciepła marki Buderus możesz wykorzystać tę energię 

do ogrzewania Twojego domu i to prawie bezpłatnie, 

bo aż do 80% energii funduje natura! W ten sposób 

odczuwalnie ograniczasz swoje bieżące wydatki. 

W naszej ofercie z pewnością znajdziesz rozwiązanie 

na miarę Twoich potrzeb. 

Chętnie doradzimy w dokonaniu właściwego wyboru. 


19

I. 

instalacje 

Systemy zaprasowywania rur 

Technologia zaprasowywania rur znajduje zastosowanie zarówno w instalacjach 

grzewczych, sanitarnych jak i gazowych. Nie brakuje jej również w instalacjach 

przemysłowych – sprężonego powietrza, technologicznych, pary, olejów 

grzewczych itp. Zalety wynikające ze stosowania takiego rozwiązania to przede 

wszystkim szybkość wykonania i niskie koszty eksploatacyjne. 

widać przy napełnianiu instalacji. Z kolei 

wykonując próbę instalacji za pomocą 

sprężonego powietrza dochodzi 

do natychmiastowego spadku ciśnienia 

z 110 mbar do 3 bar na niezaciśniętej 

złączce. Trzeba mieć również na uwadze 

zaletę w postaci konstrukcji złączek 

z cylindrycznym wprowadzeniem rury 

z podwójnym zaprasowaniem przed 

i za karbem przez co nie ma ryzyka 

uszkodzenia uszczelki podczas osadzania 

rury. 

Ponieważ nowoczesne zaciskarki są uniwersalne, 

połączenia w określonym systemie 

instalacyjnym wykonuje się przy 

użyciu tego samego narzędzia. Ważne 

jest jedynie odpowiednie dopasowanie 

szczęk zaciskowych do konkretnych 

potrzeb instalacyjnych. Do wyboru są 

zaciskarki zasilane zarówno z sieci jak 

i z akumulatora. Przydatnym rozwiązaniem 

są szczęki przegubowe z głowicą 

obracaną o 180º, co sprawdzi się 

w miejscach o ograniczonej przestrzeni. 

Rys. 1. Oferowane na rynku systemy zaprasowywania rur cechuje przede wszystkim 

uniwersalność. 

W zakresie samych tylko rur 

miedzianych należy podkreślić, 

że w zależności od średnicy 

zaprasowanie zajmuje 

30-50 % mniej czasu w porównaniu 

z lutowaniem. Zyskuje się 

przy tym wysoki poziom bezpieczeństwa 

podczas pracy, bowiem 

nie operuje się otwartym 

ogniem, a kształtki instalacyjne 

mają dodatkowe zabezpieczenia 

w postaci profilu. W efekcie 

natychmiastowo wykrywane są 

niezaprasowane połączenia, co 

Fot. VIEGA 

Zalety zaprasowania 

Decydując się na systemy zaprasowywane 

instalator zyskuje szeroką gamę różnorodnych 

komponentów – czyli uniwersalność. 

Chodzi tutaj przede wszystkim 

o możliwość użycia elementów takich 

jak przepusty ścienne, złączki przejściowe, 

przyłącza grzejnikowe i kompensatory, 

a także elementy uszczelniające, zawory 

pompowe i kulowe oraz podtynkowe zawory 

odcinające. 

Przydatnym rozwiązaniem są specjalne 

pierścienie znajdujące się na złączce, 

których kolor oznacza średnicę przyłączanej 

rury. Usprawnia to pracę zarówno 

podczas kompletacji dostawy jak 

i przy montażu chociażby w warunkach 

ograniczonego oświetlenia. Dzięki kolorom 

można szybko zinwentaryzować 

wykonaną już instalację. W pierścieniach 

umieszone są otwory kontrolne, 

które sygnalizują właściwą głębokość 

wsunięcia rury w złączce. 

Pierścienie wykonane z tworzywa 

sztucznego dodatkowo zapewniają 

trwałość i bezpieczeństwo instalacji. 

Ponieważ są dielektrykiem nie dochodzi 

do styku warstwy aluminium rury 

z mosiężnym korpusem złączki. Tym 

sposobem wyeliminowane jest ryzyko 

wystąpienia korozji bimetalicznej. 

20 


instalacje I. 

Fot. KISAN 

Fot. KISAN 

Zaletą złączek wykonanych z polifenylenosulfonu 

(PPSU) jest odporność na obciążenia 

i udary oraz brak korozji. Złączki tego 

typu są lżejsze w porównaniu z modelami 

wykonanymi z mosiądzu. 

Fot. KISAN 

Rys. 2. Przykład złączki do zaprasowania. Rys. 3. Przykład złączki do zaprasowania. 

Rys. 4. Przykład złączki do zaprasowania. Rys. 5. Przykład złączki do zaprasowania. 

Warto wspomnieć o pozycjonowaniu 

szczęk zaciskami względem stalowego 

pierścienia na złączce, co daje pewność 

prawidłowego wykonania zaprasowania. 

Odpowiednia konstrukcja 

złączki zapewnia niekontrolowane 

przesunięcie szczęk zaciskarki podczas 

zaprasowywania. Specjalną konstrukcję 

ma również króciec złączki, 

a także uszczelnienia o-ringowe, które 

są wrażliwe na błędy montażowe ale 

nie narażone na uszkodzenie podczas 

wsuwania. Nie ma potrzeby wykonywania 

pracochłonnego kalibrowania 

i fazowania wewnętrznej krawędzi 

rury. Należy jednak pamiętać o prawidłowym 

przecięciu rury, czyli prostopadłym 

do osi, bez zniekształcenia 

przekroju. 

Ponadto trzeba mieć na uwadze taką 

konstrukcję złączki, która pozwala 

na wykonywanie połączeń szczęk różnych 

typów. Przy zaprasowywaniu 

można bowiem wykorzystać zamienne 

szczęki o popularnych profilach – np. 

„U” lub „TH”. W efekcie określone złączki 

zyskują uniwersalność i mogą być zaciskane 

za pomocą różnych narzędzi. 

Do rur wielowarstwowych 

Systemy złączek przeznaczonych 

do rur wielowarstwowych wykorzystuje 

się w instalacjach c.o. i c.w.u. Trwałość 

Fot. PERFEXIM 

wykonanego w ten sposób połączenia 

przekracza okres eksploatacji instalacji. 

Wykorzystuje się przy tym złączki o średnicy 

25 mm bez pierścienia samouszczelniającego. 

Wykonując zaprasowanie powstaje 

szczelne i trwałe połączenie przy 

korpusie złączki. Po przycięciu nie ma 

potrzeby kalibracji rury, a także usuwania 

zadziorów i rozpęczania. 

Złączki o średnicy 14-25 mm wytwarza 

się z PPSU, z kolei w przypadku średnicy 

32-63 mm materiałem wykonania jest brąz. 

Rys. 6. 

Przekrój połączenia zaprasowanego. 

Do rur ze stali nierdzewnej 

Zaprasowywanie rur ze stali nierdzewnej 

wykorzystuje elementy 

zgodne z normą PN-EN 10312. Stąd 

też zastosowanie takich rozwiązań 

obejmuje instalacje zarówno wody 

użytkowej jak i systemy przemysłowe. 

Brąz, czyli materiał wykonania takich 

złączek, gwarantuje higienę i bezpieczeństwo 

instalacji przy wysokim 

poziomie wytrzymałości na trwałe 

obciążenia. Ważna jest również odporność 

układu na korozję dzięki 

wytworzeniu się ochronnej warstwy 

katodowej od strony wewnętrznej 

przewodu. 

Do stalowych rur ocynkowanych 

Odpowiednie systemy zaprasowywania 

dobiera się pod kątem rur ze stali czarnej 

ocynkowanej dwustronnie lub z zewnątrz. 

Rozwiązania tego typu bardzo 

często znajdują zastosowanie w instalacjach 

grzewczych, sprężonego powietrza 

oraz chłodniczych. Z kolei elementy 

z ocynkowaniem dwustronnym można 

również wykorzystać w instalacjach hydrantowych 

i tryskaczowych. 

Fot. VIEGA 


21

I. 

instalacje 

Do wyboru są złączki zaprasowywane 

o średnicy 15-54 mm oraz 64-108 mm. 

Tak szeroki wybór złączek pozwala 

na montaż zarówno w budownictwie 

mieszkaniowym, jak w przemyśle oraz 

w instalacjach przemysłowych. 

Złączki przejściowe 

Szereg rozwiązań oferuje się również 

pod kątem łączenia ze starszymi instalacjami 

wykonanymi np. z ocynkowanych 

rur stalowych. Stąd też za pomocą 

specjalnych złączek przejściowych 

z brązu można bezproblemowo łączyć 

rury wykonane z dwóch różnych 

materiałów i wykonać zaprasowanie. 

Złączki tego typu są oferowane w rozmiarach 

od ½” x 15 mm do 2” x 54 mm, 

łącznie z wersjami przeznaczonymi 

do instalacji wody użytkowej. Montaż 

złączki przejściowej jest bardzo prosty 

i z reguły obejmuje takie czynności 

jak nałożenie złączki przejściowej 

na oczyszczoną końcówkę ocynkowanej 

rury stalowej, zaznaczenie głębokości 

wsunięcia oraz zaprasowanie 

przy użyciu zaciskarki. Ważne jest 

przestrzeganie kolejności łączenia 

metali szlachetnych i nieszlachetnych 

w kierunku przepływu. 

Niektóre złączki przejściowe na obu 

końcach mają specjalnie profile, które 

Fot. VIEGA 

wymuszają nieszczelność w przypadku 

niezaprasowania. W efekcie eliminowane 

jest ryzyko pominięcia zaprasowania. 

Zaciskarki akumulatorowe 

Nowoczesne zaciskarki akumulatorowe 

cechuje przede wszystkim niewielka 

masa. Niektóre urządzenia wraz 

z akumulatorem ważą zaledwie 1,8 kg. 

Ważne jest elektroniczne zabezpieczenie 

przed przeciążeniem zarówno 

samego narzędzia jak i akumulatora. 

Komfort użytkowania zapewnia jednoręczny 

sposób operowania narzędziem, 

co szczególnie sprawdzi się 

w miejscach o utrudnionym dostępnie. 

Dzięki kontroli akumulatora operacja 

zaciśnięcia nie rozpocznie się 

w przypadku gdy zgromadzona energia 

będzie niewystarczająca do wykonania 

prawidłowego zaprasowania. 

Tym sposobem odpowiedni ładunek 

jest zawsze zapewniony dla pełnego 

nacisku. Dodatkowo zliczane są cykle, 

zatem w odpowiednim czasie użytkownik 

jest informowany o konieczności 

kalibracji narzędzia. Niektóre 

zaciskarki wyposaża się we wskaźnik 

naładowania akumulatora. Z kolei 

wskaźnik siły nacisku zapewni wizualne 

potwierdzenie jakości połączenia. 

Oferowane na rynku zaciskarki są bardzo 

trwałe. Niektóre z nich pozwalają 

na wykonanie 40 tys. cykli do inspekcji 

kalibracyjnej. 

Rys. 7. 

Zaprasowanie połączenia na instalacji gazowej. 

Szczęki do zaciskarek 

Na komfort pracy i jakość wykonanego 

połączenia wpływają również 

szczęki zaciskowe. Dla zapewnienia 

trwałości wytwarza się je ze specjalnych 

materiałów poddawanych 

procesowi hartowania i utwardzania 

laserowego. Istotną rolę odgrywa 

odpowiednie zabezpieczenie przed 

korozją. Warto wspomnieć o 3-punktowym 

mechanizmie szczęk, co jest 

gwarancją wysokiej precyzji, synchronizowanego 

ruchu oraz dobrej stabilności 

i znacznej trwałości. Szczęki z reguły 

są czytelnie oznaczone. 

Wykonując nowoczesne zaprasowanie 

z reguły wykonuje się trzy czynności 

– ucięcie, wsunięcie, zaprasowanie. 

Nie ma potrzeby fazowania 

22 


instalacje I. 

Fot. PERFEXIM 

Rys. 8. Prasa do wykonywania połączenia 

zaprasowywanego. 

wewnętrznej krawędzi rury. Złącze zaprasowywane 

zapewnia bezpieczeństwo 

połączenia przede wszystkim 

dzięki wyeliminowaniu ryzyka popełnienia 

błędu montażowego. 

W typowej prasie zastosowanie 

znajdują ciśnieniowe zawory nadmiarowe 

pozwalające na zwalnianie 

zaciśniętych rolek w przypadku zablokowania 

przyrządu. Ważne jest 

odpowiednie sterowanie zaworami, 

po to aby nie wystąpiła zbyt duża siła 

nacisku. Gwarancją komfortu obsługi 

jest również odpowiednio wyważona 

obudowa, co docenia się podczas 

długiej pracy. Wraz z wykonaniem 

operacji zaciśnięcia urządzenie samoczynnie 

powraca do pozycji wyjściowej. 

Istotną rolę odgrywa zoptymalizowane 

przełożenie przekładni, 

dzięki czemu zachowuje się sprawność 

działania w niskich temperaturach. 

Obudowa jest odporna na uderzenia 

dzięki gumowym wkładkom, 

które chronią urządzenie w razie 

upadku. Pompa hydrauliczna jest najczęściej 

zintegrowana. 

Podsumowanie 

Ponadto warto podkreślić, że specjalne 

rozwiązania oferuje się z myślą o wykonywaniu 

połączeń zaprasowywanych 

w instalacjach paliw gazowych 

i ciekłych. Również i w takich technologiach 

wykorzystuje się szereg 

Rys. 9. Sygnalizacja nie wykonanego 

zaprasowania. 

Fot. VIEGA 

złączek w postaci łączników prostych, 

kolan i trójników zaciskanych za pomocą 

prasy. Złącza wykorzystywane 

w instalacjach przesyłowych paliw 

gazowych i ciekłych muszą spełniać 

odpowiednie wymagania względem 

rodzaju zastosowanego materiału 

wykonania łącznie z materiałem 

uszczelnienia. 

• 

REKLAMA

I. 

instalacje 

MOWION - sprawdzona marka firmy Kanlux 

- osprzęt stworzony przez elektroinstalatorów 

MOWION powstał po to, by uwzględniać różne potrzeby zastosowania 

osprzętu elektroinstalacyjnego. Rozmawialiśmy z elektroinstalatorami, 

a także z użytkownikami, którzy budują i remontują swoje domy i mieszkania. 

Wyciągnęliśmy wnioski, które połączyliśmy z naszym doświadczeniem i tak 

powstał MOWION. 

24 


instalacje I. 

Fot. 

DOMO- ramka 4 krotna pozioma z produktami 

DOMO to wyjątkowa seria proponowana 

przez markę MOWION, do użytku 

wszędzie tam gdzie na równi 

z funkcjonalnością liczy się również 

design. Paleta 6 barw łączników 

i gniazd sieciowych zapewnia możliwości 

skomponowania zestawów 

o niepowtarzalnym charakterze 

i idealnym dopasowaniu do każdego 

wystroju. DOMO to również rozwiązania 

praktyczne. Jest to system 

wieloramkowy, który w pionie oferuje 

montaż produktów do 4 krotnej 

ramki, a w poziomie do 5 krotnej. 

Łączniki z zaciskami typu „szybkozłączka” 

gwarantują sprawny i łatwy 

montaż, a wzmocnione łapki rozporowe 

gwarantują solidne osadzenie 

produktu na miejscu. 

DOMO to produkty wykonane 

z wysokiej jakości tworzywa typu 

PC (przyciski i ramki), które odporny 

jest na temperaturę do 850 stopni 

Celsjusza oraz na odbarwianie czy 

odkształcanie – jego dostawcą jest 

światowy producent Covestro. Kolejnym 

atutem jest wyjątkowy stop 

fosforobrązu (94% miedzi), który 

ma aż o 35% wyższą sprawność przewodzenia 

elektrycznego w stosunku 

do standardowego stopu miedzi 

z cynkiem. Twardość tego stopu powoduje 

doskonałe trzymanie wtyczek 

przy mechanizmach gniazd 

zasilających. Srebrzenia styków wykonane 

jest ze stopu AgNi90/10 

zgodnie z normą IEC. (94% miedzi). 

Dzięki temu nie następuje przegrzewanie 

się styków co czyni produkty 

serii DOMO wyjątkowo bezpiecznymi. 

Ponadto DOMO to dodatkowa dekoracyjność 

serii, o której stanowi 

ozdobna ramka wewnętrzna, jej kolor 

możemy zmieniać tak łatwo jak 

dodatki w pomieszczeniu. Ozdobne 

ramki wewnętrzne dostępne są 

w 12 kolorach. Ramki te bardzo łatwo 

i szybko można wymienić przy każdym 

przearanżowaniu wnętrza. 

Wszystkie te zalety czynią z serii 

DOMO nowoczesne i trwałe rozwiązanie 

dekoracyjne i technologiczne 

dla każdego domu. 

Poznaj już dziś całą markę MOWION 

odwiedzając stronę www.mowion. 

pl. Na naszej stronie poznasz też produkty 

„od środka” i przekonasz się 

dlaczego są tak wyjątkowe. 

Fot. 

DOMO- tył mechanizmu łącznika 

• 


25

I. 

instalacje 

Odprowadzenie skroplin z kotłów 

kondensacyjnych i klimatyzatorów 

Wszyscy wiemy, jak wiele problemów mogą sprawiać skropliny powstałe 

w wyniku pracy kotła kondensacyjnego lub klimatyzatora. Zwłaszcza jeżeli 

miejsce montażu urządzenia jest oddalone od pionów kanalizacyjnych. 

W przypadku braku możliwości 

odprowadzenia skroplin 

do istniejącej kanalizacji pozostaje 

nam odprowadzenie ich 

poza budynek na zewnątrz. Co 

jednak w sytuacjach, gdy i takiej 

możliwości nie mamy, ze względu 

na usytuowanie urządzenia 

lub pomieszczenia w którym się 

on znajduje? Rozwiązaniem tego 

problemu jest zastosowanie specjalnych 

pompek dedykowanych 

do tej kategorii urządzeń. 

Dlaczego SFA? 

To my 60 lat temu wymyśliliśmy 

ideę pomporozdrabniaczy i pomp 

sanitarnych. Przez ten czas staliśmy 

się światowym liderem w branży 

i zaufały nam miliony klientów 

na całym świecie. Nasi inżynierowie 

od lat prowadzą badania nad 

ciągłym ulepszaniem produktów 

i szukaniem nowych rozwiązań. 

Wszystkie nasze urządzenia i podzespoły 

pochodzą z certyfikowanych 

fabryk we Francji. 

W swojej ofercie posiadamy 

zarówno pompki do skroplin 

z klimatyzatorów typu SPLIT, jak 

i wysokowydajne pompki do odprowadzania 

skroplin z urządzeń 

chłodniczych oraz kondensatu powstałego 

w wyniku pracy kotłów 

kondensacyjnych. Miliony sprzedanych 

pompek na całym świecie 

i ich niezawodna praca w ciężkich 

warunkach są naszym powodem 

do dumy i zadowolenia. 

SFA posiada w swojej ofercie produkty 

przeznaczone do współpracy 

z kotłami kondensacyjnymi 

oraz do odprowadzania skroplin 

Rys. 1. 

Rys. 2. 

Rys. 3. 

Sanicondens Clim Deco 

Sanicondens Clim Pack 

Sanicondens Clim Mini. 

z dużych agregatów chłodniczych i lad 

chłodniczych, itd. Różnią się one przede 

wszystkim wydajnością i przepływem. 

Pozwala to na dobranie optymalnego 

rozwiązania w zależności od rodzaju 

kotła oraz miejsca jego instalacji. 

Pompki do skroplin we współpracy 

z klimatyzatorami typu SPLIT 

SFA proponuje trzy rodzaje produktów 

do współpracy z klimatyzatorami typu 

SPLIT służące odprowadzaniu skroplin. 

Sanicondens CLIM MINI to mała 

pompka o mocy 22 W. Zasilana 

220–240 V/50 Hz. Jest wykonana w klasie 

ochrony IP20. Chroni przed zawilgoceniem 

pomieszczenia i stosowana 

jest tam, gdzie nie ma możliwości odprowadzenia 

skroplin grawitacyjnie lub 

muszą być one przetłoczone w pionie 

lub poziomie. Pompka przetłacza skropliny 

na maksymalna wysokość 6 m (przy 

odległości tłoczenia w poziomie = 0 m) 

lub 60 m w poziomie (wysokość podnoszenia 

= 0 m) cienką rurką elastyczną 

o średnicy 8 mm. Oczywiście oba te 

parametry są ze sobą ściśle związane, to 

znaczy: im wyższa wysokość tłoczenia 

skroplin, tym odległość tłoczenia w poziomie 

się zmniejsza. W zestawie znajduje 

się moduł pompowy oraz moduł 

sterujący. Pompka załącza się automatycznie 

poprzez pływak w momencie 

pojawienia się skroplin z tacy ociekowej 

klimatyzatora. Urządzenie montowane 

jest wewnątrz obudowy klimatyzatora. 

Jego maksymalna wydajność to 15 l/h. 

Sanicondens CLIM Pack to urządzenie 

Sanicondens Clim MINI zaopatrzone 

dodatkowo w listwę montażową do instalacji 

pompki poza klimatyzatorem. Pozwala 

ono na odprowadzanie skroplin 

w przypadku klimatyzatorów, które ze 

26 


instalacje I. 

Rys. 4. Tabela wydajności pompki Sanicondens CLIM 

MINI i PACK Rys. 5. Schemat budowy urządzenia Sanicondens Clim Mini 

względu na swoją konstrukcję uniemożliwiają 

montaż pompki bezpośrednio 

w obudowie. 

Sanicondens CLIM DECO to pompka 

ze zintegrowanymi modułami sterującym 

oraz pompowym. Moc silnika 16 W. 

Zasilana 220–240 V/50 Hz. Występuje 

w klasie ochrony IP24. Całość znajduje 

się w jednym elemencie montowanym 

bezpośrednio pod klimatyzatorem. 

Niewielkie wymiary oraz nowoczesne 

wzornictwo tworzą wrażenie pełnej integralności 

z klimatyzatorem. Jego wydajność 

to 12 l/h, a maksymalna wysokość 

tłoczenia to 6 m w pionie lub 60 m w poziomie. 

Podobnie jak we wcześniejszych 

modelach, parametry te są ze sobą ściśle 

związane. 

Kilka istotnych uwag montażowych 

Podczas instalacji pompek do klimatyzatorów 

typu Sanicondens CLIM mini i CLIM 

PACK składających się z dwóch modułów, 

należy pamiętać aby moduł załączający 

był zamontowany w poziomie. 

Magnes pływaka musi być bezwzględnie 

skierowany ku górze. 

W celu zapewnienia prawidłowej pracy 

pompki instalacja musi zostać odpowietrzona. 

Należy usunąć powietrze 

z przewodu tłocznego podczas pierwszego 

uruchomienia. 

Należy unikać sytuacji, w których długość 

przewodu tłocznego prowadzonego 

w poziomie, jest krótsza niż długość 

przewodu tłocznego w dół. Taka 

sytuacja może doprowadzić do zapowietrzenia 

się przewodu tłocznego. 

