Həsən Seyidbəyli. Cəbhədən cəbhəyə.

HƏSƏN SEYİDBƏYLİ
CƏBHƏDƏN CƏBHƏYƏ
roman
2-ci nəşr
1

Redaktor:
Şəmil Sadiq
Naşir:
Müşfiq XAN
Korrektor:
Asifə Əfəndi
Texniki redaktor:
BəxtiYar
Dizayn və qrafika:
Teymur Fərzi
© Həsən Seyidbəyli. Cəbhədən cəbhəyə. Roman
© “XAN” nəşriyyatı. Bakı–2017. 372 səh. 2-ci nəşr
Bu detektiv romanda faşizmə qarşı müharibə illərindən bəhs edilir.
Cəbhədən yarımçıq qayıdan Teymurun Bakıdakı sonrakı həyatı oxucunun
gözləri qarşısında canlanır. Dövlət təhlükəsizlik orqanlarında
işə girən Teymur dəfələrlə cinayətkarlarla üz-üzə dayanır və qalib gəlir.
Əsərin fonunda Teymurun Ləman ilə məhəbbəti əsas planda verilib.
ISBN: 9000000600027
© Hədəf Nəşrləri / 2013
© “XAN” nəşriyyatı / 2017
2

1
Aysız, ulduzsuz gecə... qaranlığa alışmamış gözlər heç
bir şey görmür. Yer, göy nəfəsini dərib susur elə bil boynunda
qorxulu bir sirr gizləştmişdir... Bura haradır? Sonsuz bir səhra,
zirvəsi qaranlıq buludlara baş vurmuş uca dağ, yaxud da kimsəsiz
ada... zülmət qaranlığı qılınc kimi kəsən parovoz fitinin
sədası ətrafa yayılır. Elə bil lap yaxında, ayrı-ayrı yollarda dayanmış
vaqonları dartıb bir cərgəyə yığır, yoldəyişdirənin zurnası
parovozun fiti ilə işgüzar söhbət edir: “gəl”, “dayan”. Parovoz
isə kəsik-kəsik cavab verir: “gəlirəm”, “dayandım”...
Deyəsən, hardasa, yaxında dəmir yolu stansiyası var...
Gözlər qaranlığa alışdıqca aşağıdakı nəhəng kölgəlikləri seçir
və nəhayət, bunların uca binalar olduğunu təyin edir. Deməli,
bura şəhərdir...
... Bəs ora nədir? Orda nə ev var, nə küçə... Orda, dağ üstündə,
elə bil bu şəhərin keşiyini çəkən böyük bir heykəl görünür,
aşağıda dəniz sanki məhəbbətlə şəhəri bağrına basmış...
buranın məhz Bakı olduğuna heç bir şübhə qalmır...
Bakı elə bil dərin yuxuya dalmışdır. Lakin... o yatmır. Üç
ilə yaxındır ki, onun gözlərinə yuxu getmir. Axı onun qanı Vətənin
göylərini qoruyan təyyarələrin, düşmənin müqəddəs torpağımızdan
qovan tankların motorlarında qaynayır... Qaranlıq
ehramlar kimi görünən binaların qara pərdəyə alışmış pəncərələri
arxasında ürəkləri yaralı analar cəbhədə həlak olmuş oğulları
üçün acı gözyaşları axıdır...
Ay keçir, il dolanır, əzizlərini itirmiş bu analar yenə də
zəif işığı andıran bir ümidlə daha da güclənir... Ucalan bu lal
ehramların divarları arxasındakı gəlinlər və qızlar da öz qəhrəman
sevgililərinə inam və məhəbbət dolu məktublar yazır...
3

