İmran Qasımov, Həsən Seyidbəyli. “Uzaq sahillərdə”(roman)
Yazıçı İmran Qasımov və Həsən Seyidbəylinin “Uzaq sahillərdə” romanı Azərbaycan xalqının igid oğlu, Sovet İttifaqı qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin – “Mixaylo"nun mübarizəsinə, çətin sınaqlardan keçərək hitlerçilərin arxasında göstərdiyi xariqüladə qəhrəmanlıqlarına həsr edilib. Oxucu bu kitabda mərd azərbaycanlı oğlunun igidliklərlə dolu həyatı ilə tanış olacaq.
Yazıçı İmran Qasımov və Həsən Seyidbəylinin “Uzaq sahillərdə” romanı Azərbaycan xalqının igid oğlu, Sovet İttifaqı qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin – “Mixaylo"nun mübarizəsinə, çətin sınaqlardan keçərək hitlerçilərin arxasında göstərdiyi xariqüladə qəhrəmanlıqlarına həsr edilib. Oxucu bu kitabda mərd azərbaycanlı oğlunun igidliklərlə dolu həyatı ilə tanış olacaq.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Bu <strong>roman</strong>ı alman-faşist işğalçılarına qarşı<br />
mübarizədə xariqüladə rəşadət göstərmiş Azərbaycan<br />
xalqının igid oğlu, əsərimizin qəhrəmanı Mehdi<br />
Hüseyinzadənin unudulmaz xatiərsinə ithaf edirik.
<strong>İmran</strong> <strong>Qasımov</strong><br />
<strong>Həsən</strong> <strong>Seyidbəyli</strong><br />
UZAQ<br />
SAHİLLƏRDƏ<br />
(<strong>roman</strong>)
Redaktor:<br />
Səbuhi Şahmursoy<br />
Naşir:<br />
Müşfiq XAN<br />
Korrektor:<br />
Dürdanə Ramazanlı<br />
Texniki redaktor:<br />
BəxtiYar<br />
Dizayn və qrafika:<br />
Gülnar Hacıyeva<br />
© <strong>İmran</strong> <strong>Qasımov</strong>, <strong>Həsən</strong> <strong>Seyidbəyli</strong>. <strong>“Uzaq</strong> <strong>sahillərdə”</strong>(<strong>roman</strong>)<br />
© "XAN" nəşriyyatı. Bakı–2019. 308 səh.<br />
Yazıçı <strong>İmran</strong> <strong>Qasımov</strong> və <strong>Həsən</strong> <strong>Seyidbəyli</strong>nin <strong>“Uzaq</strong> <strong>sahillərdə”</strong> <strong>roman</strong>ı<br />
Azərbaycan xalqının igid oğlu, Sovet İttifaqı qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin<br />
– “Mixaylo"nun mübarizəsinə, çətin sınaqlardan keçərək hitlerçilərin<br />
arxasında göstərdiyi xariqüladə qəhrəmanlıqlarına həsr edilib. Oxucu bu<br />
kitabda mərd azərbaycanlı oğlunun igidliklərlə dolu həyatı ilə tanış olacaq.<br />
Kitab “Azərbaycan uşaq və gənclər ədəbiyyatı nəşriyyatı”nın 1961-ci ildə nəşr etdiyi<br />
<strong>“Uzaq</strong> <strong>sahillərdə”</strong> kitabının tam mətni əsasında nəşrə hazırlanıb.<br />
ISBN: 9080933302854<br />
© "XAN" nəşriyyatı / 2019
Birinci fəsil<br />
Yanvar ayının bazar günlərindən birində Triyest<br />
şəhərinin küçələri ilə əlində köhnə vedrə, qoltuğunda<br />
böyük kağız topası olan bir qoca kişi<br />
veyllənirdi. Onun tük basmış sifətində laqeyd bir ifadə<br />