Brak odpowietrzenia instalacji może doprowadzić 

do pracy pompki na sucho 

i powodować jej przegrzanie, a w konsekwencji 

jej uszkodzenie. 

Informacje dotyczące doboru 

pompki do klimatyzatora 

Przyjmuje się, że ilość skroplin z klimatyzatora 

wynosi około od 0,5 do 0,8 l/h 

na kW chłodzenia (wartość ta może 

się znacznie zwiększyć w pomieszczeniach 

o bardzo wysokiej wilgotności). 

Dla przykładu klimatyzator 5 kW – ilość 

skroplin z tego klimatyzatora będzie 

wynosiła od 2,5 do 5 l/h. Aby wykonać 

funkcjonalną instalację dostosowaną 

do klimatyzatora, ważne jest aby brać 

pod uwagę straty ciśnienia: odległość 

modułu sterowania od pompki, wysokość 

tłoczenia i odległość poziomą tłoczenia. 

Pompy do skroplin w instalacji 

z gazowym kotłem kondensacyjnym 

Pompy Sanicondens MINI, PLUS, 

PRO i BEST pozwalają na bardzo proste 

i szybkie podłączenie do kotłów 

kondensacyjnych. Dzięki nim nie ma 

problemu z kondensatem powstającym 

w wyniku pracy kotła. Zdarza się, 

że piony kanalizacyjne oddalone są od 

kotła i odprowadzenie skroplin w sposób 

grawitacyjny nie jest możliwe. Częstym 

przypadkiem jest instalacja kotła 

w piwnicy, a instalacja wod-kan znajduje 

się powyżej kotła, wówczas urządzenia 

z serii Sanicondens, są niezbędne 

do prawidłowego funkcjonowania kotłowni. 

Rozwój techniki kondensacyjnej 

spowodował, że wielu inwestorów 

modernizuje swoje dotychczasowe 

kotłownie, instalując kotły kondensacyjne. 

O ile zamiana samego kotła nie 

jest niczym skomplikowanym, to problemy 

napotykamy w momencie pracy 

urządzenia, które generuje kondensat. 

Urządzenia Sanicondens rozwiązują te 

Fot. 6. Schemat instalacji pompki 

Sanicondens CLIM MINI. 

Fot. 7. SPrzykład montażu modułu 

pompowego Sanicondens CLIM MINI. 


27

I. 

instalacje 

Rys. 8. 

Sanicondens Best. 

Rys. 9. 

Sanicondens Mini. 

problemy, pozwalając na przetłoczenie 

kondensatu cienkimi rurkami zarówno 

w pionie jak i poziomie do oddalonych 

pionów kanalizacyjnych, i zapewniają 

prawidłowe funkcjonowanie urządzeń 

bez kosztownych i pracochłonnych 

prac adaptacyjnych. Ma to ogromne 

znaczenie dla inwestora, gdyż w sposób 

prosty, tani i mało inwazyjny pozwala 

na modernizację istniejącej kotłowni. 

Sanicondens Mini jest najmniejszym 

urządzeniem, które przepompowuje 

skropliny do wys. 2 m i na odległość 

do 20 m przy mocy 35 W. Maksymalny 

przepływ to 144 l/h, pojemność zbiornika 

1 litr. 

Sanicondens Plus, to większe i mocniejsze 

urządzenie o mocy 60 W, pozwalajace 

na przetłaczanie kondensatu: 

4,5 m w górę i do 50 m w poziomie. 

Można podłączyć do niego alarm 

(dźwiękowy lub wizualny). Maksymalny 

przepływ to 342 l/h, pojemność zbiornika 

2 litry. 

Sanicondens PRO jest urządzeniem 

o nowej konstrukcji i zwiększonym zbiornikiem 

na kondensat (do 2 litrów), posiada 

parametry tłoczenia jak w przypadku 

PLUS, a jego wydajność to 345 l/h. 

Sanicondens Best to pompa zaopatrzona 

w neutralizator skroplin. Posiada 

moc 60 W. Przetłacza skropliny do 4,5 m 

w pionie i do 50 m w poziomie. Dzięki 

czterem wejściom, przystosowuje się 

do każdego typu instalacji. Dodatkowy 

kabel umożliwia dołączenie urządzenia 

sygnalizującego awarię (np. żarówka, 

syrena, dzwonek 220 V). Pompa 

Sanicondens Best składa się z pompy 

Sanicondens Plus i pojemnika neutralizującego 

wypełnionego granulkami. 

Kwaśny kondensat przechodzi przez 

czynnik zobojętniający (węglan wapnia 

i magnezu), gdzie dalej tłoczony jest 

z neutralnym PH. 

SANINEUTRAL przeznaczony jest 

do neutralizacji kondensatu z kotłów 

kondensacyjnych. Produkt ten służy 

do eliminacji kwaśnego kondensatu, 

przed jego odprowadzeniem do kanalizacji, 

szamba lub oczyszczalni ścieków. 

Działa na zasadzie grawitacyjnego 

przepuszczenia kondensatu przez złoże 

neutralizujące, bez użycia pompy. Może 

Rys. 10. Sanicondens Plus. 

Rys. 11. Sanineutral. 

28 


instalacje I. 

być stosowane razem z pompami Sanicondens 

MINI, PLUS I PRO. 

Rys. 12. Sanineutral. 

Ile kondensatu produkuje kocioł 

Dokonując wyboru pompki ważne jest 

aby wziąć pod uwagę ilość kondensatu, 

który będzie wytwarzany przez 

kocioł. Teoretycznie ze spalania 1 m³ 

gazu ziemnego może powstać 1,2 dm³ 

wody (kondensatu). W praktyce powstaje 

0,8-1,0 dm³ wody. W domu jednorodzinnym 

wyposażonym w kocioł 

kondensacyjny o mocy 20-25 kW w wyniku 

skraplania powstaje przeciętnie 

20–25 dm³ kondensatu w ciągu doby. 

Wszystkie urządzenia opisane w artykule 

produkowane są w naszych fabrykach 

na terenie Francji, co gwarantuje 

najwyższą jakość potwierdzoną przez 

ISO 9001 AFAQ. Posiadamy sieć 55 

punktów serwisowych rozmieszczonych 

na terenie całego kraju. 

Więcej informacji na stronie internetowej 

www.sfapoland.pl 

• 

REKLAMA 


29

I. 

instalacje 

Odwodnienia liniowe: 

funkcjonalność i elegancja 

Odwodnienia liniowe to aktualnie „must have” nowoczesnych łazienek. Dyskretność 

i funkcjonalność sprawiają, że inwestorzy coraz chętniej sięgają po 

tego typu rozwiązania. 

Inwestorzy z radością rezygnują 

z brodzika ingerującego 

w przemyślaną kompozycję 

łazienki, stawiają na pomieszczenia 

na planie otwartym. 

Nie ma już przeciwskazań, by 

natrysk zlokalizować wprost 

na posadzce – niepotrzebne 

są do tego szklane ścianki czy 

kotary. Nowoczesne trendy 

w projektowaniu sprawiają, 

że zainteresowanie odpływami 

liniowymi jest coraz większe. 

Wymagania 

Wymagania wobec odpływów 

w budynkach są określone przez 

normę PN EN 1253. Zawarto 

w niej regulacje dotyczące syfonów 

kanalizacyjnych, obciążalności, 

wydajności odpływu, 

odporności na temperaturę oraz 

szczelności. 

Syfon kanalizacyjny ma za zadanie 

chronić przed przedostawaniem 

się zapachów z kanalizacji. 

Ochrona jest zapewniona, 

jeśli zachowany zostaje minimalny 

poziom „zamknięcia 

wodnego”, czyli wysokości 

słupa wody zapobiegającego 

przenikaniu gazów. Jeżeli zaś 

chodzi o obciążalność, w łazienkach 

w budynkach mieszkalnych 

zazwyczaj wystarczy 

klasa K=300 kg. O wymaganych 

wydajnościach odpływu przeczytamy 

natomiast w treści 

normy PN EN 1253-1. Mimo iż 

zgodnie z przepisami odpływ 

z przyłączem 50 mm wymaga 

wydajności na poziomie 0,8 

Fot. TECE 

Fot. 1. Odwodnienie liniowe na styku strefy mokrej i suchej pozwoli na zorganizowanie 

natrysku bez potrzeby budowania ścianek. 

l/s, to w praktyce, z uwagi na uwarunkowania 

budowalne, jest to trudne 

do uzyskania. Kierujemy się zatem także 

wydajnością armatury (tym samym 

do słuchawki o natężeniu przepływu 

0,4 l/s dobieramy odpływ o wydajności 

0,5 l/s). 

Od elementów odpływów wymagamy 

również odporności na dość 

wysokie temperatury oraz dobrej stabilności 

termicznej – muszą wytrzymywać 

chwilowy kontakt ze ściekami 

domowymi o temperaturze od 20 

do 95°C, a dodatkowo wyróżniać się 

odpornością na chemikalia oraz tłuszcze. 

Najczęściej stosowanym materiałem 

jest tu zatem tworzywo sztuczne, 

polipropylen. 

Ostatnim kryterium wymienianym 

przez przepisy jest szczelność. Systemy 

odpływowe w aktualnie projektowanych 

łazienkach wykonywane są 

na równi z posadzką, a ich konstrukcja 

– lokalizowana pod linią podłogi. 

W związku z tym wskazane jest wybieranie 

rozwiązań o jak najlepszych 

30 


instalacje I. 

parametrach technicznych. Wskazane 

jest m.in. zastąpienie materiałów bitumicznych 

czy taśm z tworzywa sztucznego 

izolacją cienkowarstwową opartą 

na cienkiej, płynnej folii. 

Ponadto należy zwrócić uwagę na właściwości 

akustyczne systemu. Aby hałasy 

z instalacji kanalizacyjnej i odpływu 

nie przenikały do pomieszczenia, można 

zamontować np. specjalne maty 

o grubości kilku mm układane w strefie 

prysznica pod surową podłogą. Wybieramy 

taki materiał izolacyjny, który spełnia 

wymagania normy DIN 4109, czyli 

zapewnia odpowiednie wytłumienie 

hałasu – tak aby nie jego poziom nie 

przekraczał 30 dB. 

Projektujemy prysznic 

z odwodnieniem liniowym 

Odwodnienie liniowe stanowi niejako 

jedynie zwieńczenie wieloetapowego 

projektu uwzględniającego wiele zmiennych. 

Kluczowe jest odpowiednie przygotowanie 

pomieszczenia oraz miejsca, 

w którym planujemy zamontować układ. 

Chodzi przede wszystkim o konieczność 

zapewnienia spadku ukierunkowanego 

w stronę odpływu. Musi być na tyle duży, 

aby umożliwić swobodne przepływanie 

wody, a mimo to nieznaczny, aby korzystanie 

z prysznica pozostało komfortowe. 

Większość projektantów i producentów 

zaleca zachowanie 1-2% spadku. Spadek 

możemy wykonać nie tylko dzięki betonowej 

wylewce, ale również odpowiednio 

przycinając płyty ocieplenia (lub montując 

specjalnie wyprofilowane płyty). Jeżeli odpływ 

zaplanowany jest na styku strefy mokrej 

i suchej, musimy dodatkowo, od strony 

łazienki, wykonać na płytkach bezpośrednio 

przylegających do rynny spadek 0,5 cm 

– tak aby woda nie przelewała się do pozostałej 

części pomieszczenia. Ponadto bardzo 

ważne jest precyzyjne wypoziomowanie 

rynny odpływowej – pomogą w tym 

m.in. regulowane stopki montażowe. 

Wysokość podłogi 

i wydajność natrysku 

Ważna jest również wysokość podłogi (lub 

stropu), w której planujemy zamontować 

odwodnienie. Nie można tu jednak podać 

jednej, uniwersalnej recepty – zalecana 

wysokość zależy od modelu syfonu, 

jaki stosujemy. A raczej: syfon wybieramy 

Fot. KESSEL 

Fot. 2. Najnowsze propozycje projektantów? 

Nie tylko odwodnienia w ścianie, 

ale także wyposażone w oświetlenie LED. 

najczęściej, kierując się grubością podłogi. 

Do głosu dochodzi tu też wymagana 

wydajność montowanego natrysku, czyli 

ilość wody, którą będzie dostarczać armatura 

natryskowa – im większa wydajność 

syfonu, tym wyższa jego wysokość montażowa. 

Wymiary wynoszą, w zależności 

od producenta i modelu, od ok. 67 do 148 

mm, wydajność z kolei waha się w granicach 

0,4-1,3 l/s. 

Bardzo niska wysokość montażowa (np. 

67 czy 68,5 mm) pozwoli na zorganizowanie 

prysznica bez brodzika również 

w modernizowanych pomieszczeniach, 

np. w starszych blokach. Co interesujące, 

mimo obniżenia wysokości korpusu 

wydajność układu nie ulega pogorszeniu 

– w rozwiązaniach paru z producentów 

wynosi 0,5- 0,55 l/s. Jednocześnie 

osiągnięto taką wysokość zamknięcia 

Fot. 3. 

Kluczowe jest odpowiednie wyprofilowanie posadzki w strefie z odwodnieniem liniowym. 

Fot. VIEGA 

W przypadku odwodnienia liniowego 

wykonywanego w pomieszczeniu 

z ogrzewaniem podłogowym 

należy pamiętać o stosowaniu specjalnych, 

dwustopniowych spiętrzających 

wkładek syfonowych 

z wewnętrzną membraną, które minimalizują 

parowanie stojącej wody 

w kolanie odpływowym. 


31

I. 

instalacje 

Wbrew pozorom odwodnienia liniowe 

dają większe możliwości 

aranżacyjne i są łatwiejsze w montażu 

niż punktowe. W przypadku 

punktowych konieczne jest wykonanie 

kopertowego spadku w kierunku 

kratki, przy liniowych – wystarczy 

spadek w jedną stronę. 

wodnego (25 mm), które skutecznie zabezpiecza 

przed przenikaniem nieprzyjemnych 

zapachów z instalacji. 

Do miejsc problematycznych, np. w przypadku 

łączenia kanalizacji pod stropem, 

polecane są specjalne modele syfonów, 

jak chociażby pionowy. 

Montujemy odpływ liniowy 

W pierwszej kolejności należy zmierzyć 

potrzebną długość oraz ustawienie 

przymiaru do cięcia na korpusie odpływu. 

Po przycięciu za pomocą piły 

ręcznej ponownie dokonujemy pomiaru. 

Usuwamy zadziory z krawędzi, zakładamy 

zaślepki i skręcamy, następnie 

ustalamy wysokość montażową i skracamy 

na odpowiednią długość element 

dystansowy. Po założeniu armatury odpływowej 

ustawiamy odpływ liniowy 

na odpowiednią wysokość za pomocą 

regulowanych nóżek. Na to naklejmy 

folię ochronną. 

Ostatnim z etapów montażu jest precyzyjne 

wykonanie uszczelnienia. Warstwa 

izolacyjna zlokalizowana będzie 

pod wykończeniem posadzki, płytkami 

ceramicznymi, kamiennymi itp. Warto 

zwrócić uwagę m.in. na uszczelnienie 

zespolone składające się z folii w płynie, 

taśm uszczelniających oraz np. warstwy 

jastrychu. Takie systemowe rozwiązanie 

Fot. 4. Po założeniu armatury odpływowej ustawiamy odpływ liniowy na odpowiednią wysokość 

za pomocą regulowanych nóżek. 

Fot. KESSEL 

pozwala osiągnąć optymalne zabezpieczenie 

konstrukcji budynku oraz poszczególnych 

warstw przez zamoknięciem. 

Innym rozwiązaniem jest kołnierz 

odpływu fabrycznie wyposażony we 

wtryskiwaną folię uszczelniającą. 

Oczywiście, procedura może różnić się 

w zależności od modelu czy producenta 

rozwiązania. 

Inwestorzy prywatni coraz chętniej decydują 

się na założenie ogrzewania podłogowego, 

również w łazience, w której 

ciepła posadzka może zdecydowanie 

podwyższyć komfort. W przypadku odwodnienia 

liniowego wykonywanego 

w pomieszczeniu z podłogówką należy 

pamiętać o stosowaniu specjalnych, 

dwustopniowych spiętrzających wkładek 

syfonowych z wewnętrzną membraną, 

które minimalizują parowanie stojącej 

wody w kolanie odpływowym. 

Elastyczne rozwiązania 

Na rynku wyróżnia się kilka „elastycznych” 

systemów, dzięki którym mamy 

dużą swobodę w planowaniu odpływu 

w przestrzeni łazienki. Wśród 

dostępnych rozwiązań na szczególną 

uwagę zasługują odpływy liniowe 

„na wymiar”, czyli umożliwiające 

płynną regulację długości. Maksymalną 

długość rusztu odwodnienia 

Fot. 5. Syfon wybieramy kierując się grubością 

podłogi oraz wymaganą wydajnością 

montowanego natrysku. 

Fot. VIEGA 

Fot. 6. 

Dyskretny odpływ pozwala na precyzyjne zaplanowanie architektury łazienki. 

Fot. VIEGA 

32 


instalacje I. 

Fot. TECE 

Fot. 7. Syfon wybieramy kierując się grubością podłogi oraz wymaganą wydajnością montowanego 

natrysku. 

Fot. TECE 

Fot. 8. 

Kluczowym etapem montażu jest wykonanie uszczelnienia i izolacji. 

(np. 120 cm) można dowolnie skracać 

(aż do 30 cm). Jednocześnie 

mamy możliwość wydłużenia odpływu 

– łącznie o 40 cm – poprzez 

zamontowanie elementów przedłużających 

po obu stronach odwodnienia. 

Z kolei stosując łącznik i łącząc 

ze sobą dwa ruszty, osiągamy 

odpływ o długości 240-280 cm (przy 

czym wydajność odwodnienia również 

się podwaja) lub odwodnienia 

o niestandardowej linii, np. w kształcie 

litery „U” lub „L”. Niestandardowe, 

„kombinowane” modele znajdą 

zastosowanie przede wszystkim 

w przestronnych łazienkach, szczególnie 

zaprojektowanych na planie 

otwartym, z dużą i wygodną strefą 

prysznicową. 

Dodatkowe możliwości kształtowania 

przestrzeni dają również odpływy 

ścienne przeznaczone do montażu 

w ścianie murowanej, płycie gipsowej 

oraz za pomocą gotowych modułów 

montażowych. Dzięki przeniesieniu linii 

odwodnienia z posadzki na ścianę 

unikamy np. problemów z montażem 

ogrzewania podłogowego. 

Także estetyka 

Do głosu dochodzą również kwestie 

estetyczne – ważne przede wszystkim 

dla inwestora, przyszłego użytkownika 

łazienki z odpływem liniowym. Wybierając 

odwodnienie liniowe, należy dopasować 

je również do planowanej posadzki. 

Najmniej ograniczeń wprowadza płytka 

ceramiczna – zestawienie z nią odwodnienia 

o metalicznym połysku to klasyczne 

połączenie. Nieco mniejsze pole do popisu 

mamy w przypadku podłogi kamiennej. 

Aby nie przecinać posadzki z naturalnego 

kamienia linią odpływu, zaleca się skorzystanie 

z niewidocznego dla oka, kamiennego 

rusztu – czyli odwodnienia wykończonego 

naturalnym kamieniem lub 

imitacją kamienia. Alternatywnym rozwiązaniem 

w sytuacji, gdy nie chcemy odwracać 

uwagi od aranżacji pomieszczenia, jest 

zastosowanie dyskretnego odwodnienia 

z położonym centralnie wąskim rusztem 

ze stali nierdzewnej. W praktyce widzimy 

jedynie wąską, elegancką linię, a woda jest 

odprowadzana przez szczelinę o szerokości 

zaledwie 20 mm. 

Warto zwrócić uwagę także na odwodnienia 

z fabrycznie zamontowanymi 

modułami LED, dzięki którym można 

osiągnąć interesujące efekty świetlne 

w pomieszczeniu. 

Niezwykle istotne jest precyzyjne dostosowanie 

rynny nie tylko do rodzaju 

posadzki czy aranżacji, ale również architektury 

łazienki. Zastosowanie oprócz 

standardowych rynien prostych znajdują 

przede wszystkim rynny kątowe, np. 

w układzie „L” o równej lub różnej długości 

ramion. Odwodnienie można za ich pomocą 

zaplanować nie tylko przy ścianie, 

ale również chociażby jako przejście ze 

strefy mokrej do suchej, czyli na połączeniu 

strefy prysznicowej (także przemyślanej 

jako otwarta) i reszty pomieszczenia. 

Wybór odpowiedniego odwodnienia liniowego 

nie jest prosty, jednak producenci 

oferują coraz więcej rozwiązań „szytych 

na miarę” i dostosowanych do potrzeb 

klienta. Jednym ograniczeniem okazują 

się zatem nawet nie możliwości zabudowy, 

a… grubość portfela. 

Iwona Bortniczuk 

Na podstawie materiałów: 

Viega, TECE, Geberit, Kessel

I. 

instalacje 

Deszczownia, natrysk i bateria termostatyczna 

– parametry i warunki sieci zasilającej 

Nowoczesne zestawy, na które składają się: deszczownia, natrysk i bateria 

są funkcjonalne i wygodne w użytkowaniu, zwłaszcza gdy w komplecie 

znajduje się bateria termostatyczna umożliwiająca precyzyjną regulację 

wypływu i temperatury wody. 

Właściwości i montaż 

zestawu deszczowni 

z baterią 

Zestawy deszczownic z baterią 

mają takie same wymagania 

względem instalacji zasilającej 

jak inne rodzaje natrysków 

i baterii. Dopuszczalny zakres 

temperatur wody zasilającej 

wynosi od 5°C do 70°C 

a maksymalne ciśnienie wody 

zasilającej to 0,05-0,5 MPa 

(0,5-6,0 bar). Typowy zakres 

regulacji temperatury wynosi 

od 15°C do 60°C. Głowica 

termostatyczna najczęściej 

jest kalibrowana dla ciśnienia 

0,3 MPa (3 Bar). Montaż zestawu 

należy rozpocząć od montażu 

baterii, którą przykręca 

się do instalacji wodociągowej 

za pomocą mimośrodów. 

Umożliwiają one dokładne jej 

wypoziomowanie, co jest bardzo 

ważne, gdyż mocowana 

do baterii pod kątem prostym, 

długa pionowa rura deszczowni 

wykaże nawet niewielkie 

odchylenia w tym zakresie. 

Dla baterii termostatycznej 

najważniejsze jest, aby woda 

gorąca była doprowadzona 

do niej z lewej strony zgodnie 

z oznaczeniami na tylnej 

powierzchni korpusu. Po zamontowaniu 

baterii, przykręcamy 

do niej rurę deszczowni 

z uchwytami oraz zaznaczamy 

miejsce wiercenia otworów 

pod wkręty mocujące uchwyt 

rury do ściany. Po wywierceniu 

otworów, przykręcamy uchwyt i mocujemy 

do niego rurę już na stałe. 