Bakı sakinlərinin ürəkləri ölkəmizin başqa şəhərlərinin
adamlarının ürəkləri kimi vətənpərvərlik alovu ilə yanır. Onlar
da öz əməlləri ilə ölüm-dirim cəbhələrində vuruşurlar... Lakin
başqa yerlərdə olduğu kimi, ağır vəziyyətdən istifadə edərək
burda da xəbis, çirkin ünsürlər baş qaldırırlar...
Teymur Cahangirov ancaq səhərə yaxın özünə gəldi.
Ayılıb gördü ki, şəhərin ucqar məhəllələrindən birindədir. O,
başında dözülməz bir ağrı hiss edib inildədi. Qulaqlarında üzücü
bir uğultu var idi. Bədəninin ağırlığını sol qoluna salıb güclə
səkinin üstündə oturdu, kütləşmiş nəzərləri iləətrafına göz gəzdirdi.
Bura küçədən daha çox dalana oxşayırdı. Kölgə kimi görünən
birmərtəbəli, yastı damlı evlərdən sonra, uzaqda, hündür
təpə üstündəəyri-üyrü baş daşlarının siluetləri dikəlirdi. Ora
qəbiristanlıq idi. Yaxındakı həyətlərdən arabir xoruz banı eşidilirdi...
Teymur başına gələn əhvalatı xəyalında canlandırmağa
çalışdı. Qulaqlarındakı uğultu, başındakı ağrı ona imkan vermirdi.
Elə bil beyni yerindən oynamışdı. O, sol əlini başına
apardı, cod, qıvrım saçlarına çəkdi. Peysərində az qala armud
boyda bir şiş var idi. Pencəyi gipsə salınmış sağ qolundan asılı
qalmışdı.
Teymur üçün bir şey aydın idi: dünən axşam qatardan
düşmüşdü. Qroznı şəhərindəki qospitalda bircə gün yatmamış,
onu evə göndərməyi qərara almışdılar. Teymur cəbhəyə gedəndə
onu ötürməyə razı olmadığı kimi, qayıdacağı barədə də evə
xəbər göndərməmişdi. Belə şeyləri sevmirdi. Son döyüşdə qəlpə
onun sağ qolunun sümüyünü parçalamışdı. Odur ki, qolu
indi gipsdə idi. Anası Cavahirin ürəyi xəstə olduğundan onu
qorxutmaq istəmirdi. Bunun üçün də gipsli qolunu güclə pencəyinin
qoluna salmışdı ki, ilk baxışda tamamilə sağlam görünsün.
Sonra anasını yavaş-yavaş hazırlayacaqdı, vəssalam... Bəs
4

sonra? Sonra nə oldu? Qatar Bakıya iki saat gecikmişdi... Bu,
təəccüblü deyildi. Çünki müharibə davam edirdi, əsasən cəbhəyə
döyüş sursatı aparan qatarlara dərhal yol verilir, sərnişin qatarları
isə tez-tez gözləməli olurdu... Deməli, qatar iki saat gecikmişdi...
Teymur ayaq səsi eşidib başını qaldırdı, kəskin bir ağrı
hiss edib yenidən ağırlığını sol qolunun üstünə saldı. Yoldan
keçən iki qadın onu uzaqdan görüb cəld o biri səkiyə keçdilər
və tərs-tərs Teymura baxıb donquldandılar:
–Bunun tayları cəbhədə vuruşur... Boya bax, buxuna
bax.
Ayaq səsləri uzaqlaşıb kəsildi...
“Bəs sonra, sonra nə oldu?” – deyə Teymur fikrini cəmləşdirməyə
çalışdı. Səhərin sərin mehi onun cəbhədə sərtləşib,
qaralmış sifətini və boynunu oxşayıb bütün bədəninə gümrahlıq
gətirdi, qüvvət verdi. Bu, deyəsən, bir balaca onun fikrini də
aydınlaşdırırdı... Sonra... o, Bakının qranlıq pərdəyə salınmış
küçələri ilə yuxarı məhəlləyə, öz evlərinə sarı tələsdi. Çünki bir
saatdan sonra şəhərdə xüsusi icazə vərəqəsi olmadan gəzmək
qadağan idi... O, gipsə salınmış ağır əlini sağ cibinə keçirib dolu
çamadanı sol əlində aparırdı.
Sovet küçəsini ötüb dar dalanlarda evlərinə sarı tələsdi...
Bəs sonra?..
Yenə ayaq səsləri eşidildi. Hardasa maşın uğuldadı. Yaxın
həyətlərin birində uşaq ağladı.. Kimsə tələsə-tələsə küçənin
ortası ilə qaçırdı... Teymur başını ağır-ağır qaldırıb xırda addımlarla
qaçan qıza baxdı. Onun tuflilərinin taqqıltısı Teymurun
xatirində birdən-birə hər şeyi açıq-aydın canlandırdı...
O, tələsik gedirdi... Sonra qarşıdakı küçəyə çatıb ayaq
saxladı. Nəfəsini dərdi. “Yəqin ki, daha buralarda icazə vərəqəsi
istəməzlər”,–deyə fikirləşdi. Bir də ki, dörd-beş dalandan
5