vardı. Qoca əriyib horraya dönmüş qarı yırtıq ayaqqabıları<br />
ilə şappıldada-şappıldada şəhərin fəhlə məhəlləsindəki<br />
Müqəddəs Yakov küçəsinə döndü. Bir hasarın qabağında<br />
dayandı. Vedrədən fırçanı çıxarıb, hasarın daşlarını<br />
yapışqanladı, sonra da qoltuğundakı kağızlardan birini<br />
ora yapışdırdı. Bu, italyan və alman dillərində yazılmış<br />
bir elan idi. Elanda Triyestin əhalisinə xəbər verilirdi ki,<br />
“Mixaylo” ləqəbi ilə məşhur olan partizanın tutulması<br />
üçün yüz min marka mükafat təyin edilir.<br />
Bir az sonra camaat elanın qarşısına toplaşmağa başladı.<br />
Təəccüblü səslər eşidildi:<br />
– Yüz min, paho!<br />
– Nə az, nə azacıq!..<br />
– Görəsən, bu “Mixaylo” onlara nə eləyib?<br />
5
– Yüz min küçəyə tökülməyib ha!.. Görünür, ovqatlarına<br />
yaman soğan doğrayıb!<br />
– Gör, kisələrinin ağzını necə açıblar!<br />
Elan yapışdıran qoca, adamları laqeyd nəzərlərlə süzüb<br />
yoluna davam etdi. Bir azdan bu elanlara hər yerdə<br />
rast gəlmək olardı. Onlar hasarlara, ağacların gövdəsinə,<br />
evlərin divarlarına, bağların çəpərlərinə, mağazaların boş<br />
vitrinlərinə, tramvayların şüşələrinə, liman tikililərinə,<br />
hətta qədim Roma amfiteatrını xatırladan xarabalıqlara<br />
belə yapışdırılmışdı.<br />
Triyest əhalisi elanların qarşısında toplaşaraq, bu<br />
naməlum adamı – “Mixaylo”nu təsəvvürlərində canlandırmağa<br />
çalışırdı. Görəsən, kimdir? Haradandır? Necə<br />
adamdır?.. “Mixaylo”nun elanda göstərilmiş nişanələri<br />
təxmini idi: “Ortaboylu, qarabuğdayı, enlikürək, qaragözlü,<br />
göz qapaqları bir qədər ətli, çənəsi çuxurlu...”<br />
Elanlar bəzi yerdə almanların hərbi məlumatları ilə<br />
yanaşı yapışdırılmışdı. Bu məlumatlarda bildirilirdi ki,<br />
hitlerçilər şərq cəbhəsində hücumu davam etdirir, yeni-yeni<br />
şəhərlər fəth edirlər. “Mixaylo” haqqındakı elan<br />
isə bu xəbərin saxtalığını sübut edirdi.<br />
– Bir halda ki, faşistlər... hm... şərq cəbhəsində belə<br />
“müvəffəqiyətlə” hücuma keçiblər, görəsən, nə üçün<br />
bir ovuc partizandan qorxub əl-ayağa düşüblər? Elə bu<br />
“Mixaylo”nu götürün, – deyə arıq bir qoca kinayə ilə gülümsəyərək,<br />
gözlərindən yorğunluq yağan bəstəboy bir<br />
kişidən soruşdu (görünür, onlar tanış idilər).<br />
– Düzdür, – deyə qonşusu onunla razılaşdı. – Adam<br />
bilmir, nəyə inansın. Onların məlumatlarınamı, yoxsa elana.<br />
Öz aramızdır, mən radioda qulağımla eşitmişəm ki,<br />
ruslar almanları yaman sıxışdırıblar...<br />
Qoca qorxu və ehtiyatla yan-yörəsinə baxdı, tanışına<br />
tərəf əlavə etdi:<br />
6
– Keçən həftə “Suzana” qəsəbəsində alman kinoteatrını<br />
partladıblar. Deyirlər, səkkiz saat yalnız meyit daşıyıblar...<br />