Przykręcenie dysku deszczownicy 

czy rączki natryskowej z wężem 

jest już prostym zadaniem. Jednak 

z uwagi na konieczność zapewnienia 

szczelności połączenia baterii z instalacją 

wodociągową za pomocą pakuł 

lub teflonu oraz operacji wiercenia 

otworów w płytkach ceramicznych, 

a następnie w betonowej ścianie zlecamy 

montaż deszczowni profesjonalistom. 

Instalacja 

z dwufunkcyjnym kotłem 

Są jednak instalacje, w których deszczownie 

z bateriami termostatycznymi 

zapewniają funkcjonalność 

i bezpieczeństwo, ale przy ich użytkowaniu 

musimy wziąć pod uwagę 

kilka czynników. Przede wszystkim 

chodzi o instalacje, gdzie zastosowanie 

znajdują dwufunkcyjne kotły lub 

gazowe podgrzewacze przepływowe. 

Z chwilą odkręcenia kranu, termostat 

maksymalnie otwiera dopływ 

ciepłej wody, aby jak najszybszej 

uzyskać żądaną temperaturę. W ten 

sposób kocioł lub podgrzewacz będzie 

pracował z maksymalnym stopniem 

podgrzewania. Woda uzyskuje 

temperaturę wyższą, od tej która 

jest faktycznie wymagana. Powinniśmy 

zatem odczekać chwilę, aby 

zgromadzona w rurach woda mogła 

spłynąć z kotła do baterii. Gazowe 

podgrzewacze wody są najczęściej 

wyposażone w swoją własną regulację 

mocy oraz stopnia przepływu. To 

powoduje, że obydwie te regulacje 

(w podgrzewaczu i w baterii) mogą 

przy nieumiejętnym korzystaniu 

niekorzystnie wpływać na siebie np. 

przy maksymalnej mocy ustawionej 

na podgrzewaczu i minimalnej temperaturze 

ustawionej na termostacie 

baterii. 

Na podstawie materiałów Ferro 

34 


ogrzewanie O. 

Kotły na olej opałowy 

Kotły zasilane olejem opałowym znajdują zastosowanie w budynkach, 

gdzie nie ma możliwości podłączenia do sieci gazowej. Piece tego typu 

użytkuje się bardzo podobnie do kotłów gazowych. Jednak trzeba pamiętać, 

że olej opałowy jest droższy od gazu ziemnego. 

Oferowane na rynku piece olejowe 

mają konstrukcję stojącą lub 

wiszącą, natomiast w zależności 

od funkcji urządzenia można podzielić 

je na jedno- lub dwufunkcyjne. 

Nie mniej ważny jest również 

rodzaj regulacji palnika, stąd 

też kotły dzieli się na jedno- i dwustopniowe. 

Technologia spalania 

paliwa może być konwencjonalna 

lub kondensacyjna. 

Z punktu widzenia użytkownika 

zaleta olejowych kotłów kondensacyjnych 

to przede wszystkim 

płynna regulacja wody w kotle bez 

temperatury progowej. Ważny jest 

przy tym szeroki zakres dostępnych 

mocy kotłów, a także cicha 

praca i łatwa obsługa. 

Warto mieć na uwadze zintegrowany 

wymiennik ciepła do kondensacji, 

który zazwyczaj jest wykonywany 

ze stali szlachetnej. Przyda 

się możliwość współpracy z pojemnościowymi 

podgrzewaczami 

wody. Zaleta kotłów olejowych 

to również niskoemisyjna eksploatacja 

przy wysokiej sprawności 

wynoszącej do 104%, przy czym 

sezonowa efektywność energetyczna 

ogrzewania pomieszczeń 

wynosi do 90%. Do wyboru jest 

tryb pracy zależny i niezależny 

od powietrza w pomieszczeniu. 

Z kolei przy podłączeniu spalin 

jest możliwa współpraca z różnymi 

systemami spalinowo-powietrznymi, 

które przepisy prawa dopuszczają 

do użytkowania. 

Istotne są długie okresy pracy palnika, 

a dzięki dużej pojemności 

wodnej zyskuje się lepszą sprawność 

systemu. Za pracę kotłem 

odpowiadają zaawansowane 

sterowniki przystosowane do wymiany 

danych z urządzeniami zewnętrznymi. 

Z kolei zintegrowane układy rozruchowe 

upraszczają układ hydrauliczny 

i można zrezygnować z pompy mieszającej 

lub innego układu odpowiedzialnego 

za podnoszenie wody. W niektórych 

urządzeniach nie ma również 

potrzeby stosowania zabezpieczeń 

przed brakiem wody w kotle, co dodatkowo 

obniża koszty instalacji. Kompaktowe 

wymiary urządzenia sprawdzą 

się w modernizowanych budynkach. 

Fot. 1. 

Rodzaje palników 

W porównaniu z kotłami gazowymi urządzenia 

zasilane olejem opałowym wykorzystują 

inne rodzaje palników. Wynika 

to stąd, że konieczne jest odpowiednie 

rozpylanie lub odparowanie oleju wraz 

z intensywnym wymieszaniem paliwa 

z powietrzem, po czym dochodzi 

do spalenia przygotowanej mieszaniny. 

Biorąc pod uwagę parametry tego 

procesu zastosowanie znajdują palniki 

z odparowaniem oleju, inżektorowe 

oraz wentylatorowe wysokociśnieniowe. 

Przekrój kotła olejowo/gazowego o mocy od 320 do 1080 kW 

Fot. VIESSMANN 


35

O. 

ogrzewanie 

Fot. 2. Klasyczny kocioł olejowy z zasobnikiem, spełniający wymagania postawione przez 

Dyrektywę ErP. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszej technologii i wysokiej jakości materiałów 

udowadnia, że kotły olejowe mogą być ekologiczne i zachowywać wyjątkowo wysoką sprawność 

Warunkiem zapewnienia prawidłowej 

pracy palnika olejowego jest stosowanie 

odpowiedniego oleju. 

W przypadku palników wentylatorowych 

wysokociśnieniowych olej trafia 

do dysz zapewniających ciśnienie 

0,7-2,0 MPa. Paliwo w postaci kropelek 

rozpylonych przez dysze odparowuje pod 

wpływem działania temperatury. Z kolei 

powietrze do spalania wytwarza wentylator. 

To właśnie powietrze ma zmieszać 

się z oparami oleju przy zminimalizowaniu 

wpływu zmian ciągu kominowego. 

Taki rodzaj palnika znajduje zastosowanie 

w kotłach zasilanych lekkim olejem opałowym. 

W praktyce palniki tego typu mogą 

mieć konstrukcję jedno- lub dwustopniową. 

Palniki jednostopniowe zapewniają 

zmianę wydajności kotła poprzez włączenie 

lub wyłączenie, natomiast kotły dwustopniowe 

na pierwszym stopniu pracują 

przy mniejszej mocy a na drugim z mocą 

nominalną. Palniki bazujące na regulacji 

dwustopniowej zapewniają bardziej 

optymalną pracę. Nowoczesne palniki 

olejowe mają szereg zabezpieczeń, które 

odpowiadają za kontrolowanie pracy 

układu. Jeżeli wystąpią jakiekolwiek nieprawidłowości 

nastąpi odcięcie dopływu 

paliwa. 

Wspomniane już palniki inżektorowe 

znajdują zastosowanie przy spalaniu 

Fot. DEDIETRICH 

cięższych gazów. W takiej konstrukcji 

paliwo jest doprowadzane pod niskim 

ciśnieniem nie przekraczającym 

0,1 MPa. Z kolei powietrze tłoczone pod 

ciśnieniem zasysa je z dysz po czym następuje 

rozpylenie. Konieczne jest przy 

tym doprowadzenie dodatkowego powietrza 

do spalania bowiem ilość powietrza 

używanego do rozpylania oleju 

jest zbyt mała. 

Przydatnym rozwiązaniem aczkolwiek 

rzadko stosowanym są palniki dwupaliwowe, 

dzięki którym można wykorzystać 

olej opałowy lub gaz używając 

jednego palnika. 

Zasada działania kotłów olejowych 

Zasada działania kotłów olejowych 

jest prosta. Olej, który znajduje się 

w specjalnym zbiorniku trafia do palnika 

za pomocą przewodów olejowych. 

Istotną rolę odgrywa przy tym odpowiednia 

temperatura przechowywania 

oleju. Powinna być ona wyższa od tej 

w jakiej olej zaczyna mętnieć i dojdzie 

do wydzielania parafiny zatykającej 

przewody. Praktyka pokazuje, że najlepszym 

rozwiązaniem jest gdy instalacja 

znajduje się w pomieszczeniu ogrzewanym 

z temperaturą nie spadającą poniżej 

10°C. Niejednokrotnie przewiduje 

się również systemy odpowiedzialne za 

podgrzewanie zbiornika, jednak takie 

rozwiązanie generuje dodatkowe koszty 

eksploatacyjne. W zależności od aplikacji 

przepływ oleju odbywa się grawitacyjnie 

lub wspomaga go pompa. W przypadku 

przepływu grawitacyjnego zbiornik musi 

znajdować się powyżej palnika w piecu. 

Jednak i tak trzeba mieć na uwadze możliwość 

wystąpienia zbyt niskiego ciśnienia 

przepływu oleju, który może być np. 

skutkiem zmian temperatury oleju przy 

zmianie jego lepkości. Ponadto w przypadku 

palników wentylatorowych konieczna 

jest współpraca z pompą olejową 

po to aby wyeliminować problemy 

z przepływem oleju. Pompę łączy się ze 

zbiornikiem za pomocą przewodu ssącego 

i przepływowego. Ponadto trzeba 

pamiętać o tym aby pompa nie była 

zamontowana zbyt wysoko względem 

Fot. 3. 

Wymiennik 

Nowoczesne kotły olejowe wykorzystuję zjawisko kondensacji. W pierwszej kolejności 

następuje spalanie oleju w komorze spalania po czym spaliny trafiają 

do kondensacyjnego wymiennika ciepła. To właśnie w nim następuje odzysk 

dodatkowej energii cieplnej. Należy podkreślić, że w tradycyjnych kotłach nie 

może dojść do wykroplenia wody ze spalin dlatego też konieczne jest utrzymywanie 

minimalnej temperatury wody grzewczej na poziomie 40°C, co stanowi 

dolne ograniczenie temperatury. W przypadków kotłów kondensacyjnych 

spadek temperatury wody grzewczej sprawia, że urządzenie pracuje z wyższą 

sprawnością, ze względu na intensywniejszą kondensację. 


36 


ogrzewanie O. 

poziomu oleju w zbiorniku (maks. 5 m 

w różnicy wysokości). 

Instalację podającą olej wyposaża się 

również w filtr zapewniający ochronę 

dyszy przed zatkaniem zanieczyszczeniami 

jakie mogą znajdować się w oleju. 

Z kolei odpowietrznik zapewnia odpowietrzenie 

instalacji przed palnikiem 

a jak wiadomo powietrze w instalacji 

może powodować drgania mechaniczne 

i nieprawidłowe działanie palnika. 

Ponadto na typowy kocioł olejowy składa 

się zawór odcinający dopływ oleju 

w przypadku braku płomienia. Zawór 

tego typu współpracuje z detektorem zaniku 

płomienia. Z kolei termostat kotłowy 

pozwala na włączanie i wyłączanie palnika 

olejowego. Trzeba również wspomnieć 

o wentylatorze odprowadzającym powietrze 

do zmieszania z powietrzem rozpylanym 

przez dyszę, naczyniu wzbiorczym 

zabezpieczającym system grzewczy przed 

uszkodzeniem w przypadku nagłego 

Fot. 4. Niskotemperaturowy olejowy/ 

gazowy członowy kocioł grzewczy. Kotły 

członowe sprawdzają się szczególnie 

w modernizowanych obiektach, gdy 

ze względu na ciasne przejścia nie ma 

możliwości wstawienia całego kotła żeliwnego. 

W przypadku kotła członowego 

można łatwo i bez problemów wnieść do 

kotłowni pojedynczo poszczególne człony 

i na miejscu zmontować je przy użyciu 

specjalnego przyrządu montażowego 


wzrostu ciśnienia oraz odpowiednim 

zaworze bezpieczeństwa. 

Kotły kondensacyjne 

Nowoczesne kotły olejowe to urządzenia 

wykorzystujące kondensację. Stąd 

też w pierwszej kolejności następuje 

spalanie oleju w komorze spalania 

po czym spaliny trafiają do kondensacyjnego 

wymiennika ciepła. To właśnie 

w nim następuje odzysk dodatkowej 

energii cieplnej. Należy podkreślić, 

że w tradycyjnych kotłach nie może 

dojść do wykroplenia wody ze spalin 

dlatego też konieczne jest utrzymywanie 

minimalnej temperatury wody 

grzewczej na poziomie 40°C, co stanowi 

dolne ograniczenie temperatury. 

W odniesieniu do kotłów kondensacyjnych 

przebiega to nieco inaczej bowiem 

wraz ze spadkiem temperatury 

wody grzewczej urządzenie pracuje 

z wyższą sprawnością ze względu na intensywniejszą 

kondensację. W efekcie 

w kondensacyjnych kotłach olejowych 

przewiduje się szereg rozwiązań dodatkowych 

– np. dwuwarstwową powierzchnię 

grzewczą. Wszystko po to 

aby bez względu na temperaturę wody 

grzewczej nie dochodziło do zjawiska 

kondensacji. 

Zbiornik na olej opałowy 

Kotły olejowe, których moc nie przekracza 

30 kW najczęściej instaluje się 

w pomieszczeniach nieprzeznaczonych 

na pobyt stały ludzi, natomiast urządzenia 

osiągające większe moce montowane 

są wyłącznie w kotłowniach. Przepisy 

podają, że wysokość pomieszczenia 

z kotłem olejowym nie może być mniejsza 

niż 2,2 m przy kubaturze przekraczającej 

8 m3. Odpowiednie wymagania 

precyzuje się również względem podłóg 

i ścian. Stąd też w pomieszczeniach 

z kotłem na olej opałowy, które znajdują 

się nad inną kondygnacją użytkową, 

zarówno podłoga jak i ściany do wysokości 

10 cm łącznie z progami drzwiowymi 

o wysokości 4 cm muszą być 

wodoszczelne. Wodoszczelność musi 

być również zachowana w odniesieniu 

do wszystkich przejść przewodów 

w podłodze oraz ścianach do wysokości 

10 cm. Ściany wewnętrzne i stropy, 

Kotły spalające olej opałowy pracują 

automatycznie i są bezobsługowe. 

Podobnie, jak w przypadku 

urządzeń zasilanych gazem, nie ma 

potrzeby uzupełniania paliwa oraz 

częstego czyszczenia. 

które wydzielają kotłownię muszą 

mieć klasę odporności ogniowej EI60 

(E – szczelność ogniowa w minutach, I – 

izolacja ogniwa w minutach), natomiast 

drzwi i inne zamknięcia – EI30. 

Palniki kotłów olejowych podczas pracy 

generują hałas i wytwarzają drgania pomieszczenia, 

stąd też miejsca gdzie są 

one zamontowane oraz bezpośrednie 

sąsiedztwo pomieszczeń przeznaczonych 

na pobyt stały ludzi, musi spełniać 

odpowiednie wymagania norm w odniesieniu 

do poziomu hałasu i wielkości 

szkodliwych drgań. 

Decydując się na montaż zbiornika 

na olej na zewnątrz budynku również 

muszą być spełnione odpowiednie wymagania 

względem odległości zbiornika 

w stosunku do innych obiektów. Odległości 

naziemnego zbiornika na olej 

od budynku mieszkalnego, zamieszkania 

zbiorowego i użyteczności publicznej 

wynoszącą nie mniej niż 10 m. 

Wyjątek stanowi sytuacja, kiedy ściana 

zewnętrzna budynku od strony zbiornika 

ma klasę odporności ogniowej 

REI120 lub taka ściana zostanie wykonana 

pomiędzy budynkiem a zbiornikiem. 

Wtedy odległość może być zmniejszona 

do 3 m. 

Podsumowanie 

Kotły spalające olej opałowy pracują 

automatycznie i są bezobsługowe. Nie 

ma więc potrzeby uzupełniania paliwa 

oraz czyszczenia. Tak jak i w urządzeniach 

zasilanych gazem należy odróżnić 

kocioł jednofunkcyjny od dwufunkcyjnego. 

urządzenie jednofunkcyjne nie 

ma odrębnej instalacji przeznaczonej 

do przygotowania c.w.u. natomiast za 

pomocą kotłów dwufunkcyjnych przy 

wykorzystaniu wbudowanego wymiennika 

przygotowywana jest woda 

użytkowa. 

Damian Żabicki 


37

O. 

ogrzewanie 

Nowoczesny wymiar kotłów olejowych 

NeOvo firmy De Dietrich 

Klasyczne kotły wykorzystujące paliwo olejowe przy zastosowaniu nowoczesnej 

technologii i wysokiej jakości materiałów mogą być ekologiczne 

i zachowywać wysoką sprawność. Doskonałym tego przykładem są kotły 

olejowe z serii NeOvo firmy De Dietrich. 

38 


ogrzewanie O. 

Zainstalowanie ogrzewania wykorzystującego 

paliwo olejowe jest dobrą alternatywą 

w przypadku, gdy dom znajduje 

się na posesji usytuowanej z dala od sieci 

gazu ziemnego. Olej ma tę przewagę 

nad gazem płynnym, że zbiornik na paliwo 

o pojemności do 1000 litrów można 

zamontować bezpośrednio w pobliżu 

kotła. Argumentem przemawiającym za 

umiejscowieniem kotłowni w pewnym 

oddaleniu od części mieszkalnej domu 

jest również fakt, że często kotły olejowe 

działają nieco głośniej niż gazowe. Jednak 

nowoczesne i wysokiej jakości materiały, 

z jakich wykonano kocioł i palnik, mogą 

zredukować tę niedogodność. 

Kocioł NeOvo EcoNox 

Klasyczny kocioł olejowy, który spełnia wymagania 

postawione przez Dyrektywę ErP 

związane ze sprawnością źródeł ciepła, nie 

jest widokiem częstym. Tymczasem firma 

De Dietrich posiada w swojej ofercie dokładnie 

takie urządzenie – kocioł NeOvo Eco- 

Nox. Kompaktowy w swoich wymiarach, 

stojący kocioł NeOvo EcoNox posiada zintegrowany 

olejowy palnik nadmuchowy, 

Fot. 1. 

NeOvo bez zasobnika 

Fot. 2. 

NeOvo z zasobnikiem 

który zapewnia niską emisję NOx i CO, spełniając 

przy tym najsurowsze wymagania. 

Urządzenie posiada moc 22,4 kW lub 29,8 kW 

(w zależności od wersji), sprawność od 

30% (powrót 30°C) do 97,3% oraz etykietę 

B dla efektywności ogrzewania i c.w.u. 

(w przypadku wersji z podgrzewaczem). 

Korpus kotła wykonano z żeliwa eutektycznego 

z trzyciągowym przepływem spalin, 

aby zagwarantować cichą pracę urządzenia. 

Kocioł dostępny jest w kilku wersjach: 

bez podgrzewacza c.w.u., z emaliowanym 

podgrzewaczem c.w.u. z wężownicą „Standard 

load” o pojemności 110 l; z emaliowanym 

podgrzewaczem c.w.u. z wężownicą 

„Standard load” o pojemności 160 l. Podgrzewacz 

umieszczono pod kotłem, aby 

zachować kompaktowy, jednolity wygląd. 

Dodatkowym, poza emaliowaniem, zabezpieczeniem 

podgrzewacza przed korozją 

jest anoda magnezowa. 

Wersja kondensacyjna 

Tak jak w przypadku kotłów gazowych, 

wśród kotłów olejowych także można 

znaleźć te wykorzystujące technologię 

kondensacji. Ich sprawność jest nieco 

niższa niż gazowych, ale nadal bardzo 

wysoka. Kocioł NeOvo również dostepny 

jest w wersji kondensacyjnej pod nazwą 

NeOvo Condens. Urządzenie wykonano 

w technologii dwóch wymienników, 

żeliwnego i ceramicznego, oferuje 

w efekcie sprawność sięgającą 101,5%, 

co w kontekście wymagań Dyrektywy 

ErP oznacza klasę „A” efektywności energetycznej. 

Nowo zaprojektowany palnik 

spełnia natomiast najostrzejsze normy 

związane z emisją NOx i CO. 

Proste sterowanie 

Kocioł można zamówić w zestawie z konsolami 

sterowniczymi z wyświetlaniem 

licznika energii: B-Control – do regulacji 

obiegu bezpośredniego i obiegu c.w.u. 

(czujnik c.w.u. – opcjonalnie), IniControl 2 

– z programowalną regulacją dla sterowania 

obiegu bezpośredniego i, w zależności 

od podłączonego wyposażenia 

dodatkowego, jednego obiegu c.w.u. 

oraz opcjonalnie jednego dodatkowego 

obiegu mieszaczowego. 

www.dedietrich.pl 


39

O. 

ogrzewanie 

Zaprojektuj bezpieczną instalację 

Termostatyczny zawór mieszający ATM przeznaczony jest do regulacji temperatury 

ciepłej wody użytkowej dostarczanej do baterii umywalkowych lub 

prysznicowych. Powinien być stosowany wszędzie tam, gdzie niezbędna jest 

ochrona przed poparzeniem, szybka reakcja na zmiany temperatury oraz ciśnienia 

wody. Dzięki temu Twój klient i jego rodzina będą mogli bezpiecznie 

sterować temperaturą wody. 

Konstrukcja wewnętrzna 

Innowacyjna konstrukcja wewnętrzna, 

która działa w oparciu 

o tuleję mieszającą, pozwala 

na osiągnięcie lepszej dokładności 

regulacji w trudnych warunkach 

hydraulicznych. Dzięki temu 

zawór ATM jest bardziej odporny 

na potencjalne zanieczyszczenia. 

Dodatkowo zawór ATM wyposażony 

jest w dodatkową sprężynę 

zabezpieczającą przed uszkodzeniem 

termostatycznego czujnika, 

który reaguje na zmianę temperatury 

wody zmieszanej. Chroni 

to element termostatycznych 

podczas przypadkowego przegrzania 

zaworu. 

Wszystkie elementy wewnętrzne 

zaworu ATM wykonane są 

z najlepszego możliwego rodzaju 

mosiądzu DZR, który jest 

odporny na procesy odcynkowania 

oraz zawiera mniej ołowiu, 

niż inne mosiądze stosowane 

pospolicie w branży instalacyjnej. 

Dzięki temu zawór ATM jest 

wyjątkowo trwały, a woda przez 

niego przepływająca jest zdrowa 

i nie jest zanieczyszczona szkodliwym 

ołowiem. 

Zastosowanie w instalacjach 

ciepłej wody użytkowej 

W instalacjach ciepłej wody użytkowej 

kluczowe jest dostarczenie 

użytkownikowi odpowiedniej 

temperatury wraz z ochroną 

przed poparzeniem. W takiej roli 

świetnie sprawdzi się termosta- 

tyczny zawór mieszający ATM, dzięki 

któremu uzyskamy stabilną nastawioną 

temperaturę wody. Temperatura gorącej 

wody wypływającej z kotła, podgrzewacza, 

czy też instalacji solarnej 

może osiągnąć nawet 95°C, dlatego tak 

ważne jest zabezpieczenie użytkownika 

przed poparzeniem. 