sonra evlərinə yetişəcəkdir. Bir neçə dəqiqə dincəldikdən sonra
dönüb aşağı, arxada qalmış şəhərə nəzər saldı. Ən əziz xatirələr,
ən əziz hislərlə bağlı olan doğma şəhərini görə bilmədi. Bu
şəhəri ancaq o, sövqi-təbii ilə duyurdu. Bax ora – ordakı qaranlıq
sahə– dənizdir, onu qucaqlamış, gah qabaran, gah enən kölgəliklər
isə şəhərdir. Teymur tələsmədən ağır addımlarla yoluna
davam etdi. Hər yan, hər yan qaranlıq zülmət içərisində idi.
Nə bir işıq göründü, nə bir səs eşidilirdi. Bayaq aşağı məhəllələrlə
gələrkən, hardasa, qonşu küçələrdə at nalının tappıltısı eşidilirdi.
Yəqin ki, gecə keşikçiləri idi. Burda isə elə bil heç kəs
yaşamırdı. Elə bil buna görə də heç kəsin keşiyini çəkmirlər. Bu
fikirlər içərisində addımlayan Teymur birdən dayandı. Uzaqdan
ayaq səsləri eşidildi. Kimsə arxadan ona çatmağa tələsirdi.
Onun tuflilərinin taqqıltısı qaranlıq gecənin sükutunda qəribə
səslənirdi.
–Ay yoldaş! Ay yoldaş,– deyə bir qız həyəcan içərisində
onu çağırdı.
Teymur geri döndü. Qız təngnəfəs ona çatıb bir az aralı
dayandı. Görünür, yaxınlaşmağa utanırdı.
–Məni bağışlayın... mən... Bizim evimiz bu yandadı... bağışlayın,
o tinə kimi mənimlə getsəniz bəsimdi... Zavodda idim...
Yoldaşım xəstələnmişdi... qalıb onun da əvəzinə işlədim.
Evə gecikdim... Bağışlayın...
Teymur qaranlıqda qızın üzünü görə bilməsə də, onun
həyəcan keçirdiyini hiss etdi. Razılaşıb dinməz o biri tinə qədər
ötürdü. Qız arabir dönüb xoflu-xoflu o tərəf-bu tərəfə baxırdı.
–Hansı zavodda işləyirsən, bacı? – deyə Teymur soruşdu.
Qız döyükdü:
–Bağışlayın, bunu demək olmaz.
6

Teymur qımışıb daha heç nə soruşmadı. Müharibə zamanı
hər şeyin hərbi əhəmiyyəti olduğunu bilirdi. Bir də axı o
özü də cəbhədə kəşfiyyatçı olmuşdu. Belə şeyləri yaxşı başa düşürdü.
Qızın dəyanətini yoxlamaq üçün bir də soruşdu:
–Bir halda ki, həyatını mənə qızırsan, səni ötürməyimi
xahiş edirsən, niyə işlədiyin zavodun adını demirsən?
Qız sıxıla-sıxıla cavab verdi:
–Bağışlayın... Olmaz...– cəld söhbəti dəyişib özü Teymura
sual verdi:– O qolunuza nə olub?
–Yaralanıb.
Qız Teymurun sol tərəfinə keçib çamadanının qulpundan
yapışdı:
–Kömək edim?
–Yox, yox, bacı, zəhmət çəkmə.
Onlar bir dalanın tininə yetişdilər.
–Mən çatdım. Çox sağ olun, –qız yenə də xoflu-xoflu o
tərəf-bu tərəfinə boylanıb dayandı. Dalan çox qaranlıq idi. Gözgözü
görmürdü. Teymur soruşdu:
–Harda olursan?
–Bax, o evdə.
–Görmürəm.
Qız güldü.
–Mən də... Amma adət eləmişəm. Dalanın o başındakı
evdi.
–Əgər qorxursansa, evəcən ötürüm, –deyə Teymur təmkinlə
soruşdu:
Qız utana-utana çiyinlərini çəkdi:
–Özünüz bilin.
Yenə getdilər.
Bütün əhvalat da bu dalanda baş verdi.
7