Kişi istəyirəm ki, bu xəbərə inanmasın.<br />
– Bu, “Mixaylo”nun işidir, – deyə arıq kişi qorxuqarışıq<br />
sevinclə pıçıldayıb, yenə də nəzərlərini elana zillədi.<br />
– Eh, heç burada göstərilən nişanələrlə onu tapmaq olar?!<br />
– Yoxsa siz onu tapmaq fikrinə düşmüsünüz? – deyə<br />
qoca soruşdu. Onun səsində gizli hədə duyuldu.<br />
Qonşusu gülümsündü və pıçıltı ilə dedi:<br />
– Eh, kaş tapaydım...<br />
Qoca daha da şəkləndi:<br />
– Tapsaydın, neylərdin?<br />
– Heç nə. Onun əlini möhkəmcə sıxardım.<br />
Səliqə ilə geyinmiş bir alman zabiti, həmin elanlardan<br />
birinə yanaşdı. O, şinelinin yaxasını açıb, yan cibindən<br />
dəri cildli qeyd dəftərçəsini çıxardı və partizanın əlamətlərini<br />
tələsmədən köçürməyə başladı.<br />
– Deyəsən, yüz min qazanmaq istəyirsiniz, cənab<br />
ober-leytenant, – deyə arxa tərəfdən yaxınlaşan, leylək<br />
kimi uzun və arıq bir zabit gülümsündü.<br />
Ober-leytenant başını döndərmədən cavab verdi:<br />
– Niyə də qazanmayım, cənab leytenant? – O, dəftəri<br />
büküb cibinə qoyduqdan sonra geri çəkildi.<br />
Leytenantın təəccübdən nitqi tutulmuşdu. O, dilini<br />
güclə tərpədərək soruşdu:<br />
– Q...qəribədir, sizin ki arxada gözünüz yoxdur, mənim<br />
leytenant olduğumu nədən bildiniz?<br />
– Belə yerdə arxadan da görməyi bacarmaq lazımdır.<br />
– Ober-leytenant, leytenantın çiynindəki poqonların əksini<br />
elan yapışdırılan qara mərmər sütunun üzərində görmüşdüsə<br />
də, üzə vurmayıb, ciddi bir tövrlə əlavə etdi, –<br />
Bunu unutmayın.<br />
Leytenant küt bir hərəkətlə qaşlarını dartdı və “Hayl<br />
Hitler!” – deyib uzaqlaşdı.<br />
7
Mərmər sütun ober-leytenantın da şəklini ayna kimi<br />
əks etdirirdi.<br />
O, 25 yaşlarında, ortaboylu, enlikürək bir oğlan idi.<br />
Bir qədər ətli göz qapaqlarının altından görünən məxmər<br />
kimi qara gözləri, düz burnu və çənəsində balaca bir<br />
çuxur vardı, bir sözlə, onun xarici görkəmi elanda göstərilmiş<br />
əlamətlərə uyğun gəlirdi: əgər o öz sifətinə soyuq<br />
və təkəbbürlü bir ifadə verməsəydi, yəqin ki, yoldan<br />
keçənlərin çoxu ondan şübhələnərdi.<br />
Ober-leytenant əsnəyib, ətrafına göz gəzdirdi.<br />
Onun durduğu yerdən qranit daşlarla döşənmiş sahil<br />
görünürdü. Gəmilər burunlarını sahilə dirəyib yan-yana<br />
düzülmüşdü. Hərbi nəqliyyat gəmilərindəki top və pulemyotların<br />
lülələri göyə dikəlmişdi.<br />
Səma aydın idi. Sahildə cərgələnmiş binaların arasında<br />
“Ekzaltsyor” mehmanxanası və qubernatorun evi<br />
diqqəti cəlb edirdi.<br />
Yanvar ayları üçün nadir olan xoş və ilıq bir hava vardı.<br />
Yeni şəhərin asfaltlı hamar küçələri, köhnə şəhərin isə<br />
əyri-üyrü döngələri, uçuq daxmaları, Opçina adlı şəhər<br />