W instalacjach domowych według odnośnych 

przepisów obowiązujących 

w kraju do punktów poboru (wanna, 

prysznic, umywalka) powinna być dostarczana 

ciepła woda o temperaturze 

w zakresie 55-60°C. Wymagana temperatura 

może zostać nastwiona bezpośrednio 

na zaworze przez użytkownika, 

instalatora, bądź administratora węzła 

sanitarnego. Utrzymywana zostaje niezależnie 

od zmieniających się warunków 

hydraulicznych i parametrów w instalacjach 

wody gorącej i zimnej. 

Dodatkowo zawory ATM umożliwiają 

bezpieczne przegrzewanie wody w zasobnikach 

c.w.u. w celu ochrony przed 

bakteriami Legionelli bez narażania 

użytkowników na poparzenie. 

Zastosowanie w instalacjach 

ogrzewania podłogowego 

Termostatyczny zawór mieszający ATM 

wykorzystywany jest nie tylko w instalacjach 

wody użytkowej. Może być również 

stosowany w celu utrzymania stałej 

(nastawionej) temperatury na zasilaniu 

ogrzewania podłogowego. 

Jest to szczególnie polecane rozwiązanie, 

gdy posiadamy system z dwoma 

układami o różnej temperaturze obliczeniowej: 

np. grzejnikowe (najczęściej 

80/60°C) i podłogowej projektowanej 

Moduł mieszający BTU do ogrzewania 

podłogowego z zaworem ATM. 

zazwyczaj na (45/35°C). Pompa zasysa 

do zaworu gorącą wodę ze źródła ciepła 

oraz chłodniejszą z powrotu, obydwa 

strumienie dzięki zaworowi ATM 

zostają w odpowiednich proporcjach 

zmieszane. Tak zmieszana woda kierowana 

jest do rozdzielacza ogrzewania 

podłogowego. 

Rozwiązanie to jest wyjątkowo bezpieczne 

i proste , ale również tańsze, niż 

montaż rozbudowanego układu regulacji. 

Po nastawieniu termostatycznego 

zaworu mieszającego utrzymujemy 

stałą temperaturę w układzie. Gotowym 

środkiem do tego typu aplikacji są moduły 

mieszające BTU do rozdzielaczy 

z linii produktów AFRISOBasic, które są 

40 


ogrzewanie O. 

łącznikiem pomiędzy instalacją grzewczą 

po stronie źródła ciepła, a rozdzielaczem 

ogrzewania płaszczyznowego. 

Wyposażone są w termostatyczny zawór 

mieszający ATM, pompę obiegową 

oraz dwa termometry do kontroli temperatury 

wody zasilającej i powracającej 

z rozdzielacza. 

Dlaczego ATM? 

1. Podwójna skala 

Wskaźnik nastawy i dwa rodzaje skali 

umożliwiają łatwiejszą i szybszą nastawę: 

Dodatkowo można wykorzystywać 

śrubunki z zaworami zwrotnymi, które 

umożliwiają szybki montaż albo 

demontaż zaworu mieszającego z instalacji 

w celu wyczyszczenia, konserwacji 

bądź wymiany. 

6. Wygodne i duże pokrętło 

Budowa pokrętła umożliwia wygodną 

i precyzyjną nastawę. 

Sprawdź termostatyczny 

zawór mieszający ATM 

o zakresie temperatury 

35 ÷ 60°C 

www.atm.afriso.pl 

a) Skala zewnętrzna – czytelna z połówkami 

wskazań. 

b) Skala wewnętrzna – orientacyjna, 

w stopniach Celsjusza, dla szybkiego 

i „orientacyjnego” ustawienia 

żądanej temperatury wody zmieszanej 

na wylocie zaworu. 

2. Wskaźnik nastawy 

W sposób wyraźny pokazuje w jakiej 

pozycji ustawiony jest zawór ATM. 

3. Możliwość zaplombowania pokrywki 

i podglądu nastawy 

W celu zabezpieczenia zaworu ATM 

przed zmianą nastawy, a dzięki „okienku” 

istnieje możliwość podejrzenia nastawy 

zaworu ATM. 

4. Gniazdo na klucz typu imbus 

Do obracania pokrętłem zaworu 

w razie problemów ze zmianą nastawy 

z powodu zabrudzenia lub wysokiego 

ciśnienia. Idealne rozwiązanie, 

gdy nie ma miejsca, aby chwycić wygodnie 

pokrętło. 

Podsumowanie 

Zawory ATM umożliwiają bezpieczne 

przegrzewanie wody w zasobnikach 

c.w.u. w celu ochrony przed bakteriami 

Legionelli, bez narażania użytkowników 

na poparzenie. Funkcja „bez 

oparzeń” powoduje zablokowanie dopływu 

wody ciepłej w wypadku awarii 

dopływu wody zimnej. 

W instalacjach grzewczych, np. ogrzewania 

podłogowego zawory ATM 

mogą zastępować rozbudowane 

i kosztowne układy regulacji. Pod plastikową 

pokrywką (chroniącą przed 

przypadkową zmianą nastawy) znajduje 

się pokrętło do ustawienia temperatury 

wody zmieszanej. 

Zawory termostatyczne ATM podczas 

pracy nie wymagają czynności konserwacyjnych 

i mogą być montowane 

w dowolnej pozycji. Przeznaczone są 

do pracy z czystą wodą lub wodą zawierającą 

maksymalnie 50% glikolu. 

Wykonane są z mosiądzu DZR. 

Termostatyczny zawór mieszający 

ATM 343, DN15, G3/4”, 35÷60°C, 

Kvs 1,6 m 3 /h 

Termostatyczny zawór mieszający 

ATM 763 

5. Różne rodzaje gwintów 

Szybki montaż bez stosowania dodatkowych 

redukcji i przyłączy. 

Zestaw śrubunków do zaworu ATM, 

3x nakrętka G3/4” x R3/4”, 2 zawory zwrotne 

• 


41

O. 

ogrzewanie 

Rozruch gruntowej pompy ciepła 

– na co zwrócić uwagę 

Gruntowe pompy ciepła, to urządzenia już mocno popularne na naszym 

rynku. Znajdują swoich zwolenników nie tylko wśród miłośników ekologicznych 

rozwiązań. Zapewniają komfort użytkowania, praktycznie bezobsługowość 

systemu grzewczego i niskie koszty ogrzewania. Jednak wszystkie 

te korzyści mogą być spełnione jedynie wówczas, gdy montaż urządzenia 

i całej instalacji oraz jej uruchomienie zostaną przeprowadzone bezbłędnie. 

Na co więc zwrócić uwagę, by nie przysporzyć sobie i naszym klientom 

kłopotów? Odpowiedź znajdziecie w poniższym materiale. 

Zasada działania 

pomp gruntowych 

– krótkie przypomnienie 

Grunt, zwany w tej branży „dolnym 

źródłem ciepła”, działa niczym 

akumulator energii cieplnej gromadzonej 

w okresie wiosny, lata 

i jesieni. Nagrzewa się bardzo wolno, 

jednak magazynuje energię 

w takich ilościach, które pozwalają 

na efektywne ogrzewanie domu 

w okresie zimowym. Jego temperatura 

na głębokościach poniżej 

2 metrów utrzymuje się na względnie 

stałym i dość wysokim poziomie 

(7 0 C do 12-13 0 C), niezależnie 

od pory roku. Gruntowe pompy 

ciepła (w skrócie GPC) wykorzystują 

zgromadzoną w gruncie energię 

i przekazują pod dachy naszych 

domów. Oznacza to, że urządzenia 

te nie produkują energii cieplnej 

– jak to czasem mylnie określają 

laicy – lecz transferują z gruntu 

do tzw. „górnych źródeł ciepła” 

na które składają się grzejniki płaszczyznowe 

(ogrzewanie podłogowe 

– najlepsza opcja dla gruntowych 

pomp ciepła) lub grzejniki naścienne 

o dużych powierzchniach, przystosowane 

do współpracy z GPC. 

Gruntowe pompy ciepła czynią 

to przy wsparciu ze strony energii 

elektrycznej (m.in. zasilanie sprężarki), 

przy czym na całość mocy 

Fot. 1. Najczęściej problemy związane z dolnym źródłem ciepła wynikają z jego niewłaściwego 

doboru, co jest niemal zawsze konsekwencją przyjęcia zawyżonego współczynnika pozyskania 

ciepła z gruntu. Dzieje się tak, gdy szacowanie jest dokonywane bez znajomości lokalnej geologii 

gruntu. Można tego uniknąć wykonując odwierty próbne. 

Fot. FOTOLIA 

42 


ogrzewanie O. 

grzewczej GPC, energia cieplna gruntu 

składa się w co najmniej siedemdziesięciu 

procentach, zaś energia elektryczna co najwyżej 

w trzydziestu. 

Zasadę działania GPC można opisać bardzo 

krótko: ciepło z gruntu pobierane 

jest przez ciecz wypełniającą instalację 

gruntową pompy (roztwór glikolu – tzw. 

solanka), która zamienia się w gaz sprężany 

następnie przez sprężarkę pompy. Proces 

sprężania podnosi dodatkowo temperaturę 

gazu, który z kolei w skraplaczu oddaje 

swoje ciepło wodzie wypełniającej grzejniki. 

Ochłodzony płyn (już nie gaz) przechodzi 

proces rozprężenia i wraca do parownika 

– wówczas proces rozpoczyna się 

od nowa. Każdy z tych etapów jest wciąż 

stopniowo udoskonalany – producenci 

stosują asymetryczne wymienniki ciepła, 

elektroniczne zawory rozprężne, spiralne 

sprężarki dla osiągnięcia wyższych temperatur 

skraplania przy niskich temperaturach 

parowania, elektronikę nadzorującą 

optymalny przebieg każdego z procesów 

– ale generalnie zasada jest wciąż ta sama: 

następuje transfer energii cieplnej z dolnego 

źródła do górnego źródła ciepła. 

Gruntowe pompy ciepła „zatrudnia się” 

nie tylko do ogrzewania pomieszczeń, 

ale również do ogrzewania ciepłej wody 

użytkowej (CWU). Jest to z reguły funkcja 

realizowana równolegle z C.O. przy czym 

coraz częściej użytkownicy posiłkują się 

dodatkowymi grzałkami elektrycznymi dla 

dogrzania wody, gdyż bazując na samej 

pompie uzyskuje się temperatury CWU 

rzędu 60-65 0 C – dla wielu użytkowników 

nie dość wysokie. 

Błędy na etapie 

ofertowania i projektowania 

Najczęstszym błędem projektowym, 

objawiającym się już od 1-szego uruchomienia 

instalacji, jest nieprawidłowe 

oszacowanie ogólnego zapotrzebowania 

na energię cieplną lub dobór pompy 

o zbyt niskim współczynniku efektywności 

(WE – mówi o stopniu wykorzystania 

ciepła z gruntu w stosunku do ilości 

zużytego prądu w określonej jednostce 

czasu). Obie sytuacje skutkują podobnie: 

inwestor otrzymuje instalację która 

nie jest w stanie przekazać do budynku 

wystarczającej ilości ciepła – pomieszczenia 

pozostają niedogrzane. Nawet 

Fot. 2. Dobór pompy o zbyt niskim współczynniku efektywności będzie skutkował koniecznością 

dogrzewania budynku innymi urządzeniami. Natomiast pompa o zbyt wysokim współczynniku 

efektywności nie wykorzysta w 100% swojego potencjału. 

najnowsze urządzenia inwerterowe 

tracą w takich sytuacjach swoje właściwości, 

gdyż zapotrzebowanie na ciepło 

znacznie przerasta możliwości pompy. 

Użytkownicy instalacji z takim błędem 

bardzo często sięgają wręcz odruchowo 

po systemy dogrzewania oparte na energii 

elektrycznej, lecz to automatycznie 

podnosi koszty i niweluje całkowicie korzyści, 

jakie miała przynieść inwestycja 

w pompę gruntową, bądź powoduje 

znaczne wydłużenie okresu zwrotu nakładów 

włożonych w inwestycję. 

W pewnym sensie błędem jest też dobranie 

pompy o zbyt wysokim współczynniku 

efektywności, czyli jej przewymiarowanie, 

bądź duże przeszacowanie zapotrzebowania 

budynku na ciepło. W takich instalacjach 

pompa działa z reguły prawidłowo, 

lecz nie wykorzystuje 100% swojego 

potencjału, a jej koszt zawsze jest wyższy 


w stosunku do mniejszej pompy, która 

działając na pełnej mocy zaoferowałaby 

identyczny efekt. Mamy tu więc podwójny 

koszt: niewykorzystanego potencjału zbyt 

dużej pompy oraz różnicę w cenie między 

przewymiarowaną a optymalną pompą, 

co skutkuje nieco wydłużonym czasem 

zwrotu inwestycji 

Podstawowy błąd związany 

z dolnym źródłem ciepła 

Najczęściej problemy związane z dolnym 

źródłem ciepła wynikają z jego niewłaściwego 

doboru, co jest niemal 

zawsze konsekwencją przyjęcia zawyżonego 

współczynnika pozyskania ciepła 

z gruntu. Gdy szacowanie jest dokonywane 

bez znajomości lokalnej geologii gruntu 

i bez wykonania kontrolnych odwiertów, 

z reguły dochodzi do wyboru niedowymiarowanego 

wymiennika gruntowego. 


43

O. 

ogrzewanie 

O ile zbyt duży wymiennik nie skutkuje 

wyraźnymi problemami, o tyle zbyt mały 

to już poważny problem, gdyż nie jest on 

w stanie pozyskać z gruntu wystarczająco 

dużej ilości ciepła. Efektem są niedogrzane 

pomieszczenia i/lub niedogrzana CWU, co 

uwidacznia się już od pierwszego rozruchu 

instalacji. 

Drugą dość częstą sytuacją dotyczącą 

dolnego – ale nierzadko też i górnego 

– źródła ciepła jest nieodpowietrzenie 

instalacji. Zapowietrzenie w dolnym 

źródle powoduje zjawisko nierównomiernego 

odbioru ciepła z gruntu przez 

każdy z modułów kolektora. Pracująca 

prawidłowo część instalacji jest wówczas 

przeciążona, a ponadto sytuacja może 

doprowadzić do zbytniego schłodzenia 

solanki glikolowej, co obniża wydajność 

pompy ciepła. 

Zapowietrzenie rzutuje również na przepływ 

cieczy przez skraplacz – może się 

okazać, że zbyt mała ilość przepływającej 

cieczy uruchamia zabezpieczenia (presostat) 

niskiego lub wysokiego ciśnienia. 

Błędy związane 

z górnym źródłem ciepła 

Częstym błędem popełnianym na tym 

polu jest angażowanie systemów gruntowych 

pomp ciepła do ogrzewania 

pomieszczeń przy wykorzystaniu tradycyjnych 

grzejników dostosowanych 

do ogrzewania wysokotemperaturowego. 

Grzejniki takie przy temperaturach uzyskiwanych 

dzięki gruntowym pompom są 

niewydajne i w efekcie współczynnik efektywności 

instalacji jest niski, zaś pomieszczenia 

pozostają niedogrzane. Pompy 

ciepła oparte na energii cieplnej z gruntu 

Fot. STIEBELELTRON 

wymagają ogrzewania płaszczyznowego, 

co oznacza że uwaga inwestora jeszcze 

na etapie projektu powinna się zwrócić 

w stronę systemów ogrzewania podłogowego 

lub sufitowego. Pompy wówczas 

nie muszą pracować na tzw. pełnych obrotach, 

gdyż temperatura ogrzewających 

dom podłóg potrzebuje być zaledwie o kilka 

stopni wyższa od tej, którą użytkownicy 

instalacji uznają za komfortową. 

Innym dość powszechnym błędem ujawniającym 

się od pierwszego uruchomienia 

pompy gruntowej, jest dobór zasobnika 

ciepłej wody użytkowej o zbyt małej powierzchni 

odbioru ciepła. Wężownice o niewielkiej 

powierzchni wymiany ciepła zdają 

egzamin w przypadku instalacji z kotłem 

grzewczym, lecz gruntowe pompy pracują 

na znacznie niższych temperaturach, więc 

logika nakazuje zastosować rozwiązania 

o zwiększonej powierzchni odbioru ciepła. 

Niestety czasem chęć poczynienia dodatkowych 

oszczędności pcha inwestorów 

w rozwiązania z zasobnikami CWU typowymi 

dla instalacji kotłowych, co mści się 

już od pierwszego rozruchu instalacji nie 

tylko niedogrzaną wodą, ale też częstym 

włączaniem się i wyłączaniem sprężarki. 

Fot. 2. Podstawowym kryterium przy doborze urządzenia jest właściwe oszacowanie ogólnego 

zapotrzebowania na energię cieplną. 

Błędy popełniane 

na etapie montażu 

Na tym polu dość powszechnym błędem 

jest zastosowanie przy rozprowadzaniu 

ciepła rur o zbyt małych średnicach, skutecznych 

tylko przy systemach wysokotemperaturowych. 

Problem pojawia się 

z reguły przy przejściu z ogrzewania kotłowego 

na ogrzewanie z wykorzystaniem 

pompy gruntowej. Należy wówczas pamiętać 

o ewentualnym zwiększeniu przepustowości 

rur, czyli w praktyce o wymianie 

ich na te z większą średnicą. Nie zawsze 

jest to konieczne, ale dość często inwestorzy 

stają przed koniecznością podjęcia decyzji 

o przebudowie instalacji rurowej. 

Zdarza się, że kolektor gruntowy umieszczony 

jest zbyt daleko od obiektu z pompą 

ciepła. Jest to niewskazane, ponieważ wymusza 

zastosowanie pompy (odpowiadającej 

za obieg solanki) o wyższej mocy, co 

skutkuje zwiększonym poborem energii 

elektrycznej i ostatecznym wyższym kosztem 

funkcjonowania całej instalacji. 

Do typowych błędów związanych bezpośrednio 

z pierwszym rozruchem GPC 

44 


ogrzewanie O. 

należy zapowietrzenie instalacji, które natychmiast 

objawia się nieprawidłowym 

działaniem pompy. Należy wówczas instalację 

odpowietrzyć i uruchomić ponownie. 

Błędy związane z instalacją w gruncie 

oraz inne błędy ujawniające się przy 

1-szym uruchomieniu 

i w 1-szym okresie eksploatacji 

Błędem związanym bezpośrednio z gruntem, 

w którym umieszczone są kolektory, 

jest pozostawienie pustych przestrzeni 

w odwiertach sond pionowych. Niezależnie 

od tego czy jest to wynik niedbalstwa 

czy też braku doświadczenia ekipy montującej 

instalację, utrudnia to pozyskiwanie 

ciepła z gruntu i wychodzi na jaw od 

razu przy pierwszym uruchomieniu instalacji, 

kiedy to inwestor stwierdza niezrozumiałą 

z początku jej niewydolność. 

Absolutnie kardynalnym błędem jest 

dokonanie odwiertów i ulokowanie kolektora 

w gruncie niestabilnym, na zboczu 

– wszędzie tam, gdzie może dojść 

np. do osunięcia się gruntu. Taka fuszerka 

nie musi ujawnić się przy pierwszym 

rozruchu instalacji, ale gdy już dochodzi 

do takiej sytuacji i grunt się osuwa, inwestor 

staje przed bardzo poważnym i kosztownym 

problemem. 

Gdy GPC jest uruchamiana po raz pierwszy 

w okresie zimowym, może zdarzyć się, 

że temperatura w instalacji grzewczej jest 

niższa niż w dolnym źródle czyli de facto 

w gruncie. Taka sytuacja natychmiast zaburza 

działanie pompy, jest nienaturalna, 

ponieważ standardowo strefa niskiego 

ciśnienia powinna występować w dolnym 

źródle ciepłą, zaś strefa wysokiego 

ciśnienia w instalacji grzewczej. Opisane 

wyżej zaburzenie temperaturowe 

zmienia układ ciśnień, przez co pompa 

po uruchomieniu może nie dostarczać 

ciepła lub zasygnalizować stan awaryjny. 

Problem rozwiązuje podgrzanie instalacji 

grzewczej i wywołanie w ten sposób wyższego 

ciśnienia w jej strefie. 

Dość często spotkać się można z opiniami 

niezadowolonych inwestorów, którzy 

od pierwszego uruchomienia do końca 

pierwszego sezonu odczuwają znacznie 

wyższe od zakładanych koszty eksploatacji 

pompy ciepła. Sytuacja czasem 

przeciąga się nawet do drugiego sezonu 

po czym ustępuje i jest typowa dla świeżo 

Fot. 4. Ważnym aspektem jest dobór zasobnika ciepłej wody użytkowej o optymalnej 

powierzchni odbioru ciepła. Trzeba pamiętać, że gruntowe pompy ciepła pracują na znacznie 

niższych temperaturach niż kotły grzewcze więc wymagają zasobnika o zwiększonej 

powierzchni odbioru ciepła. 

postawionych budynków. Wiąże się 

z niedoszacowaniem strat ciepła w budynku 

w pierwszym okresie jego użytkowania. 

Błędem jest rosnące przekonanie 

takich inwestorów o wadliwym wykonaniu 

instalacji i pochopnie podejmowane 

decyzje o ingerencji w nią, ponieważ 

wyjaśnienie takich sytuacji jest dość banalne: 

nowy budynek dość długo schnie, 

zawiera w sobie dużo więcej wilgoci niż 

budynki wieloletnie i dlatego pompa 

obarczona jest wówczas dodatkowym 

zadaniem wygrzania budynku i usunięcia 

z niego wilgoci. Wyższe zapotrzebowanie 

budynku na ciepło musi skutkować 

czasowym wzrostem rachunków, 

lecz to naturalne zjawisko niemal zawsze 

zanika najdalej w trakcie drugiego sezonu 

grzewczego. 

Podsumowanie 

Uruchomienie gruntowej pompy ciepła 

może, ale nie musi się zakończyć 


pełnym sukcesem. Na sprawne działanie 

całego systemu ma wpływ cały 

szereg czynników, które profesjonalny 

instalator i projektant musi wziąć 

pod uwagę. Dlatego tak ważne jest 

zlecenie wykonania projektu i instalacji 

podmiotom z dużym doświadczeniem 

na rynku. Sam inwestor też jest 

zobowiązany do zaznajomienia się 

z wieloma aspektami funkcjonowania 

instalacji, by po udanym 1-szym rozruchu 

móc prawidłowo korzystać z energii 

cieplnej gruntu i nie doprowadzać 

do sytuacji awaryjnych zaburzających 

działanie systemu. 

Łukasz Lewczuk 

Na podstawie materiałów publikowanych 

m.in. przez przez: Viessmann Sp. z o.o., 

Robert Bosch Sp. z o.o. (Buderus.pl), 

Danfoss Poland Sp. z o.o., 

Daikin Airconditioning Poland Sp. z o.o. 