Dalanın ortasında kimsə qaranlıqdan çıxıb onların yolunu
kəsdi. Teymur buna əhəmiyyət vermədən yoluna davam etdi.
Lakin qaranlıqdan daha bir neçə adam çıxdı. Teymur xoşagəlməz
bir hadisənin baş verəcəyini hiss edib geri döndü.
Qız yox idi. Onun əvəzində arxada bir neçə adam dayanmışdı.
Kimsə yoğun, xırıltılı bir səslə əmr etdi:
–Çamadanını qoy yerə, özün də soyun.
Teymur heyrətlə ətrafına göz gəzdirdi və görmədiyi adamdan
soruşdu:
–Nə üçün?
Həmin səs yenə eşidildi:
–Uzatma, vaxtımız yoxdur.
–Çəkilin yoldan,– deyə Teymur qəzəblə dilləndi.
Nə isə onun kürəyinə sancıldı. Kimsə tın-tın səslə dedi:
–Canına hayfın gəlirsə, tez tərpən.
Teymur ildırım sürəti ilə geri dönüb bıçağı onun kürəyinə
dirəmiş oğlanın qarnının altına elə təpik vurdu ki, o adam
ağrıdan dəhşətlə çığırıb, arxası üstə yerə sərildi. Elə bu vaxt
Teymur boynunda küt bir ağrı hiss etdi. Başı gicəlləndi, müvazinətini
itirib ağır-ağır yerə çökdü... Sonra hər şey elə bil yuxuda
oldu... Kiminsə tərli pəncəsi çamadanı onun əlindən qopardı.
Kimsə tövşüyə-tövşüyə onun pencəyini çıxarmağa başladı.
Yoğun, xırıltılı səs astadan pıçıldadı:
–Tələsin! Badamdar tərəfə!
Bu vaxt lap yaxından həmin qızın səsi eşidildi. O, kəsik-kəsik
danışırdı:
–Dayan: bii-dən sağ qala...
Qızın soyuq əli tələsik Teymurun alnında və gicgahlarında
gəzdi. O, yenə də kəsik-kəsik pıçıldadı:
–Sağdı. Bi-də vu-un... Peysə-indi!..
–Çəkil, Turac!
8

–Vu-un deyi-əm, yoxsa başımıza bəla ola... – deyə qız təkid
etdi və Teymur peysərində bayaqkından daha küt bir ağrı
hiss edib elə bil dərin bir quyuya aşdı..
Teymur şişmiş peysərini ovuşduraraq qəzəblə gözlərini
yumdu. “Deməli, məni uşaq kimi oynadıb tora salıblar, özü də
harda? Doğma şəhərimdə...”
Kimin ağlına gələrdi ki, hər gün, hər dəqiqə cəbhədə vətən
deyə öz canından keçməyə hazır olasan, min bir təhlükədən
çıxasan, axırda öz əziz şəhərində başına elə bir oyun gətirsinlər?
Hava işıqlaşırdı.. Qoca bir arvad əlində su dolu vedrə Teymurun
yanından keçəndə ayaq saxladı.
–Ay bala, burda niyə oturmusan? Yer qəhətdir sənə? –
deyə təəccüblə soruşdu.
Teymur başını qaldırıb arvadı süzdü və onun əlindəki
su ilə dolu vedrəni görüb qurumuş dodaqlarını dili ilə sulatdı.
Arvad dinməz vedrəni ona yaxınlaşdırdı.
Teymur cəbhədə tez-tez elədiyi kimi, vedrəni əli ilə özünə
tərəf əydi və acgözlüklə içməyə başladı. Arvad Teymurun
pencək sallanmış gipsli qoluna baxıb soruşdu:
–Ay oğul, yoxsa davadan gəlirsən?
Teymur cəld dönüb qoluna baxdı, pencəyini apara bilməmişdilər.
Çünki gipsli qoluna ilişib qalmışdı.
–Hə! – deyə cavab verdi.
–Başını orda bu hala salıblar?
Teymurun danışmağa taqəti yox idi. Sol əlini vedrənin
kənarına söykədi və ağırlığını onun üstünə salıb güclə ayağa
qalxdı.
–Tifil, gedək bir az bizdə dincəl. Budur ey, bizim qapımız.
Dur, bala...– deyə arvad ondan əl çəkmədi. Teymur arvadı
ancaq indi tanıdı.
–Nabat xala?
9