kənarını mərkəzlə birləşdirmiş funikulyor, müxtəlif dövrlərin<br />
memarlıq üslubunun insanı heyrətə gətirən qotik<br />
qüllələrlə yanaşı Roma kapitelyaları, ən müasir modern<br />
üslubun kubik formaları ilə yan-yana durmuş Bizans tağları<br />
və qədim xristian bazilikasının qarışığından yaranmış<br />
yaşayış binaları, saraylar, kilsələr, muzeylər, mehmanxanalar,<br />
şəhər kənarındakı maşınqayırma və taxta zavodları,<br />
toxuculuq fabriklərinin korpus və sexləri günəşin nuruna<br />
qərq olmuşdu.<br />
Ober-leytenant saatına baxdı və görünür, vaxtını keçirməyə<br />
bir iş tapmadığı üçün ağır addımlarla meydanın<br />
o biri tərəfinə yönəldi. Yanından esesçilərin keşikçi<br />
dəstəsi ötdü, iki italyan əsgərinin nəzarəti altında yorğun<br />
fəhlələrlə dolu bir yük maşını keçdi. Sonra əynində<br />
8
aşdan-başa düymələnmiş qara plaş olan, başına ağ çəpçik<br />
qoymuş, arşın kimi düz və arıq bir rahibə göründü.<br />
Toz-torpağa bulaşmış bir dəstə kəndli, evlərin nömrələrinə<br />
baxa-baxa, haranısa axtarırdı. Böyük bir malikanənin<br />
qabağında sahiblərini gözləyən güzgü kimi parlaq “Fiat”<br />
maşınları durmuşdu...<br />
Bir az sonra ober-leytenant şəhərin fəhlə məhəllələrinə<br />
çatdı.<br />
Küçələrin daş döşəməsi üzərindəki qar əriyib qaralmış,<br />
palçıq kimi sürüşkən olmuşdu. Evlər, xırdaca meyxanalar,<br />
bütün tikililər daşdan idi. Triyestdə taxta, az qala,<br />
qızıl qiymətinə satılırdı.<br />
Bazar günü olmasına baxmayaraq, şəhərin küçələrində<br />
adam o qədər də çox deyildi. Meyxanalar isə əksinə,<br />
səsli-küylü idi. Bu meyxanaların qapısını əvəz edən qamışdan<br />
hörülmüş xüsusi pərdələrin arasından torpaq<br />
döşəmələri görünürdü; ətrafına yorğun, qaşqabaqlı fəhlələrin<br />
toplaşdığı masaların üstünə heç nə örtülməmişdi.<br />
Nallanmış çəkmələrini döyə-döyə küçədən bir tağım<br />
hitlerçi keçdi.<br />
Bazara yaxınlaşdıqca küçələrdəki səs-küy çoxalır,<br />
tünlük artırdı.<br />
Onlarca əl ober-leytenanta tərəf uzandı: o, sənətkarlıqla<br />
yonulmuş taxta keçilərə və fillərə maraqla baxırdı; əl<br />
böyüklükdə tıxacların üzərində yonulmuş qırmızı burun,<br />
kök bir kişi pivə parçını ağzına yaxınlaşdırmışdı...<br />
Sahildən başlayaraq, ta şəhərin içərisinə qədər dar<br />
səkilərin kənarına cərgə ilə çuqun dirəklər vurulmuşdu.<br />
Dirəklər bir-birilə yoğun kəndirlə birləşdirilmişdi. Bu ona<br />
görə idi ki, Triyestdə tez-tez əsən güclü şimal küləkləri<br />
bəzən adamları süpürləyib dənizə aparırdı. Əhali yalnız<br />
bu kəndirlərin vasitəsilə xilas ola bilirdi. Lakin triyestlilər,<br />
hətta külək olmayan günlərdə də səki ilə gedərkən kəndirlərdən<br />
yapışmağa adət etmişdilər.<br />
9
Change language