45

P. 

pomiary 

Nowy miernik wielofunkcyjny testo 440 

– do pomiaru prędkości przepływu oraz jakości 

powietrza w pomieszczeniach 

PROMOCJA 

Z okazji 60-lecia, Testo wprowadziła na rynek nowy miernik wielofunkcyjny testo 

440 do pomiaru prędkości przepływu oraz jakości powietrza w pomieszczeniach. 

Jest to kompaktowy, przenośny przyrząd pomiarowy z intuicyjnym 

menu oraz szerokim wyborem sond do pomiaru wszystkich istotnych parametrów 

w systemach klimatyzacji i wentylacji. 

Testo, jako lider na światowym 

rynku przenośnej technologii pomiarowej, 

posiada 60 lat doświadczenia 

w opracowywaniu najnowocześniejszych 

produktów. Testo 

pomaga w doborze odpowiednich 

rozwiązań pomiarowych do systemów 

wentylacji i klimatyzacji, zapewnienia 

odpowiedniego klimatu 

w pomieszczeniach biurowych, 

budynkach mieszkalnych, a także 

w laboratoriach i halach produkcyjnych. 

W tym sektorze Testo rozszerza 

zakres swojego asortymentu 

o nowy przyrząd do pomiaru 

prędkości przepływu oraz jakości 

poietrza w pomieszczeniach. Nowy 

miernik wielofunkcyjny testo 440 to 

kompaktowy, przenośny przyrząd pomiarowy 

z intuicyjnym menu oraz szerokim 

wyborem sond do pomiaru prędkości 

przepływu oraz jakości powietrza w pomieszczeniach. 

Dzięki niemu wszystkie 

parametry systemów wentylacji i klimatyzacji 

będą pod kontrolą. 

Intuicyjne menu pomiarowe 

Miernik wielofunkcyjny testo 440 jest wyposażony 

w przejrzyste menu do oznaczania 

wydatku powietrza, współczynnika 

K, poziomu turbulencji zgodnie 

z EN ISO 7730 / ASHRAE 55, mocy 

grzewczej i chłodniczej, wykrywania 

zawilgoceń, a także długotrwałych pomiarów 

(rejestracja wartości pomiarowych 

w określonych odstępach czasu). 

Oszczędność miejsca 

Do miernika wielofunkcyjnego testo 

440 oferujemy szeroki wybór sond 

pomiarowych do pomiaru prędkości 

przepływu powietrza, temperatury, 

wilgotności, stopnia turbulencji, CO 2 

, 

CO i natężenia światła. Sondy są dostępne 

w wersji przewodowej oraz Bluetooth®. 

W wersji Bluetooth® zapewniają 

większą swobodę ruchu podczas 

pomiarów oraz oszczędzają miejsce 

w walizce transportowej. Uniwersalna 

rękojeść może być podłączona 


pomiary P. 

do wszystkich głowic sond, dzięki 

czemu można je zastosować 

w większej ilości aplikacji przy 

użyciu mniejszej ilości sprzętu pomiarowego. 

Umożliwia to przełączanie 

w ciągu kilku sekund sond 

od pomiaru jakości powietrza 

w pomieszczeniach do określenia 

przepływu objętościowego w kanałach 

wentylacyjnych. 

Jasne, niezawodne i bezpieczne 

Duży, czytelny wyświetlacz pokazuje 

jednocześnie 3 wartości pomiarowe. 

Umożliwia szybki i łatwy dostęp 

do konfiguratora pomiarów oraz 

zapewnia czytelne wskazanie wartości 

pomiarowych. Przyrząd wielofunkcyjny 

testo 440 przechowuje 

do max. 7500 protokołów pomiarowych, 

które mogą być pobrane 

przez port USB a następnie przetwarzane 

na komputerze jako plik 

CSV (np. za pomocą Excel’a). Z drukarką 

BLUETOOTH / IRDA testo, masz 

możliwość wydrukowania danych 

bezpośrednio na miejscu pomiaru. 

Zestawy i modele 

miernika wielofunkcyjnego 

Wielofunkcyjny przyrząd pomiarowy 

testo 440 jest dostępny 

w dwóch wersjach: testo 440 

oraz testo 440 dP. Model testo 

440 dP jest technicznie identyczny 

z wersją standardową, jednak 

ma dodatkowy zintegrowany 

czujnik różnicy ciśnień. Dzięki 

temu możliwe są pomiary na filtrach, 

a także pomiary za pomocą 

rurki Pitota oraz pomiary 

współczynnika K. 

Miernik wielofunkcyjny przyrząd 

pomiarowy testo 440 

/testo 440 dP, a także zestawy pomiarowe 

są dostępne u dystrybutorów 

lub bezpośrednio w Testo 

Sp. z o. o.: www.testo.com.pl 

• 

REKLAMA 


47

P. 

pompy i przepompownie 

Zamienne pompy obiegowe 

do urządzeń grzewczych 

Pompy obiegowe to wirowe pompy wymuszające obieg wody w instalacjach 

grzewczych i z wodą użytkową. Choć ich historia zaczęła się niemal wiek temu 

i od tamtej pory pompy te przeszły ogromną ewolucję, to jednak zmianie 

nie uległa pewna problematyczna kwestia, która pojawiła się dość szybko po 

wynalezieniu tych urządzeń: czym zastąpić starą lub uszkodzoną pompę, 

której już nie ma na rynku? Jak dobrać jej zamiennik, by pracował w sposób taki, 

jak ona sama? 

Zasada działania pomp 

obiegowych oraz czym są 

tzw. „pompy OEM” 

W dużym skrócie każda pompa 

obiegowa to hydrauliczna maszyna 

przepływowa, której dwa 

podstawowe moduły to silnik 

i wirnik. I niezależnie od tego, 

po jaki wariant pompy sięgniemy, 

ich zasada działania jest wspólna 

i opiera się na osiowym dopływie 

cieczy (wody) do wirnika. Wirnik 

napędzany silnikiem – który może być 

oddzielony od pompowanej cieczy lub 

zanurzony w niej i przez nią chłodzony 

– działa na ciecz poprzez siłę odśrodkową 

powodując zwiększenie prędkości 

jej przepływu i wskutek tego również 

wzrost ciśnienia. Przepchana przez wirnik 

ciecz trafi a do spiralnej obudowy 

(korpusu) w której wytraca prędkość, natomiast 

zwiększa swoje ciśnienie, które 

pomaga jej pokonać opory przepływu 

na całym obiegu grzewczym. 

Do niedawna produkowano spotykane 

do dziś w starych instalacjach pompy 

dławnicowe (ich napęd umieszczano 

poza obiegiem cieczy i chłodzono 

powietrzem), lecz dziś oferta rynkowa 

to energooszczędne pompy bezdławnicowe 

(mokrobieżne), które napędzane 

są z reguły synchronicznymi 

napędami. Polega to na umieszczeniu 

w silniku (w wirniku) stałego magnesu 

neodymowego, który nie wymaga już 

magnesowania, a więc procesu powo- 

Fot. GRUNDFOS 

Fot. WILO 

Fot. 1. Alpha1 L może być instalowana we wszelkich 

instalacjach grzewczych. 

Fot. 2. Pompa bezdławnicowa Varios Pico z przyłączem 

gwintowanym, silnikiem EC i zintegrowaną elektroniczną 

regulacją wydajności. 

48 


pompy i przepompownie P. 

Fot. 3. 

Przekrój typowej pompy obiegowej dla instalacji grzewczych. 

dującego dodatkowe zużycie prądu. 

W silnikach komutowanych elektronicznie 

– czyli pod kontrolą układu 

elektronicznego – płynna regulacja 

prędkości obrotowej pompy jest wynikiem 

elektronicznego sterowania 

przetwornicą częstotliwości prądu, co 

prowadzi do optymalnego zasilania 

silnika przy maksymalnej eliminacji 

strat i tzw. „poślizgu” dzięki identycznej 

prędkości wirnika i pola magnetycznego 

(stąd w nazwie „synchroniczność) 

– a wszystko tym celu, by utrzymać 

w instalacji stałą wartość ciśnienia. 

Nowoczesne pompy powodując skuteczny 

obieg medium w instalacji 

przy zmiennych warunkach przepływowych, 

umożliwiają zastosowanie 

przewodów o mniejszych średnicach, 

co stanowi sporą korzyść zarówno dla 

projektantów, jak też wykonawców instalacji. 

Na rynku pomp obiegowych producenci 

oferują pompy sprzedawane 

osobno pod własną marką, jak też 

pompy obiegowe, zwane pompami 

OEM, które oferują pod różnymi nazwami 

na zamówienie producentów 

urządzeń grzewczych i z reguły według 

podanej przez nich specyfi kacji. 

W tej drugiej sytuacji producenci 

pomp OEM są poddostawcami dla 

producentów np. kotłów grzewczych 

i często wręcz przygotowują konkretną 

pompę OEM pod konkretny model 

kotła grzewczego, w który zostaje ona 

wbudowana, i z którym współpracuje 

poprzez wykorzystanie sygnałów 

PWM. Nie oznacza to oczywiście, 

że nie istnieją modele uniwersalne 

pomp OEM, gotowe do pracy z wieloma 

różnymi urządzeniami grzewczymi, 

jak również gotowe do pracy w instalacjach 

solarnych, geotermalnych czy 

C.W.U. – jednak produkcja pomp OEM 

pod indywidualne zamówienie jest sytuacją 

bardzo typową. 

Dla systemów grzewczych o zmiennych 

przepływach przeznacza się pompy 

OEM z regulacją PWM, co oznacza, 

że zintegrowany moduł elektroniczny 

sterowany jest sygnałem PWM (ciąg 

impulsów o wartościach opartych 

na stosunku czasu trwania impulsu 

do jego okresu) przesyłanym przez regulator 

kotła. W ten sposób przełącza 

się pompę na odpowiedni poziom 

mocy. Korzyścią z zastosowania sterowania 

PWM jest nie tylko zmniejszenie 

prędkości obrotowej pompy (daje to 

oszczędność energii i redukcję hałasów 

przepływowych), ale także pozytywny 

w przypadku kotłów kondensacyjnych 

brak konieczności stosowania bypassu 

do wyrównywania ciśnienia. 

Inny rodzaj pomp OEM dla systemów 

grzewczych to pompy z zintegrowanym 

systemem regulacji różnicy ciśnienia 

(a więc bez PWM). Specjalny 

moduł elektroniczny pilnuje by pompa 

automatycznie dostosowywała swą 

wydajność do wymagań wynikających 

ze zmian w otwarciu zaworów termostatycznych 

po tym, jak uprzednio 

w module zostanie zadana stała różnica 

ciśnienia do utrzymania przez pompę 

(np. w skali od 1 do 5 m ). 

Dziś instalatorzy bardzo często stają 

przed problemem jakim są stare 

pompy OEM, które wymagają wymiany. 

Gdy jest to model wciąż produkowany, 

wówczas możliwość szybkiego 

pozyskania nowej pompy jest dostępna 

i z reguły dość szybko dochodzi 

do zastąpienia starego wadliwego 

(bądź uszkodzonego) egzemplarza 

nowym zamiennikiem. Często są to też 

znane instalatorom pompy OEM, które 

już wyszły z produkcji, lecz posiadają 

mniej lub bardziej podobny zamiennik, 

czy też raczej model „następcę” od 

tego samego producenta – wówczas 

sprawa ponownie nie nastręcza wielu 

trudności. W każdej z tych sytuacji 

Fot. FERRO 

trzeba się kierować oznaczeniami numerycznymi, 

tabliczką znamionową, 

czy jakimkolwiek kodem określającym 

model, serię i rok produkcji pompy – to 

pomaga ustalić ewentualny zamiennik, 

którego można poszukiwać na rynku. 

Istotnym problemem we wszystkich 

powyżej opisanych sytuacjach jest 

jednak czas. Nawet jeśli zamiennik lub 

następczy model są znane i określone, 

ich sprowadzenie od hurtownika lub 

producenta trwa – bywa, że wiele dni 

lub tygodni, a na taka zwłokę z reguły 

nie można sobie pozwolić. Jedynym 

rozwiązaniem wówczas stają się produkowane 

przez czołowych „graczy” 

na tym rynku tzw. pompy zamienne, 

wspierane specjalnie napisanymi aplikacjami 

dostępnymi bezpłatnie dla instalatorów 

(pobiera się je na przenośne 

urządzenia elektroniczne, takie jak 

smartfony i tablety). 

Zamienne pompy obiegowe 

Najważniejsi producenci pomp posiadają 

obecnie w ofercie bardzo nowoczesne 

urządzenia, spełniające aktualne 

normy europejskie, między innymi 

te wynikające z obowiązującej od liku 

lat w UE dyrektywy ErP (Energy rated 

Products), która przy wsparciu rozporządzeniem 

ErP pozwala wprowadzać 

na rynek europejski wyłącznie 

niskoenergetyczne pompy obiegowe 

(zarówno te sprzedawane osobno jak 

i wersje OEM w komplecie z kotłami 

grzewczymi czy innymi urządzeniami). 

Oznacza to, że najnowsze generacje 

zamiennych pomp obiegowych to 


49

P. 

pompy i przepompownie 

również urządzenia energooszczędne, 

pozwalające na znaczną redukcję kosztów 

w stosunku do starszych odpowiedników 

dzięki zastosowaniu w nich 

wspomnianego wcześniej silnika komutowanego 

elektronicznie, wpływającego 

na znaczne obniżenie poboru 

energii elektrycznej (silnik EC / ECM). Ta 

energooszczędność często jest pierwszą 

zmianą odczuwaną po zastąpieniu 

starej pompy OEM nową pompą zamienną 

wysokiej jakości – odczuwaną 

oczywiście w portfelu. 

Jednak istotą pomp zamiennych nie jest 

ich energooszczędność, lecz umiejętność 

zastępowania wielu starych typów 

pomp OEM, które albo nie są w danym 

okresie dostępne, albo już dawno zostały 

wycofane z produkcji. Wciąż spora ich 

ilość nadal funkcjonuje na rynku, przysparzając 

instalatorom (odpowiedzialnym 

za szybkie przywrócenie instalacji 

grzewczej do pracy) sporego przysłowiowego 

bólu głowy w momencie 

awarii – o czym traktuje poprzedni rozdział. 

Jedynym rozwiązaniem stają się 

wówczas pompy zamienne, przygotowane 

do zastępowania niedostępnych 

lub trudnodostępnych, ale za to skatalogowanych 

w bazie danych, pomp OEM. 

Doskonałymi przedstawicielami takich 

urządzeń są pompy znane na rynku 

polskim pod nazwami Varios Pico oraz 

Alpha1 L. Oba modele to pompy zamienne 

pochodzące od renomowanych 

producentów i do obu powstało 

oprogramowanie (aplikacje na Android 

i IOS) wyposażone w bazę danych nie 

setek lecz tysięcy pomp obiegowych 

OEM oraz ich charakterystyk pracy, co 

pozwala obu pompom zamiennym 

udanie zastępować pompy OEM. 

Pompy zamienne klasy takiej, jak w wymienionych 

wyżej modelach, mogą 

być instalowane we wszystkich rodzajach 

instalacji grzewczych, ze zmiennym 

lub stałym natężeniem przepływu, 

zmienną temperaturą dopływu, 

z maksymalną temperaturą przetłaczanego 

medium sięgającą 95–100ºC 

oraz z maksymalnym ciśnieniem roboczym 

osiągającym 10 bar. Zaś dzięki 

sporemu wyborowi przyłączy i dzięki 

dedykowanym aplikacjom, powtarzają 

wydajność zastępowanych pomp 

w skali praktycznie 1:1. Jak to wygląda 

w praktyce? – za przykład może posłużyć 

aplikacja dostępna z poziomu telefonu 

komórkowego i jej funkcja SYNC 

wspierająca pompę zamienną Varios 

Pico. Instalator demontując uszkodzoną 

pompę OEM odczytuje z niej nazwę 

lub numer artykułu (kod produktu), 

wpisuje ją następnie do uruchomionej 

aplikacji i czeka na jej odpowiedź 

w kwestii możliwości synchronizacji. 

W tym czasie aplikacja przeszukuje 

bazę danych i po chwili daje zwrotną 

informację w postaci kodu diodowego, 

jaki trzeba wprogramować poprzez panel 

na pompie zamiennej. Jeśli obraz 

konfi guracji diod na wyświetlaczu jest 

zgodny z konfi guracją na panelu pompy 

zamiennej, wówczas jej synchronizacja 

ze stara pompą OEM dobiega 

końca i pompa zamienna jest gotowa 

do pracy, co oznacza, że swą charakterystyką 

pracy może od tego momentu 

zastępować w skali 1:1 zdemontowaną 

pompę OEM. W przypadku konkurencyjnej 

pompy Alpha1 L odbywa się to 

bardzo podobnie: jest tu etap identyfi 

kacji wymienianej pompy OEM przez 

aplikację o nazwie GO Replace, potwierdzenia 

możliwości jej zastąpienia 

i na koniec następuje sama wymiana. 

Aplikacja przy identyfi kacji starej 

pompy OEM służy też dodatkowymi 

informacjami, takimi jak obliczenie 

oszczędności energii elektrycznej jak 

i wskazówki dotyczące sposobu montażu 

i podłączenia pompy. 

Warto zauważyć, że oba opisane 

po krótce modele pomp zamiennych 

pozwalają na pełną kontrolę ich pracy 

dzięki funkcji PWM lub IPWM, gdzie ten 

drugi skrót oznacza dwukierunkową 

modulację szerokości impulsów: z jednej 

strony sygnał PWM płynący od zewnątrz 

do pompy reguluje jej prędkość 

obrotową, zaś z drugiej sygnał wychodzący 

informuje o wielkości przepływu. 

Wszystkie te sygnały biegną oczywiście 

przez specjalny kabel PWM, który z reguły 

należy do osprzętu dodatkowego, 

czy raczej opcjonalnego i wymaga dodatkowego 

dokupienia wraz z pompą 

zamienną. 

Podsumowanie 

Zamienne pompy obiegowe to dziś 

jedne z najwszechstronniejszych rozwiązań 

w swojej klasie. Stanowią odpowiedź 

na oczekiwania rynku instalatorów, 

którzy z wymianą niedziałającej lub 

szwankującej pompy OEM nie mogą 

czekać, muszą ją zastąpić natychmiast. 

Można śmiało oczekiwać ich gwałtownego 

wzrostu popularności i stałego 

zapotrzebowania na nie, gdyż na rynku 

wciąż funkcjonują setki tysięcy starzejących 

się pomp OEM w różnorakich urządzeniach 

grzewczych. 

Łukasz Lewczuk 

Fot. 4. Schemat przedstawiający pompy obiegowe w instalacjach wodnych 

w 1-rodzinnym domu. 

Fot. WILO 

Na podstawie materiałów publikowanych 

m.in. przez: Wilo Polska Sp. z o.o., 

Grundfos Pompy Sp. z o.o., LFP Sp. z o.o., 

Ferro S.A., DAB Pumps Poland Sp. z o.o. 

i PHU Dambat 

50 


NOWOŚĆ

w. 

wentylacja i klimatyzacja 

Ciepło, gorąco… 

Chłodno i przyjemnie! 

PYTANIA CZYTELNIKÓW 

Klimatyzacja podczas upałów zapewnia niezbędny komfort. Oprócz tego 

poprawia jakość powietrza. W chłodniejsze dni może ogrzać pomieszczenie. 

Nowoczesne urządzenia są wielofunkcyjne i zapewniają łatwe 

i efektywne energetycznie sterowanie. Nic jednak nie będzie dobrze działało 

bez właściwego montażu i prawidłowego serwisowania. Na co więc 

zwrócić uwagę? Zadaliśmy pytania naszym ekspertom by przybliżyć wam 

temat klimatyzacji typu split. 

1. Czy przepisy F-gas wpływają 

na zmiany w konstrukcji 

i pracy klimatyzatorów? 

Przepisy F-gazowe przede 

wszystkim wprowadziły nowy 

czynnik chłodniczy R32. Ze 

względu na swoje parametry narzuca 

on zmiany konstrukcyjne 

dla sprężarek, wymienników ciepła, 

a także zaworów. Idea pracy 

klimatyzatora pozostaje ta sama, 

uzyskujemy jednie lepsze parametry 

pracy urządzenia. 

Marcin Jaworski, Product Manager 

Midea z firmy Zymetric 

dopowiada: „Aktualne przepisy 

f-gaz wynikające z Rozporządzenia 

PEiR 517/2014 nie wpływają 

bezpośrednio na zmiany w konstrukcji 

klimatyzatorów. Zmianami 

objęte są przede wszystkim 

czynniki chłodnicze w klimatyzatorach 

w związku z wycofywaniem 

gazów HFC. Zastosowanie 

niektórych nowych czynników, 

jak na przykład R32, powoduje 

niewielkie zmiany w konstrukcji 

agregatu, ze względu na wyższą 

klasę palności czynnika, aczkolwiek 

nie ciągnie to za sobą 

zmian w sposobie montażu czy 

użytkowania urządzenia. Zmiany 

konstrukcyjne wpływają na po- 

EKSPERCI FACHOWEGO INSTALATORA 

Marcin Jaworski 

Product Manager Midea 

ZYMETRIC Sp. z o.o. 

Mariusz Stawski 

Starszy Specjalista 

ds. Produktu 

IGLOTECH 

prawę bezpieczeństwa i niezawodności 

działania.” 

2. Czy wobec nowych przepisów konieczna 

jest wymiana czynnika 

chłodniczego w urządzeniach starszego 

typu? 

Czynnik w urządzeniach starszego typu 

musi pozostać taki sam. Klimatyzatory 

są stworzone pod jeden typ czynnika. 

Warto podkreślić, że wprowadzane od 

lat przepisy zakładają wycofywanie czynnika 

R410A etapami: od ograniczenia 

mgr inż. Rafał Klimasara 

Kierownik ds. Serwisu 

i Logistyki 

FREE POLSKA Sp. o.o. 

jedynie do serwisowania działających 

już urządzeń, do całkowitego zakazu, 

z wyjątkiem stosowania we wcześniej zainstalowanych 

i wciąż pracujących urządzeniach, 

aż do ich „śmierci technicznej”. 

Tak więc klimatyzator z czynnikiem 

R410A lub nawet R407C czy R22 może 

pracować jeszcze przez lata. 

3. Czym różnią się dostępne na rynku 

czynniki chłodnicze? 

Różnice związane są głównie ze współczynnikiem 

GWP, temperaturami oraz 

52 


wentylacja i klimatyzacja w. 

ciśnieniami dla odparowania, tłoczenia, 

skraplania, a także pobieraniem/oddawaniem 

ilości ciepła, które wpływają 

na wydajność urządzenia. 

Marcin Jaworski tłumaczy: „Obecnie 

najpopularniejszym czynnikiem chłodniczym 

w urządzeniach klimatyzacji 

komfortu jest R410A, który powoli 

wypierany jest przez czynnik R32 (ze 

względu na nowe obowiązujące przepisy 

f-gaz). Te czynniki różnią się przede 

wszystkim współczynnikiem tworzenia 

efektu cieplarnianego GWP, który to 

dla czynnika R32 jest niemal trzykrotnie 

niższy w stosunku do R410A, przez 

co nowy gaz możemy nazwać znacznie 

bardziej ekologicznym. Jeśli chodzi 

o działanie urządzeń nie ma większych 

różnic, poza nieznacznie zwiększoną 

efektywnością energetyczną urządzeń 

pracujących z czynnikiem R32.” 

