Morze_1_2019_short

Statki specjalne
Krzysztof Kubiak
Duński jacht królewski
Dannebrog
Duńscy monarchowie dysponowali
jednostkami reprezentacyjnymi
co najmniej od połowy XVII wieku.
W zbiorach kopenhaskiego Orlogsmuseet
zachował się pozbawiony takielunku
model zbudowanego w 1687 r.
żaglowca holenderskiego klasy określanej
jako snau lub snow 1 noszącego
nazwę Elephanten.
W późniejszych latach wymieniane
są takie jednostki jak 27-metrowy Kronprindsens
Lystfregat zbudowana w 1785 r.
w Wielkiej Brytanii jako prezent Jerzego
III dla kuzyna, duńskiego następcy tronu
Fryderyka (panował jako Fryderyk VI). Po
drugiej bitwie pod Kopenhagą w 1807 r.,
kiedy to Royal Navy zagarnęła znakomitą
większość duńskiej floty, Fryderyk VI
nakazał jednostkę obsadzić brytyjskimi
jeńcami i odesłać ofiarodawcy. Nie wiadomo,
czy ów akt poczynił w Londynie
jakiekolwiek wrażenia, ale chyba nie,
gdyż jacht przemianowano następnie na
Princess Augusta i sprzedano w ręce prywatne.
W toku bitwy Anglicy zagarnęli
jeszcze dwie jednostki używane przez
duńskich monarchów, prawdopodobnie
duże wiosłowe barkasy, Wildanden oraz
Macrelen. Kolejna, 12-działowy kuter Søe-
Ormen (z 1789 r.), wpadła w brytyjskie
ręce pod Nyborgiem 18 sierpnia 1809 r.
(podczas tzw. wojny kanonierek 2 ). Po
1
Termin ten nie doczekał się w języku polskim
powszechnie akceptowanego odpowiednika.
2
W literaturze anglosaskiej Gunboat war,
a w duńskiej Kanonbådskrigen. Były do duńskie
wysiłki ukierunkowane na nękanie brytjskiej
żeglugi prowadzone w latach 1807-1812 siłami
małych jednostek, po części wiosłowych, w Cieśninach
Bałtyckich i innych akwenach przybrzeżnych.
Rozpoczęcie powyższych działań wymuszone
było utratą większości dużych okrętów
podczas drugiej bitwy pod Kopenhagą.
zmianie nazwy na Salorman wcielono ją
do Royal Navy. Okręt utracono na płyciźnie
pod Ystad 23 grudnia tego samego
roku.
Poprzednicy
Wyczerpana wojnami napoleońskimi
Dania, która na mocy traktatu kilońskiego
ze stycznia 1814 r. utraciła Norwegię
(pozostającą z nią w unii nieprzerwanie
od 1537 r.), zdecydowała się na pozyskanie
nowego, pełnomorskiego jachtu
królewskiego dopiero w 1856 r. Rolę tę
wypełniała bocznokołowa jednostka
o żelaznym kadłubie, z zachowanym
jednak pełnym ożaglowaniem szkunera,
zbudowana w 1845 r. w stoczni Roberta
Napiera w Glasgow (770 ton, 54,0 x 7,87
x 2,5 m, maszyna parowa o mocy 240
KM, prędkość 10 w.). Pod nazwą Copenhagen
używana była między stolicą Danii
a duńską wówczas Kilonią jako statek
pocztowy. Po wybuchu pierwszej wojny
o Szlezwik w 1848 r. przejęta została
przez marynarkę wojenną z przeznaczeniem
na transportowiec wojskowy.
Nazwę zmieniono wówczas na Slesvig,
co miało wymiar symboliczny. Jako jacht
królewski była eksploatowana do 1879
z przerwą w 1864 r. Podczas drugiej wojny
o Szlezwik uzbrojono ją bowiem w 12
armat trzyfuntowych i wykorzystywano
jako zaopatrzeniowiec fregaty śrubowej
Dannebrog (przebudowany dwupokładowy
okręt liniowy z 1853 r., w służbie
do 1875). W 1897 r. Slesvig zakończył
służbę jako królewski jacht, zaś kadłub
złomowano w 1894.
Kolejny jacht królewski, noszący
nazwę Dannebrog (dziedziczoną po
wspomnianej fregacie śrubowej, okrętach
linowych: 60-działowym z 1772 r.
zagarniętym przez Brytyjczyków w 1807 r.
pod Kopenhagą, 70-działowym z 1739 r.
pozostającym w służbie do 1759 r.,
74-działowym z 1692 r., który wyleciał
w powietrze podczas bitwy w Zatoce
Køge w 1710 r.), był bocznokołowym
parowcem z dodatkowym takielunkiem
szkunera zbudowanym przez kopenhaską
stocznię Burmeister & Wain.
Zwodowano go 6 października 1879 r.,
a służbę w marynarce Danii rozpoczął 7
czerwca 1880 r. Jednostka miała w tym
czasie 60,65 m długości, 8,16 m szerokości
i 3,18 m zanurzenia. Napędzała
ją czterocylindrowa maszyna parowa
o mocy 376 KM. W 1907 r. jacht poddano
gruntownemu remontowi i przebudowie.
Kadłub został przedłużony do 72,0 m
(wyporność wzrosła do 1100 ton), zabudowano
maszynę parową o większej
mocy, zrezygnowano z ożaglowania.
Prędkość maksymalna wzrosła do 13 w.
Pierwszy Dannebrog eksploatowano do
1931 r. Trzy lata później złomowano go
w norweskim Horten (według innych
publikacji w Kopenhadze, ale to jednak
w Horten eksponowana jest pochodząca
z niego kotwica).
Dannebrog
Dannebrog to nazwa duńskiej flagi narodowej. Według romantycznej legendy
flaga opadła na skandynawskie hufce z nieba podczas bitwy z Estami stoczonej
15 czerwca 1219 r., pod Lyndanisse (w miejscu, gdzie później założono Rewel
(obecnie Tallinn). Wydarzenie to było częścią, tak zwanych krucjat liwońskich
zwanych też krucjatami północnymi). Heraldycy i znawcy weksyliów, zgodni są,
że jest to najstarsza spośród używanych obecnie w Europie flag suwerennych
państw (pierwsza wiarygodna wzmianka na ten temat pochodzi z 1481 r.).
Układ duńskiej flagi, zwany krzyżem nordyckim, powielony został następnie
na flagach Szwecji, Norwegii, Islandii, Finlandii, a także autonomicznych Wysp
Owczych i Wysp Alandzkich. Motyw krzyża nordyckiego występuję ponadto
na flagach Wysp Szetlandzkich, Orkadów, Wyspy Man oraz szeregu regionów
i miast w całej północnej Europie.
Duński jacht królewski Dannebrog. Na rufowym flagsztoku
powiewa duńska bandera, której nazwa heraldyczna jest
tożsama z nazwą podnoszącej ją jednostki.
Fot. Niels Pind
76 styczeń 2019 MORZE