4. Jakiego typu rozwiązania stosuje się 

w nowych klimatyzatorach w celu 

uzdatnienia jakości powietrza? 

Głównie stosuje się wszelkiego rodzaju filtry 

powietrza, np. polifenolowy lub jonowy. 

Zadaniem filtrów jest wstępne oczyszczenie 

strumienie powietrza z różnych 

zanieczyszczeń, takich jak popularne 

alergeny i kurz. W nowoczesnych urządzeniach 

stosuje się również filtry antybakteryjne, 

które likwidują chorobotwórcze 

mikroorganizmy. W klimatyzatorach 

możemy znaleźć takie rodzaje filtrów: 

Fot. ZYMETRIC 

Fot. 1. Nowy ekologiczny czynnik R32 stosowany jest we wszystkich nowych 

urządzeniach typu split marki Midea. 

• filtry katalityczne (zbudowane z wielowarstwowej 

powłoki i włókna) 

– usuwają z powietrza nieprzyjemne 

zapachy (np. dymu papierosowego) 

oraz szkodliwe związki organiczne 

i lotne cząsteczki formaldehydu 

• filtr antybakteryjny HEPA iAIR (wykonany 

ze szkła spiekanego) – dezynfekuje 

powietrze z komórek grzybów, 

pierwotniaków i bakterii oraz wirusów 

• filtr Plasma iAIR (działa na zasadzie filtra 

elektrostatycznego) – neutralizuje 

niepożądane zapachy, usuwa cząstki 

kurzu, bakterii, grzybów czy sadzę. 

Proces filtracji kończy się jonizacją 

powietrza i powstaniem ozonu, który 

posiada bakteriobójcze właściwości 

Fot. 2. Uniwersalne jednostki do montażu pod sufitem lub przy podłodze są idealnym 

rozwiązaniem dla zróżnicowanego zapotrzebowania na klimatyzację. 

Fot. ZYMETRIC 

• jonizator – wytwarza, za pomocą wysokiego 

napięcia, ujemne jony tlenu, 

które wytrącając pył i kurz z wdychanego 

powietrza, likwidują także mikroorganizmy, 

które się w nich znajdują 

• filtr z aktywnym węglem (elektrostatyczna 

powłoka wyłapuje cząstki kurzu 

oraz sierści zwierząt) – oczyszcza 

przepływające przez niego powietrza 

ze szkodliwych gazów, takich jak np. 

ozon, węglowodory, związki siarki 

i azotu w całym okresie eksploatacji 

filtra. Dodatkowo eliminuje nieprzyjemne 

i niepożądane zapachy 

• fi ltr z witaminą C – fi ltr emituje witaminę 

C, która zapewnia skórze człowieka 

ochronę przed szkodliwym 

działaniem promieni ultrafi oletowych, 

stymuluje produkcję kolagenu 

oraz zmniejsza poziom stresu 

• fi ltr fotokatalityczny (dwutlenek tytanu 

(TiO 2 

) rozdrobniony do wielkości 

nanocząsteczek) – reakcja chemiczna 

zachodząca wewnątrz fi ltra odpowiada 

za rozkładanie zabrudzeń organicznych: 

spalin, gazów oraz bakterii 

• fi ltr z jonami srebra – posiada właściwości 

bakteriobójcze. 

Nowoczesne klimatyzatory mogą być 

wyposażone w kilka rodzajów filtrów, lub 

można je stosować wybiórczo, w zależności 

od jakości powietrza w pomieszczeniu, 

w jakim dane urządzenie ma pracować. 

Należy jeszcze podkreślić, że do prawidłowego 

funkcjonowania filtrów niezbędne 

jest ich regularne czyszczenie. 


53

w. 


5. Jakie rozwiązania wpływają na 

poprawę efektywności energetycznej 

urządzeń? 

Mariusz Stawski, starszy specjalista ds. produktu 

w firmie Iglotech twierdzi: „W największym 

stopniu wpływ na efektywność 

energetyczną klimatyzatorów mają: rodzaj 

czynnika chłodniczego, inwerterowe sprężarki, 

konstrukcje wymienników ciepła.” 

6. Jakie skutki wiążą się z brakiem 

lub niewłaściwym odpowietrzeniem 

instalacji? 

Wiąże się z nieprawidłowymi parametrami 

chłodniczymi. Ciśnienie nie odpowiada 

temperaturze odparowania 

i skraplania. Przez taki stan układu spada 

wydajność klimatyzatora. 

7. Jakie są powszechne błędy instalacyjne 

wpływające na jakość pracy 

instalacji klimatyzacyjnej? 

Ekspert Free wyjaśnia: „Jednym z najczęściej 

popełnianych przez instalatorów 

błędów jest prowadzenie instalacji 

o niewłaściwej długości. Producenci 

klimatyzatorów podają, że nawet urządzenia 

o małej mocy powinny mieć 

przynajmniej 3 metry bieżące instalacji 

czynnika chłodniczego. Często zdarza 

się także, że jednostki zewnętrzne 

zamocowane są za blisko ścian, co 

blokuje przepływ powietrza. Powinny 

być one instalowane z odstępem minimum 

30 cm. Ponadto instalatorzy 

w wielu przypadkach, wykonując instalację 

odprowadzenia kondensatu 

na zewnątrz budynku, ignorują zamarzanie 

wody w instalacji, co może 

skutkować wyciekami w jednostce wewnętrznej. 

Problem rozwiązuje choćby 

kabel grzejny.” 

Mariusz Stawski uzupełnia: „Często można 

zaobserwować zagięte rurki miedziane, 

źle wykonane kielichy rurek, nieprawidłowo 

dokręcone śrubunki (wyciek 

czynnika). Niewykonana próżnia instalacji, 

brak osłony gazu obojętnego podczas 

wykonywania lutów. To wszystko może 

wpływać na jakość pracy instalacji klimatyzacyjnej.” 

8. Co należy wziąć pod uwagę wybierając 

typ jednostki wewnętrznej 

(klimatyzator ścienny, Klimatyzatory 

przysufitowo-przypodłogowe, 

kasetonowe, kanałowe itp.)? 

Głównie rodzaj pomieszczenia, warunki 

montażowe, cel przeznaczenia, rozmieszczenie 

osób/obiektów. 

9. Jakie jest optymalne miejsce montażu 

jednostki wewnętrznej? 

Typoszereg jednostek jest bardzo szeroki, 

urządzenia można montować 

na ścianie pod sufitem, w suficie, czy 

na podłodze. 

10. Jakie jest optymalne miejsce montażu 

jednostki zewnętrznej? 

Ekspert Free podpowiada: „Czynnikami, 

na jakie warto zwrócić uwagę 

przy wyborze lokalizacji jednostki 

zewnętrznej są między innymi: wystarczające 

oddalenie od przeszkód 

(ważne dla prawidłowego przepływu 

powietrza), łatwość w późniejszym 

serwisowaniu, możliwość odprowadzenia 

skroplin oraz uwzględnienie 

innych, niekorzystnych warunków pracy. 

Trudne warunki pracy, przy których 

zaleca się częstsze serwisowanie kli- 

Fot. IGLOTECH 

Fot. 3. 

Wybierając klimatyzator należy zwrócić uwagę na certyfikat Eurovent, deklaracje zgodności, a także Atest PZH. 

54 



Fot. 4. 

Interfejs debuggera Gree VRF. 

matyzatorów, spotkać można między 

innymi w halach produkcyjnych lub 

w pobliżu drzew pylących, np. topoli, 

które w okresie wiosennym mocno zanieczyszczają 

wymienniki.” 

11. Dlaczego tak ważne jest przestrzeganie 

maksymalnej długości 

przewodu łączącego jednostkę 

wewnętrzną z agregatem? 

Mariusz Stawski tłumaczy: „Wynika to 

z zaleceń producenta, które obejmują 

prawidłową ilość czynnika oraz moc 

sprężarki, która ten czynnik dystrybuuje. 

Za długa instalacja może być przyczyną 

nieprawidłowego stopnia nasycenia 

czynnika, który wpływa na spadek wydajności.” 

12. Czy są jakieś zalecenia jeśli konieczne 

jest wydłużenie tej instalacji? 

Jeżeli jest zalecane wydłużenie instalacji, 

należy odwołać się do dokumentacji, 

która mówi o maksymalnej 

dopuszczalnej długości. Wówczas 

dłuższa dopuszczalna instalacja narzuca 

doładowanie dodatkowej ilości 

czynnika. 

Fot. 5. Przy wyborze lokalizacji 

jednostki zewnętrznej należy zwrócić 

uwagę na minimalne odległości 

od przeszkód w celu zapewnienia 

odpowiedniej cyrkulacji powietrza 

i dostępności serwisowej. 

Fot. FREE 

Fot. FREE 

13. Jak często należy serwisować instalację 

klimatyzacji typu split 

i jakie czynności powinny być 

wówczas wykonane? 

Ekspert Free podpowiada: „Standardowym 

okresem między kolejnymi 

przeglądami klimatyzatora typu split 

jest 6 miesięcy. Oczywiście dwa przeglądy 

w roku to absolutne minimum. 

Urządzenia pracujące w ciężkich warunkach 

powinny przechodzić serwisowanie 

nawet raz w miesiącu! Niekorzystne 

warunki panują na przykład 

w pomieszczeniach gastronomicznych 

(zanieczyszczenie tłuszczem), zakładach 

fryzjerskich (zanieczyszczenie lakierem) 

czy gabinetach dentystycznych. Czynności, 

jakie wykonuje się podczas serwisu 

to przede wszystkim czyszczenie 

wymienników powietrza oraz filtrów, 

sprawdzenie prawidłowości pracy 

urządzenia, pomiar temperatur pracy, 

czyszczenie instalacji odprowadzenia 

skroplin, kontrola szczelności układu 

oraz sprawdzenie stanu przewodów 

elektrycznych. Przydatnymi narzędziami 

wspomagającymi serwisantów są 

Debuggery.” Wszystkie te czynności 

powinny mieć podsumowanie w formie 

przeszkolenia użytkownika, sporządzenia 

protokołu serwisowego oraz 

noty w karcie gwarancyjnej. 

14. Jakie są skutki braku regularnych 

przeglądów serwisowych? 

Dla większości producentów niewykonywanie 

regularnych przeglądów 

wiąże się z utratą lub ograniczeniem 

gwarancji na sprzęt. Zaniedbanie tego 

obowiązku może skutkować także obniżeniem 

wydajności pracy klimatyzatora, 

pojawieniem się nieprzyjemnych 

zapachów, szybszym zużywaniem 

podzespołów oraz wystąpieniem awarii 

i uszkodzeń. 

15. Jaka jest żywotność obecnie dostępnych 

na rynku instalacji/urządzeń? 

Poprawnie zainstalowany klimatyzator 

z regularnym serwisowaniem 

dobrej marki będzie nam służył przez 

wiele lat. 

16. Na jakie certyfikaty warto zwrócić 

uwagę wybierając urządzenie? 

Należy zwrócić uwagę na certyfikat 

Eurovent, deklaracje zgodności, a także 

Atest PZH. 

• 


55

w. 


Serwisowanie klimatyzatorów 

typu split – czyli co robić, by jak 

najdłużej wydajnie pracowały 

Klimatyzatory inwerterowe typu split to dość skomplikowane urządzenia 

wymagające właściwego użytkowania oraz regularnego serwisowania. Ich 

prawidłowe użytkowanie pozwala ograniczyć występowanie usterek oraz 

zapewnić wydajną pracę. Co robić, by sprzęt działał bezawaryjnie przez 

długi czas? Wpływa na to kilka czynników. 

Pierwszym czynnikiem decydującym 

o przyszłej pracy jest uniknięcie 

błędów przy montażu klimatyzatora. 

Prawidłowa instalacja 

wykonywana jest zawsze zgodnie 

z dokumentacją producenta. Błędami, 

które najczęściej się zdarzają 

oraz mogą pociągać za sobą 

poważne następstwa są między 

innymi: prowadzenie za krótkiej 

lub za długiej instalacji czynnika 

chłodniczego, wykonanie zbyt 

dużych przewyższeń, montaż 

jednostek zbyt blisko przeszkód 

takich jak ściany, czy wykorzystywanie 

zanieczyszczonych przewodów 

miedzianych. 

Prowadzenie za długiej lub za 

krótkiej instalacji bardzo często 

skutkuje mało efektywnym grzaniem 

lub chłodzeniem. Aby tego 

uniknąć należy upewnić się, jakie 

są granice długości instalacji 

dopuszczane przez producenta. 

Dla pojedynczych klimatyzatorów 

ściennych typu split, na przykładzie 

modelu Gree Amber Prestige, 

maksymalna długość, w zależności 

od mocy urządzenia, może wynosić 

od 15 mb do nawet 50 mb 

przy różnicy wysokości od 10 do 

30 m. Nawet klimatyzatory najmniejszych 

mocy powinny mieć 

przynajmniej 3 mb instalacji czynnika 

chłodniczego. Równie ważnym 

aspektem jest odpowiednie 

oddalenie jednostek od przeszkód, 

co ma na celu zapewnienie prawidłowego 

przepływu powietrza przez wymienniki. 

Uwagę należy również zwrócić 

na materiały z jakich budowana jest instalacja. 

Wykorzystanie zanieczyszczonych 

rur miedzianych może uszkodzić 

podzespoły, takie jak sprężarka czy zawór 

rozprężny. 

Aby prawidłowo zamontowane urządzenie 

działało bezawaryjnie oraz skutecznie, 

konieczne jest wykonywanie 

okresowych przeglądów i serwisowanie. 

Dla urządzeń pracujących w normalnych 

warunkach biurowo-domowych należy 

przeprowadzać dwie konserwacje 

rocznie. Dla klimatyzatorów pracujących 

w trudniejszych warunkach (fryzjer, dentysta, 

lokal gastronomiczny) nawet raz 

na miesiąc! Podczas wizyty serwisu należy 

przede wszystkim wyczyścić filtry 

i wymienniki powietrza oraz je zdezynfekować, 

sprawdzić szczelność instalacji 

czynnika chłodniczego oraz odprowadzenia 

skroplin, a także stan przewodów 

elektrycznych oraz prawidłowości pracy 

urządzenia wraz z pomiarem temperatur 

pracy. Błędem przy przeprowadzaniu 

standardowego przeglądu jest sprawdzanie 

ciśnień pracy przez fizyczne podłączenie 

narzędzi pomiarowych do układu 

chłodniczego. Skutkuje to zawsze 

utratą części czynnika chłodniczego, co 

zwłaszcza przy urządzeniach niewielkich 

mocy może mieć negatywny wpływ 

na pracę. Co więcej, przy powszechnie 

Fot. 1. Minimalne odległości przeszkód 

od jednostki zewnętrznej na przykładzie 

Gree Lomo Eco 9K 

Fot. 2. Nieprawidłowa odległość od 

przeszkody jednostki zewnętrznej 

56 



Fot. 3. Debugger dla mulit Free Match Gree 

Fot. 4. Zrzut ekranu Debuggera GMV5 Gree 

Fot. 5. Przenośny Debugger GMV5 Gree 

CE41-24/F(C) 

występujących klimatyzatorach inwerterowych, 

pomiar ciśnień pracy nie daje 

serwisującemu żadnej przydatnej informacji. 

Należy również pamiętać, że serwis 

powinien być wykonywany przez 

autoryzowaną przez producenta firmę. 

Dzięki temu utrzymana zostanie gwarancja 

na sprzęt, która w przypadku Gree 

wynosi 5 lat. 

Gdy, pomimo prawidłowego montażu 

oraz regularnego serwisowania, pojawiają 

się awarie lub nieprawidłowa praca należy 

niezwłocznie przystąpić do usunięcia 

wad i usterek. Przydatnymi narzędziami 

dla ekipy serwisantów są w takiej sytuacji 

debuggery. Jednym z producentów, 

który oferuje takie narzędzia jest wspomniany 

wcześniej Gree, który w ofercie 

posiada debuggery do większości swoich 

urządzeń. Debugger RAC kompatybilny 

z pojedynczymi urządzeniami ściennymi 

typu split przy prostym i szybkim podłączeniu 

jest w stanie przekazać serwisantowi 

informacje m.in. o częstotliwości pracy 

sprężarki i wentylatora, prądzie przez nie 

pobieranym oraz temperaturach pracy. 

Jego odpowiednik dla urządzeń multi 

Free Match ponadto podaje dane takie 

jak: ciśnienia w instalacji czynnika chłodniczego, 

stan zaworów rozprężnych czy 

temperaturę czynnika. Najbardziej jednak 

precyzyjny i wszechstronny jest debugger 

dla systemów VRF GMV5 Gree, występujący 

w dwóch wariantach. 

Pierwszy z nich to debugger w formie 

konwertera przekazującego informacje 

do oprogramowania komputerowego, 

który prezentuje serwisantowi kilkadziesiąt 

mierzonych wartości w czasie rzeczywistym, 

od stanu pracy jednostek wewnętrznych, 

przez ciśnienia i temperatury czynnika, 

po parametry pracy sprężarek oraz 

temperatury wielu podzespołów. Drugim 

wariantem debuggera GMV jest narzędzie 

w formie sterownika, który daje identyczne 

możliwości przez podpięcie go do płyty 

głównej dowolnej jednostki. Dzięki temu 

nie wymaga podłączenia do komputera, 

przez co jest niewielki i przenośny. 

Dzięki tym narzędziom serwisant jest w stanie 

szybciej, precyzyjniej i co ważne bardzo 

często bez fizycznej ingerencji w podzespoły 

elektroniczne czy układ chłodniczy, 

określić przyczynę wystąpienia usterki lub 

nieprawidłowej pracy. Awarie usuwane są 

mniejszym nakładem wysiłku, finansów 

i czasu, a samo diagnozowanie jest znacznie 

mniej inwazyjne dla urządzenia. 

Przestrzeganie powyższych zasad i zaleceń 

dotyczy większości obecnych na polskim 

rynku klimatyzatorów typu split. Warto zadbać 

o regularne serwisowanie urządzeń, 

co poskutkuje ich wydajną i niezawodną 

pracą przez długie lata. 

Kierownik ds. Serwisu i Logistyki 

Rafał Klimasara 

www.gree.pl 


57

w. 


Warunki montażu rekuperatorów 

Nie ma wątpliwości co do tego, że energooszczędne technologie stosowane 

w budownictwie, przyczyniają się do ograniczania strat energii. 

Jednak rozwiązania tego typu niejednokrotnie pogarszają warunki 

naturalne wewnątrz pomieszczeń. 

Np. szczelne okna i drzwi, negatywnie 

wpływają na grawitacyjną 

wentylację budynku, a w powietrzu 

koncentrują się niepożądane 

składniki. Należy do nich między 

innymi dwutlenek węgla, para 

wodna, kurz czy też substancje 

wydzielane przez materiały budowlane 

i elementy wyposażenia. 

Zbyt mała ilość powietrza 

może być przyczyną złego samopoczucia 

użytkowników pomieszczenia. 

Stąd też przydatne 

okazują się urządzenia wentylacji 

wymuszonej, dzięki którym wymiana 

powietrza jest zapewniona 

mechanicznie. 

Rekuperator odpowiada za wymianę 

powietrza oraz odzyskuje 

ciepło z powietrza usuwanego 

z budynku. Warto podkreślić, 

że system wentylacji grawitacyjnej 

i mechanicznej indywidualnej 

nie stwarza takiej możliwości, 

dlatego też przewagę w tym zakresie 

mają rekuperatory. 

Na budowę typowego rekuperatora 

składa się kilka elementów. 

Ważny jest sterownik, który pozwala 

na wybór niezależnej prędkości 

wentylatora nawiewnego 

i wywiewnego. W zależności 

od wersji, sterowanie może być 

mechaniczno-elektryczne, elektroniczne 

lub cyfrowe. To ostatnie 

rozwiązanie zapewnia łatwą 

obsługę i wygodę w sterowaniu 

systemem. Można np. programować 

włączanie i wyłączanie centrali 

w cyklach dobowych, tygodniowych 

lub z uwzględnieniem 

warunków atmosferycznych. 

Układ rozmrażania, w zależności 

od wersji urządzenia, może 

być sterowany ciśnieniowo. Działa on 

na zasadzie chwilowego wyłączenia 

wentylatora nawiewnego. W rekuperatorach 

z funkcją odzyskiwania wilgoci, 

najczęściej uwzględnia się wymienniki 

z celulozowym wkładem. 

Odpowiedni wybór 

Na etapie wyboru odpowiedniego rekuperatora 

trzeba wziąć pod uwagę 

przynajmniej kilka czynników. Z punktu 

widzenia efektywności energetycznej 

ważna jest sprawność centrali wentylacyjnej 

wyrażana w procentach. 

Producenci niejednokrotnie podają teoretyczną 

sprawność obliczaną w warunkach 

idealnych wręcz laboratoryjnych. 

Uwzględniany może być przy tym 

minimalny przepływ powietrza przez 

wymiennik. W efekcie wybierając rekuperator 

warto przeanalizować wartości 

odzysku obliczane podczas pracy 

w innych trybach centrali, co zazwyczaj 

jest prezentowane na wykresie. 

Praktyka pokazuje, że w przypadku 

rzeczywistych warunków eksploatacji 

sprawność centrali może być niższa 

od wartości jaka jest podawana przez 

Fot. 1. 

Schemat instalacji wentylacyjnej z rekuperatorem. 

producentów. Oprócz tego większa 

sprawność centrali może pociągać za 

sobą konieczność zastosowania mocniejszych 

silników wentylatorów, które 

mają większe zapotrzebowanie na energię 

elektryczną. Zdarzyć się więc może, 

że centrala zapewniająca wysoki współczynnik 

odzysku ciepła będzie mniej 

ekonomiczna w porównaniu z centralą 

z mniejszym współczynnikiem odzysku 

ciepła ale przy większym zapotrzebowaniu 

na prąd. 

Wentylatory i obudowa 

Dobierając rekuperator trzeba pamiętać, 

że urządzenie będzie pracowało 

w trybie ciągłym, zatem konieczne są 

dobre wentylatory. Nie mniej ważna jest 

również odpowiednia obudowa, która 

oprócz zapewnienia odpowiedniej akustyki 

i izolacji termicznej powinna być 

trwała. 

W przypadku gdy obudowa jest metalowa 

to zazwyczaj ma ona pokrycie 

poliestrem. Z kolei wkład wykonuje się 

z aluminium, a jego konstrukcja powinna 

zapewniać łatwe mycie. Ponadto 

w niektórych urządzeniach wkład można 

Fot. DOSPEL 

58 



w prosty sposób wymienić, dzięki specjalnym 

szczotkom na krawędziach, które 

pełnią również funkcję uszczelniającą. 

Poziom hałasu 

Poziom hałasu to istotny parametr pracy 

centrali wentylacyjnej. W przypadku 

zbyt głośnej pracy będzie zakłócany 

komfort użytkowników budynku. 

Trzeba podkreślić, że rekuperatory 

z wymiennikiem krzyżowym generują 

wyższy poziom hałasu w porównaniu 

z wymiennikami obrotowymi. W aspekcie 

poziomu hałasu istotny jest wspomniany 

już materiał wykonania obudowy. 

Metale takie jak np. aluminium będą 

się kurczyły i rozszerzały pod wpływem 

zmian temperatury zatem po jakimś 

czasie może dojść do poluźnienia połączeń 

i powstawania hałasu. 

Spręż centrali 

Spręż centrali to parametr określający 

siłę z jaką rekuperator będzie wpychał 

powietrze w przewody wentylacyjne 

oraz zasysał powietrze z zewnątrz, zatem 

wraz ze wzrostem tego parametru 

centrala będzie silniejsza. W przypadku 

zbyt małego sprężu nawiew i wywiew 

powietrza w anemostatach oddalonych 

od centrali może być niewystarczający. 

W efekcie dobierając spręż trzeba przeanalizować 

przede wszystkim spadki 

ciśnienia w całej instalacji wentylacyjnej 

budynku. Jeżeli zastosowanie znajduje 

Fot. SPRO-VENT 

Fot. KLIMATSYSTEM 

Fot. 2. 

Centrala wentylacyjna zamontowana na poddaszu. 

gruntowy wymiennik ciepła to warto 

zadbać o silniejszy rekuperator. Nie będzie 

wtedy potrzeby zamontowania dodatkowego 

wentylatora. 

Miejsce montażu 

Centralę wentylacyjną najczęściej montuje 

się na poddaszu, w przestrzeni niemieszkalnej 

(np. w kotłowni) lub w piwnicy 

– każde z tych rozwiązań ma swoje 

wady i zalety. 

Rekuperator na poddaszu to przede 

wszystkim możliwość łatwego prowadzenia 

przewodów czerpni i wyrzutni, 

prosty montaż oraz możliwość zastosowania 

krótkich przewodów. Z kolei 

wady to ryzyko zamarznięcia centrali 

na nieogrzewanym poddaszu i duże 

straty ciepła przy niedostatecznej izolacji 

przewodów, możliwe utrudnienia 

z odprowadzeniem kondensatu oraz 

utrudnione podłączenie instalacji gruntownego 

wymiennika ciepła. 

Rekuperator w przestrzeni niemieszkalnej 

(np. w kotłowni) to przede wszystkim 

możliwość zamontowania centrali 

w ciepłym pomieszczeniu, łatwe odprowadzenie 

kondensatu oraz łatwy dostęp 

serwisowy. Jednak centrale o większych 

wymiarach zajmują przestrzeń 

użytkową, a w przypadku niedostatecznego 

wytłumienia istnieje ryzyko 

przenoszenia hałasu. 

Z kolei rekuperator w piwnicy zapewnia 

łatwe zorganizowanie odpowiedniego 

miejsca do montażu urządzenia, proste 

podłączenie do instalacji gruntowego 

wymiennika ciepła ale przy możliwości 

wystąpienia trudności z rozprowadzeniem 

instalacji. 

Fot. 3. 

Centrala wentylacyjna firmy Pro-Vent. 

Montaż 

Jako podstawowe zasady montażu rekuperatorów 

należy wymienić zastosowanie 

odpowiednich przewodów 

doprowadzających i odprowadzających 

powietrze. Przewody te powinny być 

możliwie najkrótsze. Ponadto ważny jest 

dostęp do urządzeń podczas prac konserwacyjnych 

(np. wymiana filtrów) i serwisowych. 

Z kolei temperatura powietrza 

w pomieszczeniach, gdzie rekuperator 


59

w. 


będzie zainstalowany nie powinna być 

niższa niż 5°C. Konieczne jest również 

podłączenie do odprowadzenia kondensatu 

do kanalizacji. Warto zapobiec 

przenoszeniu się hałasu do pomieszczeń 

mieszkalnych (nie montować rekuperatora 

blisko wyłazu strychowego, drzwi, itp.). 

Przyda się również kabel do sterownika 

lub połączenia rekuperatora z routerem. 

Trzeba pamiętać o doprowadzeniu odpowiedniego 

kabla do sterownika lub 

połączenia rekuperatora z routerem 

(przy sterowaniu przez Internet). 

Oferowane na rynku rekuperatory są 

montowane w różnych pozycjach. Dzięki 

specjalnym uchwytom jest możliwy 

Fot. ZEHNDER 

montaż w określonych przestrzeniach 

– np. pod sufitem. Czerpnia musi być 

zamontowana na zewnętrznej ścianie 

budynku od strony nawietrznej. Najlepiej 

aby był to kierunek zachodni. Nie mniej 

ważna jest wyrzutnia montowana zazwyczaj 

od strony wschodniej. Jeżeli jest 

taka możliwość to centralę można zamontować 

na poddaszu wykonując odpowiednie 

połączenia z wentylowanymi 

pomieszczeniami. Pokoje dzienne, dziecięce 

i sypialnie wymagają wdmuchiwania 

powietrza, z kolei nawiewy montuje 

się na korytarzach. Ważne jest aby miejsce 

montażu nawiewu było tak dobrane aby 

zapewniało efektywną wymianę powietrza. 

Dobrą lokalizację stanowią okolice 

okien ale przy maksymalnym oddaleniu 

od drzwi. Z kolei z pomieszczeń takich 

jak kuchnia czy łazienka powietrze powinno 

być wyciągane, przy czym w wielu 

przypadkach do instalacji wywiewnej 

podłączany jest z przewód z okapu kuchennego. 

Trzeba pamiętać aby okap był 

wyposażony w filtr przeciwtłuszczowy. 

Generalnym założeniem wentylacji jest 

przepływ powietrza z pokojów oraz jego 

wyciągnięcie z kuchni i łazienki. W efekcie 

do pokoi nie przedostają się nieprzyjemne 

zapachy i wilgoć. 

Kanały wentylacyjne zazwyczaj wykonuje 

się z rur PVC oraz z aluminiowych 

przewodów giętkich. Ważna jest odpowiednia 

izolacja przewodów tak, aby 

straty ciepła i chłodu były możliwie najniższe. 

Montując rekuperator w nowym 

domu trzeba pamiętać o odpowiednich 

wymaganiach już na etapie projektowania 

budynku. Z kolei montaż instalacji 

w starszych budynkach warto przewidzieć 

podczas generalnego remontu. 

Nie należy łączyć instalacji wentylacyjnej 

z systemem dystrybucji gorącego 

powietrza. Nieprawidłowe połączenie 

tych instalacji może spowodować 

niewłaściwą pracę obu systemów, ich 

uszkodzenia a w niektórych przypadkach 

pożaru. Jeżeli budynek jest ogrzewany 

właśnie przez DGP to warto zadbać 

o system rekuperacji o możliwie 

najwyższym poziomie sprawności. 

Ruch powietrza z rekuperatora oraz 

ruch powietrza z kominka zapewnią dobre 

rozprowadzanie ciepła. 

Fot. 4. 

Przykład zabudowy centrali wentylacyjnej. 

Czerpnia i wyrzutnia 

Wspomnianą już czerpnię i wyrzutnię 

montuje się co najmniej 2 m od siebie. 

Czerpnia zazwyczaj instalowana 

jest z innej strony budynku ze względu 

na mniejsze ryzyko zaciągania uciążliwych 

zanieczyszczeń i zapachów. 

Dobre miejsce na montaż czerpni to 

podbitka dachowa. Ponadto miejsce 

montażu czerpni i wyrzutni powinno 

się znajdować na wysokości nie mniejszej 

niż 2 m od poziomu gruntu, przy 

czym nie może to być bezpośrednie 

sąsiedztwo okna. Ważne jest okresowe 

sprawdzanie drożności kratek. 

• 

60 


R. 

NA RYNKU 

Wybór wymiennika ciepła rekuperatora 

Dzięki rekuperatorom, w zależności od stopnia izolacji budynku, oszczędności 

za ogrzewanie w miesiącach zimowych mogą sięgać od 30% do 

50%. Dom z rekuperacją ma dużo niższe zapotrzebowanie na ciepło, nawet 

średnio o 45%. Oznacza to kolejne oszczędności na poziomie inwestycji 

w system grzewczy. 

Niektóre rekuperatory są w stanie odzyskiwać 

wilgoć z powietrza usuwanego, 

co z kolei poprawia relatywną wilgotność 

powietrza w budynku. Korzyść 

w tym zakresie szczególnie docenia się 

przy suchym powietrzu podczas zimy. 

Obniżając wilgotność powietrza likwidowane 

są warunki do rozwoju pleśni 

i grzybów. 

Cechy wymiennika krzyżowego 

Wymienniki krzyżowe bazują na panelach, 

które przylegają do siebie. Dzięki 

specjalnemu wyprofilowaniu paneli 

powstają między nimi wąskie szczeliny. 

Panele najczęściej są metalowe 

lub wykonane z tworzywa sztucznego. 

Co prawda panele metalowe 

są droższe to jednak w porównaniu 

do paneli z tworzywa sztucznego cechuje 

je lepsza przewodność cieplna. Te 

z kolei są bardziej odporne na korozję. 

W wymienniku krzyżowym przez połowę 

paneli przepływa zimne powietrze 

a przez drugą połowę powietrze 

ciepłe. W efekcie przenikania ciepła 

przez ścianki wymiennika dochodzi to 

wyrównania temperatury w jego wnętrzu. 

Należy podkreślić, że sprawność 

wymienników tego typu wynosi 50% 

– 70%. Z racji prostej konstrukcji przy 

stosunkowo niskich kosztach produkcji 

zastosowanie central z wymiennikiem 

krzyżowym obejmuje przede wszystkim 

niewielkie obiekty takie jak domy 

jednorodzinne i małe biura. 

W odniesieniu do wad wymienników 

krzyżowych należy mieć na uwadze konieczność 

stosowania układów antyzamrożeniowych 

w przypadku powietrza 

zewnętrznego wynoszącego poniżej 

-2°C. Ujemna temperatura wpływa negatywnie 

nie tylko na pracę systemu 

wentylacyjnego, ale również na komfort 

użytkowania instalacji. 

Cechy wymiennika 

przeciwprądowego 

Rekuperatory z wymiennikiem przeciwprądowym 

w porównaniu z wymiennikami 

krzyżowymi są nowszym rozwiązaniem. 

Budowa wymiennika tego typu 

bazuje na płytach ułożonych równolegle, 

co umożliwia przepływ strumienia 

ciepłego i zimnego powietrza względem 

siebie w przeciwnych kierunkach. 

Następnie dochodzi do mieszania strumieni. 

Najważniejszą zaletą wymienników 

przeciwprądowych jest wysoka 

sprawność wynosząca do 95%, z kolei 

wada to wyższe koszty produkcji. 

Na końcu drogi przepływu strumień powietrza 

ogrzanego odbiera ciepło od całego 

strumienia powietrza w momencie 

jego wpadania do wymiennika. W tym 

momencie ma ono jeszcze temperaturę 

pokojową a więc ogrzane powietrze 

osiąga temperaturę zbliżoną do tej jaka 

panuje w ogrzanych pomieszczeniach. 

Zakładając, że temperatura powietrza 

trafiająca z zewnątrz wynosi 0°C, a wywiewanego 

z pomieszczeń ok. 20°C, to 

po przepłynięciu przez wymiennik przeciwprądowy 

temperatura świeżego powietrza 

wyniesie 18°C, a wywiewanego 

2°C. W ten sposób sprawność wymiennika 

przeciwprądowego osiągnie 90%. 

Wymienniki obrotowe i entalpiczne 

Wymiennik obrotowy bazuje na kształcie 

walca. Wirnik, który się obraca pełni 

rolę wymiennika. Jego konstrukcja wykorzystuje 

pofalowaną blachę aluminiową 

nawiniętą na walec. Wirnik jest 

w ciągłym ruchu wymuszanym przez 

dodatkowy napęd elektryczny. Takie 

rozwiązanie powoduje, że do kanalików 

umieszczonych we wnętrzu walca 

trafia świeże powietrze, a w trakcie obrotu 

walca zostaje przekazana energia 

cieplna. Rekuperatory z wymiennikiem 

obrotowym osiągają odzysk ciepła 

na poziomie 70% – 85%. Jako wadę takiego 

wymiennika wymienia się często 

występujące nieszczelności, przez co 

powietrze zużyte może być mieszane 

ze świeżym. W efekcie do wnętrza pomieszczeń 

mogą trafiać nieprzyjemne 

zapachy. 

Z kolei w kontekście zalet trzeba mieć 

również na uwadze, że w wymiennikach 

obrotowych nie występuje zjawisko 

skraplania pary wodnej, a więc 

zmniejsza się ryzyko wystąpienia oszronienia 

podczas zimy. 

Ciekawe rozwiązanie techniczne stanowią 

wymienniki entalpiczne. W porównaniu 

z wymiennikiem przeciwprądowym 

ze strumienia powietrza wywiewanego 

do strumienia powietrza nawiewanego 

przekazywana jest nie tylko energia cieplna 

ale również wilgoć. W efekcie kontroluje 

się poziom wilgoci we wnętrzu budynku, 

co będzie szczególnie docenione 

podczas zimy. 

Odzysk ciepła w rekuperatorach tego 

typu wynosi 85% – 95%. Z kolei odzysk 

entalpiczny osiąga 100%. Ten rodzaj 

wymiennika cechuje również brak wytrącania 

kondensatu, przez co nie ma 

szronienia i problemów z zamarzaniem 

przy niskich temperaturach. 

Na kolejnych stronach przedstawiamy 

wybrane produkty z oferty rynkowej. 

• 

62 


NA RYNKU R. 

Przegląd central wentylacyjnych 

Producent/Dystrybutor ALNOR SYSTEMY WENTYLACJI Sp. z o.o. ALNOR SYSTEMY WENTYLACJI Sp. z o.o. 

Model HRU-PremAIR HRU-ERGO-1000 

Przeznaczenie 

(maksymalna powierzchnia 

budynku) [m 2 ] 

200 500 – 600 

Rodzaj wymiennika ciepła Przeciwprądowy Wymiennik przeciwprądowy 

Maksymalny przepływ 

objętościowy powietrza 

nawiewanego [m 3 /h] 



wywiewanego [m 3 /h] 

Spręż dyspozycyjny 

nawiewu [Pa] 


wywiewu [Pa] 

Stopień odzysku ciepła [%] 

[W/m 3 /h] 

400 m 3 /h przy 100Pa 1000 

400 m 3 /h przy 100Pa 1000 

770 120 

630 120 

Do 93% 77 

Współczynnik SFP 0,4 1,4 [W/(m 3 /h)] 

Rodzaj wentylatorów Wentylatory promieniowe EC Promieniowy 

Maksymalny pobór mocy 

wentylatorów [A] 

Wymiary (bez króćców 

przyłączeniowych) 

Długość (głębokość) x 

x Szerokość x Wysokość [mm] 

1,2 2,1 

502 x 730 x 865 1322 x 1134 x 388 

Waga [kg] 32 83 

Średnica króćców 

wentylacyjnych [mm] 

160 250 

Rodzaj zabezpieczenia 

przed zamarzaniem 

Okresowe wyłączenie nawiewu lub nagrzewnica wstępna (opcjonalnie) 

Automatyczny, wysterowanie strumieni 

przepływu powietrza 

Poziom hałasu [dB] 61 43 

Zintegrowany bypass 

[TAK/NIE] 

Możliwości sterowania 

Tak (modulowany) 

Przełącznik 4-pozycyjny bezprzewodowy, bezprzewodowe czujniki 

pomieszczeniowe RH oraz CO 2 

, aplikacja mobilna 

Tak 

Kalendarz, strumienie przepływu powietrza, regulacja pracy bypass 

Cechy charakterystyczne 

Obudowa wykonana z EPP, bezprzewodowa komunikacja z jednostką 

wszystkich urządzeń sterujących, niska waga, kompaktowe wymiary 

Wymiennik entalpiczny, 

niskie koszty eksploatacji 

Wyposażenie opcjonalne 

Nagrzewnica wstępna, pomieszczeniowe czujniki CO 2 

i RH, 

aplikacja mobilna, fi ltry F7 

Nagrzewnica wstępna i wtórna, sterownik dotykowy 

Cena katalogowa netto 8 033,28 zł 6 283,1 zł 


63

R. 

NA RYNKU 


Producent/Dystrybutor Helios / ISTPOL Sp. z o.o.; EL-TEAM Sp. z o.o. Helios / ISTPOL Sp. z o.o.; EL-TEAM Sp. z o.o. 

Model KWL EC 220 D (L &R), (Nr kat.: 4226 i 4227) KWL EC 300 W ET (L &R), (Nr kat.: 4233 i 4235) 

Przeznaczenie 



Rodzaj wymiennika ciepła 

Krzyżowo-przeciwprądowy, 

z tworzywa sztucznego 

Entalpiczny 



245 315 




245 315 



nawiewu [Pa] 

470 510 


wywiewu [Pa] 

470 510 


[W/m 3 /h] 

90 116 

Współczynnik SFP 0,4 [W/(m 3 /h)] 0,35 [W/(m 3 /h)] 

Rodzaj wentylatorów Silniki EC, wentylatory promieniowe Silniki EC, wentylatory promieniowe 







2 x 50 W 2 x 100 W 

1141 x 548 x 236 711 x 489 x 732 

Waga [kg] 50 kg 49 



125 160 



Automatyczne zmniejszanie ilości powietrza zewnętrznego lub opcjonalnie: 

nagrzewnica 

Automatyczne zmniejszanie ilości powietrza 

zewnętrznego lub opcjonalnie: nagrzewnica 

Poziom hałasu [dB] Natężenie L PA 

w odl. 1 m 58 Natężenie L PA 

w odl. 1 m 45 


[TAK/NIE] 


Tak 

Prostym regulatorem, regulatorem LCD 

lub przeglądarce (aplikacji) EasyControls 

Tak 

Prostym regulatorem, regulatorem LCD 

lub przeglądarce (aplikacji) EasyControls 


Centrala sufi towa, do wentylacji budynków mieszkalnych i mieszkań. 

Certyfi kat zgodności ze standardem domu pasywnego. Wyposażone w 

system Helios easyControls, innowacyjną koncepcję łatwego sterowania 

z poziomu przeglądarki po włączeniu się do sieci. Oszczędne wentylatory 

w technologii EC oraz dowolną regulację strumienia powietrza. 

Kompaktowe urządzenie z odzyskiem ciepła, do wentylacji budynków 

mieszkalnych i mieszkań. Certyfi kat zgodności ze standardem domu 

pasywnego. Wyposażone w system Helios easyControls, innowacyjną 

koncepcję łatwego sterowania z poziomu przeglądarki po włączeniu 

się do sieci. Do wyboru sprawny wymiennik z tworzywa sztucznego lub 

wymiennik entalpiczny z funkcją odzyskiwania wilgoci. Oszczędne wentylatory 

w technologii EC oraz dowolną regulację strumienia powietrza. 


Nagrzewnice, czujniki: CO 2 

, VOC, wilgoci. Podłączenie KNX 

Nagrzewnice, czujniki: CO 2 

, VOC, wilgoci. 

Podłączenie KNX 

Cena katalogowa netto 

64 


NA RYNKU R. 


PRO-VENT SYSTEMY WENTYLACYJNE 

MISTRAL PRO 450 EC 

PRO-VENT SYSTEMY WENTYLACYJNE 

MISTRAL SLIM 600 EC 

Zgodny z Dyrektywą 

EKOPROJEKT 

2018 

Zgodny z Dyrektywą 

EKOPROJEKT 

2018 

180 220 

Przeciwprądowy 

Przeciwprądowy 

450 600 

450 600 

305 240 

300 260 

96–79 92–79 

0,22 0,21 

Promieniowe 

promieniowe 

340 W 340 W 

540 x 940 x 507 325 x 1160 x 800 

50 59 

200 250 

Procesorowy układ przeciwzamrożeniowy poprzez: 

• wyłączenie nawiewu – dopuszczalne tylko w przypadku gdy temp. powietrza na 

wlocie centrali (czerpnia) nie spada poniżej –6°C 

• wbudowana elektryczna nagrzewnica wstępna PTC 

(wyposażenie dodatkowe) 

• kanałowa recyrkulacyjna przepustnica trójstronna (wyposażenie dodatkowe 

Procesorowy układ przeciwzamrożeniowy poprzez: 

• wyłączenie nawiewu – dopuszczalne tylko w przypadku gdy temp. powietrza na 

wlocie centrali (czerpnia) nie spada poniżej –6°C 

• wbudowana elektryczna nagrzewnica wstępna PTC (wyposażenie dodatkowe) 

• kanałowa recyrkulacyjna przepustnica trójstronna (wyposażenie dodatkowe 

28–55 dBA 29–54 dBA 

Tak 

Sterowniki programowalne, wbudowane programy tygodniowe, możliwość 

zapisywania własnych ustawień 

Tak 

Sterowniki programowalne, wbudowane programy tygodniowe, możliwość zapisywania 

własnych ustawień 

Łatwa w montażu, zmienna konfi guracja króćców zależnie od wymagań montażu, 

możliwość rozbudowy konfi guracji, płynne, niezależne sterowanie wentylatorów. 

Łatwa w montażu, zmienna konfi guracja króćców zależnie od wymagań montażu, 

możliwość rozbudowy konfi guracji, płynne, niezależne sterowanie wentylatorów. 

• Elektryczna nagrzewnica wtórna PTC – 1,5 kW / 230 V 

• Elektryczna kanałowa nagrzewnica wtórna Mistral ENO – 1,2 kW / 230 V AC 

• Wodna nagrzewnica/chłodnica kanałowa 

• Przepustnica trójstronna (GWC, recyrkulacja) – 12 V DC 

• Przepustnica trójstronna (GWC, recyrkulacja) – 230 V AC 

• Elektryczna nagrzewnica wtórna PTC – 1,5 kW / 230 V 

• Elektryczna kanałowa nagrzewnica wtórna Mistral ENO – 1,2 kW / 230 V AC 

• Wodna nagrzewnica/chłodnica kanałowa 

• Przepustnica trójstronna (GWC, recyrkulacja) – 12 V DC 

• Przepustnica trójstronna (GWC, recyrkulacja) – 230 V AC 

7440 zł + manipulator 9840 zł + manipulator 


65

R. 

NA RYNKU 


Producent/Dystrybutor VENTS GROUP VENTS GROUP 

Model VUT/VUE 270 V5B EC A14 VUT 300H/EH EC ECO 

Przeznaczenie 


100 200 


Rodzaj wymiennika ciepła Przeciwprądowy z polistyrenu / z membrany entalpicznej Przeciwprądowy z polistyrenu 








nawiewu [Pa] 


wywiewu [Pa] 


[W/m 3 /h] 

270 300 

270 300 

650 (maksymalny) 454 (maksymalny) 

650 (maksymalny) 454 (maksymalny) 

98 98 

Współczynnik SFP 0,316 1,49 

Rodzaj wentylatorów Wysokosprawne silniki EC Wysokosprawne silniki EC (komutowane elektronicznie) 



1,2 0,9 




590 x 893 x 316 1081 x 566 x 475 


Waga [kg] 13 40 



125 160 



Wyłączenie wentylatora nawiewnego 

Zmniejszenie obrotów wentylatora nawiewnego, jeżeli centrala jest 

wyposażona w nagrzewnicę: otwarcie by-passa oraz załączenie 

nagrzewnicy elektrycznej 

Poziom hałasu [dB] 34 45 


[TAK/NIE] 

Tak 

TAK 


Panel sterowania A14: 

• włączenie/wyłączenie centrali, 

• ustawienie stopni prędkości obrotowej: niska/średnia/wysoka, 

• kontrola zanieczyszczenia fi ltra, 

• sygnalizacja awarii, 

• styki bezpotencjałowe dla sygnału z okapu kuchennego, czujnika 

wilgotności lub CO 2 

, 

• styl przepustnicy powietrza 

Panel sterujący A 11 z modułem Wi-Fi umożliwiającym sterowanie 

centrala za pomocą aplikacji SmartVent 1.0: 

• włączenie/wyłączenie centrali, 

• regulacja prędkości obrotowej wentylatorów, 

• podtrzymanie zadanej temperatury w pomieszczeniu, bądź w kanale, 

• sterowanie wg kanałowego czujnika wilgotności albo wbudowanego w 

panel sterowania, 

• praca w programie dobowym i tygodniowym, 

• tryb ręczny/automatyczny, 

• automatyczny restart po powrocie zasilania, 

• kontrola zanieczyszczenia fi ltrów, 

• komunikaty o błędach 


Obudowa z polipropylenu ekspandowanego (EPP), silniki EC, klasa 

energetyczna A+ 

Wysokoefektywne silniki EC 

Klasa energetyczna A+ 

W serii EH wbudowana nagrzewnica wtórna o mocy 3,0 kW 


Kanałowy czujnik wilgotności, czujnik CO 2 

ze wskaźnikiem LED, czujnik 

CO 2 

, czujnik wilgotności, syfon, przepustnica powietrza, siłownik, fi ltry 

Kanałowy czujnik wilgotności 

Cena katalogowa netto 5 490 zł 8 390 zł 

66 


NA RYNKU R. 


ZEHNDER GROUP 

ComfoAir Q350 TR 

ZEHNDER GROUP 

ComfoAir Q450 ST 

Do 150 (w zależności od przeznaczenia wentylowanych pomieszczeń) 

Krzyżowo-przeciwprądowy, ERV 

Do 200 (w zależności od przeznaczenia wentylowanych pomieszczeń) 

Krzyżowo-przeciwprądowy, ERV 

350 450 

350 450 

200 200 

200 200 

94% (EN13141-7:2010) 93% (EN13141-7:2010) 

0,26 (300 m 3 /h / 100 Pa) [Wh/m 3 ] 0,27 (350 m 3 /h / 100 Pa) [W/m 3 ] 

Wentylatory promieniowe, prąd stały, Ebm-papst (RadiCal) 

Wentylatory promieniowe, prąd stały, Ebm-papst (RadiCal) 

1,42 A 1,98 A 

570 x 725 x 809 570 x 725 x 809 

50 50 

160 (średnica wewnętrzna) 180 (średnica wewnętrzna) 

Nagrzewnica wstępna, syst. antyzamrożeniowy 

Nagrzewnica wstępna, syst. antyzamrożeniowy 

33,8 – 52,0 33,7 – 54,1 

Tak, modulowany, automatyczny 

Tak, modulowany, automatyczny 

KNX, aplikacja mobilna, panel na obudowie 

KNX, aplikacja mobilna, panel na obudowie 

Ruchome króćce przyłączeniowe, Technologia Flow Control oraz adaptacji do klimatu, 

ochrona i kontrola wilgotności poprzez wbudowane czujniki wewnętrzne. Duży 

odzysk ciepła przy niskim zużyciu energii. Modulowany bypass i nagrzewnica wstępna, 

wersja prawa i lewa w jednym urządzeniu. 

Technologia Flow Control oraz adaptacji do klimatu, ochrona i kontrola wilgotności 

poprzez wbudowane czujniki wewnętrzne. Duży odzysk ciepła przy niskim zużyciu 

energii. Modulowany bypass i nagrzewnica wstępna, wersja prawa i lewa w jednym 

urządzeniu. 

Panele sterujące ComfoSense C, ComfoSwitch C, moduł przyłączeniowy Option Box, 

czujniki CO 2 

, wilgotności 

Panele sterujące ComfoSense C, ComfoSwitch C, moduł przyłączeniowy Option Box, 

czujniki CO 2 

, wilgotności 

Od 11 007 do 11 728 zł (w zależności od wersji) 

Od 12 647 do 13 760 zł (w zależności od wersji) 


67

P. 

pomiary 

Pomiary parametrów powietrza w instalacjach 

wentylacji mechanicznej i klimatyzacji 

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi okresowa kontrola 

obiektu budowlanego musi uwzględniać badania przewodów kominowych 

(dymowych, spalinowych i wentylacyjnych). 

Obowiązek ten dotyczy przeglądów 

wentylacji grawitacyjnej a nie mechanicznej. 

W Polsce póki co, nie ma przepisów, 

które regulują kwestie związane 

z obowiązkowymi przeglądami systemów 

wentylacji mechanicznej. Zakłada 

się więc, że wentylacja mechaniczna 

wpływa na odpowiednie warunki 

i jakość powietrza w pomieszczeniach 

stąd też jej przeglądy są wykonywane 

zgodnie z zaleceniami producenta lub 

odnosi się do tego przepisy dotyczące 

wentylacji grawitacyjnej. 

Właściciel lub zarządca budynku ma 

obowiązek przeprowadzania okresowej 

kontroli budynku nie rzadziej niż raz 

w roku. Kontrola ma polegać na sprawdzeniu 

stanu technicznego elementów 

budynku, budowli i instalacji narażonych 

na szkodliwe wpływy atmosferyczne 

i niszczące działania czynników 

występujących podczas użytkowania 

obiektu, instalacji i urządzeń służących 

ochronie środowiska oraz instalacji 

gazowych i przewodów kominowych 

(dymowych, spalinowych i wentylacyjnych). 

Wymagania ogólne 

Urządzenia oraz elementy wentylacji 

mechanicznej i klimatyzacji powinny 

umożliwiać uzyskanie określonej jakości 

środowiska w pomieszczeniu przy 

racjonalnym zużyciu energii do ogrzewania 

i chłodzenia oraz energii elektrycznej. 

Instalacje klimatyzacyjne muszą mieć 

odpowiednie urządzenia pomiarowe 

przeznaczone do sprawdzania 

warunków pracy i kontroli zużycia 

energii. Z kolei urządzenia wentylacji 

mechanicznej i klimatyzacji, takie jak 

centrale, klimakonwektory wentylatorowe, 

klimatyzatory, aparaty ogrzewcze 

Fot. TESTO

pomiary P. 

i chłodząco-wentylacyjne, powinny być 

tak instalowane, aby była zapewniona 

możliwość ich okresowej kontroli, konserwacji, 

naprawy lub wymiany. Należy 

pamiętać, że centrale wentylacyjne i klimatyzacyjne 

usytuowane na zewnątrz 

budynku powinny mieć odpowiednią 

obudowę lub inne zabezpieczenie 

przed wpływem czynników atmosferycznych. 

Jeżeli centrala będzie pracowała w pomieszczeniu 

o specjalnych wymaganiach 

higienicznych to muszą one mieć 

możliwość utrzymania podwyższonej 

czystości wnętrza. Ważne jest przy tym 

odpowiednie oświetlenie wewnętrzne 

oraz wzierniki pozwalające na kontrolę 

stanu centrali z zewnątrz. Urządzenia 

wentylacji mechanicznej i klimatyzacji 

powinny mieć odpowiednie rozwiązania 

konstrukcyjne zapewniające ochronę 

przed zanieczyszczeniami, które 

znajdują się w powietrzu zewnętrznym 

oraz w niektórych przypadkach w powietrzu 

obiegowym. Chodzi tutaj głównie 

o konieczność zastosowania filtrów 

nagrzewnic, chłodnic i urządzeń do odzyskiwania 

ciepła – co najmniej klasy G4 

oraz nawilżaczy – co najmniej klasy F6, 

zgodnie z polskimi normami dotyczącymi 

klasyfikacji filtrów powietrza. 

Ważne jest aby nawilżacze stosowane 

w instalacji wentylacji mechanicznej 

i klimatyzacji były zabezpieczone 

Fot. TESTO 

Fot. 2. Anemometr wiatraczkowy testo 417. 

przed przeciekaniem wody na zewnątrz 

oraz przed przenoszeniem kropel 

wody przez powietrze wentylacyjne 

do dalszych części instalacji. Połączenia 

wentylatorów z przewodami wentylacyjnymi 

powinny być wykonane 

za pomocą elastycznych elementów 

łączących. Instalacje wentylacji mechanicznej 

i klimatyzacji muszą mieć przepustnice 

zlokalizowane w miejscach 

umożliwiających regulację instalacji, 

a także odcięcie dopływu powietrza zewnętrznego 

i wypływu powietrza wewnętrznego. 

Wymaganie to nie dotyczy 

instalacji mechanicznej wywiewnej, 

przewidzianej do okresowej pracy jako 

wentylacja grawitacyjna. 

Fot. 3. 

Zestaw SmartSond Testo do klimatyzacji. 

Fot. TESTO 

Pomiary parametrów powietrza 

Pomiary parametrów fizycznych powietrza 

w instalacjach wentylacji i klimatyzacji 

stanowią ważny etap zakończenia 

robót instalacyjnych. Ponadto 

takie pomiary wykonuje się podczas 

okresowej kontroli realizowanej w czasie 

użytkowania układów i instalacji. 

Założeniem pomiarów jest wskazanie 

czy instalacja spełnia określone założenia 

projektowe i czy przy projektowaniu 

przyjęto właściwe założenia. 

Odpowiednio wykonane pomiary muszą 

zweryfikować poprawność wykonania 

robót montażowych. 

O wiarygodności pomiarów decyduje 

przynajmniej kilka czynników. Chodzi 

tutaj o metodę pomiarową, jakość przy- 


69

P. 

pomiary 

rządów pomiarowych oraz sposób interpretacji 

wyników pomiarów. 

Pomiary jakie wykonuje się w instalacjach 

wentylacji i klimatyzacji obejmują 

najczęściej prędkość przepływu powietrza, 

strumień objętości powietrza, 

określanie krotności wymian powietrza 

w pomieszczeniach, temperaturę 

i wilgotność, różnicę ciśnień oraz próby 

szczelności instalacji. 

Fot. TESTO 

Fot. 4. Oprawy zaworowe testo 550 i testo 557. 

Norma PN-83/B-03430 

W odniesieniu do wentylacji ważna 

jest norma PN-83/B-03430 Wentylacja 

w budynkach mieszkalnych zamieszkania 

zbiorowego i użyteczności 

publicznej – Wymagania. Zgodnie 

z tym dokumentem strumień objętości 

powietrza wentylacyjnego 

w budynku mieszkalnym określa 

suma strumieni powietrza usuwanego 

z pomieszczeń pomocniczych. 

Strumienie te wynoszą odpowiednio 

np. w kuchni z oknem zewnętrznym, 

wyposażonej w kuchenkę gazową 

lub węglową – 70 m 3 /h, w kuchni 

z oknem zewnętrznym, wyposażonej 

w kuchenkę elektryczną – 30 m 3 /h, 

w mieszkaniu do 3 osób – 50 m 3 /h, 

w kuchni bez okna zewnętrznego 

wyposażonej w kuchnię elektryczną 

– 50 m 3 /h, w łazience ( z WC lub bez) 

– 50 m 3 /h, w wydzielonym WC – 30 

m 3 /h. Ponadto norma zaleca aby projektować 

urządzenia wentylacyjne 

umożliwiające okresowe zwiększanie 

strumienia objętości do co najmniej 

120 m 3 /h. 

Prawidłowo zaprojektowana i wykonana 

wentylacja musi zapewnić 

doprowadzenie powietrza do pokoi 

Fot. FLUKE 

oraz kuchni z oknem zewnętrznym 

oraz usuwanie powietrza zużytego 

z kuchni, łazienki, oddzielnego ustępu, 

a także ewentualnego pomocniczego 

pomieszczenia bezokiennego 

(składzik, garderoba) itp. Dopływ powietrza 

zewnętrznego do pokojów 

mieszkalnych oraz kuchni z oknem 

zewnętrznym musi być zapewniony 

za pomocą nawiewników powietrza 

z regulowanym stopniem otwarcia. 

Oprócz tego dopływ powietrza zewnętrznego 

może odbywać się za 

pomocą nawiewnej wentylacji mechanicznej. 

Fot. 6. 

Niejednokrotnie wykonuje się pomiar jakości powietrza. 

Pomiar ciśnienia w instalacjach 

wentylacyjnych 

Straty ciśnienia w instalacjach wentylacyjnych 

decydują o parametrach 

centrali wentylacyjnej. Z kolei strata ciśnienia 

dla całej instalacji jest obliczana 

w efekcie zsumowania pojedynczych 

oporów. Ciągi wywiewne i nawiewne są 

projektowane z uwzględnieniem maksymalnego 

wydatku, przy czym spadek 

ciśnienia statycznego pomiędzy czerpnią 

a nawiewem najbardziej oddalonym 

70 


pomiary P. 

nie powinien przekraczać 130-150 Pa. 

Okresowe sprawdzanie działania filtrów 

wykonuje się poprzez pomiar ciśnienia 

przed i za filtrem, co pozwala na obliczenie 

różnicy ciśnień. Zbyt duży spadek 

ciśnienia może wskazywać na zanieczyszczenie 

filtra. 

W odniesieniu do parametrów central 

wentylacyjnych ważny jest odpowiedni 

spręż dyspozycyjny oznaczający zapas 

mocy urządzenia, który pozwala na transportowanie 

określonej ilości powietrza 

bez względu na wielkość czy przebieg 

instalacji wentylacyjnej. Wzrost sprężu dyspozycyjnego 

jest konieczny w przypadku 

rozbudowanej instalacji. Spręż dyspozycyjny 

centrali to suma wartości oporów 

przepływu instalacji możliwych do pokonania 

przez rekuperator z uwzględnieniem 

wydajności nominalnej. Wraz ze wzrostem 

oporów zmniejszy się również przepływ. 

Fot. TESTO 

Fot. 5. W przypadku central wentylacyjnych i klimatyzatorów ważny jest pomiar parametrów 

elektrycznych zasilania. 

Fot. FLUKE 

Szczelność kanałów 

wentylacyjnych 

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra 

Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. 

w sprawie warunków technicznych, 

jakim powinny odpowiadać budynki 

ich usytuowanie przewody wentylacyjne 

muszą mieć przekrój poprzeczny, 

który jest odpowiedni dla przepływów 

powietrza. Z kolei ich konstrukcja musi 

być przystosowana do maks. ciśnienia 

i wymaganej szczelności instalacji przy 

uwzględnieniu polskich norm zawierających 

wymagania względem wytrzymałości 

i szczelności przewodów. 

Szczegóły badania szczelności instalacji 

wentylacyjnych bazujących na kanałach 

i kształtkach okrągłych zawiera norma 

PN-EN-12237:2005, natomiast norma 

PN-EN-1507:2007 precyzuje wymagania 

względem kanałów prostokątnych. 

W oparciu o polskie normy wyróżnia się 

4 klasy szczelności przewodów. 

Fot. 8. 

Nowoczesne przyrządy pomiarowe współpracują z aplikacjami mobilnymi. 

Mierniki ciśnienia 

Przy pomiarze ciśnienia wykorzystuje 

się specjalne mierniki, z których najprostsze 

urządzenia mają zakres pomiarowy 

0-100 hPa. Dzięki specjalnym 

rozwiązaniom realizowana jest kompensacja 

temperatury, pozwalająca 

na zwiększenie dokładności pomiarów. 

W zaawansowanych przyrządach po- 


71

P. 

pomiary 

miarowych przewidziano wyświetlanie 

wyników pomiarów ciśnienia i przepływu, 

przy czym prezentacja wyników 

wykorzystuje jednostki: kPa, hPa, Pa, 

mm H 2 

O, mm Hg, psi, inch H 2 

O, inch Hg. 

Niejednokrotnie przy pomiarach instalacji 

wentylacyjnej zastosowanie znajdują 

przyrządy wielofunkcyjne o rozbudowanych 

możliwościach pomiarowych. 

W nowoczesnych urządzeniach uwzględnia 

się wbudowane przetworniki ciśnienia 

różnicowego i ciśnienia barometrycznego. 

Oprogramowanie komputerowe 

umożliwia sporządzanie protokołów oraz 

zarządzenie wynikami pomiarów. Dzięki 

wymiennym sondom jest możliwy pomiar 

CO, CO 2 

, prędkości powietrza, przepływu 

objętościowego, wilgotności, temperatury 

mokrego termometru oraz punktu rosy. 

Ponadto przyrząd może wyświetlać pięć 

mierzonych parametrów, natomiast specjalne 

sondy umożliwiają pomiar wilgotności 

względnej i parametrów pochodnych. 

Ważne jest automatyczne kompensowanie 

gęstości powietrza. Sonda łamana znajdzie 

zastosowanie w miejscach, gdzie ilość 

miejsca jest ograniczona. 

Fot. FLUKE 

Fot. TESTO 

Fot. 1. Balometr Testo 420. 

Fot. 7. Nowoczesne przyrządy 

pomiarowe są ergonomiczne dzięki 

wyświetlaczom i odpowiednim kształtom 

obudowy. 

Oprócz mierników ciśnienia podczas pomiarów 

instalacji wentylacyjnych zastosowanie 

znajdują również anemometry 

skrzydełkowe umożliwiające pomiar parametrów 

powietrza takich jak objętość, 

prędkość i temperatura. Urządzenia tego 

typu umożliwiają również pomiar ciągu 

wentylacji grawitacyjnej/mechanicznej. 

Niejednokrotnie zastosowanie znajdują 

termoanemometry, dzięki którym można 

mierzyć prędkość przepływu powietrza. 

Przyrząd umożliwia pomiar w zakresie 

0,1-25 m/s z dokładnością 5% +1d i czułością/rozdzielczością 

0,01. Oprócz tego 

można mierzyć temperaturę wynoszącą 

0-50°C z dokładnością 1°C i czułością 0,1. 

Bardzo często używa się również balometrów 

przeznaczonych do pomiaru natężenia 

przepływu powietrza w kratkach 

wentylacyjnych oraz anemostatach, 

które są zamontowane w podłogach, sufitach 

oraz w ścianach. Niektóre balometry 

są wyposażone w manometry współpracujące 

z kratownicą pomiarową. 

Dla wykonania skutecznego pomiaru 

instalacji wentylacyjnej i klimatyzacyjnej 

trzeba mieć na uwadze dwa czynniki. 

Z jednej strony jest to konieczność 

spełniania określonych norm technicznych, 

zaś z drugiej, trzeba wykorzystać 

profesjonalne, odpowiednio kalibrowane 

przyrządy pomiarowe. 

Damian Żabicki 

72 


www.fachowyinstalator.pl

W. 

WARSZTAT 

Wymienne uchwyty dobre na wszystko 

Wydajna wiertarko-wkrętarka udarowa z akumulatorem 18 V 

i wymiennymi uchwytami, które poradzą sobie z niemal każdym 

zadaniem: Bosch wprowadza na rynek system Advancedlmpact 

18 QuickSnap dla majsterkowiczów. Narzędzie doskonale nadaje 

się do klasycznych prac związanych z wkręcaniem czy wierceniem 

w drewnie i metalu, a także wierceniem z udarem w murze, 

a wymienne uchwyty QuickSnap zapewniają mu dodatkowe 

funkcjonalności. W zależności od potrzeb można zwiększyć precyzję 

pracy w miejscach trudno dostępnych używając narzędzia 

Advancedlmpact 18 QuickSnap z wymiennymi uchwytami: wiertarskim, 

do wkręcania blisko krawędzi lub kątowym. Uchwyty 

sprawdzą się np. podczas wkręcania i odkręcania wkrętów tuż przy 

krawędzi czy wiercenia otworów w wąskich niszach. 

Źródło: Bosch 


Uniwersalne drabiny 

przegubowe 

Fachowcy z branży remontowo-budowlanej potrzebują 

na co dzień sprawdzonych rozwiązań. Pośpiech, częsty transport 

oraz różnorodność prac, wykonywanych niejednokrotnie 

na wysokości i w niesprzyjających warunkach, wymagają 

wykorzystania wysoce profesjonalnego sprzętu. Z takimi 

wymaganiami doskonale poradzą sobie aluminiowe drabiny 

przegubowe – jeden lekki element, a funkcji może pełnić naprawdę 

wiele. Ta lekka konstrukcja – jak sama nazwa wskazuje 

– została oparta na systemie 

przegubów, dzięki którym 

możemy ‘łamać’ drabinę, uzyskując 

różne jej ustawienia. 

Może być wykorzystywana 

jako element przystawny (kiedy 

liczy się wysokość), drabina 

wolnostojąca (kiedy nie ma jej 

o co oprzeć), a nawet wygodny 

pomost roboczy (kiedy praca 

wymaga ciągłego, ale niewielkiego 

przemieszczania się, 

np. podczas malowania ścian) 

oraz uchwyt dystansowy 

(w trudno dostępnych miejscach 

przy występach dachu). 

Opatentowany system przegubów 

z lekko pracującym 

systemem ryglowania (SpeedMatic) 

zapewnia niezwykle 

szybką i komfortową obsługę. 

Źródło: Krause 

Spakuj walizkę! 

Wykonawcy, którzy w ciągu 

dnia często rotują 

stanowiska pracy, 

wymagają rozwiązań, 

które pomogą przetransportować 

niezbędne 

narzędzia. 

Zaletą zwykłej 

torby jest poręczność, 

choć 

tu przeważnie 

gorzej bywa 

z utrzymaniem 

akcesoriów w porządku. 

Fachowcom z pomocą przychodzą 

producenci narzędzi, którzy proponują 

gotowe systemy do ich przechowywania. 

Warto jednak wielkość zestawu i zawartość walizki 

dobrać do rodzaju wykonywanych zadań, potrzeb 

i stopnia trudności prac. Walizki transportowe nie 

tylko ułatwiają przenoszenie narzędzi, ale pozwalają 

na utrzymanie porządku na stanowisku pracy. W walizkach 

Wiha z zestawów XL i XXL II wykorzystano 

specjalne wkładki z systemem mocowania pojedynczych 

narzędzi. W momencie jej otwarcia, wkładki 

układają się pod różnymi kątami, co znacznie ułatwia 

wyjmowanie i odkładanie akcesoriów na miejsce. 

Walizka XL posiada specjalny pas zapewniający mobilność 

i pozostawiający wolne ręce. Łatwy i komfortowy 

transport modelu XXL II umożliwiają zaś stabilne 

kółka. 

Źródło: Wiha 

74

Fachowy Instalator 2018-3

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?